Raport z badania TNS Polska Oddział Katowice dla DEMO Effective Launching Autorzy: Magdalena Rumas Maciej Szpil
Zawartość raportu 1 Metodologia badania 11 2 Skojarzenia z woj. śląskim 14 3 Turystyka 20 4 Kultura i tradycja 30 5 Jakość życia 39 6 Gospodarka 45 7 Podsumowanie 70 2
Cel biznesowy Strategia promocji Agencja Demo Effective Launching stanęła przed wyzwaniem stworzenia nowej Strategii komunikacji marketingowej w zakresie atrakcyjności turystycznej, gospodarczej i kulturowej Województwa Śląskiego na lata 2014-2018. Określenie konkurencyjności województwa dla jego obecnych i potencjalnych mieszkańców, jak również biznesu pozwoli na stworzenie wizerunku województwa, zdefiniowanie jego marki i potencjału rozwojowego. 3
Wnioski z badania Wnioski Rekomendacje Województwo śląskie to obszar zróżnicowany kulturowo, turystycznie i gospodarczo. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy szukać w uwarunkowaniach naturalnych, przemianach gospodarczych, historii i migracji ludności. Brak różnorodności widać natomiast w skojarzeniach z województwem śląskim. W świadomości mieszkańców i innych województw region ten wciąż jest utożsamiany z przemysłem, kopalniami i węglem. Opracowanie strategii komunikacji, która nie będzie bazować na jednym wybranym aspekcie, np. kulturze i tradycjach Śląska, ale będzie przemawiać do szerszego grona odbiorców wewnętrznych i zewnętrznych. Obecne asocjacje należy traktować jako wyróżnik, element charakterystyczny, na bazie którego warto budować przewagę nad innymi regionami. Postrzeganie takie nie zawsze ma wydźwięk negatywny, warto więc obudować je w pozytywne odniesienia, traktować jako atut. 4
Wnioski z badania Wnioski Rekomendacje Turystyka w województwie śląskim ma charakter dwubiegunowy. Z jednej strony bazuje na turystyce przemysłowej (zabytki techniki, skanseny górnicze), z drugiej natomiast posiada atrakcyjne miejscowości uzdrowiskowe, wypoczynkowe o dużym potencjale rozwoju, rozpoznawalne poza granicami województwa. Budowanie siły turystycznej regionu powinno mieć charakter wykorzystywania obecnego potencjału. Skojarzenia z przemysłem, budynki nieczynnych zakładów przemysłowych i brak takiej formy turystyki w innych regionach dają możliwość na rozwój jej w regionie Śląska. Może być to jednak forma rozrywki na krótsze pobyty, natomiast turyści planujący dłuższe urlopy mogą być bardziej zainteresowani spędzaniem czasu w miejscowościach wypoczynkowych, aktywną turystyką górską. 5
Wnioski z badania Wnioski Rekomendacje Park Śląski, Hala Spodek, Stadion Śląski to obiekty rozpoznawalne, ale zapomniane. Mieszkańcy upatrują w nich potencjału do ponownego stania się ważnymi punktami na mapie kulturalnej Polski. Festiwale, koncerty, wydarzenia sportowe i kulturowe mogą stać się mocną stroną województwa ze względu na zasoby infrastrukturalne, zagęszczenie ludności, dogodną lokalizację i wcześniejszy dorobek. Inicjatywy podejmowane w województwie śląskim w zakresie organizacji wydarzeń muzycznych, odniesienie Katowic do Miasta Muzyki są szansą na stworzenie siły regionu w zakresie kultury. Powstawanie nowych sal kongresowych, aren widowiskowych, a także rosnąca popularność masowych imprez muzycznych wskazuje na konieczność promowania potencjału województwa w tym zakresie. 6
Wnioski z badania Wnioski Rekomendacje Ważnym wyróżnikiem tego regionu jest śląskość: tradycje, język i kuchnia. Gwara śląska rodzi silne skojarzenia poza granicami województwa, jest czynnikiem podkreślającym charakter tego obszaru. Osoby prowadzące działalność gospodarczą na terenie województwa, a w szczególności Śląska wskazują na ograniczoną dostępność zaplecza turystycznokulturalnego nastawionego na turystów biznesowych. Mieszkańcy doceniają tradycję śląską, nie można więc zapominać o niej w promowaniu województwa. Warto jednak rozważyć nadanie im bardziej nowoczesnego wydźwięku, co byłoby spójne z aspiracjami województwa na stanie się ośrodkiem innowacji i rozwoju. Warto promować wśród przedsiębiorców obecnych obiektów turystyczno-kulturalnych, np. zabytków techniki, jako miejsc przyjaznych dla partnerów biznesowych firm. Ważne jest również lepsze dostosowanie oferty do specyficznych potrzeb tego typu osób odwiedzających województwo. 7
Wnioski z badania Wnioski Rekomendacje Ponad połowa mieszkańców pozytywnie ocenia jakość życia w województwie śląskim. Największymi jego zaletami jest rozwinięta sieć komunikacyjna, dostępność sieci handlowousługowej, a także rozrywka i rekreacja w regionie, zaplecze edukacyjne. Region stanowi atrakcyjny obszar nie tylko do osiedlania się, ale także do prowadzenie tu działalności gospodarczej. Jakość życia jest ważnym argumentem dla osób spoza województwa do wyboru tego regionu do osiedlenia się. Warto zatem dopasować działania promocyjne do ich potrzeb i oczekiwań przy jednoczesnym uwzględnieniu pozytywnego obrazu poszczególnych aspektów w ich świadomości. Mocne strony województwa stanowią o jego marce. Warto podkreślać te zalety kierując działania promocyjne zwłaszcza do przedsiębiorców i inwestorów. 8
Wnioski z badania Wnioski Rekomendacje Region posiada wysoki poziom atrakcyjności inwestycyjnej i rozwojowej regionu, głównie dzięki silnym stronom, takimi jak infrastruktura gospodarcza i transportowa, lokalizacja i tereny inwestycyjne, kapitał ludzki. Z tych samych względów województwo śląskie to region sprzyjajacy działalności eksportowej firm. Powodzenie firm eksportowych to funkcja pozytywnego klimatu inwestycyjnego i rozwojowego regionu oraz działań promujących śląskie przedsiębiorstwa za granicą. Umacnianie silnych stron gospodarki województwa przy równoczesnym promowaniu ich wewnątrz regionu, jak i poza nim. Aktywne działania realizowane w oparciu o istniające i przyszłe strategie i plany związane z rozwojem sektora przedsiębiorstw oraz kapitału ludzkiego w regionie. Warto utrzymywać wysoki potencjał inwestycyjny i rozwojowy firm, przy równoczesnym wsparciu firm eksportowych w promowaniu na zewnątrz, tworzeniu okazji do nawiązywania kontaktów biznesowych. 9
