Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego Zakład Informacji Naukowej, Technicznej I Ekonomicznej ImpExp ISO2709 UNESCO lipiec 2002 Wersja programu 1.00/8 Wersja dokumentacji. 1.004 Warszawa, listopad 2003
Przekład z języka angielskiego: Zbigniew M. Nowicki UNESCO 2002 For Polish translation IMBiGS 2003
Spis treści Wprowadzenie 5 Wymagania systemowe 5 Pliki 5 Format wymiany danych ISO 2709 5 Etykieta rekordu 6 Tablica adresów 6 Separator pola 6 Wskaźniki pola 6 Identyfikatory podpól 6 Pole danych 6 Okno parametrów importowania 7 Nazwa wejściowego pliku ISO 7 Typ wejściowego pliku ISO 7 Ustawienia 7 Tablica konwersji 8 Numeruj rekordy poczynając od 8 Wyróżnik pola zawierającego MFN 8 Plik parametrów przeformatowania 8 Separator podpól 8 Wyróżnik etykiety rekordu 8 Tablica konwersji znaków 8 Okno parametrów eksportowania 9 Nazwa wyjściowego pliku ISO 9 Typ wyjściowego pliku ISO 9 Zakres rekordów 10 Eksportuj 10 Numeruj rekordy poczynając od 10 Wyróżnik pola zawierającego MFN 10 Plik parametrów przeformatowania 10 Separator pól 10 Separator rekordów 10 Separator podpól 10 Format wyprowadzanych wierszy 10 Tablica konwersji znaków 10 Okno Ustawienia 11 Język 11 Max bajtów w polu /rekordzie 11 Wskaźniki pól 11 Pola pliku ISO 11 Pola bazy danych 12 Wiersz tablicy FST 12 Tworzenie nowej wersji językowej 12 Tworzenie tablicy konwersji znaków 12
Wprowadzenie Program ImpExp umożliwia wymianę danych między CDS/ISIS i innymi systemami przy użyciu międzynarodowego formatu wymiany danych ISO 2709 w jego czterech postaciach (więcej informacji zawiera dokumentacja formatu ISO 2709). Wymagania systemowe procesor Pentium lub równoważny mu minimum 16 MB pamięci RAM system operacyjny Windows 95/98/ME/NT/2000 lub Windows XP przynajmniej 1MB wolnej przestrzeni na dysku Pliki ImpExp.exe plik programu ImpExp.ini plik parametrów konfiguracyjnych ImpExp.lng plik z tekstami komunikatów Isis32.dll biblioteka dynamiczna wersja 5.2D UNESCO dostarcza program ImpExp bez żadnej gwarancji, udzielonej ani bezpośrednio ani pośrednio, w szczególności nie gwarantuje przydatności programu do żadnego określonego zastosowania. Pełną odpowiedzialność za jakość i wydajność programu bierze na siebie użytkownik tego programu. W żadnym wypadku ani UNESCO ani Dystrybutor nie będą odpowiadać za szkody poniesione przez użytkownika programu, włączając w to straty finansowe oraz inne niezamierzone lub zamierzone szkody związane z użyciem lub brakiem możliwości użycia programu ImpExp. Program ImpExp jest wolnym oprogramowaniem może on być dystrybuowany i/lub modyfikowany zgodnie z warunkami Powszechnej Licencji Publicznej GNU opublikowanej przez Free Software Foundation w wersji 2 lub jednej z następnych. Program ten jest rozpowszechniany w przekonaniu, że może on być użyteczny, ale BEZ ŻADNYCH GWARANCJI udzielonej ani bezpośrednio ani pośrednio, w szczególności nie gwarantuje się jego CECH HANDLOWYCH ani PRZYDATNOŚCI DO ŻADNEGO OKREŚLONEGO ZASTOSOWANIA. Więcej szczegółów zawiera Powszechna Licencja Publiczna GNU. Licencja ta jest dystrybuowana wraz z programem. Kopię licencji można też uzyskać od: Free Software Foundation, Inc. 59 Temple Place, Suite 330 Boston, MA 02111-1307 USA Format wymiany danych ISO 2709 W ogólnym ujęciu rekord ISO 2709 składa się z etykiety rekordu (ang. header, label), tablicy adresów (ang. directory) i pola danych. Norma ISO 2709 określa cztery alternatywne postacie rekordu: 1. Etykieta, tablica adresów, separator pola, pole danych i separator rekordu (z tego formatu korzysta zazwyczaj system CDS/ISIS). 