WYMAGANIA MINIMALNE DLA SYSTEMÓW DIGITALIZACJI RADIOGRAMU Jan Kielczyk ENERGOMONTAŻ-PÓŁNOC - Technika Spawalnicza i Laboratorium Sp. z o.o., Warszawa Streszczenie Postęp w badaniach radiograficznych rozwija się w kierunku otrzymywania i doskonalenia obrazu cyfrowego. Obrazy cyfrowe posiadają wiele zalet pod względem manipulacji obrazu i schematu roboczego. Jakość obrazów cyfrowych może być poprawiana elektronicznie, co eliminuje potrzebę powtarzania nieudanych ujęć. Obrazy mogę być przechowywane przez nieograniczony czas w zwartym archiwum cyfrowym, gdzie są w każdej chwili łatwo dostępne. Mogą być przesyłane do oddalonego monitora komputerowego. Można otrzymywać dowolną ilość obrazów naświetlonych za pomocą naświetlarki błon. Obraz cyfrowy otrzymać można trzeba sposobami: poprzez digitalizację radiogramu, za pomocą radiografii komputerowej oraz radiografii bezpośredniej. Dla systemu digitalizacji radiogramu w referacie przedstawione są wymagania minimalne w oparciu o normę EN 4096- i 2.. Systemy digitalizacji radiogramu Radiogram może być oceniany bezpośrednio na negatoskopie lub informacja zawarta w radiogramie może być przetworzona na dane cyfrowe (digitalizacja). Obraz radiograficzny jest skanowany za pomocą przetwornika dającego sygnał elektryczny, który następnie przetwarzany jest w wartość numeryczną. Skaner w zestawie RADView wykorzystuje wiązkę laserową HeNe, która jest odchylana w poprzek błony za pomocą wielokrotnego systemu luster. Soczewka F-Teta zapobiega zniekształceniom obrazu przez utrzymywanie niezmienionych odległości optycznych wiązki laserowej we wszystkich punktach skanowanego obrazu. Digitalizacja błony o wymiarach 4x7 cali może być wykonana w ciągu 7 sekund.
2. Radiografia komputerowa Radiografia komputerowa wykorzystuje zamiast błony płytę obrazową wielokrotnego użytku. Płyta posiada fotoaktywną powłokę materiału fluorescencyjnego, która wychwytuje obrazy. Pod działaniem promieniowania rentgenowskiego elektrony wewnątrz kryształów luminoforu są wzbudzane i uwięzione w quasistabilnym stanie o wyższej energii. Czytnik CR skanuje płytę za pomocą wiązki laserowej. Energia wiązki laserowej uwalnia uwięzione elektrony, powodując emisją światła widzialnego. Światło to jest wychwytywane i przetwarzane na ciąg cyfr, stanowiący w rzeczywistości obraz cyfrowy. Radiografia komputerowa jest stosowana w przypadkach, gdy czułość jest wynikiem krytycznym, powtórne wykonanie zdjęć jest trudne lub nawet niemożliwe i gdy nie jest wymagane najwyższa jakość obrazu. 3. Radiografia bezpośrednia Metoda polega na zastosowaniu, bez użycia scyntylatorów lub luminoforu, płyt z amorficznym selenem lub amorficznym krzemem, które przetwarzają promieniowanie rentgenowskie bezpośrednio na światło widzialne. Światło to jest następnie przetwarzane przez układ czujników z amorficznego selenu na ładunek elektryczny. Płyty selenowe nie powinny pracować przy energii promieniowania wyższej niż odpowiadającej napięciu lampy rentgenowskiej 80kV. Nie powinny być pozostawione w temperaturach wykraczających poza zakres 5-30 C. Dla obu rodzajów płyt istnieją problemy martwych pikseli, które na obrazie są zastępowane przez fałszywe punkty. 4. Wymagania dla systemów digitalizacji radiogramu Szybki rozwój przemysłowej radiografii cyfrowej spowodował konieczność zmodernizowania wymagań jakościowych dla nowych technologii. Ustanowione zostały następujące normy europejskie: EN 4096-:2003 i EN4096-2:2003, które są przewidziane do uznania za PN. Firmy wprowadzające do stosowania systemy digitalizacji radiogramu powinny się liczyć z koniecznością przestrzegania postanowień w/w norm. Klasyfikacje jakościowe tych systemów i minimalne wymagania dla poszczególnych klas przedstawione są w normie EN-4096-2. Wszystkie radiograficzne systemy digitalizacji błony są podzielone na trzy klasy jakości: DS, DB i DA. 2