Wnioski z badania Wnioski Rekomendacje Silnym kapitałem regionu jest potencjał demograficzny rozpatrywany w kategoriach ilościowych, jak i jakościowych (wykształcenie, kwalifikacje, gotowość do pracy, pracowitość), który jednak podlega negatywnym przeobrażeniom. Działania umacniajace kapitał ludzki regionu, wspieranie inicjatyw i rozwiązań dostosowujacych przyszłe i obecne kadry to potrzeb firm (przy współudziale samych firm, jak i instytucji otoczenia biznesu), a także promowanie etosu pracy. Równoczesne komunikowanie wysokiej jakości życia i perpektyw jakie daje mieszkanie i praca w województwie śląskim. 10
1 Metodologia badania
Metodologia badania TNS Polska przeprowadził symultanicznie dwie części badania podzielone na: Etap Understand jakościowy the eating out habits of consumers Metoda FGI: Poznanie opinii mieszkańców na temat województwa, w szczególności zasobów turystyki, poziomu oferty kulturalnej i oceny jakości życia w regionie Metoda IDI: Poznanie opinii firm sektora MŚP na temat warunków prowadzenia działalności gospodarczej w województwie śląskim w podziale na firmy eksportowe, handlowe, usługowe i produkcyjne. Etap Understand ilościowy in depth the likes/ dislikes of brand Metoda CAWI: Ocena wizerunku województwa w świadomości mieszkańców regionu oraz w skali ogólnopolskiej pod kątem atrakcyjności turystycznej, kulturalnej, jakości życia. Metoda CATI: ocena warunków prowadzenia działalności gospodarczej w województwie śląskim 1. N=2 Zogniskowane wywiady grupowe (FGI) z mieszkańcami regionów Śląsk, Zagłębie, Bielsko i Częstochowa 2. N=6 indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI) z osobami odpowiedzialnymi za decyzje inwestycyjne/strategiczne w firmach prowadzących działalność w województwie śląskim 1. N=930 (N=292 + N=638) Badanie internetowe za pośrednictwem platformy Connect wśród mieszkańców woj. (N=292) i reprezentatywnej próbie mieszkańców pozostałych obszarów Polski (N=638) 2. N=150 Wywiady telefoniczne z przedstawicielami firm podejmującymi decyzje inwestycyjne/strategiczne prowadzącymi działalność na terenie woj. zróżnicowanych branżowo i regionalnie 12
Wyniki badania
2 Skojarzenia z woj. śląskim
Skojarzenia z województwem śląskim Pierwszą ważną obserwacją z badania jest utożsamianie województwa z regionem Górnego Śląska. Tendencja ta dotyczy nie tylko osób zamieszkujących inne województwa Polski, ale także mieszkańców. Wpływ tradycji śląskiej i propagowanie industrialnego wizerunku województwa w mediach przyczynia się do utrwalania postrzegania go w utartych kanonach, stereotypowo. Województwo śląskie kojarzone jest zatem w głównej mierze z przemysłem, głównie górniczym i węglem. Taka tendencja dominuje zarówno wśród mieszkańców, jak i osób zamieszkujących inne województwa Polski. Silne skojarzenia mają Polacy również z gwarą śląską, odrębnością etniczną Ślązaków i kuchnią z tego obszaru. Mieszkańcy, częściej niż pozostała grupa respondentów, kojarzą województwo z atrakcjami turystycznymi takimi, jak Park Śląski, góry, czy planetarium. Najmniej liczną grupę skojarzeń tworzą te związane z rozwojem gospodarczym, biznesem, innowacyjnością, a pojawiają się one częściej w świadomości mieszkańców województwa. 15
Pierwsze skojarzenia z województwem śląskim Mieszkańcy województw innych niż śląskie 52% 12% 7% 3% 1% 2% 2% 1% 1% 3% 1% 1% Inne: Jasna Góra Katowice Góry Dom/rodzina 47% 29% 3% 2% 1% 1% 3% 1% 1% 3% 1% 1% Inne: Praca/ pracowitość Kopalnie/ węgiel Górnictwo/ hutnictwo/ przemysł Gwara/ Ślązacy Kuchnia śląska/ potrawy Mieszkańcy województwa Spodek śląski Smog/ szarość/ brudno Zabytki/ pałace Kultura/ obyczaje Chorzów/ stadion/ park Śląsk region Z niczym Turystyka/ wypoczynek/ krajobrazy 16
Ogół skojarzeń z województwem śląskim Kopalnie węgla/ węgiel Górnictwo/ hutnictwo/ przemysł Smog/ szarość/ brudno Huty/ kominy Hałdy Górnicy 14% 5% 2% 3% 2% 1% 1% 2% 32% 57% 52% Skojarzenia z przemysłem 51% 55% mieszkańcy pozostałych województw mieszkańcy województwa N=638 N=292 Szkoły/nauka Aglomeracja Drogi/ autostrady/ komunikacja Duże zaludnienie Rozwój gospodarczy Kliniki/szpitale 1% 2% 1% 1% 1% 3% 1% 2% 1% 3% Skojarzenia z gospodarką i rozwojem 2% 7% mieszkańcy pozostałych województw mieszkańcy województwa N=638 N=292 17
Ogół skojarzeń z województwem śląskim Góry Spodek śląski Turystyka/wypoczynek/krajobrazy Śląsk region Chorzów/stadion/park Katowice Zabytki/pałace Jasna Góra/Częstochowa 5% 7% 5% 1% 4% 5% 3% 3% 3% 6% 3% 3% 3% 2% Gwara/Ślązacy Kuchnia śląska/potrawy Dom/rodzina Muzyka Kluby sportowe/sport Kultura/obyczaje 13% 12% 8% 4% 2% 3% 2% 1% 0% 1% 1% Wesołe miasteczko,place zabaw/rozrywka Planetarium 1% 4% Skojarzenia z turystyką 18% 18% mieszkańcy pozostałych województw mieszkańcy województwa N=638 N=292 Praca/pracowitość/ciężka praca 0% 3% Skojarzenia z kulturą i tradycją 17% 13% mieszkańcy pozostałych województw mieszkańcy województwa N=638 N=292 Pozostałe 7% stanowią odpowiedzi: inne, z niczym, energetyka, gościnność 18
Podsumowanie Najczęstsze skojarzenia z województwem śląskim Kopalnie/węgiel Górnictwo/ hutnictwo/ przemysł 14% 32% 57% 52% Śląsk ma jedną z lepszych sieci dróg. To świadczy o inwestycjach. Ja sobie to chwalę, bo jest to odczuwalne. Duży potencjał jeśli chodzi o ludzi, głównie w aspekcie gospodarczym ludzie potrafią pracować, są przyzwyczajeni do pracy, nauczyli się pracy od Ślązaków kraina rzetelnej pracy. Gwara/Ślązacy 13% 12% Gwara śląska powinna być dobrem regionalnym. 0% 100% Mieszkańcy pozostałych województw N=638 Mieszkańcy województwa N=292 Jeżeli patrzeć na całą aglomerację to jest to ponad 4 miliony ludzi jest do dużo żadne miasto tego nie ma w Polsce. Węgiel to jest nasza duma, nasze bogactwo Z dużymi kontrastami, chodzi mi o to, że są duże kontrowersję o postrzeganie Śląska z zewnątrz, który pokutuje od lat 50. Chodziło generalnie o to, że górnik się miał dobrze, zarabiał duże pieniądze, a reszta kraju musiała kombinować ( a górnik miał się zawsze dobrze). Ale nikt nie pofatygował się zjechać na kopalnie, zobaczyć jak tam jest. To jest takie przekłamanie obrazu, który pokutuje dalej. Rodowity Ślązak jest postrzegany jako osoba mało inteligentna, stworzona tylko do roboty (a jest to nieprawda). Śląsk to piękna kultura, piękne karty historii. 19
3 Turystyka
