Materiały pomocnicze do szkoleń

Program Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL dla Polski 2004-2006 Partnerstwo na Rzecz Rozwoju Telepraca Scala Rodzinę G0107d2 Materiały pomocnicze do szkoleń Część II Rachunkowość i analiza danych oraz kosztorysowanie komputerowe Kielce, grudzień 2007 r. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL

Opracowano w ramach prac Partnerstwa na Rzecz Rozwoju Telepraca Scala Rodzinę, zawiązanego przez: Politechnikę Świętokrzyską Centrum Kształcenia Ustawicznego, Caritas Diecezji Kieleckiej, Powiatowy Urząd Pracy w Kielcach, Infomax Sp. J., Przeworskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych, na podstawie materiałów przygotowanych i przetestowanych przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów. Skład: Robert Mikołajczyk

Spis treści FORMY DZIAŁAL OŚCI GOSPODARCZEJ...5 DEFI ICJE...5 KTO MOŻE BYĆ PRZEDSIĘBIORCĄ? FORMY PROWADZE IA DZIAŁAL OŚCI DOSTĘP E W ASZYM SYSTEMIE...6 Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą...7 Osoba prawna prowadząca działalność gospodarczą...7 POJĘCIE SPÓŁKI W POLSCE I UE...10 Spółka cywilna...10 KO SORCJUM JAKO PODMIOT UBIEGAJĄCY SIĘ O ZAMÓWIE IA PUBLICZ E...16 Podstawa prawna utworzenia konsorcjum...16 Dlaczego warto stworzyć konsorcjum?...16 Umowa konsorcjalna...18 Wspólnie kontrolowana działalność...19 PODSTAWOWE ZAGAD IE IA PRAWA PODATKOWEGO...21 JAKIE PODATKI PŁACI PRZEDSIĘBIORCA W POLSCE...21 Podatek od nieruchomości...21 Podatek od środków transportowych...22 Opłata skarbowa...23 Opłata targowa...25 Podatek dochodowy od osób prawnych...25 Podatek dochodowy od osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą zasady ogólne...27 Zryczałtowane formy opodatkowania podatkiem dochodowym osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą...29 Karta podatkowa...31 Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych...31 Podatek VAT na przykładzie zakupu samochodu...32 Akcyza...35 Podatek od czynności cywilnoprawnych...36 FORMY OPODATKOWA IA POZAROL ICZEJ DZIAŁAL OŚCI GOSPODARCZEJ...39 Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych...39 Karta podatkowa...40 Opodatkowanie na zasadach ogólnych...41 Podatek liniowy...41 OPODATKOWA IE DOCHODÓW STOWARZYSZE IA...42 PODSTAWOWE ZAGAD IE IA PRAWA PRACY...46 ZAGAD IE IA OGÓL E...46 Co to jest prawo pracy?...46 PODSTAWOWE ZASADY PRAWA PRACY...46 adzór i kontrola przestrzegania prawa pracy...48 STOSU EK PRACY ZAGAD IE IA OGÓL E...48 Zatrudnienie cywilno-prawne a zatrudnienie na umowę o pracę...49 Zawarcie umowy o pracę...49 Szczegółowo kwestie związane z zawarciem umowy o pracę zawarte w Rozdz. II Kodeksu Pracy...50 Rozwiązanie umowy o pracę...51 WY AGRODZE IE ZA PRACĘ I I E ŚWIADCZE IA...53 ODPOWIEDZIAL OŚĆ PORZĄDKOWA I MATERIAL A PRACOW IKÓW...55 CZAS PRACY...56 1

URLOPY WYPOCZY KOWE... 59 ROZPATRYWA IE SPORÓW O ROSZCZE IA ZE STOSU KU PRACY... 61 PODSTAWOWE ZAGAD IE IA UBEZPIECZEŃ SPOŁECZ YCH... 62 POWADZE IE POZAROL ICZEJ DZIAŁAL OŚCI GOSPODARCZEJ, OPŁACA IE SKŁADEK WYŁĄCZ IE ZA SIEBIE LUB ZA SIEBIE I ZA OSOBĘ WSPÓŁPRACUJĄCĄ... 62 Ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących... 63 a fundusz pracy... 64 ZGŁASZA IE I WYREJESTROWYWA IE Z UBEZPIECZEŃ OSÓB PROWADZĄCYCH POZAROL ICZĄ DZIAŁAL OŚĆ I OSÓB Z IMI WSPÓŁPRACUJĄCYCH... 64 DOKUME TY ROZLICZE IOWE... 66 Tryb dokonywania wpłat z tytułu składek... 68 Zasady przekazywania dokumentów ubezpieczeniowych... 69 Zasady finansowania składek na ubezpieczenia społeczne, fundusz pracy i fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych... 69 Zasady wypełniania dokumentów ubezpieczeniowych... 69 Zasady wypełniania zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego/zgłoszenia zmiany danych ZUS ZZA... 70 Zasady wypełniania zgłoszenia wyrejestrowanie płatnika składek ZUS ZWPA... 70 Zasady wypełniania deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA... 70 ŚWIADCZE IA PIE IĘŻ E W RAZIE CHOROBY I MACIERZYŃSTWA Z UBEZPIECZE IA CHOROBOWEGO... 71 Zasiłek chorobowy... 71 Świadczenie rehabilitacyjne... 71 Zasiłek macierzyński... 72 Podstawa wymiaru zasiłków... 73 Świadczenia pieniężne w razie choroby z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych... 74 SYSTEMY ŚWIADCZEŃ Z UBEZPIECZE IA SPOŁECZ EGO... 76 Renty... 76 Zasiłki... 78 Emerytury... 83 KOORDY ACJA SYSTEMÓW ZABEZPIECZE IA SPOŁECZ EGO - I FORMACJE OGÓL E... 86 ZASADY RACHU KOWOŚCI... 89 RACHU KOWOŚĆ W SYSTEMIE I FORMACYJ YM... 89 Informacja... 89 System informacyjny... 89 Informacja w systemie informacyjny zarządzania... 90 Rachunkowość systemem informacyjnym przedsiębiorstwa... 91 RACHU KOWOŚĆ W PRZEDSIĘBIORSTWIE A TLE I YCH SYSTEMÓW... 91 Rachunkowość w systemie zarządzania... 92 Rachunkowość w czasie... 93 UŻYTKOW ICY SPRAWOZDAŃ FI A SOWYCH I ICH POTRZEBY I FORMACYJ E... 95 HIERARCHIA CECH JAKOŚCIOWYCH RACHU KOWOŚCI... 97 Zasady rachunkowości... 97 Współzależność między zasadami rachunkowości... 98 Funkcje (zadania) rachunkowości... 100 PODSTAWY PRAW E RACHU KOWOŚCI W POLSCE... 101 Ponadpaństwowa harmonizacja zasad rachunkowości... 101 Podmioty rachunkowości... 107 Zakres podmiotowy w ustawie... 108 2

