J. Parchomiuk ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA ZA LEGALNE DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Polecamy nasze publikacje z tej serii: J. Parchomiuk ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA ZA LEGALNE DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ M. Safjan, J. Jastrzębski ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA E. Cała-Wacinkiewicz CHARAKTER PRAWNY UNII EUROPEJSKIEJ W ŚWIETLE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO A. Mezglewski, A. Tunia WYZNANIOWA FORMA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA CYWILNEGO U. Drozdowska CYWILNOPRAWNA OCHRONA PRAW PACJENTA B. Szmulik SKARGA KONSTYTUCYJNA. POLSKI MODEL NA TLE PORÓWNAWCZYM D. Wacinkiewicz KONTROLA I NADZÓR W PRAWIE KOMUNALNYM D. Dörre-Nowak OCHRONA GODNOŚCI I INNYCH DÓBR OSOBISTYCH PRACOWNIKA A. Mikos USTROJOWA POZYCJA BANKU CENTRALNEGO W POLSCE www.sklep.beck.pl

Redakcja: Joanna Cybulska Monika Pawłowska Wydawnictwo C. H. Beck 2008 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Gen. Zajączka 9, 01 518 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: ELPIL, Siedlce ISBN 978-83-7483-832-0

Spis treści Wykaz skrótów... Spis treści Wykaz literatury... XIII XIX Wstęp... 1 Rozdział I. Odpowiedzialność odszkodowawcza uwagi ogólne 5 1. Istota odpowiedzialności odszkodowawczej... 5 2. Stosunek odpowiedzialności odszkodowawczej do odpowiedzialności prawnej i cywilnej... 7 3. Rozwój odpowiedzialności odszkodowawczej... 15 I. Geneza... 15 II. Stan obecny... 17 III. Perspektywy... 19 4. Typy odpowiedzialności odszkodowawczej... 22 I. Celowość wyróżnienia... 22 II. Kryterium pełności odesłanie... 22 III. Kryterium ekonomicznego rozkładu ciężaru odpowiedzialności... 23 IV. Kryterium sprawstwa... 25 5. Reżimy odpowiedzialności odszkodowawczej... 28 I. Uwagi ogólne... 28 II. Systematyka reżimów odpowiedzialności... 31 III. Odpowiedzialność z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania... 34 IV. Odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych... 38 A. Uwagi ogólne... 38 B. Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny... 43 C. Odpowiedzialność z tytułu szkód legalnych... 46 V. Odpowiedzialność z tytułu wykonywania praw podmiotowych... 52 VI. Odpowiedzialność gwarancyjna... 53 VII. Odpowiedzialność z tytułu poniesienia szkody we wspólnym lub cudzym interesie... 55 6. Struktura oraz zakres stosowania przepisów Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności odszkodowawczej... 57 7. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej... 61 V

Spis treści I. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej uwagi ogólne... 61 II. Szkoda bezprawna... 62 III. Zdarzenie, z którym ustawa wiąże powstanie o dpowiedzialności wzmianka... 70 IV. Związek między zdarzeniem, z którym ustawa łączy powstanie odpowiedzialności a szkodą odesłanie... 70 8. Poszkodowany... 70 I. Względny charakter stosunku odszkodowawczego... 70 II. Szkoda zbiorowa. Szkoda ekologiczna... 71 III. Sprawca szkody jako poszkodowany... 73 IV. Ograniczenie indemnizacji do bezpośrednio poszkodowanego... 73 V. Szkoda osoby trzeciej... 80 VI. Poszkodowany a powiązania rodzinne... 82 A. Uwagi ogólne... 82 B. Roszczenia dziecka przeciwko matce... 84 C. Małżeńskie stosunki majątkowe... 84 VII. Szkoda na tle wspólności praw... 86 VIII. Poszkodowany w reżimie odpowiedzialności z tytułu niewykonania zobowiązania... 89 9. Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej... 94 I. Uwagi ogólne... 94 II. Zasada winy... 96 A. Uwagi ogólne... 96 B. Pojęcie winy... 99 C. Stosunek winy do szkody... 101 D. Formy winy... 107 III. Zasada bezprawności... 109 A. Uwagi ogólne... 109 B. Bezprawność względna... 114 IV. Zasada ryzyka... 125 V. Zasada odpowiedzialności absolutnej... 129 VI. Zasada słuszności... 134 10.Wpływ zasady odpowiedzialności odszkodowawczej na rozmiar odszkodowania... 136 I Uwagi ogólne... 136 II. Uwagi szczegółowe... 142 A. Powstanie odpowiedzialności... 142 B. Wyłączenie odpowiedzialności... 143 C. Rozmiar odpowiedzialności... 144 D. Wyłączenie wygaśnięcia roszczeń odszkodowawczych. 146 E. Uwagi na tle poszczególnych instytucji... 146 VI