DS technika podwyższona, która dokonuje digitalizacji ze znacznie zmniejszonym stosunkiem sygnału do szumu i rozdzielczością przestrzenną. Pole zastosowań cyfrowa archiwizacja radiogramów. DB technika podwyższona pozwalająca na niewielkie zmniejszenie jakości obrazu. Pole zastosowań cyfrowa analiza obrazów, oryginalne radiogramy muszą być archiwizowane. DA technika podstawowa pozwalająca na niewielkie zmniejszanie jakości obrazu i dalszą redukcję rozdzielczości przestrzennej. Pole zastosowań cyfrowa analiza obrazów, oryginalne radiogramy muszą być archiwizowane. Każdy radiograficzny system digitalizacji dla zastosowań NDT jest identyfikowany ze wszystkimi roboczymi zakresami gęstości optycznych. Jest sklasyfikowany przez klasę jakości podaną w Tablicy i wartość MTF 20% (Funkcja przenoszenia modulacji) określoną w EN 4096-2. Tablica określa minimalny zakres gęstości optycznej systemu digitalizacji radiogramu. W tym zakresie gęstości optycznej przetwornik powinien zapewnić czułość kontrastową o gęstości D CS 0,02. W zależności od konstrukcji przetwornika zakres gęstości może być rozbity na kilka zakresów roboczych. Minimalna rozdzielczość cyfrowa jest podana dla urządzeń przekształcających wartość cyfrową proporcjonalnie do gęstości optycznej. Jeśli wartość cyfrowa jest przekształcana proporcjonalnie do natężenia światła, rozdzielczość cyfrowa musi być zwiększona co najmniej o dwa dodatkowe bity. Tablica. Minimalny zakres gęstości radiograficznego systemu digitalizacyjnego z minimalną czułością kontrastową gęstości. Parametr Klasa DS. Klasa DB Klasa DA Zakres gęstości D R 0,5 do 4,5 0,5 do 4,0 0,5 do 3,5 Rozdzielczość cyfrowa w bitach 2 0 0 Czułość kontrastowa gęstości D CS 0,02 0,02 0,02 3
Ze względu na zależność energii promieniowania od nieostrości wewnętrznej systemów przemysłowej błony rentgenowskiej powinny być przestrzegane następujące parametry (Tabela 2). Tablica 2. Minimalna rozdzielczość przestrzenna systemu digitalizacji radiogramu. Energia Klasa DS Klasa DB Klasa DA kev Wielkość piksela µm MTF 20% lp/mm Wielkość piksela µm MTF 20% lp/mm Wielkość piksela µm MTF 20% lp/mm 00 5 6,7 50 5 70 3,6 > 00 do 200 30 8,3 70 3,6 85 3 > 200 do 450 Se-75, Yb-69 60 4,2 85 3 00 2,5 Ir92 00 2,5 25 2 50,7 Co-60, >MeV 200,25 250 250 Normy EN 444, EN 435, EN 268 określają dwie klasy badania radiograficznego: A i B. Radiogramy wykonane zgodnie z tymi normami powinny być digitalizowane zgodnie z Tabelą 3. Tabela 3. Zależność minimalnej klasy digitalizacji od radiograficznej klasy badania A i B, jeśli radiogramy zostały wykonane na bazie norm EN 444, EN 435, EN 268. Grubość ścianki stali mm Klasa DS Klasa DB Klasa DA < 5 B A 5 B B A Celem wykrycia pęknięć i drobnych wtrąceń powinna być stosowana klasa DB lub lepsza. Po procesie digitalizacji wszystkie wymagane wskaźniki jakości obrazu powinny być widoczne na obrazie cyfrowym tak jak na oryginalnym radiogramie. 5. Terminy i definicje W normie stosowane są następujące terminy i definicje. system digitalizacji radiogramu spełnia dwie funkcje: a) wykrycie małego obszaru cząstkowego radiogramu (piksel, fragment obrazu) przy pomocy detektora optycznego dającego elektryczny sygnał wejściowy (digitalizacja geometryczna) 4
