EKOWIEŚCI - Nr 36 Grudzień 2009 CENTRUM INFORMACJI EKOLOGICZNEJ Powiatu Chrzanowskiego przy Zespole Szkół Ekonomiczno-Chemicznych w Trzebini Nr 38 Grudzień 2009 numer bezpłatny Boże Narodzenie to w tradycji chrześcijańskiej święto upamiętniające dzień, w którym narodził się Jezus Chrystus. Święta Bożego Narodzenia to uwielbiane prawie przez wszystkich święta, zaczynające się od Wigilii, 24 grudnia. Wigilia w wielu domach rozpoczyna się, gdy na niebie pojawia się pierwsza gwiazdka. W Wigilię o północy odbywa się uroczysta msza święta, tzw. Pasterka. Następny dzień 25 grudnia jest określany jako Boże Narodzenie, a 26 grudnia to drugi dzień świąt. Boże Narodzenie to okazja do spotkania z rodziną, śpiewania kolęd, a ubieranie choinki to wspaniała zabawa. Karp w Boże Narodzenie smakuje lepiej niż zwykle, a prezenty, które przynosi Święty Mikołaj zachwycają zarówno dzieci jak i dorosłych. SPRZĄTANIE ŚWIATA Niech magiczna moc wigilijnego wieczoru przyniesie Wam spokój i radość. Niech każda chwila Świąt Bożego Narodzenia żyje własnym pięknem, a Nowy Rok 2010 obdaruje Was pomyślnością i szczęściem. Najpiękniejszych Świąt Bożego Narodzenia życzy Centrum Informacji Ekologicznej Powiatu Chrzanowskiego w numerze: Sprzątanie Świata 2009 w Przedszkolu Samorządowym Nr 6 w Trzebini Sprzątanie Świata 2009 w Gimnazjum Nr3 w Trzebini zatrzymane w kadrach Idą Święta pomyśl o rybie Przewodnik po wybranych gatunkach ryb Pasje naszych szkolnych kolegów EKOWIEŚCI wydrukowano dzięki dotacji Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Trzebini CZASOPISMO, SPOTKANIA, INTERNET, POKAZY, FILMY, WYCIECZKI Zapraszamy do współpracy z Centrum Informacji Ekologicznej Powiatu Chrzanowskiego 1
EKOWIEŚCI - Nr 38 Grudzień 2009 SPRZĄTANIE ŚWIATA 2009 Przedszkole Samorządowe Nr 6 w Trzebini SPROSTOWANIE W Październikowym (37) numerze EKOWIEŚCI wdarł się błąd. I miejsce w konkursie fotograficznym w kategorii szkół ponadgimnazjalnych zajęła Justyna Prasak z LO w Trzebini, a nie jak mylnie podano z I LO w Chrzanowie. Za popełnioną pomyłkę bardzo przepraszamy. Redakcja EKOWIEŚCI 2
EKOWIEŚCI - Nr 36 Grudzień 2009 SPRZĄTANIE ŚWIATA W PRZEDSZKOLU SAMORZĄDOWYM NR 6 W TRZEBINI Personel Przedszkola Samorządowego Nr 6 w Trzebini nauczyciele, pracownicy administracji i obsługi placówki wraz z dziećmi po raz kolejny włączyli się do ogólnopolskiej akcji ekologów i przyjaciół przyrody Sprzątanie Świata. Tegoroczna akcja przebiegała pod hasłem: POMAGAJMY ZIEMI CODZIENNIE Proekologiczne wychowanie i nauczanie dzieci w naszym przedszkolu to celowa, planowa, systematyczna praca personelu przy współudziale rodziców i środowiska współpracującego z przedszkolem. Od czterech lat realizujemy w naszej placówce szereg projektów ekologicznych. W ramach ich realizacji podejmujemy niejednokrotnie trudne, a zarazem bardzo miłe i nade wszystko ciekawe działania. Zainteresowanie dzieci przyrodą oraz ich pozytywny stosunek do niej kształtujemy przede wszystkim podczas bezpośredniego kontaktu. Dzięki położeniu naszego przedszkola prawie w samym środku pięknych lasów, nasz dostęp do przyrody jest w