EWIDE CJA KSIĘGOWOŚĆ - GROMADZE IE...110 Majątek przedsiębiorstwa...111 Przychody i koszty...113 Wpływy i wypływy...116 OPERACJE GOSPODARCZE...116 Klasyfikacja operacji gospodarczych:...116 Ogólne zasady funkcjonowania kont i ewidencji operacji gospodarczych...118 Klasyfikacja kont...120 Zasady funkcjonowania kont bilansowych...120 Plan kont...124 SPRAWOZDAWCZOŚĆ W RACHU KOWOŚCI...127 Bilans...128 RACHU EK ZYSKÓW I STRAT...135 PODATKOWA KSIĘGA PRZYCHODÓW I ROZCHODÓW W PRAKTYCE...142 I FORMACJE OGÓL E ZWIĄZA E Z PROWADZE IEM KSIĘGI PRZYCHODÓW I ROZCHODÓW...142 Podmioty zobowiązane do prowadzenia książki przychodów i rozchodów...142 Założenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów...143 Forma zawiadomienia...143 Przechowywanie księgi i dowodów...144 Rzetelność i niewadliwość...144 Poprawianie błędów...145 Księga w komputerze...145 Spis z natury...149 Podatkowa księga przychodów i rozchodów a podatek VAT...152 Ewidencje dodatkowe...152 Dowody księgowe...156 SYSTEM FI ASOWO KSIĘGOWY SYMFO IA...158 PODSTAWOWE DEKRETACJE KSIĘGOWE...163 PRACA W PROGRAMIE REWIZOR GT FIRMY I SERT SP. Z O.O...164 REWIZOR GT - I FORMACJE OGÓL E...164 DOKUME TACJA ZUS - PŁAT IK...173 HISTORIA POWSTA IA...173 CEL...173 FU KCJE, FU KCJO AL OŚĆ...173 KADRY I PŁACE PODSTWOWE I FORMACJE...177 WY AGRODZE IE ZA PRACĘ...177 Zanim dojdzie do podpisania umowy...177 Zawarcie umowy o pracę...177 OBOWIĄZKI PRACODAWCY WOBEC OWO ZATRUD IO YCH...178 Prowadzenie akt osobowych...178 Rozwiązanie umowy...180 CZAS PRACY I JEGO EWIDE CJA...180 Praca w godzinach nadliczbowych...181 Urlop wypoczynkowy...181 Wynagrodzenie za urlop...182 Wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy...184 PROGRAM KOMPUTEROWY GRATYFIKA T GT...186 3

PRACA W PROGRAMIE GRATYFIKA T... 186 KOSZTORYS W PROCESIE I WESTYCYJ YM... 192 OKREŚLE IA, POJĘCIA, DEFI ICJE... 192 PODZIAŁ I FU KCJE KOSZTORYSU... 193 KOSZTORYS W PROCESIE I WESTYCYJ YM... 194 KOSZTORYS I WESTORSKI W SYSTEMIE ZAMÓWIE PUBLICZ YCH... 195 Skład kosztorysu inwestorskiego... 195 KOSZTORYSY POZA SYSTEMEM ZAMÓWIEŃ PUBLICZ YCH... 196 Skład kosztorysu... 197 Przedmiar... 198 KALKULACJA WARTOŚCI, CE Y KOSZTORYSOWEJ... 199 Analizy indywidualne... 200 Wycena nakładów rzeczowych... 201 ZASTOSOWA IE TECH IKI KOMPUTEROWEJ W KOSZTORYSOWA IU... 205 PRZYKŁADOWY KOSZTORYS I WESTORSKI... 207 Strona tytułowa... 207 Przedmiar... 210 Kalkulacja szczegółowa... 212 Tabela elementów scalonych... 217 4

FORMY DZIAŁAL OŚCI GOSPODARCZEJ Definicje Definicje działalności gospodarczej znajdują się w wielu ustawach, szczególnie w ustawach podatkowych. Nie zawsze mają takie samo znaczenie. Oto kilka z nich: Działalność gospodarcza: Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Ta definicja odwołuje się do charakteru wykonywanych czynności oraz stopnia zorganizowania tego wykonywania (np. pracownik nie organizuje swojej pracy, działa u zorganizowanego odpowiednio pracodawcy). Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych: Działalność zarobkową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły, prowadzoną we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9. Ta definicja określa działalność gospodarczą jako działalność prowadzoną w sposób zorganizowany i ciągły, choć niekoniecznie zarejestrowaną w ewidencji działalności gospodarczej, jeżeli przychody ustawa podatkowa zalicza do przychodów z działalności gospodarczej. Stąd też działalność osobista zarejestrowanych w ewidencji działalności gospodarczej menedżerów nie stanowi w świetle tej ustawy działalności gospodarczej i menedżer nie jest obowiązany do prowadzenia książki przychodów i rozchodów. Ustawa o podatku od towarów i usług: Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności: z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych; z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich; wymienione w poprzednim punkcie zasady stosuje się odpowiednio do usług twórców i artystów wykonawców w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzanych w formie honorariów za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw artystycznego wykonania albo ich wykonanie, w tym również wynagradzanych za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi. Ta z kolei definicja włącza do działalności gospodarczej również najem, zbycie praw autorskich czy w określonych przypadkach quasi pracownicze świadczenie usług na podstawie 5

umowy zlecenia, zatem całkiem przeciwnie, niż definicja z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy o VAT obejmuje wszelką działalność: producentów (w tym wykonujący umowę o dzieło), handlowców (w tym kupujący i sprzedający prywatnie), usługodawców (w tym zleceniobiorcy), w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy (na przykład gdy ktoś sprzedał jeden samochód kupiony wcześniej w celu odsprzedaży, nawet gdy wstrzymał się ze sprzedażą ponad pół roku). Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych: Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się: osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych (czyli zarejestrowaną np. w ewidencji działalności gospodarczej), twórcę i artystę (posiadającego status twórcy nadany przez ministerialna komisję), osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej. Zatem jednoosobowy wspólnik spółki z o.o. prowadzi działalność gospodarczą jedynie w rozumieniu przepisów zusowskich. W określonej dziedzinie życia należy wykorzystywać zawsze odpowiednią definicję działalności gospodarczej. Kto może być przedsiębiorcą? Formy prowadzenia działalności dostępne w naszym systemie Podmiot podejmujący i wykonujący zawodowo i we własnym imieniu działalność gospodarczą zwany jest przedsiębiorcą. Przedsiębiorcą może być: a) Osoba fizyczna b) Osoba prawna c) Niemająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Spółkami prawa handlowego niemającymi osobowości prawnej są spółki jawne, spółki partnerskie, spółki komandytowe i spółki komandytowo-akcyjne przewidziane w Kodeksie spółek handlowych. Należy zwrócić uwagę, że wykaz podmiotów, będących przedsiębiorcami, odnaleźć można także w przepisach o krajowym rejestrze sądowym. 6

