Podstawowe prawa ekologiczne zasady prawa teorie
przykładowe teorie teoria ewolucji teoria dynamiki biocenoz teoria sukcesji teoria monoklimaksu teoria poliklimaksu
przykładowe prawa prawo czynników ograniczających prawo Liebiga prawo Shelforda zasada kompleksowego działania czynników środowiska zasada kompensowania się czynników środowiska prawo samoregulacji w przyrodzie
prawo Liebiga (1840) Plon roślin jest ograniczany przez brak lub niedostatek w glebie któregokolwiek pierwiastka, potrzebnego do ich rozwoju pierwiastki te muszą występować przynajmniej w minimalnych dla danego organizmu ilościach o rozwoju organizmu decyduje najsłabsze ogniwo jego potrzeb
prawo Shelforda (1913) Istnienie i pomyślne bytowanie organizmu w jakimś środowisku zależy od zrównoważenia całego kompleksu czynników - niewystępowanie lub degeneracja organizmu mogą być wywołane zarówno niedostatkiem, jak i nadmiarem (pod względem ilości lub jakości) któregokolwiek czynnika środowiskowego - czynniki zbliżające się do granic tolerancji organizmu nazywamy czynnikami ograniczającymi
Punkty kardynalne: minimum, optimum, maksimum. Przedział tolerancji Zakres dowolnego czynnika (między minimum i maksimum), w którym organizm może egzystować (mogą przebiegać wszystkie procesy fizjologiczne).
Uniwersalność prawa Shelforda Prawo to dotyczy wszystkich czynników środowiska (cz. środ.) i wszystkich funkcji życiowych ( ) organizmów dowolnego gatunku. Im dalej od optymalnego przedziału czynnika środowiskowego, tym: mniejsza płodność, wolniejszy wzrost, większe zagrożenie przez choroby Przekroczenie przez czynnik środowiskowy minimalnego lub maksymalnego natężenia oznacza śmierć organizmu.
Eurybionty - organizmy o szerokim przedziale tolerancji Stenobionty - organizmy o wąskim przedziale tolerancji w przypadku wody organizmy eury- stenohydryczne temperatury organizmy eury- stenotermiczne pokarmu organizmy eury- stenofagiczne warunków życiowych organizmy eury- stenotopowe
Organizmy mogą mieć szeroki zakres tolerancji względem jednego czynnika, a wąski względem innego. Organizmy o szerokim zasięgu występowania mają najczęściej szeroki zakresie tolerancji względem wielu czynników. Granice tolerancji organizmów mogą podlegać zmienności sezonowej. W przypadku organizmów danego gatunku obserwujemy zmienność granic tolerancji w zależności od stadium rozwojowego (wieku) oraz geograficznego występowania populacji (rasy, ekotypy).
Zasada kompensowania się czynników środowiska Przedział tolerancji względem jakiegoś czynnika jest tym szerszy im bliższe optimum jest natężenie pozostałych czynników. Przedział tolerancji względem jakiegoś czynnika jest tym węższy im dalsze od optimum jest natężenie pozostałych czynników.
przykłady kompensacji - światło i temperatura - dwutlenek węgla i światło - opady i gleba - światło i gleba Uwaga: kompensować mogą się różne czynniki, ale też ich parametry, zarówno klimatyczne (np. natężenie i widmo światła) jak i glebowe (np. wilgotność i ph gleby,)
CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE rozwój i występowanie drzew ŚWIATŁO NIEDOSTATEK (PRZEKROCZENIE PUNKTU KOMPENSACYJNEGO) NADMIAR (NADMIERNA INSOLACJA) PODWYŻSZONE NATĘŻENIE PROMIENIOWANIA UV CIEPŁO SKRAJNE TEMPERATURY DODATNIE SKRAJNE TEMPERATURY UJEMNE PRZYMROZKI
WODA NIEDOSTATEK (SUSZA GLEBOWA, SUSZA FIZJOLOGICZNA) NADMIAR WODY (POWODZIE, PODTOPIENIA) SZKODY OD OPADÓW (ŚNIEGU, GOŁOLEDZI, GRADU, DESZCZU) WIATR (DZIAŁANIE FIZJOLOGICZNE I MECHANICZNE) SZKODLIWE IMISJE POŻARY ZAGROŻENIA ZE STRONY GRZYBÓW I ROŚLIN GRZYBY ROŚLINY ZAGROŻENIA ZE STRONY ZWIERZĄT OWADY PTAKI SSAKI GRYZONIE ZWIERZYNA
Pytania Częścią jakich innych teorii jest teoria poliklimaksu? Czym generalnie różni się prawo Liebiga od prawa Shelforda? Na czym polega uniwersalność prawa Shelforda? Co to jest przedział tolerancji i punkty kardynalne? Podział organizmów ze względu na przedział tolerancji? Czy przedziały tolerancji osobników danego gatunku są stałe? Z jaką inną zasadą wiąże się zasada kompensowania się czynników środowiska? Co jest istotą zasady kompensowania się czynników środowiska? Przykłady kompensowania się czynników środowiska? Wymienić czynniki ograniczające rozwój i występowanie drzew, związane ze: - światłem, - ciepłem, - wodą, - czynnikami ożywionymi?