Finansowy Barometr ING

Finansowy Barometr ING Międzynarodowe badanie ING na temat kredytów mieszkaniowych i rynku nieruchomości w Polsce i na świecie. Wybrane wyniki badania przeprowadzonego dla Grupy ING przez IPSOS Listopad 2014 r.

O badaniu Finansowy Barometr ING: cykliczne badanie Grupy ING przeprowadzane w kilkunastu krajach bada zachowania i postawy konsumentów wobec zagadnień finansowych w Polsce i na świecie Każda edycja koncentruje się na innym obszarze finansów Kolejna edycja badania została przeprowadzona w 14 krajach: Polska, USA, Austria, Belgia, Czechy, Francja, Hiszpania, Holandia, Luksemburg Niemcy, Rumunia, Turcja, Wielka Brytania, Włochy Metodologia: CAWI 13 698 respondentów, 1000 z Polski Czas realizacji: lipiec 2014 r.

Co się zmieniło przez ostatni rok?

Ceny nieruchomości Co drugi Polak uważa, że ceny nieruchomości wzrosną w nadchodzących miesiącach. To 15pp więcej niż w 2012 r. Najczęściej na wzrost cen wskazują Brytyjczycy (78%), najrzadziej Włosi (31%) i Hiszpanie (46%). Czy Pana/Pani zdaniem ceny nieruchomości w Pani/Pana okolicy wzrosną czy spadną w ciągu najbliższych 12 miesięcy? Czy Pana/Pani zdaniem ceny nieruchomości w Pani/Pana okolicy wzrosną czy spadną w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 16% 28% 6% 6% 2% 1% 2% 10% 9% 8% 14% 20% 17% 23% 23% 17% 27% 29% 23% 32% 30% 39% 31% 32% 26% 14% 27% 34% 33% 31% 78% 76% 76% 76% 57% 67% 65% 61% 53% 50% 49% 46% 36% 31% 43% 50% 2012 2013 2014 Wzrosną Nie zmienią się Spadną wzrosną pozostaną na tym samym poziomie spadną

Wpływ sytuacji gospodarczej na nasze finanse W Polsce odnotowano trzeci najwyższy odsetek osób, których sytuacja się poprawiła (13%). Co trzeci Polak deklaruje, że jego sytuacja finansowa pogorszyła się w ciągu ostatnich 3 miesięcy. To mniej niż wynosi średnia dla wszystkich badanych krajów (38%). Równocześnie Najwięcej osób deklarujących pogorszenie sytuacji mieszka we Włoszech (53%) i Francji (50%). Jaki wpływ w ciągu ostatnich 3 miesięcy miała obecna sytuacja gospodarcza na Pana/Pani finanse? 37% 38% 11% 50% 53% 30% 34% 40% 28% 29% 40% 43% 39% 28% 29% 20% 14% 13% 13% 12% 11% 9% 8% 8% 7% 6% 6% 5% -16% -16% -16% -17% -21% -22% -25% -29% -31,9%-32% - -41% -21% -21% -47% -24% -27% -30% -31% -34% -34% -40% -46% -43% -55% Poprawiła się Pogorszyła się netto 2013 netto 2014

Gdzie byłoby nam najlepiej?

Czy kraj pochodzenia to wymarzone miejsce do życia? Zamożne społeczeństwa wiążą swoje plany z własnym krajem, biedniejsze myślą o emigracji. Mieszkańcy krajów mniej zamożnych nie uznają ich za idealne miejsce do życia. Odsetek osób, wymieniających swój kraj jako najlepsze miejsce do robienia kariery, wychowywania dzieci i spędzania czasu na emeryturze, jest w Polsce jednym z najniższych wśród badanych krajów. Najczęściej na swój kraj głosują mieszkańcy Luksemburga. Odsetek osób chcących wychowywać dzieci w swoim kraju Odsetek osób uznających swój kraj za idealne miejsce na robienie kariery Odsetek osób wyrażających chęć spędzenia emerytury w swoim kraju Luksemburg Francja 57% 53% Wielka Brytania Luksemburg 56% 53% Luksemburg Austria 54% 52% Belgia 51% Niemcy 37% Hiszpania 45% Austria 51% Holandia Holandia 44% Czechy 50% Belgia 29% Francja 41% Holandia 50% Francja 28% Wlk. Brytania 39% Niemcy 40% Austria 26% Niemcy Wlk. Brytania 32% Turcja 17% Belgia 32% Rumunia 28% Rumunia 16% Włochy 28% Turcja 25% Hiszpania 12% Turcja 21% Włochy 20% Czechy 8% Polska 15% Polska 17% Polska 8% Czechy 14% Hiszpania 15% Włochy 7% Rumunia 11%

