Podręczniki i Prawnicze Prawo europejskie Michael Ahlt Maciej Szpunar 4. wydanie C. H. Beck
I PODRÊCZNIKI PRAWNICZE Michael Ahlt, Maciej Szpunar Prawo europejskie
II W sprzeda y: M. Kenig-Witkowska (red.), R. Ostrihansky, A. azowski PRAWO INSTYTUCJONALNE UNII EUROPEJSKIEJ, wyd. 2 Podrêczniki Prawnicze A. azowski (red.), A. abêdzka, M. Szpunar PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ, wyd. 3 Repetytoria Becka K. Lankosz (red.) TRAKTAT O UNII EUROPEJSKIEJ. KOMENTARZ Komentarze Becka J. Napiera³a EUROPEJSKIE PRAWO SPÓ EK Zarys Prawa E. êtowska, K. Osajda NIEUCZCIWE KLAUZULE W PRAWIE UMÓW KONSUMENCKICH, wyd. 2 Orzecznictwo Europejskie M. Bernat ORZECZNICTWO TRYBUNA U SPRAWIEDLIWOŒCI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH W SPRAWACH GOSPODARCZYCH Orzecznictwo Europejskie A. M. Œwi¹tkowski KARTA PRAW SPO ECZNYCH RADY EUROPY Monografie Prawnicze PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ Z WPROWADZENIEM, wyd. 5 Wprowadzenie E. Skibiñska Twoje Prawo www.sklep.beck.pl
III Prawo europejskie Michael Ahlt Maciej Szpunar 4. wydanie WYDAWNICTWO C.H. BECK WARSZAWA 2005
IV Redakcja: Izabela Dorf Wydawca sk³ada podziêkowania C. H. Beck sche Verlagsbuchhandlung, München za udzielenie licencji na opublikowanie tej ksi¹ ki Wydawnictwo C. H. Beck 2005 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Gen. Zaj¹czka 9, 01-518 Warszawa Sk³ad i ³amanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa Druk i oprawa: Zak³ady Graficzne im. KEN S.A., Bydgoszcz Druk i oprawa: Wojskowa Drukarnia w odzi ISBN 83-7387-423-2
V Wstêp do czwartego wydania Wejœcie w ycie Traktatu z Nicei, a przede wszystkim przyst¹pienie Polski do Unii Europejskiej, spowodowa³y, e poprzednie wydanie podrêcznika straci³o w znacznej mierze sw¹ aktualnoœæ. Niezale nie od zmian traktatowych, czwarte wydanie podrêcznika uwzglêdnia równie najnowsze orzecznictwo Trybuna³u Sprawiedliwoœci oraz S¹du Pierwszej Instancji wed³ug stanu na koniec wrzeœnia 2004 r. Poniewa prawo wspólnotowe jest czêœci¹ obowi¹zuj¹cego w Polsce porz¹dku prawnego, konieczne sta³o siê uwzglêdnienie szczególnych problemów, jakie wynikaj¹ ze stosowania prawa wspólnotowego przez polskie s¹dy i organy administracyjne. Zagadnienia te wyodrêbniono w treœci podrêcznika jako fragmenty zatytu³owane Kontekst polski. Aby u³atwiæ korzystanie z podrêcznika, w jego koñcowej czêœci zamieszczony zosta³ wykaz wszystkich powo³ywanych orzeczeñ Trybuna³u Sprawiedliwoœci i S¹du Pierwszej Instancji. Podrêcznik odwo³uje siê w niektórych miejscach do najistotniejszych uregulowañ zawartych w Traktacie ustanawiaj¹cym Konstytucjê dla Europy. Traktat ten zosta³ podpisany 29.10.2004 r. w Rzymie, a obecnie rozpocz¹³ siê proces jego ratyfikacji. Zagadnienia instytucjonalne ujêto w podrêczniku w sposób syntetyczny. Zasadnicza czêœæ rozwa añ koncentruje siê wokó³ problematyki stosowania prawa wspólnotowego. Katowice, paÿdziernik 2004 r. Maciej Szpunar
VI