Spis treści 11. Funkcje odpowiedzialności odszkodowawczej... 148 I. Pojęcie funkcji odpowiedzialności odszkodowawczej... 148 II. Funkcje odpowiedzialności odszkodowawczej uwagi ogólne... 148 III. Funkcja kompensacyjna... 150 A. Uwagi ogólne... 150 B. Funkcja kompensacyjna a zasady: restytucji i pełnego odszkodowania... 153 C. Funkcja kompensacyjna a sposoby naprawienia szkody... 155 D. Funkcja kompensacyjna a uszczerbek niemajątkowy... 155 E. Funkcja kompensacyjna a zasada odpowiedzialności... 156 F. Funkcja kompensacyjna a reżim odpowiedzialności... 157 G. Funkcja kompensacyjna a gwarancyjny typ odpowiedzialności... 158 H. Uwagi szczegółowe... 159 IV. Funkcja prewencyjna... 160 V. Funkcja represyjna... 164 VI. Funkcja repartycyjna... 169 Rozdział II. Pojęcie i rodzaje szkody... 172 1. Ogólne pojęcie szkody... 172 I. Pojęcie szkody. Uwagi wstępne... 172 II. Niekorzystność uszczerbku... 176 III. Szczególne definicje legalne szkody... 177 IV. Znaczenie woli poszkodowanego... 178 V. Brak prawnego uzasadnienia... 182 VI. Szkoda naturalna i normatywna... 183 VII. Metoda dyferencyjna... 188 VIII. Hipoteza dyferencyjna... 198 IX. Zasada pełnego odszkodowania... 205 X. Zasada restytucji... 213 XI. Szkoda a zubożenie i wzbogacenie... 217 2. Szkoda majątkowa i niemajątkowa... 220 I. Pojęcia szkody majątkowej i niemajątkowej... 220 II. Ograniczenie naprawienia szkody niemajątkowej do reżimu odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych... 230 3. Szkoda jako naruszenie szkoda jako skutek naruszenia... 235 4. Szkoda na mieniu i szkoda na osobie... 241 I. Szkoda na mieniu i na osobie... 241 II. Przedmiot ochrony odszkodowawczej... 246 A. Uwagi ogólne... 246 B. Szkoda czysto majątkowa... 255 VII

VIII Spis treści C. Ochrona wierzytelności... 257 5. Postaci szkody majątkowej... 261 I. Straty i utracone korzyści. Uwagi ogólne... 261 II. Szkoda ewentualna... 263 6. Straty... 270 I. Pojęcie strat... 270 II. Utrata roszczenia... 273 III. Obciążenie pasywami... 275 7. Wydatki... 277 8. Utracone korzyści... 284 I. Pojęcie utraconych korzyści... 284 II. Korzyści niezgodne z prawem bądź niegodziwe... 292 III. Utrata korzyści jako szkoda obecna albo przyszła... 295 IV. Ocena ex post... 296 V. Ustalenie rozmiarów utraconych korzyści... 298 VI. Poszczególne przypadki utraty korzyści... 300 A. Utrata pożytków... 300 B. Uszkodzenie dobra w trakcie produkcji... 300 C. Utrata zysków z inwestycji na rynku papierów wartościowych... 300 D. Utracone korzyści jako element odszkodowania zasądzonego w procesie karnym... 301 VII. Utrata korzyści a wzbogacenie i zubożenie... 301 9. Poszczególne rodzaje szkody majątkowej... 302 I. Szkoda w reżimie odpowiedzialności ex contractu... 302 II. Utrata posiadania... 307 III. Utrata pożytków... 315 IV. Utrata możliwości korzystania z rzeczy... 317 V. Utrata wypoczynku, urlopu lub przyjemności... 322 VI. Szkoda bezpośrednia i pośrednia... 327 VII. Szkoda jako skutek naruszenia dóbr niematerialnych, know how i czynów nieuczciwej konkurencji... 331 A. Uwagi wstępne... 331 B. Zastosowanie metody dyferencyjnej... 333 C. Szkoda jako utracona opłata licencyjna... 338 D. Wydanie zysku naruszyciela... 342 VIII. Odpowiedzialność korzystającego ze szkody (art. 422 KC)... 344 IX. Zniszczenie lub uszkodzenie rzeczy... 347 X. Naruszenie procedur konkursowych... 348 XI. Dodatni i ujemny interes poszkodowanego... 349 A. Uwagi ogólne... 349 B. Umowa przedwstępna... 360