Gdzie (poza krajem pochodzenia) wychowywać dzieci, robić karierę i spędzać emeryturę? (stereotypy w preferencjach) Przeciętny Europejczyk chciałby wychowywać dzieci w Szwecji, robić karierę w Niemczech, a emeryturę spędzić w Hiszpanii. Wśród najbardziej popularnych państw w Europie znalazły się także Szwajcaria i Wielka Brytania., WYCHOWYWANIE DZIECI ROBIENIE KARIERY SPĘDZENIE CZASU NA EMERYTURZE AUSTRIA Szwajcaria Szwajcaria Szwajcaria BELGIA Szwecja Luksemburg Hiszpania CZECHY Szwajcaria Niemcy Szwajcaria FRANCJA Szwecja Wielka Brytania Hiszpania NIEMCY Szwecja Szwajcaria Szwajcaria WŁOCHY Niemcy Niemcy Hiszpana LUKSEMBURG Szwecja Wielka Brytania Francja HOLANDIA Szwecja Niemcy inne POLSKA Wielka Brytania Wielka Brytania Hiszpania RUMUNIA Niemcy Niemcy/Wlk.Bryt. Niemcy HISZPANIA Niemcy Niemcy Niemcy TURCJA Niemcy Niemcy Niemcy WIELKA BRYTANIA Szwecja Niemcy Hiszpania FAWORYT EUROPEJCZYKÓW Szwecja Niemcy Hiszpania

Lista wymarzonych krajów podawana przez Polaków Choć Polacy nie chcą robić kariery w Polsce (8%), która zajęła piąte miejsce po Wielkiej Brytanii (25%), Niemczech (18%), Norwegii (12%) i Szwajcarii - to wymieniają ją najczęściej jako najlepsze miejsce do wychowania dzieci (15%) i spędzenia czasu na emeryturze (17%). ROBIENIE KARIERY SPĘDZENIE CZASU NA EMERYTURZE WYCHOWYWANIE DZIECI Wielka Brytania 25% Polska 15% Polska 17% Niemcy 18% Hiszpania 15% Wielka Brytania 15% Norwegia 12% Niemcy 9% Norwegia 13% Szwajcaria 11% Włochy 9% Niemcy 12% Polska 8% Grecja 8% Szwecja 11%

Gdzie (poza krajem pochodzenia) chcieliby zrobić karierę Czesi, Brytyjczycy, Turcy, Rumunii i Polacy Wielka Brytania oraz Niemcy cieszą się szczególną popularnością jako kierunki robienia kariery w Europie Wschodniej (Polska, Czechy, Rumunia) oraz w Turcji. Czechy Norwegia Szwecja Wlk. Brytania Szwajcaria Niemcy Wlk. Brytania Turcja Rumunia Polska Niemcy Norwegia Szwajcaria Szwecja Wlk. Brytania Niemcy Norwegia Szwajcaria Szwecja Wlk. Brytania Niemcy Norwegia Szwajcaria Szwecja Wlk. Brytania Niemcy Norwegia Szwajcaria Szwecja Wlk. Brytania 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Międzypokoleniowe preferencje: nowa fala emigracji zmieniła postrzeganie niektórych krajów Szwecja nie jest już dla Polaków idealnym miejscem do wychowywania dzieci, za to liberalna Wielka Brytania zyskuje w naszych oczach. Wygląda na to, że nowa polska emigracja zakorzenia się w krajach do których się wyjechała. Pokolenie osób w wieku około 30 lat czuje się natomiast z relatywnie dobrze myślą o emeryturze w Polsce. Odsetek Polaków chcących wychowywać dzieci w Odsetek Polaków chcących robić karierę w Odsetek Polaków chcących spędzić emeryturę w 30% 20% 25% 30% 18% 16% 20% 25% 14% 20% 12% 15% 10% 15% 10% 10% 8% 6% >55 <35 <25 5% 5% 4% 2% 0% 0% 0%