VII Przegl¹d treœci Wstêp do czwartego wydania... Wykaz skrótów... Str. Nb. V XVII Rozdzia³ I. Wprowadzenie... 1 1 1. Pojêcie prawa europejskiego... 1 1 2. Rozwój Wspólnot Europejskich po II wojnie œwiatowej a do Traktatu z Amsterdamu... 1 2 3. Budowa i struktura Unii... 5 6 4. Traktat ustanawiaj¹cy Wspólnotê Europejsk¹ (TWE)... 7 9 5. Inne organizacje w Europie... 7 10 Rozdzia³ II. Instytucje Wspólnoty Europejskiej... 9 15 6. Uwagi ogólne... 9 15 7. Parlament Europejski... 10 18 8. Rada Unii Europejskiej... 15 26 9. Komisja Europejska... 20 34 10. Trybuna³ Sprawiedliwoœci... 23 37 11. Trybuna³ Obrachunkowy... 24 40 12. Inne organy... 24 41 Rozdzia³ III. ród³a prawa wspólnotowego... 26 43 13. Pierwotne prawo wspólnotowe... 26 43 14. Pochodne prawo wspólnotowe... 28 47 Rozdzia³ IV. Bezpoœrednia skutecznoœæ prawa wspólnotowego i jego stosunek do prawa krajowego... 33 57 15. Bezpoœrednia skutecznoœæ... 33 57 16. Stosunek prawa wspólnotowego do prawa wewnêtrznego pañstw cz³onkowskich... 42 71 Rozdzia³ V. Prawa zasadnicze w prawie wspólnotowym... 49 76 17. Prawa o charakterze praw zasadniczych w Traktacie ustanawiaj¹cym Wspólnotê Europejsk¹ (TWE)... 49 76 18. Indywidualne prawa zasadnicze... 57 87 19. Zasady pañstwa prawnego... 62 94 Rozdzia³ VI. Interpretacja prawa wspólnotowego... 63 97 20. Uwagi ogólne... 63 97 21. Wyk³adnia jêzykowa... 63 98 22. Wyk³adnia systematyczna... 64 99
VIII Przegl¹d treœci Str. Nb. 23. Wyk³adnia teleologiczna... 64 100 24. Wyk³adnia pojêæ stosowanych w prawie wspólnotowym... 65 101 Rozdzia³ VII. Stanowienie prawa... 66 102 25. Wydawanie aktów prawnych... 66 102 26. Zawieranie umów miêdzynarodowych... 74 111 Rozdzia³ VIII. Wykonywanie prawa wspólnotowego... 79 122 27. Wykonywanie bezpoœrednie... 79 123 28. Wykonywanie poœrednie... 80 126 Rozdzia³ IX. System ochrony prawa... 84 129 29. Uwagi ogólne... 84 129 30. Postêpowanie w sprawie naruszenia Traktatu przeciwko pañstwom cz³onkowskim... 89 138 31. Skarga o stwierdzenie niewa noœci... 98 157 32. Skarga na zaniechanie... 114 182 33. Skarga odszkodowawcza... 119 194 34. Dygresja: odpowiedzialnoœæ pañstw cz³onkowskich za naruszenie prawa wspólnotowego... 127 211 35. Orzeczenie wstêpne... 131 216 36. Okolicznoœciowe badanie legalnoœci aktu prawnego... 147 234 Rozdzia³ X. Podstawowe swobody... 150 238 37. Swobodny przep³yw towarów... 152 240 38. Swoboda przep³ywu pracowników... 184 273 39. Swoboda przedsiêbiorczoœci... 207 300 40. Swoboda œwiadczenia us³ug... 223 317 41. Swoboda przep³ywu kapita³u i p³atnoœci... 237 331 42. Dygresja: prawa studentów i uczniów... 241 332 Rozdzia³ XI. Zbli anie prawa... 248 343 43. Uwagi ogólne... 248 343 44. Przedmiot i metody harmonizacji... 248 344 45. Zbieg norm kompetencyjnych s³u ¹cych harmonizacji... 249 345 46. Harmonizacja na podstawie art. 95 TWE... 251 346 47. Ujednolicenie prawa w drodze umów miêdzynarodowych zawieranych przez pañstwa cz³onkowskie... 256 354 Rozdzia³ XII. Artyku³ 308 TWE... 257 355 48. Uwagi ogólne... 257 355 49. Przes³anki zastosowania z art. 308 TWE... 257 356 50. Wydawanie aktów prawnych na podstawie art. 308 TWE... 260 361 Rozdzia³ XIII. Polityka gospodarcza, pieniê na i handlowa... 261 362 51. Uwagi ogólne... 261 362 52. Polityka gospodarcza i pieniê na... 262 363 53. Wspólna polityka handlowa... 263 365 Wykaz powo³ywanych orzeczeñ Trybuna³u Sprawiedliwoœci... 269 Wykaz powo³ywanych orzeczeñ S¹du Pierwszej Instancji... 279 Indeks rzeczowy... 281
