Budowa dróg po 2 latach nowych ocen oddziaływania na środowisko Warszawa, 2 grudnia 2010 r. Zagadnienia prawne, ekonomiczne i techniczne związane z wymogami ochrony środowiska w drogownictwie: przykłady, doświadczenia, wnioski Daniel Maranda Janusz Bohatkiewicz EKKOM Sp. z o.o. POWIĄZANIE ZAGADNIEŃ ZWIĄZANYCH Z OŚ W DROGOWNICTWIE CZY ISTNIEJE OBECNIE RÓWNOWAGA ZAGADNIEŃ?
DEFINICJE Środowisko rozumie się jako ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności: powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami. Oddziaływanie na środowisko rozumie się przez to również oddziaływanie na zdrowie ludzi DEFINICJE Ochronaśrodowiska rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego. 5 WYBRANE ZAGADNIENIA PRAWNE Dyrektywy UE są niezmienne, a prawo w Polsce ciągle się zmienia i zmienia się ciągle pod hasłami dostosowania do Dyrektyw UE
WYBRANE ZAGADNIENIA PRAWNE 1. Problemy ciągłych zmian prawa: zasadnicze zmiany prawa od początku lat 90-tych XX w. następują z częstotliwością co około 1.5-3 lat efektem są konieczne zmiany dokumentacji i ponoszenie dodatkowych kosztów przez inwestorów zmiany prawa nadal nie dają podstaw do realnego podejścia w sprawach urządzeń ochronnych problem stadium dokumentacji i wiedzy na temat parametrów technicznych urządzeń ochronnych 2. Problemy luk prawnych i interpretacji: praktycznie każda zasadnicza zmiana prawa powoduje występowanie 3 stanów: zaskoczenia, zrozumienia, stosowania praktycznie nie było zmiany prawa, aby nie były konieczne dodatkowe interpretacje prawo powinno być proste i nie powinno dozwalać na dowolne jego stosowanie niektóre luki prawne lub braki prawa powodują wprowadzanie interpretacji przez samych inwestorów z obawy na brak finansowania, które powodują różne skutki dla inwestycji 3. Problemy realnego podejścia do niektórych oddziaływań i zabezpieczeń środowiska (głównie sprawy hałasu drogowego); 4. Każda zmiana prawa powoduje rosnące wymagania zamawiających, administracji oś, organizacji pozarządowych z uwagi na zakresy opracowań środowiskowych, realne sposoby zabezpieczeń przy niezmiennym czasie na realizację i zmniejszających się środkach finansowych (w większości przypadków jedyne kryterium ceny). Historia ostatnich zmian prawa środowiskowego
Jednoetapowa procedura OOS: Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach Dwuetapowa procedura OOS: I etap przy decyzji WZiZT (dla dróg od 2003 ULD/ULA) II etap przy decyzji PnB Dwuetapowa procedura OOS: I etap decyzja środowiskowa II etap przy decyzji PnB/ZRID Wartości dopuszczalne hałasu w środowisku dla dróg i linii kolejowych Rozporządzenie MŚ z dn. 14.06.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826) Lp. Rodzaj terenu Dopuszczalny długotrwały średni poziom dźwięku A w db Problem 1: Dwa rodzaje wskaźników wartości dopuszczalnych hałasu 1 a) Strefa ochronna uzdrowiskowa A b) Tereny szpitali poza miastem 2 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny domów opieki społecznej c) Tereny szpitali w miastach 3 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe d) Tereny mieszkaniowo-usługowe 4 a) Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców L Aeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom (6-22) L Aeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom (22-6) 50 45 55 50 60 50 65 55 Wartości dopuszczalne hałasu w środowisku dla dróg i linii kolejowych Rozporządzenie MŚ z dn. 14.06.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826) Lp. Rodzaj terenu Dopuszczalny długotrwały średni poziom dźwięku A w db Problem 1: Dwa rodzaje wskaźników wartości dopuszczalnych hałasu 1 a) Strefa ochronna uzdrowiskowa A b) Tereny szpitali poza miastem 2 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny domów opieki społecznej c) Tereny szpitali w miastach 3 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe d) Tereny mieszkaniowo-usługowe 4 a) Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców L DWN przedział czasu odniesienia równy wszystkim dobom w roku L N przedział czasu odniesienia równy wszystkim porom nocy (22-6) 50 45 55 50 60 50 65 55