Obowiązek uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców: 1. Osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą, 2. Spółek jawnych 3. Spółek partnerskich 4. Spółek komandytowych 5. Spółek komandytowo-akcyjnych 6. Spółek z ograniczoną odpowiedzialnością 7. Spółek akcyjnych, 8. Spółdzielni 9. Przedsiębiorstw państwowych 10. Jednostek badawczo-rozwojowych 11. Przedsiębiorców określonych w przepisach o zasadach prowadzenia na terytorium rzeczypospolitej polskiej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne 12. Towarzystw ubezpieczeń wzajemnych 13. Innych osób prawnych, jeżeli prowadzą działalność gospodarczą i podlegają obowiązkowi wpisu do rejestru 14. Oddziałów przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium rzeczypospolitej polskiej 15. Głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń.podstawa prawna: art. 36 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. O krajowym rejestrze sądowym (dz.u. Nr 121, poz. 769, z 1998 r. Nr 155, poz. 1015, z 2000 r. Nr 60, poz. 702, Nr 84, poz. 948 i Nr 114, poz. 1193). Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą Pojęcie osoby fizycznej odpowiada używanemu w języku potocznym pojęciu człowieka. Definicję osoby fizycznej należy wywodzić z przepisów kodeksu cywilnego. Elementem istotnym dla oceny, czy osoba fizyczna może być przedsiębiorcą, jest zdolność do czynności prawnych tej osoby. Przedsiębiorcami co do zasady zostają osoby fizyczne pełnoletnie, które nie zostały ograniczone w swojej zdolności do czynności prawnych. Osoba prawna prowadząca działalność gospodarczą Osobami prawnymi są Skarb Państwa oraz te jednostki organizacyjne, które w odpowiednich przepisach określone zostały jako osoby prawne. Osobowość prawna może być związana z określoną kategorią podmiotów (np. spółki kapitałowe, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia, fundusze inwestycyjne) lub z indywidualnie określonymi podmiotami (np. Narodowy Bank Polski, Polska Akademia Nauk, Agencja Techniki i Technologii). Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy (np. Kodeks spółek handlowych - w odniesieniu do spółek kapitałowych, ustawa o przedsiębiorstwach państwowych - w odniesieniu do przedsiębiorstw państwowych, Prawo spółdzielcze - w odniesieniu do spółdzielni). Organizacja i sposób działania osoby prawnej może być ponadto regulowana przez statut tej osoby prawnej. Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisania do właściwego rejestru, chyba, że co innego wynika z właściwych przepisów. Podejmujący działalność gospodarczą mogą w zasadzie swobodnie podejmować decyzję, w jakiej formie organizacyjnej ma być ona prowadzona. Należy jednak pamiętać, że niekiedy przepisy wymagają, aby określona działalność gospodarcza była prowadzona w określonej formie prawnej (np. banki tworzone są w formie spółek akcyjnych). Utworzenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jako przykład wymogów formalnych związanych z utworzeniem osoby prawnej. Utworzenie osoby prawnej jest zadaniem skomplikowanym. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest tworzona przez jedną lub więcej osób. Minimalny kapitał zakładowy tej spółki wynosi 50.000,00 złotych. 7

Wybór tej formy prawnej wydaje się być właściwy dla prowadzenia działalności gospodarczej w średnim rozmiarze. Dla bardzo dużych organizacji gospodarczych bardziej odpowiednią formą organizacyjno - prawną jest spółka akcyjna (szczególnie z uwagi na większą swobodę w pozyskiwaniu dodatkowego kapitału, w tym w szczególności w drodze emisji publicznej, jeśli chodzi o spółki giełdowe). Minimalny kapitał zakładowy spółki akcyjnej wynosi 500.000,00 złotych. Decyzja o utworzeniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynika z potrzeby ograniczania ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej. Udziałowiec nie musi obawiać się, że w wyniku bankructwa tego podmiotu utraci cały swój majątek (takie ryzyko może wynikać w szczególności z prowadzenia działalności gospodarczej jako osoba fizyczna oraz w formie spółki cywilnej). Utworzenie spółki z ograniczona odpowiedzialnością - Podstawa prawna: art. 163 Kodeksu spółek handlowych. Umowa spółki musi być sporządzona przez notariusza w formie aktu notarialnego. Wniosek o wpis spółki do rejestru powinien być podpisany przez wszystkich członków zarządu. Zgłoszenie wniosku powinno nastąpić w ciągu sześciu miesięcy od dnia sporządzenia umowy spółki, bo inaczej umowa spółki ulega rozwiązaniu. Jeśli wniosek zawiera braki usuwalne, sąd wzywa do ich usunięcia, określając termin pod rygorem odmowy wpisu do rejestru. Zakładanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga uczestnictwa zarówno notariusza (sporządza umowę lub akt założycielski, uwierzytelnia wzory podpisów członków zarządu), jak też sądu rejestrowego. W praktyce prawidłowe sporządzenie dokumentów niezbędnych do rejestracji przekracza umiejętności osoby nie posiadającej przygotowania prawniczego. Stąd dodatkowym kosztem jest konieczność opłacenia prawnika. Sama procedura rejestracyjna jest ponadto czasochłonna. Ograniczenia swobody podejmowania działalności gospodarczej Koncesje Obowiązek uzyskania koncesji wynikać może jedynie z Prawa działalności gospodarczej. Uzyskania koncesji wymaga obecnie wyłącznie podjęcie działalności gospodarczej w zakresie: 1. Poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych 2. Wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym 3. Wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią 4. Ochrony osób i mienia 5. Transportu lotniczego oraz wykonywania innych usług lotniczych 6. Budowy i eksploatacji autostrad płatnych 7. Zarządzania liniami kolejowymi oraz wykonywania przewozów kolejowych 8. Rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych. O udzielenie koncesji może ubiegać się podmiot, który działalności gospodarczej jeszcze nie podjął, jeżeli zamierza ją podjąć po uzyskaniu koncesji. Organ koncesyjny może w takim przypadku wydać promesę (przyrzeczenie wydania) koncesji. Okres ważności promesy nie może być krótszy niż 6 miesięcy. Koncesja wydawana jest na czas oznaczony nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat. Odmowa wydania koncesji, która nastąpić może wyłącznie w formie decyzji administracyjnej podlega zaskarżeniu w trybie przewidzianym w kodeksie postępowania administracyjnego. 8