Atrakcyjność turystyczna województwa Respondenci uważają, że obiektem turystycznym najbardziej kojarzącym się z województwem śląskim jest Hala Spodek, Stadion Śląski oraz Jasna Góra. Ostatni z nich jest częściej wskazywany przez mieszkańców województw innych niż śląskie. Znakiem rozpoznawczym województwa są przede wszystkim zabytki techniki, sztolnie, skanseny górnicze. Ich rozpoznawalność, wysoka ocena atrakcyjności według mieszkańców czyni je obiektami o dużym potencjale, które mogą zachęcać do odwiedzania ich przez turystów. Na drugim biegunie znajdują się atrakcje związane z turystyką górską. Miejscowości takie, jak Szczyrk, Korbielów, Wisła oraz uzdrowiska są bardziej doceniane przez osoby spoza województwa, co może być sygnałem do promowania ich wartości wśród mieszkańców województwa. Park Śląski stanowi obiekt, który według mieszkańców jest ważnym punktem na mapie turystycznej województwa. Postrzegany jest jednak jako zmarnowanie potencjału, który w nim drzemał. Stadion Śląski i Hala Spodek to obiekty będące wizytówką województwa, jednak postrzegane są jako te, które lata świetności mają już za sobą. Wesołe miasteczko, park jest to renoma Śląska, lecz niestety zaniedbywana. 21
Obiekty turystycznej najczęściej kojarzące się z województwem śląskim Mieszkańcy województw innych niż śląskie 61% 51% 49% N=638 34% 29% 28% 26% 24% 22% 21% 20% 19% 16% 14% 13% 12% 11% 10% 8% Hala Spodek Stadion Śląski Jasna Góra Zabytki techniki Jura Krakowsko Częstochowska Park Śląski Beskid Śląski i Żywiecki Tyskie Browarium Muzeum Śląskie Szczyrk, Korbielów, Wisła, Ustroń, Zamki i Pałace Festiwale i koncerty Uzdrowiska Radiostacja w Gliwicach Muzeum Browaru w Żywcu Starówki w Bielsku-Białej, Cieszynie, Gliwicach, Pszczynie Wydarzenia sportowe Jeziora/ zbiorniki Unikatowe osiedla robotnicze 24% 24% 27% 41% 27% 21% 16% 35% 19% 17% 21% 17% 13% 12% 9% 14% 14% 60% N=292 77% Mieszkańcy województwa 22
Turystyczne znaki rozpoznawcze województwa Obecnie 2013 O potencjale na przyszłość 1. Zabytki techniki, skanseny górnicze, kopalnie, sztolnie 2. Hala Spodek 3. Beskid Śląski i Żywiecki 4. Stadion Śląski w Chorzowie 5. Jasna Góra 1. Zabytki techniki, skanseny górnicze, kopalnie, sztolnie 2. Park Śląski 3. Unikatowe osiedla robotnicze 4. Beskid Śląski i Żywiecki 5. Jeziora/ zbiorniki Żywiecki, Pogoria, Sosina, Rybnicki 1. Jasna Góra 2. Szczyrk, Korbielów, Wisła, Ustroń, Istebna 3. Zabytki techniki, skanseny górnicze, kopalnie, sztolnie 4. Jura Krakowsko - Częstochowska 5. Uzdrowiska - Ustroń, Goczałkowice Zdrój 1. Jura Krakowsko - Częstochowska 2. Zabytki techniki, skanseny górnicze, kopalnie, sztolnie 3. Muzeum Browaru 'Żywiec' w Żywcu Park Śląski Unikatowe osiedla robotnicze 4. Wydarzenia sportowe Hala Spodek Analiza TOP2BOX (najwyższe odpowiedzi na skali 5-cio stopniowej) ocen nadawanych poszczególnym pojęciom; respondenci oceniali te pojęcia, które wcześniej wykazali jako najbardziej kojarzące się z województwem śląskim. 23
Wyróżniki turystyczne na tle innych województw Wyróżniki na tle innych województw Elementy, z których województwo powinno być dumne 1. Uzdrowiska - Ustroń, Goczałkowice Zdrój 2. Radiostacja w Gliwicach 3. Park Śląski Jasna Góra Hala Spodek 4. Tyskie Browarium 5. Jura Krakowsko- Częstochowska 1. Zabytki techniki, skanseny górnicze, kopalnie, sztolnie 2. Park Śląski 3. Unikatowe osiedla robotnicze 4. Radiostacja w Gliwicach 5. Hala Spodek Jasna Góra Szczyrk, Korbielów, Wisła, Ustroń, Istebna 1. Szczyrk, Korbielów, Wisła, Ustroń, Istebna 2. Jasna Góra 3. Tyskie Browarium 4. Jura Krakowsko - Częstochowska 5. Uzdrowiska - Ustroń, Goczałkowice Zdrój 1. Muzeum Browaru 'Żywiec' w Żywcu Beskid Śląski i Żywiecki 2. Jasna Góra 3. Zabytki techniki, skanseny górnicze, kopalnie, sztolnie 4. Szczyrk, Korbielów, Wisła, Ustroń, Istebna 5. Unikatowe osiedla robotnicze Analiza TOP2BOX (najwyższe odpowiedzi na skali 5-cio stopniowej) ocen nadawanych poszczególnym pojęciom; respondenci oceniali te pojęcia, które wcześniej wykazali jako najbardziej kojarzące się z województwem śląskim. 24
Atrakcje turystyczne zachęcające do odwiedzenia Obecnie 2013 O potencjale na przyszłość 1. Szczyrk, Korbielów, Wisła, Ustroń, Istebna 2. Jasna Góra 3. Uzdrowiska - Ustroń, Goczałkowice Zdrój 4. Jura Krakowsko - Częstochowska 5. Beskid Śląski i Żywiecki 1. Zabytki techniki, skanseny górnicze, kopalnie, sztolnie 2. Beskid Śląski i Żywiecki 3. Szczyrk, Korbielów, Wisła, Ustroń, Istebna Jasna Góra 4. Muzeum Browaru 'Żywiec' w Żywcu 5. Unikatowe osiedla robotnicze 1. Szczyrk, Korbielów, Wisła, Ustroń, Istebna 2. Jasna Góra 3. Uzdrowiska - Ustroń, Goczałkowice Zdrój 4. Jura Krakowsko - Częstochowska 5. Tyskie Browarium Analiza TOP2BOX (najwyższe odpowiedzi na skali 5-cio stopniowej) ocen nadawanych poszczególnym pojęciom; respondenci oceniali te pojęcia, które wcześniej wykazali jako najbardziej kojarzące się z województwem śląskim. 1. Beskid Śląski i Żywiecki 2. Zabytki techniki, skanseny górnicze, kopalnie, sztolnie 3. Jura Krakowsko Częstochowska Szczyrk, Korbielów, Wisła, Ustroń, Istebna 4. Uzdrowiska - Ustroń, Goczałkowice Zdrój Jeziora/ zbiorniki Żywiecki, Pogoria, Sosina, Rybnicki Unikatowe osiedla robotnicze 25
Potencjał turystyczny regionu w opinii mieszkańców Mieszkańcy województwa wskazują na konieczność budowania atrakcyjności regionu w oparciu o dorobek przemysłowy województwa. Oznacza to przekształcanie nieczynnych kopalń i zakładów w obiekty muzealne. Respondenci szukają przewagi turystycznej regionu w bazowaniu na tych elementach, które są unikatowe na skalę kraju, czyli możliwość rozwoju alternatywnej formy turystyki turystykę przemysłową. Turystyka przemysłowa, zabytki, przekształcanie obiektów przemysłowych na inne obiekty Nie sądzę, żeby przyjeżdżało się na Śląsk po to żeby obejrzeć Nikiszowiec i Giszowiec, bo on gdzieś tam jest wpisany w jakieś dziedzictwo kultury. OK, bardzo fajna sprawa, ale na pewno to nie jest w stanie być większą atrakcją niż Kraków. Jest też całkowity upadek kultury sportowej na Śląsku brak klubów sportowych, Stadion Śląski antywizytówka naszego regionu. Sport dla młodzieży oraz rekreacja leżą całkowity brak pozytywnej mobilizacji Na przykład to co ja powiedziałem te szlaki techniki i z tym związany Nikiszowiec to jest taka pozostałość po tym dziedzictwie przemysłowym, które tutaj było i jest, ale teraz przechodzi zmiany i można to wykorzystać tak jak Zagłębie Ruhry w Niemczech, w Polsce ogólnie nie ma takich regionów jak Śląsk, więc tym możemy się wyróżnić. Śląsk jako polskie Zagłębie Ruhry. Dzielnica modernizmu jest drugą największą dzielnicą po Gdyni. Dużo osób, które szukają alternatywnych miejsc do turystyki, którzy są zmęczeni chodzeniem po parkach, szukają tutaj nowości, a dzielnica modernizmu przeżywa teraz renesans i odrodzenie. 26