Przeprowadzki za pracą Co trzeci Polak rozważa przeprowadzkę w celu poprawy swojej sytuacji zawodowej do innego miasta (34%) lub państwa (37%). To odpowiednio o 5% i 9% więcej niż w ubiegłym roku. Gdyby miał(a) Pan/Pani możliwość poprawy sytuacji zawodowej, czy przeprowadziłby/-aby się Pan/Pani do innego miasta w Polsce do innego kraju 9% 5% Nie, z innych przyczyn 9% 14% 21% 16% Nie, nie muszę się przeprowadzać, żeby poprawić swoją sytuację zawodową 13% 19% 8% 7% Nie, posiadam mieszkanie lub dom, które utrudniają taką decyzję 5% 5% 19% 11% Nie, za bardzo kocham miejsce, w którym mieszkam 12% 20% 12% 8% Nie, nie mam pieniędzy na przeprowadzkę 6% 13% 16% 11% Nie, z powodu rodziny i znajomych 14% 21% 34% 29% Tak, zastanawiam się nad tym 28% 37% 10% 8% Tak, podjąłem/-ęłam taką decyzję w ciągu ostatnich pięciu lat 5% 5% 2013 2014

Polacy relatywnie zadowoleni z miejsca zamieszkania. Największa fala emigracji już za nami. Mimo, że Polacy uważają, że Polska nie jest dobrym miejscem do robienia kariery, to w rzeczywistości są zadowoleni z miejsca w którym mieszkają (82%) i nie planują w najbliższym 12 miesiącach przeprowadzki (83%). odsetek zadowolonych z miejsca zamieszkania 90% 88% 86% 84% 82% 80% 78% CZ PL IT ES TR RO AT FRBE 76% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% NL DE Głosy oddane na swój kraj (kariera) LU UK odsetek zamierzających przeprowadzić się w okresie 12 m. TR 30% RO 25% FR UK IT 20% DE PL ES BE 15% CZ AT NL LU 10% 5% 0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Głosy oddane na swój kraj (kariera)

Kryteria wyboru miejsca zamieszkania Najważniejszym czynnikiem przy wyborze miejsca zamieszkania jest dla nas wysokość czynszu lub raty (74%). Na kolejnych miejscach wymieniamy infrastrukturę (68%) i bezpieczne sąsiedztwo (68%). Co ciekawe, wielkość mieszkania ma znaczenie tylko dla 48% Polaków. Nie zwracamy też dużej uwagi na modną lokalizację (9%) Osoby zadowolone z miejsca, w którym obecnie mieszkają 89% Najważniejsze czynniki podczas wyboru miejsca zamieszkania 82% 87% 87% 85% 84% 83% 83% 82% 82% 80% 79% 77% 77% Wysokość miesięcznego czynszu lub rat kredytu hipotecznego Dobra infrastruktura (sklepy, transport publiczny, rozrywka itp.) Bezpieczne sąsiedztwo Posiadanie ogrodu/balkonu Krótki czas dojazdu Wielkość domu Przyjaźni sąsiedzi Koszty energii Okolica przyjazna dzieciom Bliskość dobrych szkół Pogoda Modna lokalizacja 54% 52% 53% 44% 48% 57% 42% 34% 37% 29% 22% 13% 17% 10% 13% 9% 12% 74% 70% 68% 73% 68% 68% Polska Średnia

Preferencje mieszkaniowe w zależności od wieku i płci Młodym potrzebne większe mieszkania w modnej lokalizacji, dawne elementy prestiżu jak balkon i własny ogródek tracą na znaczeniu. W podejściu mężczyzn i kobiet do tego co jest ważne przy wyborze mieszkania też widać pewne różnice. Do mężczyzn bardziej przemawia modna lokalizacja, do kobiet balkon i ogródek. 70% 70% 60% 60% 50% 50% 40% 40% 30% 20% >55 <35 <25 30% 20% Mężczyźni Kobiety 10% 10% 0% 0%

Kredyt hipoteczny

40% 39% 38% 37% 36% 34% 32% 32% 19% 18% 18% 17% Kto odpowiada za decyzję o wysokości kredytu hipotecznego 38% Polaków uważa, że odpowiedzialność za decyzję o odpowiedniej wysokości kredytu spoczywa na nich samych co plasuje nas w europejskiej średniej (37%). Równocześnie w Polsce odnotowano trzeci najwyższy odsetek odpowiedzi (24%), wskazujących, że taka odpowiedzialność spoczywa przede wszystkim na banku (średnia 19%). 51% Odpowiedzialność za decyzję o odpowiedniej wysokosci kredytu hipotecznego spoczywa na mnie 48% 45% 44% 27% Odpowiedzialność za decyzję o odpowiedniej wysokosci kredytu hipotecznego spoczywa na banku 24% 24% 30% 16% 16% 15% 14% 11% 7%