dużej mierze bardzo ułatwiony. Każdy kontakt z przyrodą wykorzystujemy do jej głębszego poznania oraz budowania postawy opiekuńczej. Nasze przedszkolaki ze zrozumieniem głoszą tezę: Przedszkolakom jest wesoło, gdy zielono jest wokoło. Rozwijamy dziecięcą świadomość ekologiczną, która prowadzi do kształtowania postawy Przyjaciela Przyrody, a to z kolei gwarantuje harmonijny rozwój fizyczny, psychiczny i emocjonalny przedszkolaka. Budzimy szacunek dziecka do własnego ciała, umysłu, otoczenia społecznego i środowiska naturalnego. Otaczająca dziecko przyroda wzbudza w nim zachwyt, zainteresowanie, nasuwa wiele pytań, na które szuka ono odpowiedzi samo lub pyta Nas - dorosłych. Przekazujemy więc naszym wychowankom wiedzę opartą na trafnym przekonaniu, iż kochać przyrodę, to brać na siebie odpowiedzialność za jej losy i traktować ją po przyjacielsku. Częste wizyty w lesie niosą dzieciom wielką radość, potęgują pozytywne emocje. Głównym akcentem naszej akcji było właśnie wyjście z dziećmi do pobliskiego lasu (21 wrzesień 2009 r). Dzieci zabrały ze sobą lupy i lornetki, dzięki którym mogły w pełni obserwować leśne środowisko. Podczas wizyty na polanie wysłuchały wiersza E. Burakowskiej pt. Ochrona środowiska. Po wysłuchaniu utworu wzięły udział w dość burzliwej dyskusji, wskazując złe postępowania człowieka w lesie, negując je podały prawidłowe sposoby zachowań ludzi wobec przyrody. Przedszkolaki biorąc udział w bezpośredniej obserwacji, doświadczeniach i zabawach w plenerze pokazały, w jaki sposób należy zachować się w tak niezwykłym miejscu, jak traktować przyrodę, by jej nie niszczyć. Pobyt w lesie i korzystanie z różnych środków dydaktycznych sprawił dzieciom ogromną przyjemność i niewątpliwie na długo pozostanie w ich pamięci. Zdobyte przez dzieci wiadomości i umiejętności na drodze praktycznych działań pogłębiły dziecięcą chęć bycia Strażnikiem Przyrody. Kolejny etap naszej akcji to sprzątanie ogrodu przedszkolnego (22 wrzesień 2009 r.) Najpierw nauczyciele przeprowadzili z dziećmi pogadankę na temat bezpieczeństwa podczas porządkowania placu przedszkolnego. Każde dziecko otrzymało rękawice, (nie zabrakło rękawic dla personelu przedszkola), worki foliowe i ze śpiewem na ustach Nasze uszy słyszą świat rozpoczęło się wielkie sprzątanie. Przedszkolaki chętnie uporządkowały teren wokół przedszkola i w wyznaczone wcześniej miejsce odstawiły worki pełne śmieci. Własną inicjatywę wykazali również nauczyciele, pracownicy obsługi i administracji placówki - sprzątając teren znajdujący się wokół placówki, co zaowocowało pracą porządkową społeczności lokalnej naszego osiedla Gaj pracą mieszkańców na terenie ogrodów przy blokach mieszkalnych. Tegoroczną akcję Sprzątanie świata uważamy za udaną, a zarazem konieczną! Uczestnictwo w akcji dało dzieciom pewność i przekonanie o potrzebie dbania i szanowania świata przyrody, a jej istnienie uznały za konieczne. Obiecały propagować ideę ochrony środowiska w domu rodzinnym. PS. Dyrekcja Przedszkola Samorządowego Nr 6 w Trzebini, Pani Jadwiga Iwona Kiełbus gorąco dziękuje za wspaniałą współpracę Wydziałowi