Ograniczenia swobody podejmowania działalności gospodarcze Zezwolenia Obowiązek uzyskiwania zezwoleń obejmuje bardzo wiele dziedzin działalności gospodarczej. Wynika on z szeregu przepisów szczegółowych. Przepisy te oraz Prawo działalności gospodarczej określają równocześnie organy zezwalające oraz wszelkie warunki wykonywania działalności objętej zezwoleniami, a także tryb wydawania, odmowy wydania i cofania zezwoleń. Przykłady zezwoleń w działalności gospodarczej: 1. Zezwolenia na wyrób, rozlew, oczyszczanie, skażanie i odwadnianie spirytusu, wydzielanie spirytusu z innego wytworu, a także wyrób i rozlew wódek oraz na wytwarzanie wyrobów tytoniowych 2. Zezwolenia na hurtowy obrót napojami alkoholowymi, sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia na miejscu lub poza miejscem sprzedaży, wyrób i rozlew wyrobów winiarskich 3. Zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej 4. Zezwolenia wydawane na podstawie przepisów o nasiennictwie 5. Zezwolenia na konfekcjonowanie i obrót środkami ochrony roślin 6. Zezwolenia na hurtowy obrót środkami farmaceutycznymi i materiałami medycznymi, wytwarzanie tych środków i materiałów oraz prowadzenie apteki ogólnodostępnej 7. Zezwolenia na zarządzanie lotniskiem 8. Zezwolenia na działalność związaną z wykorzystywaniem energii atomowej 9. Zezwolenia na urządzanie i prowadzenie działalności w zakresie gier losowych i zakładów wzajemnych. Organ zezwalający wydaje zezwolenie po stwierdzeniu, że spełnione zostały wymagane prawem warunki wykonywania działalności gospodarczej w dziedzinie objętej obowiązkiem uzyskania zezwolenia. Przedsiębiorca może ubiegać się o promesę zezwolenia. Zezwolenie wydaje się na czas nieoznaczony. Ograniczenia działalności gospodarczej - obowiązek zapewnienia, że prace będą wykonywane przez osoby posiadające określone kwalifikacje. Przedsiębiorca zobowiązany jest zapewnić, aby określone prace były wykonywane przez osoby posiadające niezbędne przygotowanie. Wymóg posiadania określonych kwalifikacji wynika z szeregu szczegółowych ustaw. Tytułem przykładu można wskazać następujące zawody: 1. Adwokaci i aplikanci adwokaccy 2. Radcowie prawni i aplikanci radcowscy 3. Biegli sądowi i tłumacze przysięgli 4. Rzecznicy patentowi 5. Biegli rewidenci 6. Doradcy podatkowi 7. Maklerzy 8. Aktuariusze, agenci lub brokerzy ubezpieczeniowi 9. Kierownicy aptek oraz hurtowni farmaceutycznych 10. Personel lotniczy 11. Lekarze i lekarze stomatolodzy 12. Lekarze weterynarii 13. Nauczyciele 14. Nauczyciele akademiccy. 9

Wpis do rejestru przedsiębiorców (zgłoszenie do ewidencji działalności gospodarczej) Wszyscy przedsiębiorcy zobowiązani są zarejestrować się w rejestrze przedsiębiorców, prowadzonym przez sądy. Od tej zasady uczyniono jednak wyjątek dla osób fizycznych zamierzających podjąć działalność gospodarczą. Osoby te zobowiązane są dokonać zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej. Pojęcie Spółki w Polsce i UE Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub nie mająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy są zobowiązani spełniać przewidziane prawem warunki prowadzenia działalności gospodarczej dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia i zdrowia ludzkiego, a także inne warunki określone m. in. w przepisach dotyczących ochrony środowiska. Przedsiębiorstwo to wyodrębniona pod względem ekonomicznym i prawnym jednostka gospodarcza, która samodzielnie prowadzi działalność i podejmuje ryzyko tej działalności po to, aby osiągnąć zysk. Pojęcie przedsiębiorstwo jest bardzo szerokie, obejmuje ono bowiem nie tylko jednoosobowe przedsiębiorstwa prywatne, przedsiębiorstwa państwowe, lecz także wszelkiego rodzaju spółki i spółdzielnie. Ze względu na formę prawną przedsiębiorstwa możemy podzielić na indywidualne, czyli działalność gospodarcza osoby fizycznej (zwana popularnie jednoosobową działalnością gospodarczą), będące własnością jednej osoby, oraz spółki, których właścicielami może być wiele osób. Spółki dzielą się na osobowe, bez osobowości prawnej oraz spółki kapitałowe, które posiadają osobowość prawną, a ich majątek i zobowiązania są wyraźnie wyodrębnione od majątku właścicieli. Działalność spółek reguluje kodeks spółek handlowych. Poniżej został przedstawiony podział przedsiębiorstw ze względu na formę własności: Spółka cywilna Spółka cywilna to spółka oparta na przepisach prawa cywilnego. Do zawarcia umowy spółki cywilnej dochodzi w formie pisemnej. Nie jest konieczne sporządzania aktu notarialnego. Spółka cywilna - to forma prowadzenia działalności gospodarczej, która umożliwia prowadzenie działalności nie przekraczającej większego rozmiaru, czyli jej przychód roczny nie może przekroczyć 400 000 euro. Jeśli tak się stanie, spółka cywilna musi przekształcić się w jedną ze spółek kodeksu spółek handlowych. Umowę spółki cywilnej zawierają wspólnicy (przynajmniej dwóch). Mogą to być osoby fizyczne albo osoby prawne. Wspólnikiem nie może być jednak inna spółka cywilna. W umowie spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego poprzez działanie w oznaczony sposób. Działanie takie to w szczególności wnoszenie wkładów. Wkładem może być wniesienie do spółki własności, innych praw albo świadczeniem usług. Własność to nie tylko nieruchomości, czy rzeczy ruchome ale i wierzytelności, oraz niematerialne prawa majątkowe, np. prawa autorskie. Aby założyć spółkę cywilną należy zawrzeć umowę spółki. Najlepiej w formie pisemnej, chociaż jest ona zastrzeżona jedynie dla celów dowodowych, nie jest więc konieczna. Nie trudno sobie jednak wyobrazić kłopoty z udowodnieniem przed sądem postanowień umowy w przypadku sporu ze wspólnikiem. Umowę można oczywiście spisać przed notariuszem, i wtedy możemy być spokojni, że nie ma w niej wad prawnych. Wspólnicy nowo zawiązanej spółki cywilnej muszą dokonać jej zgłoszenia do sądu rejestrowego. 10