IX Spis treœci Wstêp do czwartego wydania... Wykaz skrótów... Str. Nb. V XVII Rozdzia³ I. Wprowadzenie... 1 1 1. Pojêcie prawa europejskiego... 1 1 2. Rozwój Wspólnot Europejskich po II wojnie œwiatowej a do Traktatu z Amsterdamu... 1 2 3. Budowa i struktura Unii... 5 6 4. Traktat ustanawiaj¹cy Wspólnotê Europejsk¹ (TWE)... 7 9 5. Inne organizacje w Europie... 7 10 Rozdzia³ II. Instytucje Wspólnoty Europejskiej... 9 15 6. Uwagi ogólne... 9 15 7. Parlament Europejski... 10 18 I. Wybór deputowanych i sk³ad Parlamentu Europejskiego... 10 18 II. Organy w Parlamencie... 12 19 III. Kompetencje i zadania... 12 21 8. Rada Unii Europejskiej... 15 26 I. Sk³ad, organizacja i podejmowanie decyzji... 15 26 1. Instytucje, których nie nale y myliæ z Rad¹ Unii Europejskiej. 16 28 2. G³osowanie w Radzie... 17 31 II. Zadania... 20 33 9. Komisja Europejska... 20 34 I. Sk³ad, organizacja i podejmowanie decyzji... 20 34 II. Zadania i kompetencje... 21 35 10. Trybuna³ Sprawiedliwoœci... 23 37 I. Sk³ad i organizacja Trybuna³u Sprawiedliwoœci... 23 38 II. Kompetencje i zadania... 23 39 III. S¹d Pierwszej Instancji... 23 39a 11. Trybuna³ Obrachunkowy... 24 40 12. Inne organy... 24 41 Rozdzia³ III. ród³a prawa wspólnotowego... 26 43 13. Pierwotne prawo wspólnotowe... 26 43 I. Pisane pierwotne prawo wspólnotowe... 26 44 II. Niepisane pierwotne prawo wspólnotowe... 27 45 1. Ogólne zasady prawa... 27 45 2. Prawo zwyczajowe... 28 46 14. Pochodne prawo wspólnotowe... 28 47
X Spis treœci Str. Nb. I. Umowy miêdzynarodowe zawarte przez Wspólnotê... 28 47 II. Rodzaje aktów prawnych w œwietle art. 249 TWE... 28 48 1. Rozporz¹dzenia... 29 49 2. Dyrektywy... 29 50 3. Decyzje... 31 53 4. Zalecenia i opinie... 31 54 5. Rodzaje aktów prawnych w Konstytucji... 32 55 III. Akty prawne nienazwane... 32 56 Rozdzia³ IV. Bezpoœrednia skutecznoœæ prawa wspólnotowego i jego stosunek do prawa krajowego... 33 57 15. Bezpoœrednia skutecznoœæ... 33 57 I. Pierwotne prawo wspólnotowe... 33 58 II. Pochodne prawo wspólnotowe... 35 60 1. Rozporz¹dzenia... 35 60 2. Dyrektywy... 35 61 3. Decyzje... 41 69 4. Umowy miêdzynarodowe... 41 70 16. Stosunek prawa wspólnotowego do prawa wewnêtrznego pañstw cz³onkowskich... 42 71 I. Autonomicznoœæ prawa wspólnotowego i jego natura prawna.. 42 72 II. Kwestia prymatu z perspektywy prawa europejskiego... 43 73 III. Kwestia prymatu z perspektywy prawa krajowego... 45 74 IV. Kwestia prymatu z polskiej perspektywy... 46 75 Rozdzia³ V. Prawa zasadnicze w prawie wspólnotowym... 49 76 17. Prawa o charakterze praw zasadniczych w Traktacie ustanawiaj¹cym Wspólnotê Europejsk¹ (TWE)... 49 76 I. Uwagi wprowadzaj¹ce... 49 76 II. Zakaz dyskryminacji w myœl art. 12 ust. 1 TWE... 50 77 1. Dyskryminacja jawna i ukryta... 50 77 2. Adresaci i beneficjenci... 50 78 3. Zakres zastosowania Traktatu ustanawiaj¹cego Wspólnotê Europejsk¹... 51 79 4. Skutecznoœæ zakazu dyskryminacji... 52 80 5. Postanowienia szczególne... 52 81 III. Zakaz dyskryminacji w œwietle art. 34 ust. 2 TWE... 52 82 IV. Zakaz dyskryminacji na rynku pracy ze wzglêdu na p³eæ... 53 83 1. Ta sama p³aca za tê sam¹ pracê lub za pracê o tej samej wartoœci (art. 141 TWE)... 53 83 2. Równouprawnienie w dostêpie do pracy i kariery zawodowej oraz w zakresie pozosta³ych warunków pracy... 54 85 V. Obywatelstwo Unii... 55 86 18. Indywidualne prawa zasadnicze... 57 87 I. ród³a... 57 88 II. Zakres i granice ochrony... 59 91 III. Poszczególne prawa zasadnicze... 60 92 1. Ochrona w³asnoœci... 60 92 2. Swoboda wyboru i wykonywania zawodu... 60 92a