Ochrony Środowiska Urzędu Miasta w Trzebini, a zwłaszcza Pani Aleksandrze Sobeckiej, osobie, która czynnie uczestniczy w realizacji programów ekologicznych trzebińskich przedszkoli. Opracowała: mgr Agnieszka MAZUR NAUCZYCIEL PRZEDSZKOLA SAMORZĄDOWEGO NR 6 W TRZEBINI Grudniowy numer EKOWIEŚCI redagowali: Katarzyna Głowa,Tomasz Burnecki, Dawid Sekulski, Łukasz Gładys, Krystyna Chucherko, Klaudia Ścigaj, uczniowie LO w Trzebini, Nauczyciele Przedszkola Samorządowego Nr 6 w Trzebini, uczniowie Gimnazjum Nr 3 w Trzebini, Nauczyciele ZSECH w Trzebini: Barbara Święszek-Kisielak, Joanna Kulawik, Barbara Michalik 3
EKOWIEŚCI - Nr 38 Grudzień 2009 IDĄ ŚWIĘTA! POMYŚL O. RYBIE W okresie świątecznym ludzie, myślący o zakupach i przygotowaniu do rodzinnie spędzanych dni w atmosferze miłości, nawet nie wiedzą, że przykładają rękę do jednego z wielu mrocznych procesów współczesnego świata... Kiedy z uśmiechem na twarzy biegamy po sklepach i pieczemy ciasta, setki tysięcy ryb są odławiane i rozpoczynają swoją ciężką wędrówkę po pewną śmierć. Ponad 50% gatunków ryb, które od pokoleń są jednym z przysmaków ludzi, jest zagrożonych wyginięciem. Popyt na ryby zwłaszcza w okresie świątecznym jest tak duży, że hodowle nie są w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb konsumentów. W jaki sposób więc trafia na nasze talerze dokładnie taka liczba ryb, jakiej potrzebujemy, a oprócz tego sklepowe półki nadal uginają się pod ciężarem konserw rybnych, paluszków i innych produktów tego gatunku? To proste większość ryb odławianych jest metodami rabunkowymi z ich naturalnych siedlisk. Ilość odławianych w ten sposób ryb jest na tyle duża, że te nie mogą się normalnie rozmnażać. Jako, że nie tylko ludzie żywią się rybami nasze działanie przyczynia się do zakłócenia całego ekosystemu zbiorników wodnych i głodowej śmierci wielu innych zwierząt. Jak wygląda droga przeciętnej ryby na nasz stół? Ryby są odławiane z mórz i przewożone w ogromnych ilościach na kutrach rybackich. Na jeden kuter przypada nawet kilka tysięcy ryb. Zgniecione, bez tlenu, z bardzo małą ilością wody, w strasznych warunkach płyną na miejsce swojego przeznaczenia. Wiele z nich nie przetrwa samej podróży. Śnięte ryby w wielu przypadkach trafiają z powrotem do morza. Te, którym uda się dotrzeć na ląd przewożone są ciężarówkami do miejsc, w których zostają zabite i przerobione na różnego rodzaju produkty. A co z rybami hodowlanymi, takimi jak karpie? W ich przypadku zainteresowanie nimi wzrasta przede wszystkim w okresie świąt Bożego Narodzenia. Karp jest bowiem jedną z tradycyjnych polskich potraw świątecznych. Zacznijmy jednak od początku. Karpie hodowane są zazwyczaj w ciasnych stawach. W jednym takim zbiorniku znajduje się kilkaset ryb. Kiedy nadchodzi okres świąteczny ryby trafiają na sprzedaż. W jakich warunkach są sprzedawane chyba mówić nie trzeba widzi to każdy. W ciasnych skrzynkach, stłoczone dziesiątki ryb walczą o każdy oddech. Kiedy ktoś je kupi, w wielu przypadkach trafiają z wody do jednorazowej reklamówki, w której niejednokrotnie pokonują długie męczące drogi do domów. Następnie