Potencjał turystyczny regionu w opinii mieszkańców Województwo śląskie to obszar o dużej różnorodności również turystycznej. Obok zabytków techniki potencjał stanowią również ośrodki górskie, które stanowią konkurencję dla innych regionów. Unikatowa jest również kultura związana z browarnictwem. Respondenci wskazują, że region posiada tradycje w ważeniu i piciu piwa, dodatkowo dwa zmodernizowane obiekty oraz duże zainteresowanie turystów świadczą o dużym potencjale turystycznym tej formy turystyki. Nawet nie chodzi o te techniczne zabytki tylko, jednak o różnorodność od gór zacząwszy. Od Beskidów do Częstochowy, od Opola po Kraków. Mamy wszystko jest woda, lasy i góry. W Szczyrku są dobre w miarę trasy i w miarę tanie, w porównaniu do tras w Zakopanem albo Białce Tatrzańskiej, które wcale nie są jakieś dłuższe, no fakt infrastruktura może jest lepsza, ale jeśli chcemy pojeździć za w miarę przyzwoite pieniądze to te trasy wystarczą. Możemy na te stoki dojechać Kolejami Śląskimi. Beskidy jest potencjał, ale jest niewykorzystywany. My mamy 50-70 km to pięknych terenów, ale niewykorzystanych. Po co Polak ma jeździć na Słowację czy do Czech na termalne źródła, jak u nas może być tak samo. Do Browaru dużo ludzi przyjeżdża, bardzo dużo. Cieszą się dużym wzięciem te wycieczki, te wieczory, są degustacje piwne. Wiem, że nawet do nas przyjeżdżali z innych rejonów ludzie i koniecznie chcieli do tego Browaru. Jest to coś co wyróżnia. Żywiec jest kolejnym przykładem, także jak tutaj przyjeżdżali z innych ośrodków w kraju, to pierwsze co to zapisywali się na wycieczki do Żywca albo do tych, to zależy gdzie byli najbliżej. Browar bardzo ładnie wygląda teraz. Kiedyś to było zaniedbane, zapadało w ruinę, a teraz ładnie jest to zrobione, odnowione. Podoba mi się. 27
Ocena infrastruktury turystycznej województwa Województwo określane jest jako posiadające średnio-rozwiniętą infrastrukturę turystyczną. Najsłabiej oceniają je mieszkańcy północnych i wschodnich krańców Polski. Wpływ na taką ocenę nadal ma przekonanie o wysokim stopniu zanieczyszczenia środowiska na tym obszarze. Na ile województwo ma rozwiniętą infrastrukturę turystyczną? 7% 6% 2% 8% 2% 5% 23% 23% 35% 29% 34% 47% 1 2 3 4 5 38% 30% N=638 N=292 10% N=150 3,8 3,9 3,2 Średnia ocena infrastruktury turystycznej w przekroju regionalnym 3,4 4,2 3,9 3,8 3,4 4,1 4,0 3,9 4,4 3,7 3,2 3,8 3,8 3,5 4,2 3,6 Dlaczego nie? (mieszkańcy pozostałych województw) 11 Zanieczyszczone środowisko Słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna Mało atrakcji turystycznych Region nie kojarzy się z turystyką 13 Zaniedbane budynki Mało miejsc do zwiedzania Mała znajomość regionu Inne Nie wiem % 6 5 5 3 14 26 17 28
Infrastruktura turystyczna dla biznesu Badanie wykazało, że przedsiębiorcy prowadzący działalność w województwie śląskim niżej oceniają jego atrakcyjność turystyczną, niż mieszkańcy. Ich zdaniem problemem w infrastrukturze jest brak miejsc atrakcyjnych dla przyjezdnych kontrahentów. Właściciele firm przyznają, że ich partnerzy biznesowi nie mają dostatecznej ilości alternatyw spędzania czasu wolnego podczas wizyt służbowych. Dotyczy to zarówno zaplecza gastronomicznego, jak i obiektów zabytkowych, wartych odwiedzenia. Szansę poprawy upatrują oni w nowopowstającej tzw. Strefie Kultury w pobliżu katowickiego Spodka, warto również dostosować ofertę obiektów Szlaku Zabytków Techniki do tego specyficznego rodzaju turysty. Natomiast Śląsk jako taki, to ta infrastruktura jest potrzebna biznesowo. Dlatego hotele i tak dalej. Dodatkowo jeszcze, ci klienci z zagranicy, co obserwuję: przyjeżdżają na rozmowy, potem jest jakiś tam lunch i chcieliby w czymś uczestniczyć, to ja jadę do Krakowa. Ze Śląska biorę ich do Krakowa, bo u nas jest kiesko pod tym względem. To jest bardzo istotna sprawa. Brakuje nam takich elementów jak na przykład pojechać i zobaczyć Wawel, bo Wawelu nie wybudują. Trudno wybudować Rotundę gdzie jest Panorama Racławicka, to my tam jedziemy. Może ta sala koncertowa, która się wybuduje? U nas jest tak, że ktoś przyjeżdża do Teatru Rozrywki na przykład to 99% to są nietrafione rzeczy, bo jak przyjeżdża Anglik, Włoch to on kompletnie nic z tego nie rozumie. 29
4 Kultura i tradycja
Kultura i tradycja województwa Mieszkańcy całej Polski przyznają, że z województwem śląskim w zakresie kultury i tradycji kojarzy się przede wszystkim gwara śląska, kuchnia śląska oraz Powstania Śląskie. Najmniej skojarzeń związanych jest z innowacyjnością, nowymi technologiami, choć obszar ten ma potencjał na rozwój w przyszłości. Według mieszkańców województwa głównym znakiem rozpoznawczym jest poczucie odrębności etnicznej, a największy potencjał na stanie się takim wyróżnikiem ma rozwój regionu jako ośrodka festiwali i wydarzeń muzycznych, obecny powód do dumy województwa. Jest to również aspekt, który zachęca i może zachęcać w przyszłości do przybycia do województwa. Dla pozostałej części badanej populacji Polski to gwara śląska jest znakiem rozpoznawczy województwa, ma również potencjał na pozostanie nim w przyszłości. Dodatkowo tym, co odróżnia województwo od innych, pomimo, iż obecnie nie jest kojarzone z województwem śląskim, to poziom innowacyjności regionu i zasób nowych technologii. Osoby pochodzące spoza wykazują również religijność jako jeden z jego wyróżników. Według nich zachęcająca do odwiedzenia tego obszaru jest regionalna kuchnia śląska. 31
Wartości, idee, tradycje najczęściej kojarzące się z województwem śląskim Gwara śląska 86% Gwara śląska 77% Kuchnia śląska 71% Kuchnia śląska 77% Powstania Śląskie Tradycyjny model rodziny Muzycy Poczucie odrębności etnicznej Religijność Ośrodek festiwali i wydarzeń muzycznych Osobistości kultury i sztuki Etos pracy Innowacyjność i nowe technologie Inne Brak otwartości na wydarzenia z innych regionów/zza granicy 29% 24% 23% 16% 14% 5% 4% 2% 12% 11% 49% N=638 0% 100% Powstania Śląskie Tradycyjny model rodziny Muzycy Religijność Etos pracy Poczucie odrębności etnicznej Ośrodek festiwali i wydarzeń muzycznych Osobistości kultury i sztuki Innowacyjność i nowe technologie Brak otwartości na wydarzenia z innych regionów/zza granicy 21% 19% 2% 1% 31% 9% 8% 41% 38% 34% N=292 0% 100% Mieszkańcy pozostałych województw Mieszkańcy województwa 32