b) przetworzenie powyższego sygnału elektrycznego w wartości numeryczną (digitalizacja densytometryczna) szczelina skanująca SA przestrzenne wydłużenie (obszar) na radiogramie, przez które przetwornik przeprowadza skanowanie jednego piksela dla digitalizacji geometrycznej. Wielkość szczeliny odpowiada: w przypadku szczeliny prostokątnej: dłuższemu bokowi w przypadku szczeliny okrągłej: średnicy Szczelina skanująca ogranicza rozdzielczość przestrzenną przetwornika. wielkość piksela P geometryczna odległość środków sąsiadujących pikseli w rzędzie (pozioma podziałka) lub w kolumnie (pionowa podziałka) skanowanego obszaru gęstośc optyczna D logarytm dziesiętny stosunku strumienia rozproszonego światła z przodu i z tyłu radiogramu zgodnie z równaniem: I D = lg 0 I D funkcja poszerzenia krawędzi ESF wynikowy profil w poprzek funkcji skokowej po digitalizacji. Funkcja ta wyrażona jest jako natężenie światła lub gęstość optyczna. nieostrość przetwornika U D rozmycie ostrych krawędzi przez szczelinę skanującą, rozproszone światło, rozbłysk albo elektroniczna szerokość pasma. Jest określona w oparciu o geometryczną odległość 0% i 90% punktu funkcji poszerzenia krawędzi od funkcji skokowej natężenia światłą. częstotliwość przestrzenna f opisywana jako sinusoidalna zmiana natężenia wzdłuż osi geometrycznych. Okres tej funkcji jest mierzony liczbą par linii na milimetr (lp/mm) maksymalna wartość częstotliwości przestrzennej f C Teoretycznie wartość wyrażona liczbą par linii na milimetr, obliczana jest za wzoru: f C = /(2 * P) Praktycznie szczelina skanująca, mechanika i elektronika przetwornika redukuje tę teoretyczną wartość. funkcja przenoszenia modulacji MTF unormowany moduł transformacji Fouriera (FT) zróżniczkowanej gęstości optycznej funkcji poszerzenia krawędzi (ESF). Opisuje ona funkcję nieostrości przetwornika (przeniesienie kontrastu jako funkcja wielkości obiektu). 5
Obliczanie MTF oparte jest na gęstościach optycznych, które odpowiadają dawkom promieniowania rentgenowskiego. zakres gęstości optycznej D R zakres między maksymalną i minimalna gęstością optyczną, która może być mierzona przez przetwornik. W zależności od konstrukcji przetwornika zakres gęstości może być rozbity na kilka zakresów roboczych. krzywa charakterystyczna przeniesienia CTC zależność między gęstością optyczną błony i danymi otrzymywanymi w wyniku digitalizacji. rozdzielczość cyfrowa w bitach ilość bitów otrzymanych przez konwertor analogowocyfrowy przetwornika użytego do digitalizacji densytometrycznej. Rozdzielczość cyfrowa N bitów odpowiada wartościom cyfrowym 2 N. podziałka gęstości D SP zmiana gęstości optycznej radiogramu odpowiadająca wzrostowi digitalizowanej wartości o. Zmiana gęstości zależy od krzywej charakterystycznej przeniesienia przetwornika. Podziałka gęstości może być funkcją gęstości. czułość kontrastu gęstości D CS minimalna zmiana gęstości radiogramu, która jest przenoszona przez przetwornik. Określona jest głównie przez szum przetwornika (szum kwantowy detektora światła). zakres roboczy D WR zakres gęstości optycznych, w którym przetwornik gwarantuje minimalną czułość kontrastu w jednym przebiegu digitalizacyjnym. Tylko w tym zakresie gęstości przetworzone dane mogę być użyte do oceny. W zależności od konstrukcji przetwornika może być więcej niż zakres roboczy, na przykład dla jaśniejszych lub ciemniejszych radiogramów. pojedynczy przebieg digitalizacyjny digitalizacja radiogramów przeprowadzona pojedynczym skanowaniem. Rezultatem jest zbiór danych nie będący przedmiotem dalszego przetwarzania. Do pojedynczego przebiegu digitalizacyjnego zostanie użyty określony zestaw parametrów systemu digitalizacji. radiogram odniesienia fotograficzny obraz przemysłowej błony radiograficznej zawierający wszystkie tarcze odniesienia opisane w niniejszej normie. tarcze fizyczne wzory na radiogramie odniesienia używane do oceny przetwornika 6