2. Etykieta, tablica adresów, separator pola, pole danych, w którego skład wchodzą wskaźniki i podpola z identyfikatorami, oraz separator rekordu (ten format jest wykorzystywane przez aplikacje stosujące format typu MARC). 3. Etykieta, tablica adresów, separator pola, pole danych, w którego skład wchodzą wskaźniki, oraz separator rekordu. - 5 -
4. Etykieta, tablica adresów, separator pola, pole danych, w którego skład wchodzą podpola z identyfikatorami, oraz separator rekordu. Etykieta rekordu Etykieta rekordu pełni bardzo ważną rolę, zawiera ona bowiem szczegółowe informacje o rekordzie, takie jak jego długość (5 znaków), jego status (1 znak), jego typ (1 znak), długość wskaźników pól (1 znak) itd. (pełny opis etykiety rekordu zawiera dokumentacja formatu ISO 2709). Przy eksportowaniu danych z systemu CDS/ISIS do pliku w formacie MARC trzeba pamiętać, że niektóre z danych etykiety rekordu nie są przechowywane w zwykłych polach. W celu przechowywania tych danych trzeba utworzyć pole o długości 8 znaków, któremu zostanie nadany określony wyróżnik. Z tego powodu program ImpExp pozwala użytkownikowi na podanie wyróżnika pola zawierającego etykietę rekordu zarówno w oknie parametrów importowania jak i eksportowania (patrz opis tych okien). Tablica adresów Tablica ta ma tyle pozycji ile pól zawiera rekord. Każda z tych pozycji podaje wyróżnik pola, jego długość i względne położenie. Separator pola Jest to znak umieszczany na początku każdego pola. Wskaźniki pola Są to dwa znaki, które niosą informację o zawartości pola. Ponieważ system CDS/ISIS nie używa wskaźników pola, na odpowiedniej pozycji etykiety rekordu system wpisuje zero. Wskaźniki muszą być jednak utworzone przy eksportowaniu do pliku w formacie MARC i muszą mieć stałą długość dwóch znaków. Program ImpExp pozwala na zdefiniowanie domyślnej wartości wskaźników, która zostanie automatycznie użyta przy eksportowaniu. Identyfikatory podpól Identyfikator podpola składa się z dwóch znaków pierwszym jest zazwyczaj symbol $, po którym następuje symbol alfanumeryczny identyfikujący podpole (np. : $a, $z, $1 itd.). W systemie CDS/ISIS jest stosowana podobna konwencja ((^a, ^z, ^1 itd.), ale identyfikatory podpól nie są eksportowane. W tym celu w etykiecie rekordu identyfikatorom podpól jest przypisywane zero. Pole danych W jego skład mogą wchodzić poza właściwymi danymi wskaźniki i identyfikatory podpól. Główne okno Po wybraniu bazy danych CDS/ISIS jest wyświetlane przedstawione wyżej okno, które umożliwia dostęp do następujących funkcji: Importowanie danych do wybranej bazy Eksportowanie danych z wybranej bazy - 6 -