Charakterystyka spółek osobowych Spółki osobowe mogą we własnym imieniu, pod własną firmą, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązanie, pozywać i być pozywane. Każda spółka osobowa musi posiadać umowę, która powinna zawierać: firmę i siedzibę spółki; określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość; przedmiot działalności spółki; czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony. Spółki osobowe dzielimy na spółki: jawne, partnerskie, komandytowe i komandytowo-akcyjne. Spółka jawna Spółka jawna jest spółką osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Spółka nie posiada osobowości prawnej. Spółka jawna może zwierać umowy czy występować przed sądem jako strona, posiada więc swój majątek, a więc ma cechy osobowości prawnej. Do powstania spółki jawnej koniecznie jest zawarcie umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności oraz wpis do rejestru, który w obecnym stanie prawnym uzyskał znacznie konstytutywne. Podobnie jak inne spółki handlowe, spółka jawna może powstać również w drodze przekształcenia innej spółki handlowej, na zasadach ogólnych. W zakresie regulacji statusu prawnego wspólników spółki jawnej kodeks mówi, że każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki osobiście, nieograniczenie i solidarnie z pozostałymi wspólnikami. Każdy wspólnik ma prawo reprezentowania spółki na zewnątrz, co dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych. Jednak prowadzenie spraw spółki może być powierzone jednemu lub kilku wspólników bądź na mocy umowy spółki, bądź na podstawie późniejszej uchwały wspólników. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. W spółce nie powołuje się organów spółki. Wszelkie decyzje podejmowane są głosowaniem wszystkich wspólników. Spółka partnerska Spółka partnerska jest typem handlowej spółki osobowej przeznaczonym do prowadzenia działalności w zakresie wolnych zawodów. Kodeks spółek handlowych definiuje spółkę partnerską jako spółkę utworzoną przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Firma tej spółki powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie, że chodzi o spółkę partnerską - "i partner" "i partnerzy"; "spółka partnerska" - oraz określenie wolnego zawodu (bądź zawodów) wykonywanego w spółce. Partnerami mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów: adwokaci, aptekarze, architekci, biegli rewidenci, brokerzy ubezpieczeniowi, doradcy podatkowi, inżynierowie budownictwa, księgowi, lekarze, lekarze stomatolodzy i lekarze weterynarii, notariusze, pielęgniarki, położne, radcy prawni, rzecznicy partnerowi, rzeczoznawcy majątkowi i tłumacze przysięgli. Spółka partnerska jest odrębnym od spółki jawnej typem handlowej spółki osobowej, jednak jak ona musi posiadać umowę potwierdzoną notarialnie, która musi zawierać wszystkie punkty zawarte powyżej, jak również określenie rodzaju wykonywanego wolnego zawodu przez partnerów w ramach spółki. Umowa spółki wymaga formy aktu notarialnego. Charakterystyczne dla umowy tej spółki jest to, że musi ona zawierać wskazanie partnerów, którzy godzą się odpowiadać nieograniczenie za zobowiązania spółki, jeśli takowi będą, a także wskazać na tych partnerów, którzy reprezentują spółkę, jeśli czynią to tylko niektórzy. Wspólnik lub wspólnicy spółki partnerskiej mogą przyjąć w umowie nieograniczoną odpowiedzialność. Spółka partnerska powstaje z chwilą wpisu do rejestru. 11

Spółka komandytowa Spółka komandytowa jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz) odpowiada bez ograniczenia, a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej. Dla analizowanego typu spółki charakterystyczne jest zatem zróżnicowanie statutu prawnego wymienionych kategorii wspólników. W przeciwieństwie do partnera w spółce partnerskiej, ograniczenie odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania spółki jest niezależne od ich tytułu prawnego - ma bowiem charakter kwotowy. Dalsze ograniczenie odpowiedzialności komandytariusza może być skutkiem wniesienia wkładu do majątku spółki - obowiązuje w tym zakresie zasada wzajemnej rozłączności odpowiedzialności osobistej komandytariusza i ryzyka ekonomicznego utraty wniesionego przez niego wkładu. Ceną ograniczonej odpowiedzialności komandytariusza jest brak bieżącego wpływu na funkcjonowanie spółki. Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki jest zastrzeżona dla komplementariuszy. Poza prawem do części zysku komandytariusz ma jedynie uprawnienia kontrolno-informacyjne oraz prawo do współdecydowania w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki. Spółka komandytowo-akcyjna Spółka komandytowo-akcyjna została zakwalifikowana zgodnie z założeniami ustawy jako spółka osobowa. Ponieważ jednak konstrukcja prawna tego typu spółki wykazuje elementy kapitałowe, można również mówić o jej mieszanym, osobowo-kapitałowym charakterze. Cechy konstrukcyjne kwalifikują spółką komandytowo-akcyjną jako formę prowadzenia średnich i większych przedsiębiorstw o ugruntowanej pozycji na rynku. Doświadczenia państw obcych wskazują, że jest ona często wybierana przez dynamiczne rozwijające się przedsiębiorstwa rodzinne. Korzystny mariaż cech właściwych spółkom osobowym i kapitałowym stwarza bowiem możliwości dekapitalizowania przedsiębiorstwa i uczestnictwa w rynku kapitałowym przy jednoczesnym zagwarantowaniu komplementariuszom bezpośredniego wpływu na działalność spółki, bez groźby tzw. "wrogiego przejęcia". Spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz) odpowiada bez ograniczenia, a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Spółka komandytowo-akcyjna powstaje podobnie jak spółka akcyjna. Konieczne jest sporządzenie statutu spółki w formie aktu notarialnego, podpisanego przynajmniej przez wszystkich komplementariuszy, a także objęcie akcji. Kapitał zakładowy spółki wynosi minimum 50 000 zł (art. 126 2). W spółce komandytowo-akcyjnej może również działać rada nadzorcza, wybierana przez walne zgromadzenie, o kompetencjach co do zasady analogicznych do tych, jakimi dysponuje rada nadzorcza w spółce akcyjnej. Jeżeli akcjonariuszy jest więcej niż 25, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe. Członkiem rady nadzorczej nie może być - jako wspólnik prowadzący sprawy spółki - komplementariusz, jest on również wyłączony od głosowania w sprawie powołania i odwołania członków rady nadzorczej. Charakterystyka spółek kapitałowych Drugim rodzajem spółek są spółki kapitałowe w organizacji. Spółka w organizacji jest pierwotną (początkową) formą ustrojową danego typu spółki kapitałowej. Powstaje ona w momencie zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub zawiązania spółki akcyjnej. Spółki kapitałowe w organizacji, mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Cechą szczególną spółek kapitałowych jest reżim solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania. Kodeks spółek handlowych wyraźnie określa odpowiedzialność samej spółki, a także jej wspólników (akcjonariuszy) - do wartości zadeklarowanego a niewniesionego wkładu na pokrycie objętych udziałów lub akcji. Już z przepisów dotyczących poszczególnych typów spółek kapitałowych wynika, że spółkę w organizacji reprezentuje zarząd, a do momentu jego wyboru pełnomocnik powołany jednomyślną uchwałą wspólników spółki z o.o. albo założycieli spółki akcyjnej; spółkę 12