6. Radiogram odniesienia Do oceny parametrów systemu digitalizacji radiogramu stosowany jest radiogram odniesienia. W celu harmonizacji norm stosowanych w różnych krajach został on zaadoptowany z normy ASTM E 996. Występujące na radiogramie odniesienia tarcze pozwalają na ocenę systemu digitalizacji systemu o rozdzielczości przestrzennej od 25 µm, kontrastu czułości od 0,02 gęstości optycznej, zakresu gęstości optycznej od 0,5 do 4,5 i wymiarów błony (350x430) mm 2. 7
Radiogram odniesienia wykonany jest na błonie drobnoziarnistej (klasa systemu błony C według EN 584-) eksponowanej światłem widzialnym, aby uzyskać małą ziarnistość pozwalającą na uzyskanie szumu mniejszego niż D = 0,0 (przy wielkości piksela 88,6 µm). Radiogram odniesienia podzielony jest na 3 obszary o wymiarach (200x250) mm 2, (280x350) mm 2 i (350x430) mm 2. Obszary zostały utworzone dla przetworników niezdolnych do obróbki maksymalnych wymiarów radiogramu, czyli (350x430) mm 2. Radiogram może być pocięty do wymiarów pasujących do konkretnego przetwornika zachowując wszystkie niezbędne tarcze. Gęstość optyczna tła w miejscach, w których nie są zlokalizowane tarcze wynosi D = 3 ± 0,5. Radiogram odniesienia zawiera 5 rodzajów tarcz, które mogą być użyte do oceny różnych parametrów systemu digitalizacji. 6. Rozbieżne tarcze rozdzielczości przestrzennej Składają się z trzech identycznych grup, z których każda zawiera co najmniej 6 zbieżnych par linii. Grupy tarcz zorientowane są pod kątami 0, 45 i 90. Tarcze mają maksymalną rozdzielczość co najmniej 20 lp/mm, minimalną lp/mm i kontrast gęstości D = 2,5 ± 0,5 z maksymalna gęstością jasnych linii D = 0,5. Maksymalna rozdzielczość jest zorientowana w kierunku rogów radiogramu. Znaki odniesienia wskazują rozdzielczość przestrzenną przy poziomach, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0, 5 i 20 lp/mm. 6.2 Tarcze czułości kontrastowej gęstości Składają się z pól o wymiarach (0x0) mm 2 położonych wewnątrz bloków o wymiarach (40x40) mm 2 i nieco mniejszej gęstości niż pola wewnętrzne. Występują dwie serce bloków jedna z gęstością optyczną D = 2,00 na tle o gęstości D =,95 i druga z gęstością D = 3,50 na tle gęstości 3,40. Te dwie serie bloków zlokalizowane są w sześciu obszarach radiogramu odniesienia. 6.3 Tarcze stopniowej gęstości optycznej Tarcze te służą do określenia zakresu gęstości optycznej, czułość kontrastowej dotyczącej gęstości i MTF. Składają się z serii bloków o wymiarach (0x0) mm 2 z gęstościami od D = 0,5 do D = 4,5. 3 bloków położonych jest w rzędzie. Poszczególne bloki posiadają następujące przybliżone gęstości: 4,50; 4,02; 4,00; 3,50; 3,02; 3,00; 2,50; 2,02; 2,00;,5;,02;,0 i 0,5. Bloki te pogrupowane są na radiogramie odniesienia w 8 obszarach. Wszystkie zewnętrzne krawędzie tarczy stopniowanej gęstości optycznej posiadają ostre krawędzie (nieostrość < 0 µm) potrzebne do oceny nieostrości przetwornika i oceny MTF. 8
6.4. Tarcza liniowości przestrzennej Tarcze te są skalami z podziałką 25,4 mm i położone są w kierunku poziomym i pionowym. Tarcze te lub podziałki pomiarowe dzielą radiogram odniesienia na 3 rejony o wymiarach (200x250) mm 2, (280x350) mm 2 i (350x430) mm 2. 6.5. Tarcze par linii równoległych Tarcze składają się z par równoległych linii pomiarowych z rozdzielczością przestrzenną nie większą niż 0,5 lp/mm i zwiększającą się do rozdzielczości nie mniejszej niż 20 lp/mm i kontrastem gęstości D = 2,5 ± 0,5 oraz maksymalna gęstością jasnych linii D = 0,5. Tarcze są położone w pobliżu środka obszaru o wymiarach (200x250) mm 2. 