Wartości dopuszczalne hałasu w środowisku dla dróg i linii kolejowych Rozporządzenie MŚ z dn. 14.06.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku Dz. U. Nr 120, poz. 826 Lp. Cele Rodzaj zgodne terenu z Green Paper Dopuszczalny (1996 r.): długotrwały średni Zmniejszenie poziomu hałasu poziom w nocy dźwięku A w db Powierzchnia obszarów o hałasie 55-65 dblnie DWN powinna wzrosnąć L N przedział czasu przedział czasu Poziom hałasu nie powinien przekraczać 65 db odniesienia odniesienia równy Nie wolno dopuścić równy do 85 wszystkim db wszystkim porom dobom w roku nocy (22-6) 1 a) Strefa ochronna uzdrowiskowa A Problem 2: Szczegółowe definicje 50 45 b) Tereny szpitali poza miastem rodzaju terenu/dostosowanie do 2 a) zapisów MPZP Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny domów opieki społecznej 55 50 Problem c) 3: Tereny Wielkości szpitali wartości w miastach 3dopuszczalnych a) Tereny zabudowy (+ 5 mieszkaniowej db) wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej 60 50 c) Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe d) Tereny mieszkaniowo-usługowe Problem 4: Podział na drogi nowe (+5 db) i istniejące (+10 db) 4 a) Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców 65 55 Dopuszczalne poziomy hałasu dla linii konwencjonalnych w wybranych krajach europejskich Strefa mieszkaniowa dzień noc Portugalia Polska Szwajcaria Francja Niemcy 55 55 60 63 70 45 50 50 58 60 Strefa mieszana dzień noc Portugalia 65 Polska (strefa śródmiejska) 65 Szwajcaria (przemysłowa) 65 Francja 68 Niemcy 72 U. Michajłow, WIBROSZYN 2010, Kraków, 10 września 2010 r. 55 55 55 63 63 14 Podstawa prawna Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150) Art. 174. 1. Eksploatacja dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów nie może powodować przekroczenia standardów Problem jakości 5: Miejsce środowiska. obowiązywania wartości dopuszczalnych hałasu 2. Emisje powstające w związku z eksploatacją drogi, linii kolejowej, linii tramwajowej, lotniska oraz portu, nie mogą, z zastrzeżeniem ust. 3, spowodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza terenem, do którego zarządzający tym obiektem ma tytuł prawny
Przykład Założenia: 1. Droga klasy G w sąsiedztwie zabudowy zagrodowej 2. Szerokość linii rozgraniczających 25 m 3. Prędkość 80 km/h 4. Udział pojazdów ciężkich 0% 5. Wartość dopuszczalna hałasu w dzień 60 db, w nocy 50 db Wartość dopuszczalna hałasu (60/55) jest osiągana przy natężeniach ruchu: 1648 P/d (wskaźniki jak dla raportów, AP) 1052 P/d (wskaźniki ja dla map akustycznych) Wartość dopuszczalna hałasu (65/60) jest osiągana przy natężeniach ruchu: 5208 P/d (wskaźniki jak dla raportów, AP) 3948 P/d (wskaźniki ja dla map akustycznych) Liczba pojazdów na godzinę [P/h] L Aeq D L Aeq N L dwn L n 60dB 50dB 60dB 50dB Ld 66 Lw 43 98 10 10 Ln 11 Liczba pojazdów na godzinę [P/h] Przepustowość przekroju drogi klasy G 2800 P/godzinę (!) L Aeq D L Aeq N L dwn L n 60dB 50dB 60dB 50dB Ld 249 Le 162 310 31 31 Ln 39 Problem 6: Zmiany w sposobie ochrony (również materiały) w okresie budowy i eksploatacji Przykład przebudowa drogi 20 czerwca 2006 wydanie DUS lipiec wrzesień 2008 r. początek przebudowy drogi, realizacja trwa do dziś marzec 2009 r. pierwsze zgłoszenia problemów z ekranami do rozstrzygnięcia