Spis treœci XI Str. Nb. 3. Zasada równoœci... 60 92b 4. Prawo do ochrony informacji... 60 92c 5. Wolnoœæ wyznania... 60 92d 6. Wolnoœæ pogl¹dów i publikacji... 61 92e 7. Poszanowanie sfery prywatnej... 61 92f 8. Prawo do skutecznej ochrony prawnej przed s¹dem... 61 92g IV. Wspólnotowa ochrona praw zasadniczych a prawo krajowe... 61 93 19. Zasady pañstwa prawnego... 62 94 1. Zasada proporcjonalnoœci... 62 94 2. Bezpieczeñstwo prawne i ochrona zaufania... 62 95 3. Zasada jawnoœci i dostêpnoœci prawa... 62 96 Rozdzia³ VI. Interpretacja prawa wspólnotowego... 63 97 20. Uwagi ogólne... 63 97 21. Wyk³adnia jêzykowa... 63 98 22. Wyk³adnia systematyczna... 64 99 23. Wyk³adnia teleologiczna... 64 100 24. Wyk³adnia pojêæ stosowanych w prawie wspólnotowym... 65 101 Rozdzia³ VII. Stanowienie prawa... 66 102 25. Wydawanie aktów prawnych... 66 102 I. Zasada kompetencji powierzonych... 66 102 II. Tryb stanowienia prawa... 69 105 1. Procedura konsultacyjna... 70 106 2. Procedura wspó³pracy... 70 107 3. Procedura wspó³decydowania (art. 251 TWE)... 71 110 26. Zawieranie umów miêdzynarodowych... 74 111 I. Wspólnota Europejska jako podmiot prawa miêdzynarodowego 74 111 II. Kompetencje do zawierania umów... 74 112 1. WyraŸne przekazanie kompetencji... 74 113 2. Milcz¹ce przekazanie kompetencji... 75 115 3. Kompetencje pozostawione pañstwom cz³onkowskim... 76 117 III. Procedura zawierania umów przez Wspólnotê Europejsk¹... 77 119 1. Zawieranie umów z art. 300 TWE... 77 119 2. Umowy mieszane... 77 120 IV. Skutecznoœæ umów... 78 121 Rozdzia³ VIII. Wykonywanie prawa wspólnotowego... 79 122 27. Wykonywanie bezpoœrednie... 79 123 I. Zakres... 79 123 II. Zasady wykonywania prawa... 80 124 28. Wykonywanie poœrednie... 80 126 I. Wykonywanie bezpoœrednio skutecznych norm prawa wspólnotowego... 81 127 II. Wykonywanie prawa wspólnotowego, które nie jest stosowane bezpoœrednio... 83 128 Rozdzia³ IX. System ochrony prawa... 84 129 29. Uwagi ogólne... 84 129
XII Spis treœci Str. Nb. I. Rozgraniczenie w³aœciwoœci od s¹dów krajowych... 84 130 II. Postêpowanie s¹dowe i wyrok... 85 131 III. Rzeczowa w³aœciwoœæ S¹du Pierwszej Instancji... 87 137 30. Postêpowanie w sprawie naruszenia Traktatu przeciwko pañstwom cz³onkowskim... 89 138 I. Uwagi ogólne... 89 138 II. Pierwsze pismo ostrzegawcze... 89 140 1. Cel... 89 140 2. Treœæ... 90 141 III. Umotywowana opinia... 91 145 IV. Postêpowanie przed Trybuna³em... 92 146 1. Dopuszczalnoœæ... 92 146 2. Zasadnoœæ... 95 152 3. Orzeczenie Trybuna³u Sprawiedliwoœci i jego skutecznoœæ.. 97 154 4. Œrodki tymczasowe... 98 156 31. Skarga o stwierdzenie niewa noœci... 98 157 I. Uwagi ogólne... 98 157 II. Dopuszczalnoœæ... 99 158 1. W³aœciwoœæ... 99 158 2. Legitymacja procesowa... 