Baza danych: wybór innej bazy danych Ustawienia wartości domyślnych, z których korzysta się w programie Edycja FST: tworzenie lub modyfikacja tablicy FST z parametrami przeformatowywania Zakończ: koniec pracy programu ImpExp Okno parametrów importowania Wybór pliku Nazwa wejściowego pliku ISO Do tej rubryki nie można wprowadzać danych z klawiatury. W celu wyboru pliku należy użyć przycisku z żółtą ikonką. Dzięki temu program będzie mógł sprawdzić typ pliku ISO zawierającego dane przeznaczone do importowania. Typ wejściowego pliku ISO W tej rubryce zostanie wyświetlony typ wybranego pliku ISO. Będzie to jedno z poniższych określeń: 1. CDS/ISIS (bez wskaźników pól, bez identyfikatorów podpól): standardowy plik eksportowany przez system CDS/ISIS 2. MARC (ze wskaźnikami pól, z identyfikatorami podpól): plik wykorzystywany w formatach typu MARC/UNIMARC 3. Ze wskaźnikami pól, bez identyfikatorów podpól : wykorzystywany przez niektóre aplikacje 4. Bez wskaźników pól, z identyfikatorami podpól: wykorzystywany przez niektóre aplikacje Stosownie do typu pliku ISO program uaktywnia lub nie okienka wyboru Wskaźniki pól i Identyfikatory podpól, co umożliwia później uwzględnianie lub pomijanie tych elementów w importowanych danych. Ustawienia Te same możliwości udostępnia standardowe okno parametrów importowania systemu CDS/ISIS: o Dołączanie: powoduje dodanie importowanych rekordów na końcu bazy (o ile nie podano Wyróżnika pola zawierającego MFN w takim przypadku istniejące rekordy nie zostaną zastąpione) o Ładowanie: powoduje zastąpienie istniejących rekordów rekordami importowanymi - 7 -
o Wymiana: tak jak dołączanie, przy czym rekordy istniejące zostaną zastąpione importowanymi. Tablica konwersji Jeśli plik wejściowy ISO zawiera standardowe kody znaków systemu Windows, należy wybrać przycisk radiowy Windows. W systemie CDS/ISIS zazwyczaj korzysta się z zestawu znaków MS DOS. Jednakże system WinISIS może korzystać z tablic konwersji znaków w celu użycia innego zestawu znaków (jest to uwidocznione w Ustawieniach systemowych pakietu WinISIS). Numeruj rekordy poczynając od Wyróżnik pola zawierającego MFN Plik parametrów przeformatowania Separator podpól Te same rubryki zawiera standardowe okno parametrów importowania CDS/ISIS. Wyróżnik etykiety rekordu Na początku każdego rekordu ISO zgodnego z formatem MARC/UNIMARC znajduje się ośmioznakowa etykieta rekordu, zawierająca szczegółowy opis tego rekordu (patrz dokumentacja formatu MARC). W tej rubryce można podać wyróżnik specjalnego pola, w którym zostanie zapisana etykieta rekordu. Etykieta rekordu MARC zawiera następujące dane (w nawiasie pozycja w etykiecie rekordu ISO 1 ): Znak 1: status rekordu (05) Znak 2: Typ rekordu (06) Znak 3: Poziom bibliograficzny (07) Znak 4: Poziom kontroli (08) Znak 5: System kodowania znaków (09) Znak 6: Poziom opisu (17) Znak 7: Sposób katalogowania (18) Znak 8: Dane rekordu połączonego (19) Pole zawierające etykietę rekordu będzie zawsze zawierać 8 znaków Znaki zawarte na pozycjach 10 (długość wskaźników) i 11 (długość identyfikatora podpola) etykiety rekordu ISO nie powinny być wprowadzane ręcznie. Program ImpEXp automatycznie zapisze na tych pozycjach odpowiednie wartości stosownie do wybranego typu pliku ISO. Tablica konwersji znaków Do tej rubryki można wpisać nazwę tablicy konwersji znaków. Alternatywnie można użyć przycisku z żółtą ikonką (patrz rozdział Tworzenie tablicy konwersji znaków) Należy użyć przycisku OK aby rozpocząć czynność importowania lub Anuluj aby powrócić do głównego okna. 1 Etykieta rekordu ISO zawiera 24 znaki zawartość 16 znaków jest ustalana automatycznie, wartości pozostałych 8 znaków są podane w etykiecie rekordu zgodnej z formatem MARC (przyp. tłum). - 8 -