6.6. Posługiwanie się i dokumentacje radiogramu odniesienia Radiogram narażony jest na pogarszanie jakości z upływem czasu. Dlatego przed każdym użyciem powinien być sprawdzony na obecność śladów zniszczenia zużycia w postaci przykładowo zadrapania, ścierania, zaplamienia. Dostawca radiogramu powinien dostarczyć Deklarację zgodności zawierającą następujące dane: numer seryjny na błonie i w Deklaracji, oznaczenie pasków i gęstość optyczną każdego stopnia, wytyczne dotyczące stosowania, posługiwania się i przechowywania, datę certyfikacji i datę upływu ważności certyfikacji (certyfikacja radiogramu odniesienia ważna jest trzy lata licząc od daty pierwszego użycia) 7. Pomiary ilościowe parametrów jakości obrazu Sposób wykonywania pomiarów i ocena jakościowa przedstawione są w normie EN 4096-. Parametry systemu wyznaczane są pośrednio lub bezpośrednio w poniżej podany sposób: 7.. Krzywa charakterystyczna przeniesienia CTC Dla określonego zestawu parametrów systemu przeprowadza się digitalizację stopniowanych tarcz gęstości optycznej radiogramu odniesienia. Dla każdego stopnia gęstości D i określa się arytmetyczną wartość średnią pikseli wg równania: g li digitalizowanych wartości 225 g l i = gl 225 j= j, i g, dla powierzchni (5x5) l j i 9
Krzywa charakterystyczna przetwornika konstruowana jest z tabeli podającej zależność D i od g li. Dyskretne wartości gęstości wyrażone przez dane cyfrowe nazywane są D(gl). 7.2. Zakres gęstości (D R ) Maksymalne i minimalne wartości gęstości optycznej mogące być przeniesione na wartości cyfrowe przez przetwornik dla danego zestawu parametrów przetwornika. Odczytywane są z krzywej charakterystycznej przeniesienia. 7.3. Wielkość piksela (P) Określana jest przez ocenę tarczy przestrzennej liniowości radiogramu odniesienia. Dzieli się znaną odległość tych tarcz przez ilość pikseli znalezioną w przetwarzanym obrazie. 7.4. Czułość kontrastowa gęstości ( D SC ) Ocena czułości kontrastowej gęstości oparta jest na obliczeniu odchylenia standardowego σ D są siadujących pikseli w obszarze radiogramu odniesienia o stałej gęstości optycznej. Wyliczenie przeprowadzane jest na przetwarzanych wartościach kalibrowanej gęstości optycznej radiogramu D(gl). Dla uproszczenia przyjmuje się sąsiedztwo 225 pikseli. Odchylenie standardowe σ D kalibrowanej gęstości D(gl i ) dla tych 225 wartości przy danym stopniu gęstości obliczane jest ze wzoru: σ D = 224 225 D( gl ) 225 n n= m= 225 ( D( gl m )) 2 σ D reprezentuje szum samego przetwornika przy uwzględnionej wartości gęstości optycznej. Czułość kontrastową gęstości obliczamy ze wzoru: D = 2σ ( P / 88,6 µm) CS D gdzie P jest faktyczną wielkością piksela przetwornika a 88,6 wielkością wyrażoną w µm. Aby porównać czułość kontrastową gęstości przetworników z różnymi wielkościami piksela, wartość D SC jest odniesiona do kwadratu wielkości piksela o wartości 88,6 µm. Odnosi się to do średnicy 00 µm szczeliny mikrodensytometru użytego do pomiaru ziarnistości błony w normie EN 584-. 7.5. Maksymalna wartość częstotliwości przestrzennej (f C ) Na rozdzielczość przestrzenną przetwornika wpływa optyczna szczelina systemu, skuteczność elektroniki i dokładność systemu mechanicznego. 0