akcyjną w organizacji mogą ponadto reprezentować w tym okresie wszyscy założyciele działający łącznie. Z chwilą wpisu do rejestru spółka kapitałowa nabywa osobowość prawną. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością tworzona jest przez jedną lub więcej osób. To jedyna możliwa forma spółki jednoosobowej. Zawiązanie spółki możliwe jest po spełnieniu czynności: sporządzeniu umowy spółki, wniesieniu kapitału zakładowego, wyborze władz spółki, dokonaniu wpisu do rejestru handlowego. Wspólnicy spółki sporządzają umowę spółki, a jeżeli spółka utworzona jest tylko przez jedną osobę w miejsce umowy spółki sporządzany jest dokument - akt założycielski. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest ważna tylko wtedy, gdy sporządzona zostanie w formie aktu notarialnego. Wspólnicy wnoszą do spółki kapitał zakładowy, który ma postać udziałów. Minimalny kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest określony w kodeksie handlowym i obecnie nie może być mniejszy niż 50.000 zł, a pojedynczy udział nie może być mniejszy niż 50 zł. Wspólnicy mogą wnieść swój udział do spółki w postaci niepieniężnej, czyli w postaci aportu. Wspólnicy spółki z o.o. mają równe prawa i obowiązki w spółce. Każdy wspólnik posiada udziały, które są odzwierciedleniem głosów. Wspólnik posiada również prawo do wypłaty dywidendy. Warunkiem nabycia przez wspólnika roszczenia o wypłatę dywidendy jest powzięcie przez wspólników uchwały w sprawie podziału zysku wykazanego w rocznym sprawozdaniu finansowym. Organy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Do organów spółki zaliczane są: zgromadzenie wspólników, rada nadzorcza lub komisja rewizyjna i zarząd. Zgromadzenie wspólników jest najwyższym organem spółki z o.o., podejmującym uchwały w najważniejszych dla spółki sprawach. Uchwały podejmowane są większością głosów w głosowaniu jawnym, choć w niektórych przypadkach, jak np. wybór członków do rady nadzorczej czy zarządu, stosuje się głosowanie tajne. Przedmiotem obrad zwyczajnego zgromadzenia wspólników powinno być: rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, powzięcie uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty, udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków. Rada nadzorcza sprawuje nadzór i kontrolę nad spółką z o.o. Rada składa się z przynajmniej trzech członków, wybieranych na okres jednego roku (chyba, że umowa spółki zakłada inny okres funkcjonowania rady nadzorczej) przez zgromadzenie wspólników, które podejmuje w tej sprawie odpowiednią uchwałę. Członkowie rady mogą być w każdej chwili odwołani w wyniku podjęcia uchwały przez wspólników. Obowiązek stałego nadzoru nad wszystkimi działami spółki sprawia, że rada nadzorcza ma prawo wglądu we wszystkie dokumenty spółki, a także prawo uzyskiwania wszelkiego rodzaju wyjaśnień zarówno od zarządu, jak i poszczególnych pracowników spółki. Komisja rewizyjna składa się z trzech członków, powoływanych i odwoływanych w takim samym trybie jak członkowie rady nadzorczej. Zakres uprawnień komisji rewizyjnej jest węższy niż zakres uprawnień rady nadzorczej. Jeżeli jednak w spółce nie występuje rada nadzorcza, to komisji rewizyjnej przyznaje się z reguły szerszy zakres uprawnień. 13

Zarząd składa się z jednego lub większej liczby członków, wybieranych w zasadzie przez wspólników, który podejmują w tej sprawie stosowną uchwałę. Umowa spółki może jednak przewidywać inny tryb powoływania członków zarządu, np.: przez radę nadzorczą czy grupę wspólników. Członkiem zarządu może być osoba, która nie jest wspólnikiem. Do zarządu nie może jednak wybrać członków rady nadzorczej czy komisji rewizyjnej, oznaczałoby to bowiem, że sprawują oni nadzór nad swoimi działaniami. Zarząd spółki reprezentuje spółką na zewnątrz i prowadzi wszystkie jej sprawy. W przypadku wystąpienia rozbieżności między interesem własnym członka zarządu a interesem spółki, członek ten powinien wstrzymać się od głosu, czyli od udziału w rozstrzyganiu danej sprawy. Członek zarządu nie może bez zezwolenia spółki prowadzić spraw innego konkurencyjnego przedsiębiorstwa, nie może też być wspólnikiem innej spółki. Spółka akcyjna Spółka akcyjna jest spółką kapitałową - powstaje ona przez połączenie kapitałów wielu osób. Wspólnicy (akcjonariusze) nie odpowiadają osobiście za zobowiązania spółki. Pierwszym krokiem warunkującym powstanie spółki akcyjnej jest sporządzenie i podpisanie przez założycieli statutu spółki. Zawiązać spółkę akcyjną może jedna albo więcej osób. Spółka akcyjna nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Akcjonariusze są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w statucie. Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Kapitał zakładowy spółki akcyjnej dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 50.000zł złotych. Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 grosz. Jeżeli ustawa lub umowa spółki nie stanowi inaczej, wspólnicy mają równe prawa i obowiązki w spółce. Akcjonariusze nie odpowiadają swoim osobistym majątkiem za zobowiązania spółki; ich odpowiedzialność ogranicza się jedynie do wysokości wniesionego kapitału. Akcjonariusze uczestniczą w podziale zysku przypadająca na każdą akcję, czyli dywidenda, jest w zasadzie taka sama. Wyjątek stanowią akcje uprzywilejowane, nadające ich posiadaczom (z reguły założycielom spółki) pewne specjalne uprawnienia, których nie mają inni akcjonariusze. Przywileje mogą dotyczyć m.in. prawa głosu lub prawa do większej dywidendy w porównaniu z właścicielami akcji zwykłych. W zasadzie na jedną akcję przypada jeden głos na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Posiadacz akcji uprzywilejowanej może mieć prawo, zgodnie ze statutem spółki, do większej ilości głosów przypadających na jedną akcję (maksymalnie pięć). Organy spółki akcyjnej Organami spółki akcyjnej są; walne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza lub komisja rewizyjna, zarząd. Walne zgromadzenie decyduje w najważniejszych sprawach dotyczących spółki poprzez podejmowanie uchwał. Do obowiązków zgromadzenia wspólników należą: rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki, sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków, postanowienie dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru, zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego, nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zwrot dopłat. 14

