( S ) I. Zagadnienia. II. Zadania

Transkrypt

1 ( S ) I. Zagadnienia 1. Warunki prawidłowego wykonywania zdjęć rentgenowskich. 2. Skanowanie zdjęć i ocena wpływu ekspozycji na jakość zdjęcia. 3. Dawka i moc dawki, jednostki; pomiary mocy dawki promieniowania X. II. Zadania 1. Wyznaczenie właściwych parametrów pracy lampy rentgenowskiej w oparciu o skalę sensytometryczną. 2. Wykonanie zdjęć rentgenowskich zęba, ocena opisowa wpływu ekspozycji i twardości promieniowania na jakość zdjęć. 3. Pomiar mocy dawki promieniowania laboratoryjnej lampy rentgenowskiej. 4. Analiza ilościowa wykonanych radiogramów, porównanie z oceną opisową i wnioski. Instrukcja do ćwiczenia Radiografia 1

2 III. Wykonanie ćwiczenia 1. Wyznaczanie krzywej charakterystycznej błony rentgenowskiej - Umieścić w skanerze kliszę ze skalą sensytometryczną, którą wykonano w taki sposób, że prostokąt 1 na skali naświetlono promieniowaniem X wytwarzanym przez lampę o napięciu anodowym 30 kv, przy prądzie anodowym 3 μa i czasie ekspozycji 1 s, a każdy kolejny prostokąt poddano dwa razy większej ekspozycji. - Uruchomić skrót programu Skanowanie HP (G4050) (skrót znajduje się na pulpicie) i używając skanera HP Scanjet G4050 zeskanować obraz skali (najlepiej pionowej) stosując rozdzielczość 300 dpi. Obraz należy zapisać w formacie BMP w swoim folderze. Aby uzyskać obraz o pożądanych parametrach, wybrać opcję Zdjęcie do pliku z ramki skrótów, która znajduje się po lewej stronie okna programu Skanowanie HP. Następnie kliknąć przycisk Zmień ustawienia. Po takim zabiegu powinien pojawić się przycisk Zaawansowane ustawienia zdjęć... oraz parametr Typ pliku. Należy ustawić ten drugi jako.bmp a następnie kliknąć w ten pierwszy i wybrać odpowiednią rozdzielczość wyjściową (ppi). Kliknięcie przycisku Skanuj... pozwoli na wybór Lokalizacji zapisu. Kliknięcie Ok wygeneruje podgląd skanu o zadanych ustawieniach. Na tak uzyskanym podglądzie można ramką zaznaczyć obszar, który chcemy zapisać (np. jedną ze skal sensytometrycznych) a następnie kliknąć Zakończ, co spowoduje zapisanie wybranego obszaru obrazu w wybranym przez nas wcześniej folderze. - Przy pomocy programu Pomiary zmierzyć średni stopień szarości 21 prostokątnych obszarów skali. - Obraz z naniesionymi przez program Pomiary wynikami pomiarów zapisać w swoim folderze. - Uruchomić program Statistica i wykonać wykres zależności stopni szarości od logarytmu ekspozycji. W sprawozdaniu zinterpretować przebieg i znaczenie wykresu. - Określić, dla której ekspozycji możemy się spodziewać uzyskania radiogramów o najlepszym kontraście. - Biorąc pod uwagę fakt, że zastosowana w ćwiczeniu stomatologiczna samowywołująca klisza rtg ma podobne własności jak klisza, na której naświetlono skalę sensytometryczną, obliczyć optymalną ekspozycję oraz optymalny czas ekspozycji dla prądu anodowego 100 μa. Parametry te są niezbędne dla ustalenia czasów ekspozycji, przy których powinny zostać wykonane radiogramy zęba w dalszej części ćwiczenia. Instrukcja do ćwiczenia Radiografia 2