Znaki rozpoznawcze województwa w zakresie tradycji i kultury Obecnie Etos pracy Gwara śląska Innowacyjność i nowe technologie Etos pracy Poczucie odrębności etnicznej Ośrodek festiwali i wydarzeń muzycznych Religijność Osobistości kultury i sztuki O potencjale na przyszłość Osobistości kultury i sztuki Gwara śląska Kuchnia śląska Ośrodek festiwali i wydarzeń muzycznych Osobistości kultury i sztuki Religijność Innowacyjność i nowe technologie Etos pracy Analiza TOP2BOX (najwyższe odpowiedzi na skali 5-cio stopniowej) ocen nadawanych poszczególnym pojęciom; respondenci oceniali te pojęcia, które wcześniej wykazali jako najbardziej kojarzące się z województwem śląskim. 33
Elementy wyróżniające województwo na tle innych województw Wyróżniki na tle innych województw Elementy, z których województwo powinno być dumne Według mieszkańców województwa Według mieszkańców pozostałych województw Według mieszkańców województwa Według mieszkańców pozostałych województw Innowacyjność i nowe technologie Innowacyjność i nowe technologie Ośrodek festiwali i wydarzeń muzycznych Osobistości kultury i sztuki Poczucie odrębności etnicznej Gwara śląska Osobistości kultury i sztuki Etos pracy Etos pracy Religijność Innowacyjność i nowe technologie Religijność Osobistości kultury i sztuki Tradycyjny model rodziny Etos pracy Powstania Śląskie Religijność Kuchnia śląska Analiza TOP2BOX (najwyższe odpowiedzi na skali 5-cio stopniowej) ocen nadawanych poszczególnym pojęciom; respondenci oceniali te pojęcia, które wcześniej wykazali jako najbardziej kojarzące się z województwem śląskim. 34
Elementy zachęcające do odwiedzenia województwa Obecnie Osobistości kultury i sztuki Kuchnia śląska Innowacyjność i nowe technologie Ośrodek festiwali i wydarzeń muzycznych Osobistości kultury i sztuki Religijność Gwara śląska Kuchnia śląska O potencjale na przyszłość Osobistości kultury i sztuki Kuchnia śląska Innowacyjność i nowe technologie Osobistości kultury i sztuki Ośrodek festiwali i wydarzeń muzycznych Innowacyjność i nowe technologie Gwara śląska Etos pracy Analiza TOP2BOX (najwyższe odpowiedzi na skali 5-cio stopniowej) ocen nadawanych poszczególnym pojęciom; respondenci oceniali te pojęcia, które wcześniej wykazali jako najbardziej kojarzące się z województwem śląskim. 35
Województwo jako region oferujący atrakcyjne wydarzenia kulturalne Blisko 75% mieszkańców uważa, że jego region oferuje atrakcyjne wydarzenia kulturalne. Niewiele mniej, bo 71% mieszkańców innych województw również zgadza się z tym stwierdzeniem. Województwo śląskie to region oferujący atrakcyjne wydarzenia kulturalne 75% 3,9 3,9 35% 31% 71% 3,4 4,0 3,9 3,9 3,5 3,9 4,3 4,1 3,9 3,3 3,8 4,0 3,9 4,1 3,8 4,2 Średnie oceny zgodności respondentów ze stwierdzeniem: województwo śląskie to region oferujący atrakcyjne wydarzenia kulturalne w podziale na województwa; skala 5-cio stopniowa. 11% 40% 14% 20% 2% 9% Mieszkańcy województwa 40% 4% 5% Mieszkańcy pozostałych województw N=292 N=638 [1] zdecydowanie się nie zgadzam [2] raczej się nie zgadzam [3] ani się zgadzam, ani się nie zgadzam [4] raczej się zgadzam [5] zdecydowanie się zgadzam 9% 36
Głos mieszkańców: rozśpiewany region Mieszkańcy podkreślają, że siły regionu, w którym mieszkają, upatrują w muzyce, festiwalach i koncertach organizowanych na tym terenie. Dostępność hal widowiskowych oraz nowopowstające obiekty kulturalne stwarzają możliwość do propagowania tego aspektu wśród mieszkańców Polski, którzy pamiętają lata świetności imprez na Stadionie Śląskim i w Hali Spodek. Wskazują również na potencjał drzemiący w młodych artystach rozwijających swój talent w województwie śląskim głównie za sprawą alternatywnych inicjatyw artystycznych. Artyści. Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach i Cieszynie. Szkoła plastyczna w Zabrzu. Duża ilość wystaw np. w Rondzie Sztuki. Organizowanie koncertów np. Imprezy masowe na Muchowcu (Juwenalia). Dużo imprez w Parku Śląskim w Katowicach. W muzyce jest bardzo dobrze. Muzyka lokalna jest dobrej klasy. Spodek mógłby to wykorzystać. W Katowicach znajduje się siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i teraz budowana jest nowa siedziba. Mamy też Zespół Śląsk rozpoznawany w Europie oraz teatry muzyczne z Gliwic i Zabrza gdzie przyjeżdża dużo ludzi spoza Śląska. W Katowicach organizuje się Street Art. Festiwal. Przez 10 dni w Katowicach jest bardzo dużo artystów ulicznych, a ich prace możemy podziwiać na ul. Mariackiej. Bardzo dobrze oceniam Park w Chorzowie, jest to kultura na średnim poziomie, ale właśnie idealnie dostosowane do potrzeb tego społeczeństwa, a nie bardzo wygórowane dla garstki ludzi, ale podnosi poziom kultury i wiedzy. OFF festiwal w Mysłowicach, ale nie wypowiem się bo to nie są moje klimaty. Moim klimatem to Rawa Blues, która zapisała się w historii ta nazwa tego festiwalu już zapisała się nie tylko w Polsce, ale nawet za granicą. 37
Tradycja a nowoczesność Wyzwaniem dla kreowania wizerunku województwa jest znalezienie balansu, odpowiedniej proporcji między podkreślaniem śląskich tradycji, dziedzictwa województwa, a aspiracjami na stanie się ośrodkiem innowacji i postępu technicznego. Przyczyną jest w głównej mierze duża różnorodność województwa. Mieszkańcy wskazują, że zmiana wizerunku nie może następować radykalnie, a metodą małych kroków. Przykładem takich działań jest obecny kształt jaki przyjmują formy architektoniczne na tym obszarze nowy dworzec kolejowy oraz budynki powstające w tzw. Strefie Kultury, wpisują się w budownictwo śląskie zachowując jednocześnie współczesny trend w budownictwie. Teraz jest taka moda i to może się podobać, taki minimalizm. Mieliśmy czasy klasycyzmu, baroku przepych i teraz mamy taką prostotę. Ludzie nie potrzebują teraz przepychu wszędzie. Taki prosty wyraz ale estetyczny. Czy tradycja powinna być marką eksportową? No jak najbardziej, tylko jest tu taka różnorodność ludzi że nie wszystkim będzie się to podobać. W porównaniu choćby do stołecznego dworca, nasz jest na dużo wyższym poziomie i naprawdę widać że jest zadbany i dopracowany. 38
5 Jakość życia