99 159 3. Akty podlegaj¹ce zaskar eniu (przedmiot skargi)... 100 160 4. Prawo do wniesienia skargi... 101 163 5. Okreœlenie przedmiotu sporu i skarga... 108 169 6. Termin wniesienia skargi... 108 170 7. Interes prawny do wniesienia skargi... 109 171 III. Zasadnoœæ... 109 172 1. Niekompetencja... 110 173 2. Naruszenie istotnych przepisów proceduralnych... 110 174 3. Naruszenie Traktatu lub normy prawnej zwi¹zanej z jego stosowaniem... 111 175 4. Nadu ycie w³adzy... 113 179 IV. Treœæ i skutki orzeczenia... 113 180 32. Skarga na zaniechanie... 114 182 I. Uwagi ogólne... 114 182 II. Dopuszczalnoœæ... 115 183 1. W³aœciwoœæ... 115 183 2. Zdolnoœæ procesowa... 115 184 3. Przedmiot skargi... 115 185 4. Uprawnienie do wniesienia skargi... 116 186 5. Postêpowanie wstêpne... 117 187 6. Wymagania wobec skargi... 118 190 7. Termin wniesienia skargi... 118 191 III. Zasadnoœæ... 118 192 IV. Treœæ i skutki orzeczenia... 119 193 33. Skarga odszkodowawcza... 119 194 I. Uwagi ogólne... 119 194 II. Dopuszczalnoœæ... 120 195 1. Legitymacja procesowa i w³aœciwoœæ rzeczowa... 120 195 2. Wymogi skargi... 120 196 3. Przedawnienie i termin z³o enia skargi... 120 197
Spis treœci XIII Str. Nb. 4. Dopuszczalnoœæ skargi odszkodowawczej... 121 198 III. Zasadnoœæ... 123 202 1. Szkoda spowodowana przez dzia³anie Wspólnoty... 124 204 2. Sprzecznoœæ z prawem... 125 206 3. Szkoda... 126 208 4. Zwi¹zek przyczynowy... 126 209 5. Wina... 127 210 34. Dygresja: odpowiedzialnoœæ pañstw cz³onkowskich za naruszanie prawa wspólnotowego... 127 211 I. Odpowiedzialnoœæ pañstwa za bezprawnoœæ administracyjn¹... 128 212 II. Odpowiedzialnoœæ pañstwa za nieprawid³owe implementowanie dyrektywy... 129 213 III. Odpowiedzialnoœæ pañstwa za bezprawnoœæ legislacyjn¹ (poza implementacj¹ dyrektyw)... 129 214 35. Orzeczenie wstêpne... 131 216 I. Uwagi ogólne... 131 216 II. Przes³anki postêpowania... 132 217 1. Organy uprawnione do sk³adania wniosku... 132 217 2. Przedmiot wniosku... 133 218 3. Ograniczenie kompetencji Trybuna³u... 135 221 4. Sformu³owanie wniosku... 137 222 5. Niezbêdnoœæ wniosku do rozstrzygniêcia sprawy... 139 223 III. Prawo i obowi¹zek z³o enia wniosku o wydanie orzeczenia wstêpnego... 140 224 1. Prawo do z³o enia wniosku... 140 224 2. Obowi¹zek z³o enia wniosku do Trybuna³u Sprawiedliwoœci... 141 225 IV. Naruszenie obowi¹zku przed³o enia... 145 229 V. Postêpowanie przed Trybuna³em Sprawiedliwoœci... 145 230 VI. Skutecznoœæ orzeczenia wstêpnego... 146 231 1. Skutecznoœæ wobec postêpowania g³ównego... 146 231 2. Skutecznoœæ dla innych rodzajów postêpowañ... 146 232 3. Skutecznoœæ orzeczenia wstêpnego w czasie... 147 233 36. Okolicznoœciowe badanie legalnoœci aktu prawnego... 147 234 I. Przes³anki i treœæ... 147 234 II. Skutecznoœæ uwieñczonego sukcesem postêpowania z art. 241 TWE 149 237 Rozdzia³ X. Podstawowe swobody... 150 238 37. Swobodny przep³yw towarów... 152 240 I. Uwagi ogólne... 152 240 II. Rzeczowy zakres zastosowania... 152 241 1. Pojêcie towaru... 152 241 2. Towar wspólnotowy... 154 241 III. Unia celna... 156 242 1. Wspólna taryfa celna i Kodeks celny... 156 243 2. Zakaz stosowania ce³ i op³at o skutku równowa nym... 158 244 3. Pojêcie c³a lub op³aty o skutku równowa nym. Odgraniczenie c³a lub op³aty o skutku podobnym od op³aty o charakterze wewnêtrznym (art. 25 TWE a art. 90 TWE)... 159 246