Nadzór nad spółką akcyjną sprawuje rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Statut spółki może przewidywać istnienie tych dwóch organów jednocześnie. W ich skład wchodzi co najmniej 5 członków. Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy ocena sprawozdań w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym, oraz wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty, a także składanie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny. W celu wykonania swoich obowiązków rada nadzorcza może badać wszystkie dokumenty spółki, żądać od zarządu i pracowników sprawozdań i wyjaśnień oraz dokonywać rewizji stanu majątku spółki. Do obowiązków komisji rewizyjnej należy ocena sprawozdań i wniosków zarządu dotyczących podziału zysku lub pokrycia straty, a także składanie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny, w trybie i w zakresie określonym dla wykonywania tych czynności przez radę nadzorczą. Rada nadzorcza podejmuje uchwały, jeżeli na posiedzeniu jest obecna co najmniej połowa jej członków, a wszyscy jej członkowie zostali zaproszeni. Umowa spółki może przewidywać surowsze wymagania dotyczące kworum rady nadzorczej. Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jakie rodzaje spółek istnieją w UE? W zakresie prawa spółek w WE przyjęto początkowo zasadę harmonizacji ustawodawstw krajowych m.in. w dziedzinie rachunkowości. Z czasem zaczęto dążyć do stworzenia form prawnych dla ponadnarodowych spółek właściwych dla obszaru całej WE. Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych (EZIG) mogą tworzyć wszystkie przedsiębiorstwa prowadzone przez osoby fizyczne (także przedstawicieli wolnych zawodów) lub spółki w rozumieniu art. 58 ust. 2 TWE, ale przynajmniej dwóch członków musi mieć swoje oddziały główne w różnych państwach członkowskich. EZIG może zatrudniać nie więcej niż 500 pracowników. Celem EZIG jest wspieranie działalności interesów gospodarczych członków, a ewentualny osiągnięty zysk (nie stanowiący pierwszoplanowego celu działalności) jest dzielony miedzy członków. Zgrupowanie nie może uzyskiwać środków finansowych za pośrednictwem rynku kapitałowego. Rozporządzenie wspólnotowe normuje umowę założycielską, ustrój wewnętrzny i statut organizacyjny EZIG, publikację ogłoszeń związanych z działalnością EZIG. W kwestiach nieuregulowanych wspólnotowym rozporządzeniem o EZIG stosuje się prawo państw członkowskich (o tym, jakie prawo krajowe stosuje się decyduje siedziba administracyjna EZIG, rozumiana jako siedziba organizacji jako całości lub siedziba jednego z jego członków). Każde państwo członkowskie musi traktować EZIG jako jedną z form spółek regulowanych przez prawo krajowe (np. w Niemczech do EZIG stosuje się przepisy o spółce jawnej i częściowo z o.o.). Założenie EZIG jest możliwe od 1.07.1989 r. Europejska Spółka Akcyjna (Societas Europea): Spółka posiada osobowość prawną, w obrocie występuje pod własną firmą z dodatkiem SE. Jest to spółka kapitałowa (kapitał, co najmniej 120 tys. euro, podzielony na akcje). Odpowiedzialność akcjonariuszy jest ograniczona do wysokości objętego udziału w kapitale. Założycielami SE mogą być tylko osoby prawne, działające na obszarze więcej niż jednego państwa członkowskiego. Siedziba SE powinna znajdować się w tym państwie WE, w którym ma siedzibę jej główny zarząd. Obowiązkowymi organami SE są: walne zgromadzenie akcjonariuszy oraz organ nadzorczy i organ zarządzający (model dualistyczny) lub organ administrujący (model monistyczny). Wybór modelu zarządzania pozostawia się założycielom. Przewiduje się również udział pracowników w zarządzaniu SE poprzez prawo do informowania i konsultacji oraz współdecydowania (zasady ustalane są w drodze negocjacji między założycielami a pracownikami). Rozporządzenie WE reguluje kwestie zakładania SE, wielkości minimalnego kapitału zakładowe- 15

go, sposobu oznaczania spółki w obrocie, struktury organów SE, kompetencje walnego zgromadzenia. W kwestiach nieuregulowanych przez rozporządzenie stosuje się prawo państwa (dotyczące spółek akcyjnych), w którym SE ma siedzibę statutową. W przypadku spółek europejskich, które będą miały siedzibę w Polsce będzie się stosować przepisy kodeksu spółek handlowych. Prawo UE: Źródła prawne: Art. 48 TWE Rozporządzenie Rady Nr 2157/2001 o statucie spółki europejskiej (SE) Dyrektywa Rady Nr 2001/86/WE w celu uzupełnienia statutu spółki europejskiej o postanowienia dotyczące uczestnictwa pracowników Rozporządzenie Rady Nr 2137/85 o stworzeniu Europejskiego Zgrupowania Interesów Gospodarczych Konsorcjum jako podmiot ubiegający się o zamówienia publiczne O udzielenie zamówienia publicznego może ubiegać się osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej (art. 2 pkt 11 ustawy). Wykonawcy mogą ubiegać się o udzielenie zamówienia samodzielnie lub wspólnie. Możliwość ubiegania się o udzielnie zamówienia przez podmioty działające wspólnie na równi z wykonawcami występującymi samodzielnie wynika wprost z ustawy Prawo zamówień publicznych (art. 23 ust. 1 ustawy). Konsorcjum, którym zwykło się określać współpracę podmiotów wspólnie ubiegających się o zamówienie można zdefiniować jako porozumienie co najmniej dwóch samodzielnych podmiotów, którego celem jest ich wzajemne zobowiązanie się do wspólnej realizacji określonego zadania. Podstawa prawna utworzenia konsorcjum Wprawdzie polskie prawo nie wyodrębnia w Kodeksie cywilnym odrębnego typu umowy konsorcjum nie mniej jednak dopuszczalność zawierania tego typu kontraktów jest niezaprzeczalna w świetle obowiązującej w prawie polskim zasady swobody umów. Zgodnie z jej treścią strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 3531 Kodeksu cywilnego). Umowa konsorcjum wskazuje na częściowe podobieństwo do umowy spółki cywilnej 1 uregulowanej w art. 860 i nast. Kodeksu cywilnego. Zobowiązanie uczestników konsorcjum do współdziałania dla osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego poprzez podejmowanie oznaczonych w umowie działań stanowi istotę konsorcjum. W przypadku spółki cywilnej natomiast wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. W konsorcjum osiągnięcie wspólnego celu gospodarczego przez jego członków co do zasady nie oznacza konieczności wniesienia wkładów. W przeciwieństwie więc do typowej spółki cywilnej nie powstaje wspólny majątek konsorcjantów. Dlaczego warto stworzyć konsorcjum? Do zalet konsorcjum zaliczyć należy przede wszystkim szybkość i łatwość jego tworzenia. Regulacje prawne pozostawiają w tym zakresie dużą swobodę, co pozwala wszystkim podmiotom zainteresowanym wspólną realizacją zamówienia na dowolne ukształtowanie ich wewnętrznych relacji. 16