Spis treści C. Umowa ramowa... 361 D. Umowa o negocjacje... 362 E. Umowa opcyjna... 362 F. Przetarg i aukcja... 362 G. Umowa gwarancyjna... 363 H. Prawo pierwokupu... 363 I. Darowizna... 364 J. Konkurs... 364 Rozdział III. Ustalenie rozmiaru szkody prawnie relewantnej.. 366 1. Związek przyczynowy... 366 I. Uwagi ogólne... 366 II. Zakres zastosowania art. 361 1KC... 373 III. Funkcje art. 361 1KC... 377 IV. Związki normatywne... 379 V. Teoria warunkowości... 381 VI. Adekwatny związek przyczynowy... 386 A. Uwagi ogólne... 386 B. Kierunki teorii adekwatnej... 393 C. Ocena teorii adekwatnej... 395 D. Podwyższenie prawdopodobieństwa... 396 E. Dowód związku przyczynowego... 398 VII. Przechodniość związku przyczynowego... 403 VIII. Związek przyczynowy bezpośredni... 407 IX. Przyczynowość zaniechania... 409 X. Utrata korzyści... 412 XI. Związek przyczynowy adekwatny a bezprawność względna... 414 XII. Stosunek związku przyczynowego do winy... 415 XIII. Podatność na doznanie szkody... 418 XIV. Związki konieczne i przypadkowe... 422 XV. Wielość przyczyn... 423 A. Kauzalność konkurencyjna pozorny zbieg przyczyn 423 B. Hipotetyczna przyczynowość alternatywna... 424 C. Rzeczywisty zbieg przyczyn uwagi ogólne... 431 D. Przyczynowość alternatywna... 432 E. Przyczynowość kumulatywna... 438 F. Legalne zachowanie alternatywne... 439 2. Obiektywne bądź subiektywne kryteria ustalenia rozmiaru szkody... 442 I. Uwagi historyczne... 442 II. Prawo pozytywne... 445 A. Uwagi ogólne... 445 B. Dobra niematerialne wzmianka... 454 IX

C. Przypadki zastosowania metody obiektywnej... 454 3. Wpływ systemu danin publicznych na rozmiar szkody prawnie relewantnej... 460 I. Uwagi ogólne... 460 II. Podatek od towarów i usług... 461 III. Podatek dochodowy od osób fizycznych... 461 4. Czas i miejsce miarodajne dla ustalenia rozmiaru szkody... 463 I. Czas miarodajny dla ustalenia rozmiaru szkody... 463 II. Miejsce miarodajne dla ustalenia rozmiaru szkody... 472 5 Szkoda obecna i szkoda przyszła... 474 I. Pojęcia szkody obecnej i przyszłej... 474 II. Naprawienie szkody przyszłej zasada... 475 III. Wyjątki... 480 6. Wyrównanie korzyści z uszczerbkiem... 481 I. Uwagi ogólne... 481 II. Zbieg roszczeń... 489 III. Przyczynienie poszkodowanego a compensatio lucri cum damno... 492 IV. Świadczenia z ubezpieczeń majątkowych... 493 7. Ciężar dowodu istnienia i rozmiarów szkody. Zastosowanie art. 322 KPC... 494 I. Ciężar dowodu szkody uwagi ogólne... 494 II. Utrata korzyści... 496 III. Związek przyczynowy odesłanie... 498 IV. Zastosowanie art. 322 KPC... 498 A. Uwagi ogólne... 498 B. Uwagi szczegółowe... 504 Rozdział IV. Naprawienie szkody... 506 1. Sposoby naprawienia szkody... 506 2. Wybór sposobu naprawienia szkody... 522 3. Przywrócenie do stanu poprzedniego... 527 I. Postaci restytucji... 527 II. Restytucja w przypadku uszkodzenia dóbr używanych... 531 4. Naprawienie szkody w pieniądzu... 533 I. Uwagi ogólne... 533 II. Odszkodowanie pieniężne jako uzupełnienie przywrócenia stanu poprzedniego... 536 III. Pokrycie uszczerbków wywołanych naprawami własnymi poszkodowanego... 537 IV. Odszkodowanie w przypadku zniszczenia bądź znacznego uszkodzenia rzeczy używanych... 542 V. Odsetki opóźnienia od odszkodowania pieniężnego... 543 Rozdział V. Czynniki wpływające na wysokość odszkodowania. 548 X Spis treści