Ocena atrakcyjności województwa pod względem jakości życia 58% 33% Ocena jakości życia 3,6 3,4 28% 30% 20% 17% 12% 6% 7% Mieszkańcy województwa Postrzeganie 19% 27% 36% Mieszkańcy pozostałych województw N=292 N=638 1 2 3 4 5 46% 19% Osoby mieszkające w województwie śląskim oceniają jakość życia na niewiele wyższym poziomie niż postrzegają je osoby mieszkające w innych województwach. Warto zwrócić uwagę, że osoby, które jedynie odwiedziły śląskie nadawały mniej negatywnych ocen jakości życia, niż mieszkańcy. Wskazuje to, na brak zdecydowanie negatywnego wizerunku województwa pod kątem jakości życia. Jak pokazuje wykres na następnym slajdzie mieszkańcy województwa wykazują większe znaczenie tych aspektów jakości życia, które są jego mocną stroną, czyli sieć handlowousługowa oraz transport i komunikacja. Postrzeganie się zmienia. Kiedyś było gorzej. Więcej mówi się o ekologii. Górnictwo i hutnictwo nie działa tak jak kiedyś. Śląsk już nie jest tak bardzo zanieczyszczony. W Krakowie poziom smogu jest siedem razy wyższy niż w Katowicach. 40
Najważniejsze obszary w zakresie jakości życia dla mieszkańców 60% 50% 43% 34% 26% 37% 35% 34% 30% 38% 33% 26% 25% 25% 22% 20% 32% 11% 6% 11% Mieszkańcy województwa Mieszkańcy pozostałych województw N=292 N=638 41
Ocena jakości życia w województwie śląskim Mieszkańcy najwyżej oceniają sieć handlowo-usługową, transport i komunikację oraz poziom edukacji na terenie województwa. Poprawy wymaga według nich jakość opieki zdrowotnej oraz rynek pracy. Średnia Opieka zdrowotna Edukacja 1% Bezpieczeństwo Transport i komunikacja Stan środowiska naturalnego Usługi komunalne 3% 5% 16% 3% 6% 5% 3% Sieć handlowo-usługowa 1% 8% Rozrywka i rekreacja Kontakty z instytucjami i urzędami Rynek pracy 4% 9% 9% 9% 13% 10% 7% 20% 8% 18% 32% 27% 28% 41% 30% 16% 39% 31% 34% 65% 46% 30% Ocena jakości życia przez mieszkańców województwa 29% 41% 42% 22% 5% 18% 44% 6% 16% 28% 16% 16% 46% 21% 32% 13% 25% 5% N=292 2,7 3,7 3,5 3,8 3,3 3,6 4,2 3,6 3,3 2,8 [1] zdecydowanie niezadowolony/a [2] raczej niezadowolony/a [3] ani zadowolony/a, ani niezadowolony/a [4] raczej zadowolony/a [5] zdecydowanie zadowolony/a 42
Postrzeganie jakości życia w województwie śląskim Osoby, które odwiedziły województwo śląskie uznali, że największą zaletą regionu pod względem jakości życia jest dostępność usług rozrywkowych, rekreacyjnych i wypoczynkowych, sieci handlowo-usługowej oraz rozwinięty transport i komunikacja. Opieka zdrowotna Edukacja 1% 4% 16% 37% 28% 29% 39% 22% 19% 5% Średnia 3,4 3,7 Bezpieczeństwo 4% 12% 39% 32% 14% 3,4 Transport i komunikacja 1% 7% 24% 45% 23% 3,8 Stan środowiska naturalnego 13% 23% 31% 23% 11% 3,0 Usługi komunalne 2% 10% 47% 31% 10% 3,4 Sieć handlowo-usługowa 2% 3% 19% 45% 32% 4,0 Rozrywka i rekreacja 2% 2% Kontakty z instytucjami i 2% 6% urzędami Rynek pracy 6% 13% 22% 46% 40% 34% 35% 29% 40% 12% 12% 4,1 3,5 3,3 Postrzeganie jakości życia przez mieszkańców innych województw [1] zdecydowanie niezadowolony/a [2] raczej niezadowolony/a [3] ani zadowolony/a, ani niezadowolony/a [4] raczej zadowolony/a [5] zdecydowanie zadowolony/a N=638 43
Ocena jakości życia w województwie śląskim Mieszkańcy dostrzegają zmiany w postrzeganiu jakości życia w województwie śląskim. Zanieczyszczenie środowiska, chłonny rynek pracy to według nich jedynie utarte określenia. Doceniają przede wszystkim zmiany, które zaszły w rozwoju i usprawnieniu komunikacji i transportu w obrębie regionu. Postrzeganie się zmienia. Kiedyś było gorzej. Więcej mówi się o ekologii. Górnictwo i hutnictwo nie działa tak jak kiedyś. Śląsk już nie jest tak bardzo zanieczyszczony. W Krakowie poziom smogu jest siedem razy wyższy niż w Katowicach. Miejsca pracy były kiedyś, teraz wszystko pozamykali i ludzie wracają z powrotem w swoje rejony. Osiedla są nowe, to jeszcze jakoś wygląda. Chociaż ludzie myślą że jakość tego życia jest dobra. Natomiast ona jest taka jaka jest. Oprócz tego mamy centra miast, te stare śląskie centra miast, które są nieremontowane od wojny, to znaczy od czasów przedwojennych i tam mieszka całkiem dużo tego nieuświadomionego narodu albo skupiska ludzi. Ci ludzie mieszkają w koszmarnych warunkach. Dlatego ja powiedziałem, że to dla mnie jest trudno. Jest fajnie, że można mieszkać na Śląsku i jest dobra komunikacja, fajne drogi, że w 1,5 godziny drogi z Katowic możemy znaleźć się w innym świecie: góry, świeże powietrze. 44
6 Gospodarka
Ocena atrakcyjności inwestycyjnej regionu Wysokie oceny atrakcyjności inwestycyjnej i rozwojowej regionu przez firmy i mieszkańców województwa. % Średnia (skala 1-5) Firmy z województwa 1 5 15 44 34 1 4,0 0 Mieszkańcy województwa 1 10 9 33 47 4,2 Mieszkańcy pozostałych województw 5 7 24 39 24 3,7 Firmy z województwa N=150 Mieszkańcy województwa N= 292 Mieszkańcy pozostałych województw N=638 Zdecydowanie się nie zgadzam Ani się zgadzam, ani się nie zgadzam Zdecydowanie się zgadzam Raczej się nie zgadzam Raczej się zgadzam Nie wiem/trudno powiedzieć 46
Ocena atrakcyjności inwestycyjnej regionu % Pozytywne oceny Infrastruktura drogowa/komunikacja 39 Śląsk ma też jedną z lepszych sieci dróg. Siła robocza/potencjał ludzki/kadra techniczna 30 Dużo kadry fachowej, wykwalifikowanej. Tereny przemysłowe/fabryki/ przedsiębiorstwa Duże zaludnienie/duży runek zbytu 23 20 Takiej koncentracji jak na Śląsku, uzbrojenia gospodarczego, nigdzie nie ma. Najbliższe jest Zagłębie Ruhry. Strefa ekonomiczna/tereny inwestycyjne 20 Bogate tereny poprzemysłowe w atrakcyjnej cenie. Położenie geograficzne regionu Pozytywna opinia regionu 5 17 Bliskość innych regionów dobrze rozwiniętych takich jak Kraków czy Wrocław. Aglomeracja 4 Zły obraz Śląska się zmienia. Liczne programy pomocy urzędów/ wspieranie/ współpraca dla firm 3 Każde skupisko ludzkie i każda aglomeracja jest atrakcyjnym miejscem do rozwijania biznesu. Inne 4 Nie wiem/trudno powiedzieć 2 Firmy z województwa N=117 47
Ocena aspektów związanych z inwestowaniem i rozwojem firmy % Średnia (skala 1-5) Z rozwiniętą infrastrukturą gospodarczą (Strefy Ekonomiczne, instytucje otoczenia biznesu, ośrodki naukowo-badawcze, imprezy wystawiennicze 2 3 13 56 26 1 4,0 Rozbudowaną siecią dróg i infrastruktury transportowej 3 5 15 39 37 4,0 O dużych zasobach dobrze wykwalifikowanej siły roboczej 1 6 13 50 29 4,0 Z atrakcyjnymi, dobrze położonymi terenami inwestycyjnymi 1 5 23 50 19 2 3,8 Z dużym, chłonnym rynkiem zbytu towarów i usług 1 6 20 53 19 1 3,8 Tworzący warunki dla działań innowacyjnych 5 36 42 7 11 3,6 Prowadzący aktywną politykę wobec inwestorów i rozwijających się firm 3 13 43 29 5 7 3,2 O niskich kosztach prowadzenia firmy 11 29 39 12 4 4 2,7 Firmy z województwa N=150 Zdecydowanie się nie zgadzam Ani się zgadzam, ani się nie zgadzam Zdecydowanie się zgadzam Raczej się nie zgadzam Raczej się zgadzam Nie wiem/trudno powiedzieć 48
