Przyszłość rolnictwa, gospodarki żywnościowej i obszarów wiejskich dr hab. Julian T. Krzyżanowski SGGW Konferencja Rolnictwo, gospodarka żywnościowa, obszary wiejskie 10 lat w UE SGGW, 11.04.2014r.
Znaczenie sektora rolnego i obszarów wiejskich - kontekst UWARUNKOWANIA / WYZWANIA GLOBALNE ZMIANY SPOŁECZNO GOSPODARCZE PO TRANSFORMACJI USTROJOWEJ DOSTOSOWANIA SEKTORA DO CZŁONKOSTWA W UE Zrównoważony rozwój kraju nie jest możliwy bez rolnictwa i dbałości o zasoby naturalne oraz rozwój terytorialny Rolnictwo w PL ma decydujący wpływ na bezpieczeństwo żywnościowe, sytuację społeczno-ekonomiczną mieszkańców obszarów wiejskich, czy stan środowiska przyrodniczego oraz strukturę krajobrazu. DOKUMENTY STRATEGICZNE KRAJU STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA NA LATA 2012-2020 (np. Strategia Rozwoju Kraju 2020, pozostałe strategie sektorowe etc. ) 2
Diagnoza potrzeb i celów interwencji w Strategii dla rolnictwa i wsi Cel ogólny Strategii Zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020 POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA NA OBSZARACH WIEJSKICH ORAZ EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE ICH ZASOBÓW I POTENCJAŁÓW, W TYM ROLNICTWA I RYBACTWA, DLA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU KRAJU. Cel 1. Wzrost jakości kapitału ludzkiego, społecznego, zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich Cel 2. Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej Cel 3. Bezpieczeństwo żywnościowe Cel 4. Wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolnospożywczego Cel 5. Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich 4 priorytety 5 priorytetów 4 priorytety 4 priorytety 5 priorytetów Do każdego celu szczegółowego zostały przypisane priorytety (łącznie 22 priorytety) agregujące grupy kierunków interwencji (łącznie 82 kierunki interwencji) 16 kierunków interwencji 20 kierunków interwencji 13 kierunków interwencji 14 kierunków interwencji 19 kierunków interwencji Niemal połowa (48%) kierunków interwencji w ramach Strategii będzie finansowana ze środków europejskich na lata 2014-2020
Francja Niemcy Hiszpania Włochy Polska Wielka Brytania Rumunia Grecja Węgry Irlandia Austria Czechy Portugalia Bułgaria Dania Szwecja Finlandia Holandia Litwa Słowacja Belgia pozostałe 12,3 10,7 8,8 8,3 8,1 7,7 6,9 6,6 6,0 5,9 4,9 4,6 4,2 10,8 20,4 18,2 27,6 32,1 37,1 43,8 42,4 62,4 Budżet UE na WPR w latach 2014-2020 (mld EUR, ceny bieżące) 70 60 50 Dodatkowo, w ramach polityki spójności, na działania dedykowane terenom wiejskim przeznaczonych będzie 5,2 mld euro rozwój obszarów wiejskich 40 płatności bezpośrednie 30 20 10 0 Źródło: Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1305/2013 oraz 1307/2013 4
Łączny budżet UE na WPR i politykę spójności (ceny bieżące) Łączne środki na rolnictwo i obszary wiejskie 2007-2013 2014-2020 PB krajowe 16,8% PB krajowe 0,5% ROW unijne 20,3% PB unijne 38,8% ROW krajowe 10,2% łącznie 39,2 mld EUR ROW unijne 34,2% PB unijne 55,4% łącznie 42,4 mld EUR PS 12,3% ROW krajowe 11,6%
Kluczowe wyzwania w nowej perspektywie finansowej Pełne i efektywne wykorzystanie środków dla sektora rolno spożywczego i obszarów wiejskich w poszczególnych programach Poprawa otoczenia do dalszego funkcjonowania sektora (zmiany instytucjonalno prawne, reformy na poziomie kraju i UE, np. ułatwienia przy zakładaniu działalności gospodarczej) Dalsze wykorzystanie potencjału sektora rolno spożywczego (trendy eksportowe, dalsza modernizacja) Utrzymanie pozytywnych tendencji rozwojowych w rolnictwie i na obszarach wiejskich (zmiany strukturalne, poziom dochodów) Lepsza adaptacja w zakresie ochrony środowiska i zmian klimatycznych koordynacja działań 6
