CZYNNOŚĆ BŁĘDNIKA, MECHANORECEPTORÓW I BÓL A D R I A N A S C H E T Z
NARZĄD CORTIEGO
RZĘSKI ZEWNĘTRZNA KOMÓREK SŁUCHOWYCH JORASZ, U., WYKŁADY Z PSYCHOAKUSTYKI, WYDAWNICTWO NAUKOWE UAM, POZNAŃ 1998
ZABURZENIA NARZĄDU RÓWNOWAGI Efekt ciągu obrotów w danym kierunku Ciekawostka: dlaczego niektórzy nie mają zawrotów głowy po piruecie? Kilka czynników: 1. Habituacja (ale na poziomie interpretacji mózgowej); 2. Spryt (fiksacja na jednym punkcie) zapalenie błędnika przejściowe zaburzenia równowagi wywołane stanem zapalnym. uszkodzenie błony bębenkowej choroba Ménière'a zaburzona regulacja poziomu śródchłonki w błędniku skutkująca najczęściej zaburzeniami równowagi, nudnościami, uczuciem dzwonienia w uszach, a nawet utratą słuchu. wędrujące otolity położeniowe zawroty głowy w stanach: zwieszania głowy, szybkiego wstawania, przekręcania się z boku na bok w czasie leżenia. Ciekawostka: dolegliwości te wywołane są przemieszczaniem się pokruszonych otolitów (najczęściej u ludzi w wieku starczym) w po błonie kamyczkowej pobudzając błędnik. nerwiak nerwu słuchowego
NARZĄD OTOLITOWY
STATOCYSTA Z KULISTYM OTOLITEM U BEZKRĘGOWCA
To czucie: 1. Smaku; 2. Dotyku 3. Ucisku 4. Temperatury (ciepła, zimna) 5. Bólu powierzchownego CZUCIE EKSTEROCEPTYWNE
CZUCIE EKSTEROCEPTYWNE Ciekawostka: czucie skórne (dotyku, ucisku, temperatury) możliwe jest dzięki wyspecjalizowanym narządom odbiorczym. Jedynie czucie bólu jest odbierane nagimi zakończeniami nerwowymi (zmielinizowanymi lub niezmielinizowanymi).
CZUCIE BÓLU Ból może być zaliczany do eksterocepcji, gdy dotyczy uszkodzenia powierzchniowego, bądź do interocepcji w przypadku uszkodzenia narządów wewnętrznych. Ból jest definiowany w terminach doznań subiektywnego dyskomfortu wywołanego aktualnym, potencjalnym lub oczekiwanym uszkodzeniem ciała (B. Sadowski). Ogólny mechanizm powstawania bólu: Algogeny, czyli substancje wytwarzane podczas uszkodzenia tkanek, podrażniają zakończenia nerwów (nocyreceptorów), skąd sygnał przenoszony jest do tylnych rogów rdzenia kręgowego, a następnie stamtąd do kory mózgowej
Ciekawostka: Dlaczego na mapie funkcji mózgu nie wyróżnia się pola lub płatu odpowiedzialnego za odczuwanie bólu? Odpowiedź: Ból jest zjawiskiem złożonym, które powstaje przy udziale wielu struktur mózgowych, głównie: Kory sensorycznej (ból jako doznanie) Układu limbicznego (ból jako doznanie o określonej wartości emocjonalnej) Płata czołowego (ból jako doznanie pewnego typu o określonej roli poznwaczej)
ANTONIO DAMASIO Ból jako marker somatyczny Istotna dla podmiotu komponenta bólu, jaką jest ocena emocjonalna, powstaje przy aktywności układu brzuszno-przyśrodkowego kory przedczołowej (VMPFC). Nazywana jest ona markerem somatycznym, gdyż obok funkcji oceny emocjonalnej bodźca (markowania), pełni funkcję poznawczą polegającą na ocenie stopnia uszkodzenia ciała ( poznanie somatyczne ).
Ciekawostka: Hipoteza Damasio potwierdzona? Zadanie hazardowe (Iowa Gambling Test: Damasio i in.): spopularyzowany w
WŁÓKNA TYPU C I AΔ (A DELTA) Istnieją dwa rodzaje włókien nerwowych odpowiedzialnych za odczuwanie bólu: C i A delta. Włókna C bez osłonki mielinowej A delta zmielinizowane
MECHANIZMY PRZEWODZENIA BÓLU. ROLA UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO W REGULACJI ODCZUWANIA BÓLU, IWONA FILIPCZAK-BRYNIARSKA, ANESTEZJOLOGIA I RATOWNICTWO 2010; 4: 500-509 Nocyceptory są rozmieszczone na wolnych zakończeniach nerwowych znajdujących się w skórze, tkance podskórnej, okostnej, mięśniach, stawach, trzewiach (związane z układem współczulnym), a macierzysta komórka nerwowa znajduje się w zwoju rdzeniowym (DRG) lub zwojach nerwów czaszkowych (V, VII, IX, X). Te wolne zakończenia nerwowe są pierwszymi aferentnymi nerwami, które odpowiadają na bodźce drażniące.
MECHANIZMY PRZEWODZENIA BÓLU. ROLA UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO W REGULACJI ODCZUWANIA BÓLU, IWONA FILIPCZAK-BRYNIARSKA, ANESTEZJOLOGIA I RATOWNICTWO 2010; 4: 500-509 Rodzaje bólu: 1. Receptorowy czyli nocyceptywny 2. Niereceptorowy czyli neuropatyczny
MECHANIZMY PRZEWODZENIA BÓLU. ROLA UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO W REGULACJI ODCZUWANIA BÓLU, IWONA FILIPCZAK-BRYNIARSKA, ANESTEZJOLOGIA I RATOWNICTWO 2010; 4: 500-509 Ból receptorowy (nocyceptywny) Somatyczny Trzewny
Ból niereceptorowy (neuropatyczny) Przewlekły ból spowodowany uszkodzeniem obwodowego układu nerwowego ośrodkowego i Psychogenny nie towarzyszy mu uszkodzenie tkanek lub nerwów
Ból fizjologiczny: ból nocyceptywny bez uszkodzenia tkanek Ból kliniczny: efekt uszkodzenia tkanek Odczuwanie bólu powstaje wedle schematu: 1. Transdukcja sensoryczna 2. Transmisja 3. Modulacja 4. Percepcja
TRANSMITERY ZWIĄZANE Z ODCZUCIAMI BÓLOWYMI Prostaglandyny Substancje opioidowe
Ciekawostka 1: Czy ryby czują ból? Tak. Uszkodzenia ciała powodują wydzielanie opioidów w dużych ilościach; a skoro jest to mechanizm odpowiedzialny za łagodzenie bólu i stresu, to trzeba założyć, że ulegają one bólowi i stresowi; Ciekawostka 2: Czy owady odczuwają ból? Nie: odcięcie odwłoka pszczole nie zmienia jej zachowania; potrafi jeść w nieskończoność, bo nie czuje sytości!! Tak: wykryto wiele substancji chemicznych obecnych u owadów w czasie ich zranienia, które u innych gatunków są uważane za modulatory bólu!!