Okno parametrów eksportowania Wybór pliku Nazwa wyjściowego pliku ISO Do tej rubryki można wpisać nazwę wyjściowego pliku ISO, który będzie zawierał wyeksportowane rekordy. Można także użyć przycisku z żółtą ikonką w celu wyboru jednego z istniejących plików ISO. Jeśli plik istnieje, program zapyta czy ma dodać na jego końcu nowe dane i albo wykona tę operację albo zastąpi dotychczasową zawartość tego pliku. Typ wyjściowego pliku ISO W tej rubryce zostanie wyświetlony typ wybranego pliku ISO. Będzie to jedno z poniższych określeń: 1. CDS/ISIS (bez wskaźników pól, bez identyfikatorów podpól): standardowy plik eksportowany przez system CDS/ISIS 2. MARC (ze wskaźnikami pól, z identyfikatorami podpól): plik wykorzystywany w formatach typu MARC/UNIMARC 3. Ze wskaźnikami pól, bez identyfikatorów podpól : wykorzystywany przez niektóre aplikacje 4. Bez wskaźników pól, z identyfikatorami podpól: wykorzystywany przez niektóre aplikacje Jeśli w pliku wyjściowym są stosowane wskaźniki pól, ale brak ich w rekordach bazy danych, można oznaczyć okienko wyboru Dołącz wskaźniki pól, co spowoduje automatyczne dołączenie domyślnych wskaźników pól (patrz okno Ustawienia). Zgodnie z regułami formatu MARC, wskaźniki zostaną dołączone do pól o wyróżnikach większych od 9. Należy dołączać domyślne wskaźniki tyko wtedy, gdy pola bazy nie zawierają wskaźników! - 9 -
Zakres rekordów Eksportuj Numeruj rekordy poczynając od Wyróżnik pola zawierającego MFN Plik parametrów przeformatowania Separator pól Separator rekordów Separator podpól Te same rubryki zawiera standardowe okno parametrów eksportowania CDS/ISIS. W szczególności, jako separatora pola, rekordu lub podpola można użyć dowolnego znaku ASCII posługując się następującą notacją: \xxx gdzie xxx jest trzycyfrowym kodem znaku od 000 do 255. Format wyprowadzanych wierszy W celu umożliwienia wymiany danych z różnymi pakietami wskazuje się sposób zapisu danych w wierszach pliku ISO: 1. Stała długość: w celu wyprowadzania wierszy stałej długości zakończonych znakami LF + CR (przykładowo, system CDS/ISIS wyprowadza wiersze długości 80 znaków): 00525000000000181000450003000030000002400040000300800140000701800040002101900030<LF+CR> 00250010111000280040025001390050016001640060025001800150058002050150053002630160<LF+CR> 01000316012001700326 am ABB88-400-0425-4 ITA IT ^aafrica o morte^eviaggi di mis<lf+cr> sionari italiani verso le sorgenti del Nilo, 1851-1873^fa cura di Luigi Gaffuri <LF+CR> ^amilano^cunicopli^d1996 ^a265 p.^d22 cm ^abiblioteca africana^v1 ^n1^1missioni <LF+CR> italiane^2diari e memorie^3sudan^41851-1873 ^n2^1sudan^2esplorazioni^31851-1873^<lf+cr> 4Diari e memorie 916.24043 ^agaffuri^bluigi <LF+CR> 00277000000000133000450003000030000002400040000301800040000701900030001100100330<LF+CR> 0014004004100047005002200088006002900110016000400139 am ABB ITA IT ^aafrica, Oce<LF+CR> ania e terre polari ^amilano^cgruppo editoriale Fabbri^d1983 ^a111 p.