Zreformowana WPR Odpowiedź na kolejne wyzwania związane z bezpieczeństwem żywności, zmianami terytorialnymi oraz problemami ochrony środowiska i zmianami klimatu (w warunkach kryzysu gospodarczego i napiętego budżetu UE) Wzmocnienie konkurencyjności gospodarczej i ekologicznej sektora rolnego, wspieranie innowacyjności, przeciwdziałanie zmianom klimatu oraz wspieranie zatrudnienia i wzrostu na obszarach wiejskich; I filar WPR Zmiany instrumentów zarządzania rynkami rolnymi (np. likwidacja kwot mlecznych i cukrowych, współpraca producentów) Utrzymanie SAPS, Nowy, wielokomponentowy system płatności bezpośrednich Płatności dla aktywnych rolników Możliwość przesunięć środków między filarami II filar WPR Nowy PROW 7
Zasada wzajemnej zgodności Wielokomponentowy system płatności Płatność podstawowa: SAPS Płatność pro-środowiskowa (30%) Płatność dla młodych rolników (do 2%) Wsparcie związane z produkcją (do 13+2%) Płatność redystrybucyjna LUB Płatność dla małych gospodarstw (do 10% lub bez limitu) Wsparcie obszarów o ograniczeniach naturalnych (do 5%) Kolorem zielonym oznaczono komponenty obowiązkowe Kolorem niebieskim oznaczono komponenty dobrowolne W nawiasach wskazano udział procentowy komponentu w kopercie krajowej
Nowe zasady w II filarze Ściślejsza koordynacja polityki rozwoju obszarów wiejskich z innymi politykami rozwojowymi za pośrednictwem unijnych wspólnych ram strategicznych (umowy partnerstwa państwa członkowskiego z KE - obecnie trwają negocjacje projektu umowy dla PL z KE) 30% limitu środków EFRROW na cele środowiskowo-klimatyczne obejmujące poszerzony katalog działań (obok rolnictwa ekologicznego, programu rolno-środowiskowego, ONW, obejmuje również inwestycje o pozytywnych efektach środowiskowoklimatycznych, działania leśne, NATURA 2000) Nowa delimitacja obszarów z ograniczeniami naturalnymi (dawne ONW nizinne) w Polsce od 2018 r. (ONW górskie ten sam obszar) Utrzymanie działań ukierunkowanych na restrukturyzację, inwestycje i modernizację w rolnictwie 9
Projekt PROW 2014-2020 PROW 2014-2020 realizować będzie wszystkie priorytety UE określone w rozporządzeniu EFRROW tj.: 1. Transfer wiedzy 2. Konkurencyjność sektora rolnego 3. Łańcuch żywnościowy i zarządzanie ryzykiem 4. Środowisko 5. Efektywne wykorzystanie zasobów 6. Rozwój lokalny Cele przekrojowe: innowacje, środowisko, klimat 10
Działania przewidziane w PROW 2014-2020 Priorytet 1 Priorytet 2 Priorytet 3 Priorytet 4 Priorytet 5 Priorytet 6 Transfer wiedzy i działalność informacyjna Doradztwo Współpraca Modernizacja gospodarstw rolnych Restrukturyzacja małych gospodarstw Premia dla młodych rolników Rozwój przedsiębior czości rozwój usług rolniczych Przetwórstwo i marketing artykułów rolnych Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych Podstawowe usługi ( ) - Targowiska Tworzenie grup producentów Program rolnośrodowiskowo - klimatyczny Płatności dla obszarów ONW Rolnictwo ekologiczne Scalanie gruntów Zalesianie i tworzenie terenu zalesionego Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich LEADER Płatności dla małych gospodarstw Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonej w wyniku klęsk i 11
Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich w polityce spójności Zakres interwencji wszystkich programów operacyjnych, m.in. na rzecz obszarów wiejskich, określa Umowa Partnerstwa z KE Szanse: wzrost roli Regionalnych Programów Operacyjnych rozpoznanie potrzeb obszarów wiejskich w strategiach regionalnych 1,2 mld euro infrastruktura wodno - kanalizacyjna 0,5 mld euro gospodarka wodna 1,5 mld euro rozwój przedsiębiorczości 2,0 mld euro rewitalizacja społeczna i infrastrukturalna na wsi 12
Dziękuję za uwagę! 13