3 2. Wykonanie zdjęć radiograficznych zęba Do wykonania radiogramów używamy laboratoryjną lampę rentgenowską XR-100, umieszczoną w pionowej osłonie, z zasilaczem Eclipse II. Przed wykonaniem zdjęć należy zapoznać się z Instrukcją obsługi lampy rentgenowskiej. UWAGA!!! Kolumny z lampą rentgenowską nie wolno przemieszczać! Wszystkie operacje związane z zasilaniem lampy mogą być wykonane wyłącznie w obecności asystenta, ściśle wg Instrukcji obsługi lampy rentgenowskiej. Do wykonania zdjęć należy użyć samowywołujące klisze rtg (np. Dentalfilm E-speed Ergonom X). Przed przystąpieniem do ćwiczenia należy zapoznać się dokładnie z Instrukcją wykonywania zdjęć oraz wywoływania klisz rtg. Mocowanie kliszy rtg w obudowie lampy rentgenowskiej W ćwiczeniu należy wykonać po 2 radiogramy zęba na dwóch kliszach rtg. Aby uzyskać na tej samej kliszy 2 radiogramy, w szczelinę ołowianej kasety z zębem należy wsunąć kliszę rentgenowską i ulokować ją w pierwszej kolejności w pozycji 1 (POS. A). Po prawidłowym umieszczeniu kasety we wnęce kolumny z lampą rentgenowską należy wykonać pierwszą ekspozycję. Następnie należy przemieścić kliszę rtg do pozycji 2 (POS. B), umieścić ponownie kasetę we wnęce kolumny z lampą rentgenowską w identycznej jak poprzednio pozycji i wykonać drugą ekspozycję. Należy pamiętać, że wiązka promieniowania tworzona przez lampę laboratoryjną jest stosunkowo wąska (ok. 2 cm średnicy), należy więc bardzo dokładnie ustawić geometrię pomiaru (ząb musi się znajdować dokładnie w środku wnęki w obudowie lampy). Wyliczenie parametrów ekspozycji Na pierwszej kliszy wykonujemy naświetlanie przy napięciu 30 kv, natężeniu prądu anodowego 100 μa przez: (1) wyliczony optymalny czas ekspozycji oraz (2) dwukrotnie krótszy niż optymalny czas ekspozycji. Na drugiej kliszy wykonujemy ekspozycję przy napięciu 20 kv, natężeniu prądu anodowego 100 μa przez: Instrukcja do ćwiczenia Radiografia 3

4 (1) wyliczony optymalny czas ekspozycji oraz (2) dwukrotnie dłuższy niż optymalny czas ekspozycji. Przed wykonaniem zdjęć, należy poinformować asystenta prowadzącego ćwiczenie o wyliczonych wartościach parametrów ekspozycji. Po wykonaniu obu ekspozycji, kliszę należy zgodnie z instrukcją wywołać, wypłukać (co najmniej przez jedną minutę) w bieżącej zimnej wodzie i zostawić do wyschnięcia. Po dokładnym wysuszeniu radiogramy należy zeskanować, najlepiej z rozdzielczością 600 dpi, i zapisać na dysku zespołu. Przykład testowego radiogramu przedstawia Rys. 1. Rys. 1. Przykładowy radiogram zęba wykonany dla jednakowych ustawień parametrów lampy rentgenowskiej, ale trzech różnych czasów ekspozycji. W sprawozdaniu należy opisać wizualne różnice i podobieństwa między poszczególnymi radiogramami zęba oraz ocenić ich wartość diagnostyczną. Określić, przy jakim zestawie parametrów pracy lampy uzyskane radiogramy umożliwiają najbardziej precyzyjne określenie różnic w strukturze zęba oraz czy dobór parametrów ekspozycji przy pomocy krzywej sensytometrycznej był poprawny. 3. Pomiar mocy dawki promieniowania wytwarzanego przez laboratoryjną lampą rentgenowską Podczas pracy lampy rentgenowskiej przy pomocy Radiometru RK-100 dokonać pomiaru mocy dawki promieniowania w następujących miejscach: 1/ tuż przy wnęce w obudowie lampy; 2/ w odległości ok. 25 cm od wnęki osłony lampy; 3/ w odległości ok. 50 cm od wnęki osłony lampy; 4/ w odległości ok. 1 m od wnęki osłony lampy. Wyniki należy zapisać w sprawozdaniu w Tab. 1. Na podstawie danych z Tab. 1. należy: - wyliczyć maksymalną dawkę promieniowania zaabsorbowaną przez osoby przebywające podczas ćwiczenia obok lampy za osłoną ołowianą (uwzględnić czas pracy lampy i wyniki pomiarów mocy dawki). Instrukcja do ćwiczenia Radiografia 4