przez wykonawcę Raportu; do tej pory rozpatrzono około 30 spraw Problem 7: Efektywność, brd, koszty utrzymania ekranów akustycznych lokalizacja ekranów akustycznych 1. Na podstawie już wykonanych POPH prognozuje się, że należy wykonaćśrednio 150 m ekranu na 1 km odcinka objętego mapami akustycznymi na drogach zamiejskich (działania naprawcze na drogach krajowych mogą pochłonąć około 1 170 mln zł do 2013 r.) 2. Orientacyjny koszt realizacji POPH dla Krakowa (dla ok. 13 km tras komunik.), to około 100 mln zł w ciągu 5 lat. Aby dostosować do wartości dopuszczalnych należy podjąć działania na ponad 450 km długości tras kom. (tj. ponad 75% długości wszystkich tras kom. w mieście)
UPROSZCZONY SCHEMAT PROCESU INWESTYCYJNEGO STEŚ lub DP ROPS (DUŚ) lub KI Możliwe jedynie oszacowanie parametrów urządzeń ochrony środowiska DUŚ PB, PW PnB ROPS (PnB) Możliwe szczegółowe zaprojektowanie urządzeń ochrony środowiska BUDOWA I EKSPLOATACJA WYBRANE ZAGADNIENIA TECHNICZNE (WYKONAWCZE) Problemy opóźnień w uzyskiwaniu decyzji środowiskowych, ich brak, błędy zawsze mogą być przeniesione na wykonawcę opracowania środowiskowego WYBRANE ZAGADNIENIA TECHNICZNE (WYKONAWCZE) 1. Mnogość różnych form ochrony przyrody PN, PK, rezerwaty, N2000, IBA, IPA itp. Brak wiarygodnych danych, rozpoznania, inwentaryzacji. Niewiarygodne SDF z błędami i niedoszacowaniem powierzchni siedlisk chronionych i wielkościami populacji wypaczają ocenę habitatową. Przykład: Wielkość populacji przedmiotu ochrony w obszarze według SDF > 100 osobników. Wielkość populacji w pasie inwentaryzacji 1000 m wykonanej na potrzeby raportu 50 osobników Wielkość populacji narażonej na zniszczenie (pośrednie i bezpośrednie) w związku z realizacją inwestycji ok. 20-30 osobników - 20-30 % populacji Znaczące negatywne oddziaływanie???? Wielkość populacji przedmiotu ochrony w obszarze określona w ramach szczegółowej inwentaryzacji całego obszaru ok. 1000 osobników. Wielkość populacji narażonej na zniszczenie (pośrednie i bezpośrednie) w związku z realizacją inwestycji ok. 20-30 osobników - 2-3 % populacji Zdarzają się wręcz sytuacje, że w pasie inwentaryzacji wielkość populacji lub powierzchnia siedliska będącego przedmiotem ochrony jest większa niż całkowita wartość podana w SDF.
WYBRANE ZAGADNIENIA TECHNICZNE (WYKONAWCZE) 1. Krótkie terminy wykonywania dokumentacji brak korelacji między pracami projektowymi środowiskowymi toczą się w tym samym czasie i oddanie zbiega się w czasie. 2. Zlecanie dokumentacji w okresie oraz w terminach w których niemożliwa jest do wykonania rzetelna inwentaryzacja przyrodnicza 3. Presja czasu w projektach związana z finansowaniem 2007-2013 WYBRANE ZAGADNIENIA TECHNICZNE (WYKONAWCZE) 1. Brak spójnego monitoringu wykonanych rozwiązań co pozwoli uczyć się na błędach ( lekcja na przyszłość ) wprowadzać działania korygujące 2. Brak materiałów, szkoleń dla wykonawców opracowań środowiskowych formułowane są wymagania i zarzuty bez jednoczesnych materiałów metodycznych, poradników itp. WYBRANE ZAGADNIENIA TECHNICZNE (WYKONAWCZE) 1. Problem różnicy szczegółowości dokumentacji DoSU na etapie STES, gdy rozwiązania są ogólne i mało szczegółowe a jednocześnie wymagania, aby w raporcie były analizy rozwiązania o szczegółowości projektu budowlanego problem związany uszczegółowieniem rozwiązań na dalszych etapach Przykład: Dokumentacja projektowa etap STES: 1. Identyfikacja przebiegu linii 110 kv, 220 kv i 440 kv stwierdzenie kolizji Raport OOS na etapie DoSU: 1. Identyfikacja przebiegu linii 110 kv, 220 kv i 440 kv stwierdzenie kolizji 2. Ocena wpływu przebudowy linii na środowisko oraz człowieka zniszczenie siedlisk, oddziaływanie skumulowane, zajętość terenu itp.