^cill.^d30 <LF+CR> cm ^a<le >ricerche di Conoscere 916 <LF+CR> 2. Jeden wiersz: każdy rekord ISO zostanie zapisany jako jeden wiersz zakończony znakami LF + CR. 0052500000000018100045000300003000000240004000030080014000070180004000210190003000250010 1110002800400250013900500160016400600250018001500580020501500530026301600100031601200170 0326 am ABB88-400-0425-4 ITA IT ^aafrica o morte^eviaggi di missionari italiani verso le sorgenti del Nilo, 1851-1873^fa cura di Luigi Gaffuri ^amilano^cunicopli^d1996 ^a265 p.^d22 cm ^abiblioteca africana^v1 ^n1^1missioni italiane^2diari e memorie^3sudan^41851-1873 ^n2^1sudan^2esplorazioni^31851-1873^4diari e memorie 916.24043 ^agaffuri^bluigi <LF+CR> 0027700000000013300045000300003000000240004000030180004000070190003000110010033000140040 04100047005002200088006002900110016000400139 am ABB ITA IT ^aafrica, Oceania e terre polari ^amilano^cgruppo editoriale Fabbri^d1983 ^a111 p.^cill.^d30 cm ^a<le >ricerche di Conoscere 916 <LF+CR> 3. Bez LF+CR: zapis wszystkich danych wyjściowych w jednym długim wierszu bez znaków LF + CR (z tego układu często korzystają programy obsługujące formaty typu MARC). 0052500000000018100045000300003000000240004000030080014000070180004000210190003000250010 1110002800400250013900500160016400600250018001500580020501500530026301600100031601200170 0326 am ABB88-400-0425-4 ITA IT ^aafrica o morte^eviaggi di missionari italiani verso le sorgenti del Nilo, 1851-1873^fa cura di Luigi Gaffuri ^amilano^cunicopli^d1996 ^a265 p.^d22 cm ^abiblioteca africana^v1 ^n1^1missioni italiane^2diari e memorie^3sudan^41851-1873 ^n2^1sudan^2esplorazioni^31851-1873^4diari e memorie 916.24043 ^agaffuri^bluigi 00277000000000133000450003000030000002400040000301800040 0007019000300011001003300014004004100047005002200088006002900110016000400139 am ABB ITA IT ^aafrica, Oceania e terre polari ^amilano^cgruppo editoriale Fabbri^d1983 ^a111 p.^cill.^d30 cm ^a<le >ricerche di Conoscere 916 <LF+CR> Tablica konwersji znaków Do tej rubryki można wpisać nazwę tablicy konwersji znaków. Alternatywnie można użyć przycisku z żółtą ikonką (patrz rozdział Tworzenie tablicy konwersji znaków) Należy użyć przycisku OK aby rozpocząć czynność eksportowania lub Anuluj aby powrócić do głównego okna. - 10 -
Okno Ustawienia Język Z tego wykazu można wybrać bieżący język konwersacji (patrz także rozdział Tworzenie nowej wersji językowej). Max bajtów w polu /rekordzie W tej rubryce podaje się maksymalną liczbę znaków zawartych w importowanym polu lub rekordzie. Rekordy eksportowane z bazy danych CDS/ISIS zawierają co najwyżej 8 000 znaków (wersja dla DOS) lub 32 000 znaków (wersja dla Windows). Wskaźniki pól W tej rubryce zapisuje się dwa znaki, które będą automatycznie wstawiane 2 na początku każdego pola eksportowanego z bazy CDS/ISIS do pliku w formacie MARC. Okno edycji tablicy FST Funkcja Edycja FST udostępnia narzędzie do tworzenia tablic FST zawierających parametry przeformatowania. Tablica FST jest zapisana jako zwykły plik tekstowy. Osoba znająca język formatowania CDS/ISIS może woleć edytować tablice FST przy użyciu prostego edytora tekstowego, takiego jak Notatnik. Pola pliku ISO W wykazie są zamieszczone pola, jakie będą zawarte w pliku ISO. Pierwsza kolumna podaje oryginalny wyróżnik pola, a druga wyróżnik, który zostanie nadany polu. Przeformatowanie lub zmiana struktury polega w zasadzie na zmianie wyróżników przypisanych polom lub ich elementom składowym. 