5 - porównać wyliczoną dawkę z absorbowaną dawką roczną, pochodzącą od źródeł naturalnych. 4. Analiza wykonanych radiogramów cyfrowych (skanów) W tej części ćwiczenia dokonujemy ilościowej oceny jakości zdjęć i sprawdzenia, czy parametry ekspozycji zostały dobrane optymalnie. Ocena ilościowa może zostać przeprowadzona przez wyliczenie i porównanie kontrastów na wszystkich obrazach zębów. W warunkach doświadczenia kontrast (K) możemy określić przez porównanie stopnia szarości I o wybranego fragmentu zęba ze stopniem szarości I T innego, jaśniejszego fragmentu zęba (traktowanego jako tło) przy pomocy wzoru [1]: K = IT I I T O [1] Do pomiarów należy wybierać na wszystkich radiogramach zawsze te same obszary zęba, również rozmiary analizowanej powierzchni powinny być w przybliżeniu takie same (np. 40 x 40 pikseli). Pomiary stopni szarości wykonujemy przy pomocy programu Pomiary. Obrazy zęba z pomiarami umieszczamy w folderze ćwiczenia. Wszystkie wyniki pomiarów i obliczenia kontrastowości zapisujemy w sprawozdaniu w Tab. 2. Na podstawie wyznaczonych wartości kontrastu dla wszystkich radiogramów oraz wizualnego stopnia rozróżnialności różnych obszarów zęba należy ocenić, przy jakim zestawie parametrów uzyskane radiogramy umożliwiają najbardziej precyzyjne określenie różnic w strukturze zęba i czy dobór parametrów ekspozycji przy pomocy krzywej sensytometrycznej był poprawny. IV. Sprawozdanie (szablon radiografia.dotx) 1. Krzywa charakterystyczna kliszy rentgenowskiej, wnioski dotyczące jej przebiegu oraz wyliczenie optymalnych parametrów ekspozycji do wykonania radiogramów. 2. Opis wybranego do radiografii zęba. 3. Radiogramy z czterema obrazami zębów. 4. Wklejone obrazy cyfrowe radiogramów (rozmiary maksymalne 5 na 6 cm). 5. Ocena zęba na podstawie radiogramów i porównanie z opisem zewnętrznym. 6. Tabela z pomiarami mocy dawki promieniowania X, obliczenia dawki zaabsorbowanej przez obsługę, jej porównanie z roczną dawką pochodzącą ze źródeł naturalnych oraz komentarz. Instrukcja do ćwiczenia Radiografia 5

6 7. Tabela do określenia kontrastowości wykonanych zdjęć w zależności od parametrów pracy lampy rentgenowskiej i ocena doboru tych parametrów na podstawie kontrastowości zdjęć i analizy opisowej. 8. Komentarz dotyczący zastosowania technik radiograficznych w stomatologii. V. Instrukcje obsługi 1. Instrukcji obsługi laboratoryjnej lampy rentgenowskiej XR-100 z zasilaczem Eclipse II. 2. Instrukcja wykonywania zdjęć oraz wywoływania klisz rtg. 3. Instrukcja obsługi Radiometru RK Instrukcja programu Pomiary. 5. Instrukcja programu Statistica. Instrukcja do ćwiczenia Radiografia 6