Kapitał z aktualizacji wyceny podlega zmniejszeniu także w przypadku zbycia lub likwidacji uprzednio przeszacowanych zbywanych lub zlikwidowanych środków trwałych. Kapitał z aktualizacji wyceny ulega zmniejszeniu w przypadku zbycia lub likwidacji podlegającego uprzedniemu przeszacowaniu środka trwałego o różnicę z aktualizacji wyceny uprzednio zaktualizowanych środków trwałych. Różnicę tę odnosi się na kapitał zapasowy jednostki. Jednym z elementów kapitałów własnych jednostek sporządzających sprawozdania finansowe według ustawy o rachunkowości jest kapitał z aktualizacji wyceny. Jest on tworzony obowiązkowo według zasad określonych w ustawie i według Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. nr 149, poz. 1674, z późn. zmianami). Kapitał z aktualizacji wyceny tworzy się m.in. w celu odzwierciedlenia skutków aktualizacji wyceny wartości środków trwałych oraz przeszacowania długoterminowych aktywów finansowych, wycenianych według wartości rynkowych. Na kapitał z aktualizacji wyceny odnosi się także skutki wyceny aktywów finansowych wycenianych według wartości godziwej, zaliczonych do kategorii dostępne do sprzedaży oraz ujęcia skutków wyceny instrumentów zabezpieczających, w przypadku zabezpieczania przepływów pieniężnych. Kapitał z aktualizacji wyceny utworzony na podstawie art. 31 ust. 3 i 4 ustawy o rachunkowości służy do ujmowania skutków aktualizacji wyceny wartości środków trwałych przeprowadzonej na podstawie odrębnych przepisów. Aktualizacja taka polega na zwiększeniu lub zmniejszeniu, przy użyciu określonego wskaźnika, wartości początkowej oraz dotychczas dokonanych od środków trwałych odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych. Ustalona w wyniku aktualizacji wyceny wartość księgowa netto środka trwałego nie powinna być wyższa od jego wartości 1 / 5
godziwej, której odpisanie w przewidywanym okresie jego dalszego używania jest ekonomicznie uzasadnione. Różnicę wartości księgowej netto środków trwałych powstałą na skutek aktualizacji wyceny odnosi się na kapitał z aktualizacji wyceny. Dotychczas miała miejsce tylko jedna urzędowa aktualizacja wartości środków trwałych w dniu 1 stycznia 1995 roku przy użyciu wskaźników ogłoszonych według Prezesa GUS. Powstała na skutek aktualizacji wyceny różnica nie może być przeznaczona do podziału pomiędzy wspólników (akcjonariuszy). Jednakże, zgodnie z art. 32 ust. 4 i 5 ustawy o rachunkowości w przypadku zmiany technologii produkcji, przeznaczenia do likwidacji, wycofania z używania lub innych przyczyn powodujących trwałą utratę wartości środka trwałego, dokonuje się odpowiedniego odpisu aktualizującego jego wartość, a kwota ewentualnego odpisu zmniejsza uprzednio utworzony kapitał z aktualizacji wyceny do jego wysokości. Kapitał z aktualizacji wyceny podlega zmniejszeniu także w przypadku zbycia lub likwidacji uprzednio przeszacowanych zbywanych lub zlikwidowanych środków trwałych. Powstała w trakcie ujęcia przeszacowania różnica wpływa na kapitał zapasowy lub inny o podobnym charakterze, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Ewidencja stanu oraz zmiany w kapitału z aktualizacji wyceny ujmowane są w księgach rachunkowych na odrębnym koncie Kapitał z aktualizacji wyceny. Z uwagi na charakter tego 2 / 5
kapitału ewidencja analityczna powinna umożliwić ustalenie stanu oraz zmian tego kapitału odrębnie dla wszystkich aktualizacji wartości środków trwałych, tak by przy ich zbyciu lub likwidacji możliwe było dokonanie odpowiednich przeksięgowań według zasad określonych powyżej. Przykład Cena nabycia podlegającego przeszacowaniu środka trwałego wynosi 2.000 tys. zł, a jego dotychczasowe umorzenie według stawki 10% rocznie wynosi 1.000 tys. zł. Wskutek przeprowadzonej w 1995 roku aktualizacji wyceny wartość początkowa środka trwałego uległa zwiększeniu o kwotę 600 tys. zł, a jego umorzenia o kwotę 300 tys. zł. Ustalony w wyniku tego przeszacowania kapitał z aktualizacji wyceny uległ zwiększeniu o kwotę 300 tys. zł. Po kolejnych 3 latach używania środek trwały został sprzedany (pominięto ewidencję przychodów ze sprzedaży środka trwałego). Ewidencja powyższych zdarzeń wygląda następująco: Zwiększenie wartości początkowej środka trwałego w związku z aktualizacją jego wyceny wysokości 600.000 zł Dt Środki trwałe 3 / 5
Ct Kapitał z aktualizacji wyceny Zwiększenie wartości dotychczasowego umorzenia w związku z aktualizacją wyceny środka trwałego 300.000 zł Dt Kapitał z aktualizacji wyceny Ct Umorzenie środków trwałych Umorzenie środka trwałego do momentu sprzedaży od dnia przeszacowania (3 lata x 10% x 2.600.000 zł = 780.000 zł) Dt Koszty amortyzacji Ct Umorzenie środków trwałych Wyksięgowanie wartości netto sprzedanego środka trwałego (2.600.000 1.300.000 780.000 = 520.000 zł) 4 / 5
Dt Pozostałe koszty operacyjne Wartość sprzedanych środków trwałych 520.000 Ct Środki trwałe 2.600.000 Dt Umorzenie środków trwałych 2.080.000 Przeniesienie kwoty kapitału z aktualizacji wyceny na kapitał zapasowy w związku ze sprzedażą środka trwałego 300.000 zł Dt Kapitał z aktualizacji wyceny Ct Kapitał zapasowy 5 / 5