Gdzie jest zbyt łatwo o kredyt hipoteczny Co czwarty Polak uważa, że uzyskanie kredytu hipotecznego jest zbyt łatwe, nawet jeżeli kogoś na niego nie stać (24%). To mniej niż średnia dla wszystkich badanych krajów (28%). Opinię, że kredyt jest zbyt łatwo pozyskać, najczęściej podzielają mieszkańcy Turcji (48%) i Czech (40%), najrzadziej Hiszpanii (15%) i Włoch (13%). Uzyskanie kredytu hipotecznego jest zbyt łatwe, nawet jeżeli kogoś na niego nie stać 48% 40% 36% 34% 32% 28% 27% 26% 24% 24% 24% 23% 15% 13%

Trudności ze spłatą miesięcznej raty kredytu hipotecznego 42% Polaków spłacających kredyt hipoteczny deklaruje, że jest im trudno spłacać raty kredytu hipotecznego. Polska zajęła trzecie miejsce pod względem wielkości odsetka osób, którym trudno jest płacić ratę co miesiąc, po Hiszpanii (46%) i Rumunii (43%) Jak łatwo lub trudno jest Ci płacić raty kredytu hipotecznego każdego miesiąca? 48% 43% 36% Jak łatwo lub trudno jest Ci płacić raty kredytu hipotecznego każdego miesiąca? 19% 15% 21% 16% 17% 13% 8% 7% 1% 24% 21% 22% 26% 26% 27% 26% -1% -2% -5% -16% 28% 46% 43% 42% 40% 11% 10% 16% 10% 37% 16% 29% 27% 25% 20% 19% 19% 13% 12% -46% -26% -28% -30% -32% - - -32% -51% Łatwo Trudno netto 2012 netto 2013 netto 2014

Spłata kredytu hipotecznego, a kłopoty finansowe Co trzeci Polak () uważa, że w przypadku gdy ktoś ma kłopoty finansowe i nie jest w stanie spłacać kredytu hipotecznego, kredytodawca powinien zaoferować mu dłuższy czas spłaty. W dalszej kolejności Polacy wymieniali przejście na inny rodzaj kredytu hipotecznego (np. spłata samych odsetek) 29%. W Polsce odnotowano jeden z najwyższych odsetków osób, liczących w takiej sytuacji na pomoc państwa. (17%) Jakie jest Pana/Pani zdaniem najlepsze rozwiązanie, jeżeli ktoś ma kłopoty finansowe i nie jest w stanie dłużej spłacać kredytu hipotecznego? Kredytodawca oferuje dłuższy czas spłaty kredytu hipotecznego Kredytodawca oferuje przejście na inny rodzaj kredytu hipotecznego (np. spłata samych odsetek kredytu) Pomoc państwa Kredytodawca oferuje wakacje kredytowe Kredytodawca przejmuje nieruchomość, aby spłacić kredyt hipoteczny 4% 7% 12% 14% 18% 17% 23% 29% 36% Istotność czynników podczas wyboru kredytu hipotecznego pod zakup nieruchomości Podstawowa stopa procentowa kredytu Opłaty i prowizje związane z wnioskowaniem o kredyt hipoteczny Możliwość renegocjacji stawek Obsługa klienta Możliwość rozmowy indywidualnej z przedstawicielem podmiotu Łatwość złożenia wniosku Renoma instytucji finansowej Szybka zgoda Siedziba instytucji udzielającej kredyt musi się znajdować w moim kraju 72% 72% 79% 77% 79% 85% 83% 83% 83% 83% 83% 87% 85% 84% 88% 89% 87% 87% Polska średnia Polska Średnia

Mieć czy wynająć Blisko dziewięciu na dziesięciu Polaków uważa, że lepiej jest mieć dom niż wynajmować (87%). To jeden z najwyższych odsetków uzyskanych w badaniu. Dla porównania takie zdanie podziela tylko 64% Hiszpanów i 70% Holendrów. Z finansowego punktu widzenia lepiej jest mieć dom niż go wynajmować 77% 89% 88% 87% 87% 83% 80% 80% 78% 77% 76% 71% 70% 64%