ryby ku uciesze dzieci trafiają do wanien, gdzie pływają czasami przez kilka dni bez jedzenia w mocno chlorowanej wodzie wodociągowej. Po kilku dniach udręki karpie kończą swój żywot w wiadomy sposób... Czy to cierpienie na pewno warte jest kilku smacznych kawałków ryby? Ekologiczny aspekt masowego połowu ryb jest równie tragiczny, co moralny. Jak wcześniej wspominaliśmy ponad połowa z 200 gatunków najczęściej sprzedawanych na świecie ryb jest zagrożona wyginięciem. Spowodowane jest to tym, że ponad 75% światowych łowisk jest eksploatowane w pełni bądź nadmiernie, a znaczna część jest przetrzebiona. Wszystkie gatunki, które trafiają w sieci rybackie a nie są celem połowu (tzw. przyłów) trafiają z powrotem do morza jako martwe, lub bardzo okaleczone. Martwe ryby rozkładają się w wodzie znacząco obniżając jej stan czystości i szkodząc innym rybom. Ludzi zazwyczaj nie interesuje stan środowiska. Ale spójrzmy na ten problem od innej strony. Jeżeli wyginą gatunki ryb łownych setki, jeśli nie tysiące rybaków stracą pracę, a tym samym środki do utrzymania swoich rodzin. Upadną zakłady przetwórstwa rybnego, co pociągnie za sobą kolejne straty. W jaki sposób możemy pomóc rybom? Należałoby się przede wszystkim zastanowić, jakie ryby najczęściej jadamy a następnie zaczerpnąć informacji na ich temat choćby w Internecie. Powinniśmy unikać jedzenia ryb, które uznawane są za zagrożone i szukać produktów rybnych oznaczonych certyfikatem ekologicznym. Takie działanie z pewnością przyczyni się do uregulowania ekosystemów wodnych w morzach i jeziorach. Powinniśmy także zwracać uwagę na to, czy kupujemy młode ryby czy stare. Kupowanie ryb w młodym wieku jest bowiem niezgodne z prawem. Najprościej jednak będzie zadbać o środowisko naturalne. Jako ludzie powinniśmy dbać o to, co daje nam natura i starać się nie zanieczyszczać środowiska. Opracowali: Katarzyna Głowa, Tomasz Burnecki klasa IVO ZSECH Trzebinia Źródło: Internet, Materiały dostarczone przez Klub Gaja 4
EKOWIEŚCI - Nr 36 Grudzień 2009 PRZEWODNIK PO WYBRANYCH GATUNKACH RYB ŚLEDŹ Żyje w wielkich ławicach przemierzając toń naszego morza. Jest pospolitym gatunkiem bałtyckim. Śledź bałtycki inaczej - sałaka jest skarlałą formą śledzia oceanicznego (atlantyckiego), jest od niego mniej tłusty i wcześniej dojrzewa płciowo w drugim lub trzecim roku życia. Dorasta do ok. 24 28 cm długości. Aby złożyć ikrę zbliża się do brzegów porośniętych bujną podwodną roślinnością. Tworzy dwie rasy rozrodcze wiosenną i jesienną. Wiosenna w kwietniu i w maju odbywa tarło w Zalewie Wiślanym i Szczecińskim oraz w Zatoce Puckiej. Jesienna niemal całkowicie wyginęła. OSTROŻNIE! Straciliśmy w Bałtyku, z nie do końca wyjaśnionych przyczyn rasę śledzi jesiennych. Zasoby śledzi starła wiosennego utrzymują się jeszcze na dobrym poziomie, ale się zmniejszają. Ich połowy muszą być bardzo ostrożne. SZPROT Mała ryba morska z rodziny śledziowatych, występująca m.in. w Morzu Bałtyckim. Osiąga długość od 10 do 20 cm. Wyglądem bardzo przypomina młodego śledzia. Cechą odróżniającą jest szorstka krawędź brzucha. Ciało szprota