Kwiecień 2013 Rynek pracy w branży farmaceutycznej Raport Antal Pharma & Medical Devices Patronat:
Wstęp Począwszy od połowy 2011 roku rynek pracy w branży farmaceutycznej nabrał ogromnej dynamiki. Zmiana prawa farmaceutycznego, a co za tym idzie ograniczenie listy leków refundowanych to te czynniki, które w największym stopniu pobudziły firmy farmaceutyczne do działania. Niestety nie obyło się bez zmian, roszad, restrukturyzacji oraz zwolnienień grupowych. Po dziś dzień sytuacja nie nabrała stabilnego charakteru, zaś jej oddźwięk jest widoczny na wielu płaszczyznach. Obserwacje konsultantów Antal International wskazują, że najbliższa przyszłość będzie spokojniejsza i bardziej optymistyczna. W niniejszym raporcie przedstawiamy główne trendy na rynku farmaceutycznym pracy, wskazujemy, jakie specjalizacje i kompetencje stają się obecnie największym zapotrzebowaniem, a także na jakie wynagrodzenia mogą liczyć specjaliści i menedżerowie z obszaru farmacji. Mamy nadzieję, że raport ten będzie stanowić dla Państwa cenne źródło wiedzy. Życzę ciekawej lektury, Aleksandra Ratajczak Autorka raportu, konsultantka Antal Pharma & Medical Devices O Antal International Antal International jest międzynarodową firmą executive recruitment posiadającą 110 oddziałów w 35 państwach w Europie, Azji, Afryce i obu Amerykach. Firma powstała w 1993 roku i jako jedna z pierwszych w branży rekrutacyjnej wprowadziła podział zespołów na specjalizacje. Konsultanci koncentrują się na wąskich sektorach i dyscyplinach, co czyni ich ekspertami w swoich dziedzinach. Więcej informacji na www.antal.com. O Antal Pharma & Medical Devices Zespół Pharma & Medical Devices stanowi jędną z wiodących dywizji Antal International. Główne obszary działania, na jakich skupiają się konsultanci to rekrutacja do szeroko pojętej branży farmaceutycznej oraz sprzętu medycznego. Najczęściej prowadzone projekty na stanowiska spacjalistyczne oraz menedżerskie to: przedstawiciel medyczny, key account manager, specjalista ds. aplikacji, kierownik produktu, regionalny kierownik sprzedaży, business unit manager, tender manager, sales manager. 2
Spis treści 1. Reakcje na zmiany... 4 2. Restrukturyzacje zwolnienia i rekrutacje... 5 3. Kogo dziś szuka branża farmaceutyczna... 6 4. Dla kogo sytuacja jest najtrudniejsza?... 7 5. Czy dzisiejszy rynek farmaceutyczny stał się rynkiem pracodawcy?... 8 6. Wynagrodzenia dla specjalistów oraz menedżerów... 9 7. Podsumowanie...10 3
Choć wielu z nas przypuszczało, że czasy dla branży farmaceutycznej okażą się być trudniejsze, mało kto spodziewał się tak ogromnej niestabilności oraz niejasności. W wyniku decyzji podjętych przez Ministerstwo Zdrowia, niemal każda z organizacji działających w tym sektorze przygotowała własny plan adaptacyjny służący redukcji kosztów. Niewątpliwie jedną z głównych technik kompensujących straty okazały się być zwolnienia grupowe. Jak informuje Puls Biznesu 1 ok. 1,8 tysiąca osób będących pracownikami firm farmaceutycznych pozbawionych zostało pracy od połowy 2011 roku do końca 2012. Dokonując analizy rynku farmaceutycznego na przestrzeni ostatnich dwóch lat nie można pominąć innych faktów przyczyniających się do zmian w tym sektorze, a są nimi kolejno: utrata patentów na leki w przypadku firm oryginalnych, przekształcenia w zakresie dystrybucji leków oraz przejęcia firm farmaceutycznych i fuzje. 