WYBRANE ZAGADNIENIA TECHNICZNE (WYKONAWCZE) 1. Brak działań korygujących na etapie przygotowywania dokumentacji projektowej i środowiskowej w zakresie zidentyfikowanych problemów powoduje: Opóźnienia w projektowaniu Konieczność zlecenia dodatkowych prac inwentaryzacyjnych, projektowych na dalszych etapach Protesty NGO Skargi, odwołania, uchylenia decyzji administracyjnych Uwagi KE Sprawy sądowe związane z wystąpieniem szkody w środowisku Prowadzenie działań korygujących na etapie budowy kiedy są one droższe i generują roszczenia Wykonawcy Konieczność podejmowania działań naprawczych po oddaniu inwestycji do użytku dodatkowe koszty nierefundowane prze UE. 2. Brak sposobów na eliminowanie nierzetelnych wykonawców opracowań środowiskowych. Niektóre opracowania są poprawiane kilka lat zanim spełnią wymagania Zamawiającego i/lub organu WYBRANE ZAGADNIENIA TECHNICZNE (WYKONAWCZE) 1. Krótki czas przygotowywania dokumentacji projektowej. Ograniczone konsultacje społeczne. Strony zainteresowane mają dostęp do dokumentacji i prawo wypowiedzi przez krótki czas podczas nieformalnych konsultacji, formalnych z reguły magiczne 21 dni. A jak to robią inni.??? WYBRANE ZAGADNIENIA TECHNICZNE (WYKONAWCZE) Przykład prowadzenia konsultacji społecznych I-70 East Corridor - USA Harmonogram prac Czas trwania analiz 7 lat Udział społeczeństwa 2003 2009
WYBRANE ZAGADNIENIA TECHNICZNE (WYKONAWCZE) Przykład prowadzenia konsultacji społecznych I-70 East Corridor - USA Skala konsultacji społecznych: 26 000 odwiedzonych domów 2000 wniosków Przykład prowadzenia konsultacji społecznych I-70 East Corridor - USA Skala konsultacji społecznych: 20 cykli spotkań WYBRANE ZAGADNIENIA EKONOMICZNE Najniższa cena (?)
ZAGADNIENIA EKONOMICZNE 1. Koszty zabezpieczeń czy są realne i co jest ważniejsze? 2. W większości przypadków najniższa cena jest podstawowym kryterium na opracowania środowiskowe (oraz dokumentacje projektowe) 3. Wygrywanie przetargów za kwoty uniemożliwiające praktycznie wykonanie opracowania firmy wygrywają za takie ceny, że sama wartość inwentaryzacji wykonanej rzetelnie to jest 60-70% całej wartości rzeczywistej wygranego przetargu w efekcie oszczędzanie, nieokazywanie problemów. 4. Jedyny warunek kryterium ceny na przetargach powoduje, że oszczędza się na wszystkim zwłaszcza na środowisku problemy wychodzą później. ZAGADNIENIA EKONOMICZNE Liczba przetargów (wybrane przetargi) o wartości do 1,5 mln zł: 162 (od sierpnia 2009 r.) Łączna wartość Zamawiającego: około 19.3 mln zł Łączna wartość najniższych cen na przetargu: 10.0 mln zł Różnica : 51.8 % WNIOSKI 1. Ciągłe zmiany prawa nie pomagają a w wielu przypadkach stanowią skuteczną barierę realizacji inwestycji drogowych. 2. Kryterium najniższej ceny dla dokumentacji projektowych i opracowań środowiskowych powodują ogromne problemy związane z ochroną środowiska w drogownictwie. 3. Brak wiarygodnych danych o środowisku utrudnia dokonanie prawidłowej oceny wpływu inwestycji na środowisko 4. Brak działań monitorujących prawidłowość oraz efektywność rozwiązań w zakresie ochrony środowiska brak normalizacji rozwiązań 5. Rosnące wymagania organów oraz podmiotów biorących udział w postępowaniach środowiskowych starzenie się dokumentacji w trakcie uzgadniania przez zamawiającego oraz w trakcie postępowania
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ biuro@ek-kom.pl