jest pokryte srebrnymi łuskami, niebieskawymi lub szarozielonymi na grzbiecie. Tarło odbywa się wiosną i na początku lata. Dojrzałość płciową uzyskuje w wieku 2 lat, dożywa 5-6 lat. Szprot jest szeroko wykorzystany w przetwórstwie rybnym. W sklepach można już kupić szproty, z ekoznakiem, błękitnym serduszkiem z morświnem. Te szproty bałtyckie poławiane są włokiem pelagicznym, czyli metodą bezpieczną dla życia morświnów. WĘGORZ Węgorz jest rybą długowieczną, czasem żyje ponad 60 lat! Wszystkie europejskie węgorze odbywają rozród w jednym miejscu na świecie w Morzu Sargassowym. Tarło odbywa się na głębokości 400 1000 metrów. Młode z pomocą prądów morskich głównie Golfsztromu, wracają do Europy w wieku ok. 3 lat. ZAGROŻENIA W ostatnich latach ilość młodych węgorzy docierających do Europy i wpływających do rzek i jezior radykalnie się zmniejszyła. Barierą do rozprzestrzeniania się gatunku są tamy i turbiny wodne. Naukowcy określają węgorza jako gatunek bardzo zagrożony. Należy się spodziewać, iż w najbliższym czasie połowy i handel tymi rybami zostaną poważnie ograniczone. Jak trudna jest sytuacja zasobów tej ryby zaświadcza sytuacja na rynku. Dziś trudno już kupić okazy z polskich wód. Coraz częściej, z rąk sprzedawcy otrzymujemy węgorza z azjatyckich hodowli. Dociera on do Polski mrożony i dopiero tu jest wędzony. KARMAZYN Karmazyn błędnie nazywany okoniem morskim nie jest z tym gatunkiem blisko spokrewniony, choć jego kształt wygląda podobnie. Występuje w ponad 100 gatunkach. Karmazyn jest gatunkiem wolnorosnącym i długowiecznym. Karmazyn ostrogi może żyć nawet ponad 200 lat. ZAGROŻENIA Właśnie ze względu na specyfikę życia i rozmnażania się karmazyn, przy swojej wielkiej atrakcyjności kulinarnej dla człowieka i wynikającej z tego olbrzymiej presji połowowej, należy do gatunków przełowionych i zagrożonych ryzykiem zaniku. Przedruk: CZASOPISMO KLUBU GAJA Opracowanie szaty graficznej: Krystyna Chucherko, Klaudia Ścigaj klasa IAE ZSECH Trzebinia 5
EKOWIEŚCI - Nr 38 Grudzień 2009 SPRAWOZDANIE Z AKCJI SPRZĄTANIE ŚWIATA 2009 Gimnazjum nr 3 im. Polskich Noblistów w Trzebini NA POCZĄTEK Wtorek - 22 września 2009 r. W naszym Gimnazjum uczniowie klas pierwszych wraz z wychowawcami oraz entuzjazmem wyszli w teren włączając się w coroczną akcję Sprzątania Świata. Około godziny 9:00 klasy z uśmiechem na ustach wyruszyły ze szkoły w poszukiwaniu śmieci. Przed wyjściem zostały obdarowane jednorazowymi workami i rękawiczkami. Wszystkim towarzyszył świetny humor. BYŁO DUUUŻO ŚMIECI? Uczniowie zauważyli, że mieszkańcy nie dbają o czystość w naszym mieście. Byli zdziwieni, że dookoła znajduje się tak dużo śmieci. Z zaangażowaniem podchodzili do swojego zadania i skrupulatnie zbierali śmieci do worków jednorazowych. Klasy sprzątały min. teren koło szkoły, cmentarza trzebińskiego i obrzeża góry Bożniowa. POMAGAJMY ZIEMI CODZIENNIE! Każda klasa przygotowała plakat, który miał przedstawiać nasze codzienne działania na rzecz ochrony środowiska. Tematyka plakatu nawiązywała do tegorocznego hasła: POMAGAJMY ZIEMI codziennie. Najciekawsze prace zdobiły korytarz