Konsorcjum powstaje na podstawie umowy zawartej pomiędzy partnerami. Przepisy prawa nie wymagają przy tym dochowania jakichkolwiek wymogów rejestracyjnych, bowiem konsorcjum nie podlega ani wpisowi do rejestru sądowego, ani do ewidencji działalności gospodarczej. Jedynym dokumentem potwierdzającym istnienie konsorcjum jest umowa konsorcjum podpisana przez jego uczestników. Konsorcjum nie musi posiadać oznaczonej struktury organizacyjnej, jak już wcześniej wspomniano nie musi być wyposażone w majątek własny, wyodrębniony z majątków członków konsorcjum2. Konsorcjum nie stanowi trwałego związku gospodarczego. Członkowie konsorcjum łączą swoje siły wyłącznie na potrzeby zrealizowania jednorazowego przedsięwzięcia gospodarczego (konkretnego zamówienia publicznego), a nie dla stałego prowadzenia działalności gospodarczej. Konsorcjum nie posiada ani osobowości prawnej, ani nie jest nawet samodzielnym podmiotem praw i obowiązków odrębnym od osób konsorcjantów Formy współpracy podmiotów zainteresowanych wspólną realizacją zamówień publicznych, Opracowała : Małgorzata Śledziewska KSIĘGI RACHUNKOWE W KONSORCJUM SPÓŁEK Czy konsorcjum spółek zawiązane na potrzeby oferty przetargowej musi prowadzić księgi rachunkowe RADA Działalność w formie konsorcjum oraz umowa konsorcjum nie podlega rejestracji. Podatnikami podatku dochodowego w konsorcjum są jego poszczególni wspólnicy. Jeśli wymaga tego charakter działalności, konsorcjum może zostać zawarte w formie spółki cywilnej, w rezultacie może stać się płatnikiem VAT. W przypadku konsorcjum - spółki cywilnej działalność taka wymaga prowadzenia własnej księgowości. Forma spółki cywilnej dla konsorcjum jest rozwiązaniem zaawansowanym, ale nie zawsze koniecznym. Działalność konsorcjum reguluje również MSR nr 31 "Udziały we wspólnych przedsięwzięciach". UZASADNIENIE Prawo zamówień publicznych stanowi (art. 23), że wykonawcy mogą wspólnie ubiegać się o udzielenie zamówienia. W takim przypadku wykonawcy ustanawiają pełnomocnika do reprezentowania ich w postępowaniu o udzielenie zamówienia albo reprezentowania w postępowaniu i zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego. Konsorcjum ponosi solidarną odpowiedzialność za wykonanie zamówienia. Wykonawcy przystępują wspólnie w ramach konsorcjum do przetargu, bo zwykle osobno nie posiadają potrzebnych uprawnień, właściwego doświadczenia i wiedzy, potencjału technicznego i ekonomicznego (w tym zdolności kredytowej lub środków pieniężnych potrzebnych do wykonania zamówienia). Często dopiero jako grupa wykonawców mogą spełnić wymagania zamówienia publicznego i złożyć wspólną ofertę. Każdy z nich musi jednak spełnić podstawowy warunek - nie może podlegać wykluczeniu z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego (wyd. XXV, MUZA, 1999 r.) określa konsorcjum następująco: "Porozumienie albo zjednoczenie się przedsiębiorstw albo banków różnych krajów dla zorganizowania międzynarodowej operacji finansowej albo przejęcia kontroli nad jakąś gałęzią przemysłu, łac. consortium <<zjednoczenie>> od consors >>współudziałowiec<<, towarzysz". Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 31 Udziały we wspólnych przedsięwzięciach" wyszczególnia trzy najpopularniejsze rodzaje wspólnych przedsięwzięć: wspólnie kontrolowaną działalność, wspólnie kontrolowane aktywa, wspólnie kontrolowane podmioty. 17

Konsorcjum jest umową gospodarczą co najmniej dwóch przedsiębiorców, zawartą w celu realizacji wspólnego przedsięwzięcia, dla odniesienia wspólnych korzyści, przy solidarnym ponoszeniu ryzyka. Wspólne przedsięwzięcia charakteryzuje to, że dwóch lub więcej wspólników przedsięwzięcia jest związanych ustaleniami umownymi oraz owe ustalenia umowne ustanawiają sprawowanie współkontroli. WAŻNE! Ponieważ prawo nie wyszczególnia umowy konsorcjum, należy ona do tzw. umów nienazwanych. Konsorcjum zwykle nie jest spółką prawa handlowego, nie ma własnej osobowości prawnej i, co więcej, nie jest odrębnym podmiotem i nie podlega wpisowi do ewidencji działalności gospodarczej ani do rejestru przedsiębiorców. Przedsiębiorcy w konsorcjum wybierają lidera spośród siebie. Konsorcjum może mieć własną nazwę, choć nie musi. Może mieć również umowną siedzibę i biuro konsorcjum, jako centrum administracyjne, mieszczące się zwykle u przedsiębiorcy, któremu przyznano pozycję lidera. Umowa konsorcjalna Przedsiębiorcy zawierają umowę konsorcjalną. Określają w niej zwykle: cel gospodarczy, zakres działalności, dla którego zostało powołane konsorcjum, oznaczenie czasu trwania konsorcjum, przedmiot i charakter działalności, plan działania, podział ról, zadań i obowiązków, wpłaty na poczet kapitału wspólnego przedsięwzięcia wniesione przez wspólników, określenie solidarnej odpowiedzialności względem podmiotów zewnętrznych, postanowienia dotyczące podziału wyników produkcji, przychodów, kosztów lub rezultatów działalności wspólnego przedsięwzięcia, zakres uczestnictwa, czyli procentowe udziały poszczególnych podmiotów gospodarczych, zasady podejmowania decyzji w konsorcjum, w tym sposób podejmowania uchwał, sposób prowadzenia spraw i reprezentowania konsorcjum na zewnątrz, w tym wybór pełnomocnika (lidera) i jego ewentualne wynagrodzenie, kwestie przystąpienia, wystąpienia, wykluczenia członków konsorcjum, wymogi sprawozdawcze, postanowienie o rozwiązywaniu sporów między stronami. W zależności od rozmiarów, czasu trwania realizacji wspólnych celów gospodarczych, podziału zadań, konsorcjum może przybierać różne formy organizacyjne. Umowa ta może być umową spółki cywilnej. Zachodzi wtedy przypadek wspólnie kontrolowanego podmiotu. Wspólnie kontrolowany podmiot Podmiot taki działa na takich samych zasadach jak inne jednostki gospodarcze, z wyjątkiem tego, że ustalenia umowne pomiędzy wspólnikami przedsięwzięcia ustanawiają współkontrolę nad działalnością gospodarczą podmiotu. WAŻNE! Jeśli choć jeden z uczestników konsorcjum jest zobowiązany prowadzić księgowość zgodnie z zasadami ustawy o rachunkowości, to również konsorcjum będące spółką cywilną powinno zaprowadzić pełną księgowość. Spółka cywilna posiada wówczas własną rachunkowość, ewidencjonującą w szczególności wspólnie kontrolowane rzeczowe składniki aktywów trwałych 18