Maksymalna wartość częstotliwości przestrzennej określana jest na podstawie tarcz linii rozbieżnych lub tarcz linii równoległych w ilości par linii na milimetr (lp/mm), gdy wszystkie jaśniejsze linie są oddzielone przez linie ciemniejsze. 7.6. Nieostrość przetwornika (U D ) Do pomiarów nieostrości (w mm) przetwornika używane są tarcze stopniowanej gęstości radiogramu odniesienia. Nieostrość określa funkcja przenoszenia krawędzi (ESF). Nieostrością jest odległość 0% i 90% wartości ESF w jednostkach natężenia światła. ESF powinna być określana w kierunki skanowania i w kierunku prostopadłym do skanowania. ESF stosowana do obliczania funkcji przenoszenia modulacji powinna być wprowadzona z osi kalibrowanych gęstości. 7.7. Określenia funkcji przenoszenia modulacji (MTF) Punktem wyjściowym do obliczania MTF jest ESF z oceny nieostrości. Wskazane jest brać przeciętną wartość, z co najmniej dziesięciu ESF z sąsiadujących linii prostopadłych do stopni gęstości do tłumienia szumów. W następnym kroku uśredniona ESF będzie różniczkowana numerycznie (np. obliczenie różnic następujących po sobie punktów) aby uzyskać funkcję poszerzenia linii LSF. LSF i = ESFi ESFi W ostatnim kroku MTF może być obliczona z transformacji Fouriera (FT) LSF zgodnie ze wzorem: MTF m = N n= 0 N LSF n n= 0 LSF n 2πinm exp N MTF opisuje przenoszenie kontrastu jako funkcji wielkości obiektu. Jest to czuła funkcja dla jakości obrazu przetwornika. Uwaga: rozdzielczość MTF (f C maksymalna wartość częstotliwości przestrzennej) powinna być wzięta z wartości 20% (MTF fc = 0,2) 8. Kontrola jakościowa i długoterminowa stabilności systemu digitalizacji Użytkownik powinien weryfikować następujące parametry systemu digitalizacji w określonym zakresie w oparciu o: a) zbieżne tarcze rozdzielczości przestrzennej maksymalną wartość (f C ) częstotliwości przestrzennej
b) gęstość optyczna tarcz z oddzieleniem D = 0,2; 0,05 i 0, czułość kontrastową gęstości c) tarcze liniowości przestrzennej stabilność wymiarową w ilości pikseli na długości i szerokości odniesienia (tzn. w kierunku x i y) d) tarcza stopniowanej gęstości zakres gęstości (maksymalny i minimalny) Metoda weryfikacji może wykorzystywać moduł oprogramowania, który uzyskuje dane z digitalizowanego radiogramu odniesienia lub alternatywnie oglądanie digitalizowanego radiogramu odniesienia na monitorze zdolnym do wyświetlenia czułości i rozdzielczości obrazu, jak również pomiar narzędzi oprogramowania. W tym przypadku należy przeprowadzić regulację kontrastu i jasności. Dokonywane jest również sprawdzenie rozszerzone, które obejmuje procedurę oceny tarcz stopniowanej gęstości, krzywej charakterystycznej przeniesienia i zakresu gęstości. Sprawdzanie to należy przeprowadzić przy maksymalnej rozdzielczości przestrzennej określonej dla systemu digitalizacji i dla wszystkich sposobów pracy. Sprawdzenie rozszerzone przeprowadzane jest celem zapewnienia, że minimalne wymagania dla systemu digitalizacji określone w EN 4096-2 zostały spełnione. Sprawdzenie rozszerzone pozwoli określić klasę systemu digitalizacji. Sprawdzenie rozszerzone należy przeprowadzić bezpośrednio po zainstalowaniu i naprawie systemy digitalizacji. Wyniki sprawdzeń należy dokumentować dla potrzeb testów długoterminowej stabilizacji. Okresy między normalnymi i rozszerzonymi sprawdzaniami jak również poziomy akceptacji powinny być podane w dokumentacji systemu zapewnienia jakości. Literatura. EN 4096-:2003 Badania nieniszczące. Określenie systemów digitalizacji radiogramu. Definicje, pomiary ilościowe parametrów jakości obrazu, radiogramy odniesienia i ocena jakościowa. 2. EN 4096-2:2003 Badania nieniszczące. Określenie systemów digitalizacji radiogramu. Wymagania minimalne. 3. Eric Deprins Nowe cyfrowe systemy wykrywania w radiologii przemysłowej postęp i ograniczenia, Krajowa Konferencja Badań Nieniszczących Popów 2003 4. Uwe Ewert, Uwe Zscherpel Radiographic Testing A comparison of Standards for Classical and Digital Industrial Radiology, Konferencja Badań Nieniszczących, Rzym 2000. 2