XIV Spis treœci Str. Nb. 4. Zakaz stosowania dyskryminuj¹cego opodatkowania wewnêtrznego (art. 90 TWE)... 162 249 5. Zwrot nienale nie pobranych op³at... 165 251 IV. Zakaz ograniczeñ iloœciowych i œrodków o podobnym skutku w imporcie i eksporcie... 166 252 1. Przepisy szczególne i œrodki harmonizuj¹ce... 166 253 2. Zakaz stosowania ograniczeñ iloœciowych w imporcie... 167 254 3. Zakaz stosowania œrodków o skutku podobnym do ograniczeñ iloœciowych w imporcie... 167 255 4. Zakaz stosowania ograniczeñ iloœciowych w eksporcie i œrodków o skutku podobnym... 176 262 5. Podstawy uzasadniaj¹ce z art. 30 TWE... 177 263 6. Regulacje wspólnotowe zapobiegaj¹ce ustanawianiu przez pañstwa cz³onkowskie œrodków o skutku podobnym... 181 271 V. Schemat... 182 272 38. Swoboda przep³ywu pracowników... 184 273 I. Przegl¹d... 184 273 II. Wymóg obywatelstwa... 186 275 1. Obywatele pañstw cz³onkowskich... 186 275 2. Obywatele pañstw trzecich... 186 276 III. Pojêcie pracownika... 186 277 1. Wynagrodzenie... 187 278 2. Œwiadczenia o konkretnej wartoœci ekonomicznej... 187 279 3. Podporz¹dkowanie... 187 280 4. Konkluzje... 188 280 IV. Treœæ prawa do swobodnego przemieszczania siê... 188 281 1. Prawo do wyjazdu, wjazdu i pobytu... 188 282 2. Prawo dostêpu do zatrudnienia... 189 283 3. Prawo do równego traktowania przy wykonywaniu zatrudnienia 191 284 4. Prawa cz³onków rodziny pracownika korzystaj¹cego ze swobody przep³ywu... 194 287 5. Prawo do pozostania na terytorium pañstwa przyjmuj¹cego... 196 290 6. Dyskryminacja obywateli w³asnych... 199 291 V. Zastrze enie porz¹dku, bezpieczeñstwa i zdrowia publicznego... 199 292 1. Zakres zastosowania... 200 292 2. Treœæ zastrze enia... 200 293 VI. Zastrze enie dotycz¹ce administracji publicznej... 203 295 1. Wyk³adnia pojêcia administracji publicznej... 203 296 2. Zastosowanie zastrze enia... 205 297 3. Wewn¹trzpañstwowe zasady awansu zawodowego... 206 298 4. Zatrudnienie w s³u bie cywilnej... 206 299 39. Swoboda przedsiêbiorczoœci... 207 300 I. Uwagi ogólne... 207 300 II. Przedmiotowy zakres zastosowania... 207 301 1. Ró nica w stosunku do swobody œwiadczenia us³ug... 208 302 2. Ró nica w stosunku do swobody przep³ywu kapita³u... 208 303 III. Podmiotowy zakres zastosowania... 209 304 1. Osoby fizyczne... 209 304 2. Spó³ki... 209 305
Spis treœci XV Str. Nb. IV. Zasiêg swobody przedsiêbiorczoœci... 210 306 1. Artyku³ 43 TWE jako zakaz dyskryminacji... 210 307 2. Artyku³ 43 TWE jako ogólny zakaz wprowadzania ograniczeñ 211 308 V. Artyku³ 43 TWE a dzia³ania podmiotów prywatnych... 216 310 VI. Wyj¹tki od zasady swobody przedsiêbiorczoœci... 217 311 1. Wyj¹tki z art. 45 TWE... 217 311 2. Wyj¹tek z art. 46 ust. 1 TWE... 218 312 VII. Transgraniczne przeniesienie siedziby spó³ki... 218 313 1. Problemy z zakresu prawa kolizyjnego... 218 314 2. Problemy z zakresu prawa wspólnotowego... 219 315 VIII. Œrodki harmonizacyjne... 220 316 40. Swoboda œwiadczenia us³ug... 223 317 I. Uwagi ogólne... 