2 Znaki te są domyślnymi wartościami pierwszego i drugiego wskaźnika pola dla rekordu MARC. Są one wstawiane na początku każdego pola o wyróżniku większym od 9 tylko wtedy, gdy oznaczono pole wyboru Dołącz wskaźniki pól (przyp. tłum.). - 11 -
Pola bazy danych Z tego wykazu wybiera się pole bazy, które zostanie przypisane polu pliku ISO. Po dokonaniu połączenia tych pól, należy użyć przycisk Dodaj. Wiersz tablicy FST Należy wybrać wypełniony wiersz tablicy FST. Można zmienić zawartość tego wiersza, przypisując mu inne wyrażenie w języku formatowania CDS/ISIS. Tworzenie nowej wersji językowej Plik ImpExp.LNG zawiera komunikaty programu ImpExp w różnych wersjach językowych. Komunikaty w danym języku są zapisane w sekcji, którą rozpoczyna wiersz nagłówka zawierający nazwę języka w nawiasach kwadratowych. Kolejne wiersze zawierają poszczególne komunikaty oznaczone numerami. Przykładowo: [English] 1=Import 2=Export... 70=Add W celu dodania nowej wersji językowej, należy poddać plik ImpExp.LNG edycji przy użyciu prostego procesora tekstowego (takiego Notatnik systemu Windows) i wykonać następujące kroki: 1. skopiować jedną z istniejących sekcji (nagłówek i wszystkie wiersze) na koniec pliku (operacja Kopiuj i Wklej), 2. zastąpić nazwę podaną w nagłówku nazwą nowego języka, 3. przetłumaczyć komunikaty zawarte w poszczególnych wierszach skopiowanej sekcji 3. Należy UNIKAĆ zbyt długich komunikatów ponieważ mogą one nie być wyświetlane w całości Tworzenie tablicy konwersji znaków Pliki ISO, utworzone na komputerach korzystających z innych systemów operacyjnych niż DOS lub Windows lub wygenerowane przy użyciu innego oprogramowania, mogą zawierać pewne znaki (symbole diakrytyczne, tylda itp.) zapisane przy użyciu specjalnych kombinacji znaków. W celu uniknięcia importowania tych kombinacji znakowych lub umieszczania ich w eksportowanych rekordach, które będą przetwarzane przez inne oprogramowanie, należy utworzyć tablicę zapewniającą właściwą konwersję znaków. Przy użyciu zwykłego edytora tekstów, takiego jak Notatnik, należy utworzyć nowy plik i zapisać w nim reguły konwersji zgodnie ze składnią 4 : kombinacja_znaków@znak_zastępujący Przykład: @è @é @ü ñ@ö >>@> <<@<... 3 W szczególności, nie wolno zmieniać numerów służących do identyfikacji komunikatów przez program ImpExp. Polscy użytkownicy tego programu otrzymują go z plikiem ImpExp.LNG zawierającym komunikaty w języku polskim (przyp. tłum.). 4 Jest to postać ogólna wiersza tablicy konwersji znaków programu ImpExp. W tablicy należy umieścić tyle wierszy ile jest kombinacji znaków podlegających konwersji. Z tego powodu taka tablica bardziej przypomina tablicę konwersji Gizmo stosowaną w systemie CDS/ISIS dla DOS niż tablicę konwersji znaków systemu WinISIS (przyp. tłum). - 12 -