Spis treści 1. Uwagi wprowadzające... 548 I. Ekspozycja problematyki... 548 II. Charakter wyroku odszkodowawczego... 550 2. Przyczynienie poszkodowanego... 552 I. Uwagi ogólne... 552 II. Postaci przyczynienia... 566 III. Problematyka procesowa... 570 IV. Uwagi szczegółowe... 571 V. Przyczynienie osób innych niż poszkodowany... 574 VI. Kryteria zmniejszenia odszkodowania... 575 3. Ustawowe modyfikacje zasady pełnego odszkodowania... 582 I. Uwagi ogólne... 582 II. Uwagi szczegółowe... 583 A. Szczególne ukształtowanie szkody prawnie relewantnej... 583 B. Limity kwotowe odszkodowania... 586 III. Zbieg roszczeń a ustawowe modyfikacje zasady pełnego odszkodowania... 595 4. Umowne odstępstwa od zasady pełnego odszkodowania... 597 I. Uwagi ogólne... 597 II. Umowy dotyczące odpowiedzialności odszkodowawczej... 600 A. Szczególne określenie przesłanek odpowiedzialności... 601 B. Szczególne określenie szkody prawnie relewantnej... 607 C. Pułap odszkodowania... 608 D. Ograniczenie odpowiedzialności do części majątku dłużnika... 609 E. Umowy procesowe... 609 F. Umowy dotyczące istniejącego długu odszkodowawczego... 610 III. Ubezpieczenia majątkowe... 610 5. Sądowe miarkowanie odszkodowania... 618 6. Ustalenie odpowiedzialności za szkodę przyszłą... 625 Uwagi końcowe de lege ferenda... 631 Indeks rzeczowy... 635 XI

Wykaz skrótów 1. Akty prawne Wykaz skrótów CIM... załącznik B do konwencji z 9.5.1980 r. o międzynarodowym przewozie kolejami (COTIF) Dz.U. z 2007 r., Nr 100, poz. 674 CIV... załącznik A do konwencji z 9.5.1980 r. o międzynarodowym przewozie kolejami (COTIF) Dz.U. z 2007 r., Nr 100, poz. 674 GospNierU... ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.) KC... ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KM... ustawa z 18.9.2001 r. Kodeks morski (Dz.U. Nr 138, poz. 1545 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KP... ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPA... ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) KPC... ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KS... ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) KZ... rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.10.1933 r. Kodeks zobowiązań (Dz.U. Nr 82, poz. 598 ze zm. ) OchrLokU... ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) PrAtom... ustawa z 29.11.2000 r. Prawo atomowe (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 42, poz. 276 ze zm.) PrBud... ustawa z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 ze zm.) XIII