223 317 II. Podmiotowy zakres zastosowania... 223 318 III. Przedmiotowy zakres zastosowania... 224 319 1. Dzia³alnoœæ transgraniczna... 225 320 2. Pojêcie us³ugi... 226 321 3. Odp³atnoœæ... 229 324 IV. Zasiêg swobody œwiadczenia us³ug... 230 325 1. Artyku³y 49 i 50 TWE jako zakaz dyskryminacji... 230 326 2. Artyku³ 49 TWE jako ogólny zakaz wprowadzania ograniczeñ 232 328 3. Ograniczenia w stosunku do us³ugobiorcy... 235 329 V. Artyku³ 49 TWE a dzia³ania podmiotów prywatnych... 236 330 VI. Œrodki s³u ¹ce harmonizacji prawa... 237 330 41. Swoboda przep³ywu kapita³u i p³atnoœci... 237 331 1. Zasiêg swobody przep³ywu kapita³u i p³atnoœci... 238 331 2. Odstêpstwa od swobody przep³ywu kapita³u i p³atnoœci... 239 331 42. Dygresja: prawa studentów i uczniów... 241 332 I. Uprawnienia wynikaj¹ce z art. 12 ust. 1 TWE... 241 333 1. Uczniowie jako us³ugobiorcy... 242 334 2. Dostêp do kszta³cenia zawodowego... 243 335 3. Op³aty za naukê... 244 336 4. Dostêp do œwiadczeñ socjalnych... 244 337 5. Prawo pobytu... 245 338 II. Prawa wynikaj¹ce z art. 39 ust. 2 TWE oraz art. 7 ust. 2 rozporz¹dzenia 1612/68/EWG... 245 339 III. Prawa wynikaj¹ce z art. 12 rozporz¹dzenia 1612/68/EWG... 246 340 IV. Osoby korzystaj¹ce ze swobody przedsiêbiorczoœci... 247 341 V. Dzia³ania harmonizuj¹ce... 247 342 Rozdzia³ XI. Zbli anie prawa... 248 343 43. Uwagi ogólne... 248 343 44. Przedmiot i metody harmonizacji... 248 344 45. Zbieg norm kompetencyjnych s³u ¹cych harmonizacji... 249 345 46. Harmonizacja na podstawie art. 95 TWE... 251 346 I. Zakres zastosowania art. 95 ust. 1 TWE... 251 347 1. Zale noœæ miêdzy art. 95 a art. 94 TWE... 252 348 2. Zale noœæ miêdzy art. 95 a art. 96 TWE... 254 351 II. Mo liwoœæ stosowania przez pañstwa cz³onkowskie wy szych standardów... 254 352
XVI Spis treœci Str. Nb. 47. Ujednolicenie prawa w drodze umów miêdzynarodowych zawieranych przez pañstwa cz³onkowskie... 256 354 Rozdzia³ XII. Artyku³ 308 TWE... 257 355 48. Uwagi ogólne... 257 355 49. Przes³anki zastosowania z art. 308 TWE... 257 356 I. Brak innej podstawy kompetencyjnej... 258 357 II. Cele Wspólnoty Europejskiej... 258 358 III. Funkcjonowanie wspólnego rynku... 260 359 IV. Niezbêdnoœæ dzia³añ Wspólnoty... 260 360 50. Wydawanie aktów prawnych na podstawie art. 308 TWE... 260 361 Rozdzia³ XIII. Polityka gospodarcza, pieniê na i handlowa... 261 362 51. Uwagi ogólne... 261 362 52. Polityka gospodarcza i pieniê na... 262 363 53. Wspólna polityka handlowa... 263 365 I. Zakres regulacji... 263 365 II. Zakres zastosowania wspólnej polityki handlowej... 264 366 III. Podjêcie dzia³añ przez Wspólnotê... 265 367 1. Dzia³ania jednostronne... 265 368 2. Zawieranie umów handlowych... 266 369 Wykaz powo³ywanych orzeczeñ Trybuna³u Sprawiedliwoœci... 269 Wykaz powo³ywanych orzeczeñ S¹du Pierwszej Instancji... 279 Indeks rzeczowy... 281