Ocena atrakcyjności inwestycyjnej regionu Atrakcyjność inwestycyjna województwa oceniana jest wysoko, szczególnie przez firmy i mieszkańców regionu. Trzy zasoby w szczególnym stopniu stanowią o potencjale województwa i sprawiają, że jest ono szczególnie atrakcyjne dla inwestorów i firm chcących rozwijać działalność w regionie: rozbudowana infrastruktura gospodarcza, bogata sieć transportowa i komunikacyjna oraz kapitał ludzki. Województwo śląskie to region, w którym jest gdzie inwestować i jest w kogo inwestować, pomimo tego, że przedsiębiorcy nie oceniają wysoko kosztów pracy, które tu istnieją, jak i nie dostrzegają istnienia aktywnej polityki władz wobec inwestorów i firm chcących się rozwijać. Ze względu na bogatą infrastrukturę, dużo firm nie tylko przemysłowych, bogate tereny poprzemysłowe w atrakcyjnej cenie i przede wszystkim ludzie. Tu jest duży potencjał. Myślę, że wykwalifikowana kadra. No i takie główne skupisko przemysłowe po Warszawie ( ) Także jeżeli pod względem inwestowania, to jedno z bardziej atrakcyjnych miejsc. Blisko do Niemiec, Czech, Słowacji. Dużo kadry fachowej, wykwalifikowanej, potencjał i kapitał. Cała paleta jest, tu wszystko jest możliwe. Potencjał jest ogromny. Większe możliwości niż realizacja. Niekoniecznie musi to być górnik, hutnik bo zakłady innowacyjne też mają potencjał. Tu jest z czego wybierać. W obrębie Śląska jaka jest alternatywa świętokrzyskie, łódzkie tam nie ma takiego przemysłu, więc ludzie stamtąd mogą być przyciągani do nas. Trzeba zmienić myślenie. Śląsk jest fajny i nie trzeba z niego uciekać (nie twierdzić, że nic się tu nie zmieni i będzie tu tak do końca życia). 49
Czynniki sprzyjające inwestowaniu i rozwojowi firmy % Ulgi dla przedsiębiorstw Instytucje otoczenia biznesu Drogi i infrastruktura transportowa Aktywna polityka władz wobec firm i inwestorów Promocja atrakcyjności inwestycyjnej i przedsiębiorczości Specjalna Strefa Ekonomiczna Niskie koszty pracy Sytuacja gospodarcza/ogólne warunki społeczne Tereny inwestycyjne (atrakcyjne, dobra lokalizacja) Duży, chłonny rynek zbytu towarów i usług Rozwój gospodarczy Bogata oferta uczelni wyższych różnego typu Wysoki poziom jakości pracowników Duże zasoby siły roboczej Tradycje przemysłowe regionu Imprezy targowo-wystawiennicze Warunki dla działań innowacyjnych Stan środowiska naturalnego Biurokracja Inne Nie wiem/ trudno powiedzieć Firmy z województwa N=150 2 2 2 1 1 1 1 1 3 3 3 4 4 4 9 11 11 13 14 17 23 25 wg firm produkcyjnych 21 według firm eksportowych 50
Czynniki sprzyjające inwestowaniu i rozwojowi firmy Zdaniem przedsiębiorców najważniejszym czynnikiem mogącym sprzyjać inwestowaniu i rozwojowi firm w województwie śląskim jest wsparcie finansowe dla firm, w szczególności ulgi finansowe. Istotne jednak, by wspracie to nie było nastawione na krótki, ilościowy efekt, lecz miało długotrwałe pozytywne skutki. Wojewoda chce zachęcić inwestorów, to musi im dać jakieś takie zachęty: ziemie w dobrej cenie, jakieś zwolnienie z podatków na rok, na dwa, zapewnić jakieś atrakcyjne warunki, żeby on zainwestował tutaj te sto, dwieście, trzysta milionów dolarów i żeby wiedział, że to mu się zwróci. Żeby zainwestował na pięćdziesiąt, sześćdziesiąt lat; a nie na trzy czy cztery lata i uciekł do Czech i Słowacji. To całe otoczenie inwestycji leży po stronie władz. Jakiś menadżer powinien się tym zajmować, żeby zachęcać. Obok ulg znaczenie ma sieć instytucji otoczenia biznesu, która jest odpowiedzią na potrzeby firm w zakresie współpracy, wymiany doświadczeń i wiedzy, umacniania danej branży. Tutaj jest zgromadzony taki duży potencjał. ( ) Wiem, że są takie instytucje prężnie działające, wspomagające gospodarkę: regionalne izby. W Katowicach jest przecież taka instytucja, gdzie też jest budownictwo. Klaster to chyba się nazywa. Oni się wspierają w jakiś sposób. Dotyczy to w ogóle przemysłu. Jeden jest słabszy, drugi jest gorszy wymiana doświadczeń. Spotykają się często. Nawet od nas osoby chodzą a na takie spotkania. Dzięki tym kontaktom to my zyskujemy. Bezpośrednie rozmowy najwięcej dają. 51
Sprzyjajnie inwestowaniu i rozwojowi firm Dobre praktyki Firmy oczekują współpracy miedzy różnymi aktorami życia gospodarczego: firm, ośrodków naukowych, władz Długofalowe działanie i współpraca różnych podmiotów Mówi się dużo o polityce proinnowacyjnej, ale tylko się mówi, a w Gliwicach na przykład się robi. Polega to na wspólnym działaniu długofalowym władz lokalnych, państwowych i ośrodków naukowych silna współpraca. Dostrzegają potencjał w istniejących terenach poprzemysłowych czekających na ponowne zagospodarowanie Plany i uwolnienie terenów inwestycyjnych Plany zagospodarowania, kwestia stabilności podatkowej, sprzyjanie rozwojowi inicjatyw gospodarczych oraz wypuszczenie z rąk niezagospodarowanych terenów po starym przemyśle pokopalnianym. Pozytywne relacje z dobrze funkcjonującymi firmami Nie należy zaniedbywać firm, które są długo na rynku, są stabilne i kreują sprawdzone rozwiązania Żeby doceniały władze to, że są firmy dobrze zorganizowane, mające potencjał, my zarabiamy, możemy dać coś województwu (...) Jak powstaje firma jednoosobowa, to ona też płaci, ale zrobi tam jakieś szkolenia, podziała chwilkę i nie ma projektów europejskich, likwiduje się. 52
Sprzyjajnie inwestowaniu i rozwojowi firm Dobre praktyki Niektórzy przedsiębiorcy potrzebują impulsu, inicjatywy, która pobudziłaby ich do działania Inicjatywy prorozwojowe Dla mnie jako dla osoby, która mogłaby prowadzić biznes na Śląsku i próbować rozwijać, próbować tworzyć coś nowego, nikt nie dotarł z jakąkolwiek inicjatywą. Część inwestorów może potrzebować wsparcia ze strony osób i organizacji, które lepiej orientują się w zawiłościach regionalnego rynku Wsparcie osobowe i prawne inwestorów Stworzyć tą bazę sprzyjającą inwestorom: ten teren, mniejsze podatki, jakiś przedstawicieli wysłać do pomocy, żeby mogli się doskonale poruszać, którzy znali wszelkie zawiłości prawne, kadrowe. Pomóc (...), żeby się dobrze znaleźli w naszym kraju i nie utknęli na jakimś tam etapie biurokracji. Nie można ograniczyć się do planów i haseł jedynie działania spotkają się z pozytywną odpowiedzią firm Działania zamiast pozorów Dobry pomyślunek menadżerski, zarządzania. Nie gigantomania, nie wymyślanie pokazówek (nie praca na symbolach, tylko praca u podstaw, żeby było z czego to budować). 53