Wykaz skrótów PrDewiz... PrEnerg... PrGeolGórn... PrNot... PrPoczt... PrPrywM... PrPrzew... PrWod... PWP... UPDOF... VATU... ZNKU... ustawa z 27.7.2002 r. Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 141, poz. 1178 ze zm.) ustawa z 10.4.1997 r. Prawo energetyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) ustawa z 4.2.1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zm.) ustawa z 14.2.1991 r. Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zm.) ustawa z 12.6.2003 r. Prawo pocztowe (Dz.U. Nr 130, poz. 1188 ze zm.) ustawa z 12.11.1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 46, poz. 290 ze zm.) ustawa z 15.11.1984 r. Prawo przewozowe (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601 ze zm.) ustawa z 18.7.2001 r. Prawo wodne (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 ze zm.) ustawa z 30.6.2000 r. Prawo własności przemysłowej (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.) ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) ustawa z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) ustawa z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.) 2. Publikatory i czasopisma BSN... Biuletyn Sądu Najwyższego Dz.U... Dziennik Ustaw Dz.Urz... Dziennik Urzędowy GP... Gazeta Prawna KPP... Kwartalnik Prawa Prywatnego MoP... Monitor Prawniczy MoPod... Monitor Podatkowy MS i G... Monitor Sądowy i Gospodarczy NP... Nowe Prawo NPN... Nowe Prawo Notarialne Pal.... Palestra PB... Prawo Bankowe PG... Prawo Gospodarcze XIV

Wykaz skrótów PiP... PiZS... PN... POP... PPA... PPH... Pr. Sp.... PS... PUG... R.Pr.... Rej.... RPE i S... Rz.... SC... SP... TPP... Wok.... Państwo i Prawo Praca i Zabezpieczenie Społeczne Przegląd Notarialny Przegląd Orzecznictwa Podatkowego Przegląd Prawa Administracyjnego Przegląd Prawa Handlowego Prawo Spółek Przegląd Sądowy Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Radca Prawny Rejent Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Rzeczpospolita Studia Cywilistyczne Studia Prawnicze Transformacje Prawa Prywatnego Wokanda 3. Piśmiennictwo Czachórski 1968... Czachórski 2002... Domański, Instytucje... Ohanowicz, Górski, Zarys... W. Czachórski, Zobowiązania. Zarys wykładu, Warszawa 1968 W. Czachórski, Zobowiązania. Zarys wykładu, Warszawa 2002 L. Domański, Instytucje Kodeksu zobowiązań. Komentarz teoretyczno-praktyczny. Część szczególna, Warszawa 1939 A. Ohanowicz, J. Górski, Zarys według Kodeksu cywilnego. Część szczegółowa, Warszawa Poznań 1966 KC zkomentarzem, t. II, 1989... Kodeks cywilny z Komentarzem (pod red. J. Winiarza), t. II, Warszawa 1989 Komentarz do KC, ks. 2, t. 2, 2002... Komentarz do Kodeksu cywilnego, Księga pierwsza, część ogólna, Warszawa 2002 Komentarz KC, t. II, 1972... Kodeks cywilny. Komentarz, praca zbiorowa (pod red. Z. Resicha, J. Ignatowicza, J. Pietrzykowskiego i I. Bielskiego), t. II, Warszawa 1972 Komentarz KC, t. II, 2003... Kodeks cywilny. Komentarz, praca zbiorowa (pod red. J. Pietrzykowskiego), t. II, Warszawa 2003 XV

Komentarz Pr Aut 1995... Komentarz KSH, t. I... Longchamps de Berier, Zobowiązania... J. Barta, M. Czajkowska-Dąbrowska, Z. Ćwiąkalski, R. Markiewicz, E. Traple, Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach popkrewnych, Kraków 1995 S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, Komentarz,t.I,Warszawa2001 R. Longchamps de Berier, Zobowiązania, Poznań 1948 Radwański, Olejniczak, Zobowiązania 2006... Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania część ogólna, Warszawa 2006 Radwański, Panowicz-Lipska 2001... Radwański, Zobowiązania 2001... A. Sinkiewicz, Pojęcie i rodzaje szkody... A. Stelmachowski, Wstęp 1969... A. Stelmachowski, Wstęp 1984... Z. Radwański, J. Panowicz-Lipska, Zobowiązania część szczegółowa, Warszawa 2001 Z. Radwański, Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 2001 A. Sinkiewicz, Pojęcie i rodzaje szkody w polskim prawie cywilnym, Rejent 1998, Nr 2 A. Stelmachowski, Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1969 A. Stelmachowski, Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1984 System PrPryw, t. [ ]... System Prawa Prywatnego, t. 2, Warszawa 2002, Suplement do t. 2, Warszawa 2004; t. 3, Warszawa 2003; t. 4, Warszawa 2005; t. 7, wyd. I, Warszawa 2001, wyd. II, Warszawa 2003; t. 8, Warszawa 2004; t. 12, Warszawa 2003; t. 13, Warszawa 2002; t. 18, Warszawa 2005, Suplement do t. 18, Warszawa 2006; t. 19, Warszawa 2006; t. 5, Warszawa 2006 A. Szpunar, Ustalenie... A. Szpunar, Odszkodowanie... W. Warkałło, Odpowiedzialność 1962 XVI Wykaz skrótów Ustalenie odszkodowania w prawie cywilnym, Warszawa 1975 A. Szpunar, Odszkodowanie za szkodę majątkową. Szkoda na mieniu i osobie, Bydgoszcz 1998 W. Warkałło, Odpowiedzialność odszkodowawcza. Funkcje. Rodzaje. Granice, Warszawa 1962