XVII Wykaz skrótów AP... Akt dotycz¹cy warunków przyst¹pienia (Akt przyst¹pienia) do³¹czony do Traktatu akcesyjnego z 16.4.2003 r. Dz.Urz.... Dziennik Urzêdowy EBC... Europejski Bank Centralna EBI... Europejski Bank Inwestycyjny EFTA... Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu EKPC... Europejska Konwencja Praw Cz³owieka i Podstawowych Wolnoœci EKS... Europejska Karta Socjalna ESBC... Europejski System Banków Centralnych ESW... Europejski System Walutowy ETS-O... Zbiór Orzeczeñ Trybuna³u Sprawiedliwoœci i S¹du Pierwszej Instancji EWEA... Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) EWG... Europejska Wspólnota Gospodarcza EWP... Europejska Wspó³praca Polityczna EWWiS... Europejska Wspólnota Wêgla i Stali i in. odn.... i inne odnoœniki JAE... Jednolity Akt Europejski KES... Komitet Ekonomiczno-Spo³eczny KC... polski Kodeks cywilny KPK... polski Kodeks karny Nb.... numer brzegowy n.p.p.m.... niemieckie prawo prywatne miêdzynarodowe (niem. EGBGB) par.... paragraf PE... Parlament Europejski podust.... podustêp por.... PrPostSAdm... porównaj ustawa z 30.8.2002 r. Prawo o postêpowaniu przed s¹dami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270) Regul... regulamin rozp.... rozporz¹dzenie rz. gen.... rzecznik generalny SPI... S¹d Pierwszej Instancji TA... Traktat z Amsterdamu TN... Traktat z Nicei TS... Trybuna³ Sprawiedliwoœci TUE... Traktat o Unii Europejskiej TWE... Traktat ustanawiaj¹cy Wspólnotê Europejsk¹ UE... Unia Europejska ust.... ustêp
XVIII Wykaz skrótów UZE... Unia Zachodnioeuropejska WE... Wspólnota Europejska; Wspólnoty Europejskie w szcz.... w szczególnoœci WTC... Wspólna Taryfa Celna
1 Rozdzia³ I. Wprowadzenie 1. Pojêcie prawa europejskiego Pojêcie prawa europejskiego stosuje siê w szerokim i w¹skim rozumieniu. W znaczeniu szerokim rozumie siê przez nie prawo wszystkich europejskich organizacji miêdzynarodowych (por. Nb. 10 i nast.). Natomiast w rozumieniu w¹skim pojêcie to obejmuje prawo Unii Europejskiej, a w sensie jeszcze bardziej ograniczonym prawo Wspólnot Europejskich (prawo wspólnotowe), tj. prawo nieistniej¹cej ju Europejskiej Wspólnoty Wêgla i Stali (EWWiS), Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EWEA) i Wspólnoty Europejskiej (WE, dawniej EWG). Dominuj¹ce znaczenie przypada przy tym Traktatowi ustanawiaj¹cemu Wspólnotê Europejsk¹ (TWE). W niniejszym opracowaniu przedstawiono przede wszystkim postanowienia tego w³aœnie Traktatu. Tylko w nielicznych wypadkach wskazuje siê na postanowienia Traktatów ustanawiaj¹cych EWWiS i EWEA (Euroatom). 1 2. Rozwój Wspólnot Europejskich po II wojnie œwiatowej a do Traktatu z Amsterdamu Po zakoñczeniu II wojny œwiatowej spo³eczeñstwa Starego Kontynentu coraz bardziej sk³ania³y siê ku idei stworzenia Stanów Zjednoczonych Europy (Winston Churchill w przemówieniu w Zurychu 19.9.1946 r.). Tak zwany plan Schumanna (od nazwiska francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumanna) da³ podstawê do powo³ania na mocy Traktatu z 18.4.1951 r. Europejskiej Wspólnoty Wêgla i Stali (EWWiS). Pierwszym przewodnicz¹cym Wysokiej W³adzy (obecnie: Komisji) zosta³ Jean Monnet. Powo³anie w 1954 r. Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej nie dosz³o do skutku wskutek weta francuskiego Zgromadzenia Narodowego. Po konferencji ministrów spraw zagranicznych w Messynie w czerwcu 1955 r. belgijski minister spraw zagranicznych Paul-Henri Spaak przed³o y³ w 1956 r. raport o gospodarczej integracji Europy. Stanowi³ on punkt wyjœcia 2 Nb. 1 2