Ocena warunków eksportowych regionu % Mieszkańczy regionu oraz firmy eksportowe z tego obszaru są zdania, że w województwie śląskim panują raczej dobre warunki do prowadzenia działalności eksportowej. Średnia (skala 1-5) Firmy z województwa 2 3 31 32 13 19 3,6 0 4,1 wg eksportowych Mieszkańcy województwa 1 10 14 34 41 4,0 Mieszkańcy pozostałych województw 4 6 30 39 22 3,7 Firmy z województwa N=150 Mieszkańcy województwa N= 292 Mieszkańcy pozostałych województw N=638 Zdecydowanie się nie zgadzam Ani się zgadzam, ani się nie zgadzam Zdecydowanie się zgadzam Raczej się nie zgadzam Raczej się zgadzam Nie wiem/trudno powiedzieć 54
Ocena warunków eksportowych regionu % Pozytywne oceny Położenie regionu/bliskość granic Infrastruktura drogowa/kolejowa/powietrzna Koncentracja przemysłu/fabryk/koncernów Wsparcie dla firm /ulgi/dotacje/ 10 26 25 25 Według firm z województwa, które prowadzą działalność eksportową największą zaletą tego obszaru jest jego położenie geograficzne oraz rozwinięta infrastruktura transportowa. Pozytywna opinia regionu 10 Siła robocza/miejsca zatrudnienia Kadra naukowa/techniczna/intelektualna Aglomeracja Atrakcyjny/przyciągający rynek dla biznesu Zasoby surowcowe regionu Rynek zbytu/konsumpcji 6 6 4 3 1 1 Kwestia położenia, infrastruktury, siły roboczej. Rozwinięta infrastruktura kolejowa, drogowa i są niższe koszty eksportu. Na pewno jest łatwiejsza logistyka. Można w łatwy sposób wywieźć towar, przywieźć do siebie. Nie wiem\trudno powiedzieć 12 Firmy z województwa N=68 55
Czynniki sprzyjające działalności eksportowej % Dofinansowanie działalności eksportowej Uproszczenie procedur prawno-administracyjnych Bazy firm 6 6 6 Ważną informacją płynącą z badania jest to, że firmy nie potrafią określić, co mogłoby przyczynić się do zwiększenia działalności eksportowej. Może to świadczyć o istnieniu czynników zewnętrznych, poza kompetencjami władz lokalnych, uwarunkowań niezależnych od regionu. Promocja i marketing firm z regionu Inne 3 14 Akurat tutaj region nie ma nic do rzeczy. Jeśli produkt ma wzięcie za granicą to on jest po prostu tutaj produkowany i wysyłany. Region ani nam nie pomaga ani nie szkodzi. Nie wiem/trudno powiedzieć 67 Firmy eksportowe z województwa N=36 56
Czynniki sprzyjające działalności eksportowej Firmy z województwa nie upatrują w specyfice regionu cech sprzyjących lub niesprzyjających funkcjonowaniu firm prowdzących działalność eksportową. Ich zdaniem warunki tworzone dla całego sektora przedsiębiorstw przekładają się na funkcjonowanie firm eksprtowych. Jeśli firmy wskazywały na możliwe drogi wsparcia firm eksportowych, to sugerowały aktywniejsze działania promocyjne i marketingowe, lecz nie w oparciu o hasła, lecz czyny, budowanie sieci kontaktów, misje gospodarcze. Nie ma polityki regionalnej, która promuje firmy. Nie mają wspólnej otoczki, narzędzia w skali całego regionu. Teoretycznie one są, ale na tym się kończy. Dużo działać się powinno, a nie rzucać same hasła. Świadomość że tak trzeba postępować jest, ale nie ma żadnej realizacji tego. Zamiast bawić się w tematy zastępcze, dać realizować fachowcom tę politykę co trzeba. Nie operować tylko na symbolach, raportach, ale działać praktycznie. ( ) Koncentrowanie się na symbolach jest złe. Nie zajmować się tylko nimi. Znaki są, ale działań w tym kierunku nie ma. Symbole nie byłyby złe gdyby służyły praktycznemu działaniu. Myślę, że promocja reklamowa. Agendy rządowe dofinansowują wyjazdy na różne targi światowe, promują. Jakieś misje gospodarcze, które gdzieś realizowałyby biznes ( ), żeby tam próbować sprzedać swój towar. 57
Mocne strony regionalnych eksporterów Dobry stosunek jakości i ceny Poszukiwanie innowacji Zagłębie krzemowe Kurczące się rynki specyficznych wyrobów produkowanych przez firmy z województwa (np. rozwiazania dla górnictwa) wymuszają poszukiwania odbiorców zagranicznych. Rozwijane latami doświadczenia procentują. Pozwalają zaproponować dopracowany jakościowo produkt w konkurencyjnej cenie. No myśl technologiczna. Nie tylko amerykańskie czy japońskie maszyny są najlepsze. Raz, że co do jakości na pewno jesteśmy na tym samym poziomie. Z drugiej strony podejrzewam, że cenowo jesteśmy atrakcyjni. Firmy z regionu poszukują innowacyjnych rozwiazań. Tworzą je najczęściej własnymi siłami, lecz korzystają także z kontaktów z jednostkami otoczenia biznesu, w tym z ośrodkami badawczorozwojowymi. Ludzie (...) mają jakieś pomysły i rozwiązania. Obserwacje i ciągła praca. Zaczynamy kontakty z Politechniką ( ). Na razie próbujemy wystartować i nawiązać jakieś wspólne tematy. Kontakty są w celu rozwoju produktu i nas w naszej działce. Te czasy też już się powoli zmieniają, że nie będzie to wariactwo, że to co najtańsze to lepsze. Zdaniem przedsiębiorców w województwie śląskim rośnie znaczenie firm z branży informatycznej. To wskaźnik głębokich przekształceń gospodarki regionu. Stopniowe przestrajanie się sektora przedsiębiorstw zdominowanego przez tradycjne branże: górniczą, hutniczą, maszynową, Samochodową, na gospodarkę tworzącą nowoczesne, wysoko wyspecjalizowane technologie. Mamy doskonałe zagłębie krzemowe, tak by to można było nazwać. Mamy mnóstwo firm z branży IT. To jest największy rynek w Polsce. Pracujemy na całą Polskę przecież, jak chodzi o IT. 58
Czynniki ograniczające działalność eksportową % Koszty/kursy walut 17 Biurokracja (za dużo formalności, dokumentów) 8 Problemy z płatnościami, ściąganiem należności 8 Brak wiedzy o rynkach i odbiorcach 8 Konkurencja 6 Problemy z językiem 3 Na pytanie wprost czy coś nam przeszkadza, to raczej nie. Brak dostępu do kanałów dystrybucji Inne 3 14 Tutaj te czynniki, aż tak bardzo nie utrudniają, oprócz tych systemowych i braku elastyczności, ale i nie pomagają. Nie wiem/trudno powiedzieć 42 Firmy eksportowe z województwa N=36 59