W. Warkałło, Odpowiedzialność 1972... Odpowiedzialność odszkodowawcza. Funkcje. Rodzaje. Granice, Warszawa 1972 J. Winiarz, Ustalenie... Wolter, Ignatowicz, Stefaniuk, Prawo cywilne 2001... Wykaz skrótów J. Winiarz, Ustalenie wysokości odszkodowania, Warszawa 1962 A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2001 4. Inne skróty konw.... konwencja l.z.a.... legalne zachowanie alternatywne n.... następny (a, e) orz.... orzeczenie pkt... punkt post.... postanowienie tj.... to jest tekst jedn.... tekst jednolity uchw.... uchwała ust.... ustęp wyr.... wyrok XVII

Wykaz literatury Adamiak B., Borkowski J., Kodeks Wykaz postępowania literatury administracyjnego. Komentarz, Warszawa 1996. Agopszowicz A., Glosa do orz. GKA z 2.3.1973 r., Z III/2-997/73, OSPiKA 1974, Nr 11, poz. 241. Agopszowicz A., Glosa do orz. GKA z 28.1.1986 r., DO-9139/85, OSPiKA 1987, Nr 5 6, poz. 102. Agopszowicz A., Glosa do uchw. SN z 20.5.1969 r., III CZP 20/69, OSPiKA 1970, Nr 12, poz. 246. Agopszowicz A., Glosa do wyr. SN z 3.5.1985 r., II CR 121/85, Pal. 1988, Nr 1 2. Agopszowicz A., Glosa II do uchw. SN z 7.4.1970 r., III CZP 17/70, OSPiKA 1971, Nr 9, poz. 169. Agopszowicz A., Normy w kodeksie postępowania administracyjnego odsyłające do kodeksu cywilnego, Pal. 1985, Nr 10. Agopszowicz A., Obowiązek zapobieżenia szkodzie. Podstawa i zakres. Ossolineum 1978. Agopszowicz A., Odpowiedzialność odszkodowawcza gmin według przepisów k.p.a. i ustawy o NSA, ST 1996, Nr 11. Agopszowicz A., Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną w stanie wyższej konieczności (art. 142 k.c.), AUWr, Prawo CXCV, Wrocław 1992. Agopszowicz A., Odpowiedzialność za szkody wyrządzone robotami górniczymi, Warszawa 1964. Agopszowicz A., Podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej w kodeksie postępowania administracyjnego, Pal. 1986, Nr 4. Agopszowicz A., Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej w stanie wyższej konieczności. Zakres i treść, Problemy prawne górnictwa Nr 10, Katowice 1987. Agopszowicz A., Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej w stanie wyższej konieczności. Podmioty stosunku prawnego, ZNUJ t. DCCLXXI, Prace z wynalazczości i ochrony własności intelektualnej, z. 41, Kraków 1985. Agopszowicz A., Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej w stanie wyższej konieczności. Elementy hipotezy normy prawnej (na tle art. 142 k.c.), w: Prace z prawa cywilnego, Ossolineum 1985. Agopszowicz A., Z problematyki odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonywaniem uprawnień, AUWr, No 609, Prawo CV, Wrocław 1983. Ahlt M., Szpunar M., Prawo europejskie, Warszawa 2005. XIX