naszej szkoły. Uczniowie w swoich plakatach zawarli przesłanie, które można ująć w następujących punktach: Oszczędzaj wodę zakrecaj kran Nie wyrzucaj śmieci byle gdzie. Przecież najdalej w odległośći 20 m masz kosz. Segreguj śmieci, by oszczędzać zasoby Ziemi (recykling). Na zakupy zabieraj eko-torbę. Zwracaj uwagę na niewłaściwe zachowanie innych wobec środowiska. Przygotowały: Anna Pająk II a, Sylwia Walkowiak II a, Opiekunowie: Pani U. Jankowska Pani B. Jelonek 6
EKOWIEŚCI - Nr 38 36 Grudzień 2009 SPRZĄTANIE ŚWIATA 2009 Gimnazjum nr 3 im. Polskich Noblistów w Trzebini 7
EKOWIEŚCI - Nr 38 Grudzień 2009 PASJE NASZYCH SZKOLNYCH KOLEGÓW W dniach 23 25 października 2009 roku, w XXXI LO w Krakowie odbyły się Mistrzostwa Krakowskiego Stowarzyszenia Hodowców Kanarków i Ptaków Egzotycznych Barabanda, w których brał udział nasz kolega z klasy Wojciech Marciniak, zdobywca pierwszego miejsca. D: Skąd zainteresowanie akurat papugami? W: Kiedy miałem siedem lat, dostałem od dziadka sześć papużek falistych, tak się zaczęło i trwa do dziś. D: Jakie hodowałeś gatunki ptaków? W: Najpierw były faliste, potem nimfa. Sześć lat temu dostałem pierwsza parę aleksandrett obrożnych, które mam do dziś. D: Skąd pomysł zorganizowania takich mistrzostw? W: Jest to tradycja naszego stowarzyszenia Barabanda. Organizujemy takie co roku, od początku istnienia tego stowarzyszenia. D: Czy dużo osób bierze udział w takich konkursach? W: W naszym stowarzyszeniu jest około czterdziestu osób, ale nie wszyscy brali udział w konkursie. W sumie było około dwudziestu wystawców, a wystawionych ptaków około dwieście sztuk. Na wystawie można było zobaczyć ptaki z całego świata, od małych kanarków i amadyn, przez średnie rozelle, po duże ary. Można też było zobaczyć kilka gatunków kaczek, bażantów i perlic z Afryki, Ameryki i Azji. D: Czym sędziowie kierowali się przy wyborze najlepszych okazów? W: Na konkursie obecny był sędzia z Polskiej Federacji Hodowców Ptaków Ozdobnych. Oceniał on ptaki według ścisłych zasad w skali od 1 do 100 punktów. Na ocenę składa się wiele czynników: postawa ptaka, stan jego upierzenia, odpowiednie wymiary i proporcje, stan dzioba, łap itd. Ptaki podzielone są na różne kategorie, np. Papugi Afryki i Azji lub Papugi Australii i Oceanii. Z każdej kategorii nagradzane były trzy pierwsze miejsca. D: A jakie nagrody otrzymują hodowcy ptaków? W: Nasz budżet nie jest zbyt duży, dlatego nie dostajemy wartościowych nagród ale otrzymujemy symboliczny puchar i dyplom. Nie chodzi o idee walki o jakieś nagrody, tylko o sam fakt wygranej, o satysfakcję. Poza tym takie konkursy dają możliwość sprawdzenia swoich umiejętności i poznania ciekawych ludzi. D: Czy spodziewałeś się wygranej? W: Oczywiście, że nie! Było to dla mnie duże zaskoczenie. Jest to swego rodzaju wynagrodzenie za całoroczną pracę i opiekę nad moimi papugami. D: Czego mamy Ci życzyć? W: W przyszłym roku nasze stowarzyszenie organizuje mistrzostwa Polski. Chciałbym odnieść tam podobny sukces, jak w tym roku. D: A więc serdecznie Ci tego życzymy. Tekst i zdjęcia redagowali uczniowie LO w Trzebini 8