1. Reakcje na zmiany Firmy farmaceutyczne obrały różnorodne kierunki wzmocnienia pozycji rynkowej. Przykładowo, w reakcji na zmianę prawa farmaceutycznego niektóre z nich skupiły swoje działania na agresywnej polityce cenowej. Szybko dostosowały się do wymogów resortu zdrowia i obniżyły ceny leków, aby ich medykamenty mogły znaleźć się na liście leków refundowanych. Inne firmy posiadające portfel leków OTC oraz suplementów diety, by zminimalizować straty na lekach refundowanych zdecydowały się na wejście w nowe kanały dystrybucji lub poprawiły skuteczność przepływów w obecnych kanałach (cyt. Joanna Kuzioła, Trafne decyzje na rynku farmaceutycznym w 2012 r., www.news.antal.com). Ustawa refundacyjna w sposób pośredni wpłynęła bowiem na segment OTC i doprowadziła między innymi do wzrostu marż na te produkty, a także ograniczenia stanów magazynowych leków na receptę na korzyść produktów OTC. (źródło: Raport Rynek produktów OTC w Polsce: 3% wzrost w latach 2012-2014, PMR). Zauważyliśmy również zmiany strukturalne wielu organizacji, które przyczyniły się do podjęcia decyzji o likwidacji części linii biznesowych i dokonania masowych zwolnień grupowych. 1 Puls Biznesu, 13.07.2012 4
2. Restrukturyzacje zwolnienia i rekrutacje Wyniki Antal Global Snap Shot jednoznacznie wskazują na zmianę trendów rekrutacji oraz zwolnień pracowniczych w branży farmaceutycznej. W styczniu 2012 roku 43% pracodawców z firm farmaceutycznych deklarowało zwolnienia pracowników. Tendencja ta zmalała w połowie roku (o 31 punktów procentowych), z kolei z jego końcem odsetek pracodawców deklarujących zwolnienia znów wzrósł (o 19 punktów procentowych). Wyniki Antal Global Snapshot: Farmacja i Opieka Zdrowotna aktualne zwolnienia styczeń 2013 43% aktualne zwolnienia lipiec 2012 12% aktualne zwolnienia kwiecień 2012 31% Z obserwacji rynku wynika, że trudna sytuacja rynkowa pobudziła wiele przedsiębiorstw farmaceutycznych do budowy szkieletu organizacji od podstaw. Refleksja oraz dogłębna analiza rynku doprowadziła do powzięcia kroków dotyczących roszad na najwyższych stanowiskach w organizacji. Zwolnieniami grupowymi oraz restrukturyzacją objęte zostały niemal wszystkie działy charakterystyczne dla branży farmaceutycznej. W największym jednak stopniu ucierpiał trzon biznesu zespoły sprzedażowe oraz marketing. Firmy farmaceutyczne zredukowały specjalistyczne działy, pozostawiając bez pracy doświadczonych przedstawicieli medycznych, key account manager ów, regionalnych kierowników sprzedaży, sporadycznie kierowników produktów. Nie należy zapominać, że pomimo zwolnień wysoki odsetek pracodawców deklaruje zatrudnianie specjalistów i menedżerów. Najstabilniejsza sytuacja widoczna jest w obszarach doradztwa medycznego, refundacji, rejestracji oraz badań klinicznych. Na przestrzeni ostatniego roku odnotowaliśmy największe zapotrzebowanie na kadrę średniego i wyższego szczebla właśnie w ramach tych specjalizacji. Wyniki Antal Global Snapshot: Farmacja i Opieka Zdrowotna aktualne rekrutacje styczeń 2013 50% aktualne rekrutacje lipiec 2012 aktualne rekrutacje kwiecień 2012 49% 52% 5
3. Kogo dziś szuka branża farmaceutyczna Na łamach portali pracy niezmiennie, choć w nieco ograniczonej ilości, pojawiają się oferty pracy na stanowiska spredażowe. Potrzeby rekrutacyjne pracodawców wynikają zarówno z kreowania nowych stanowisk w ramach organizacji, jak i naturalnej rotacji w istniejących liniach biznesowych. Restrukturyzacje oraz zwolnienia dziś znacznie ułatwiają pozyskanie kandydatów na stanowiska przedstawicielskie. Stąd wiele firm farmaceutycznych decyduje się podjąć kroki rekrutacyjne we własnym zakresie nie angażując zewnętrznej agencji rekrutacyjnej. Zmiany w branży nie wpłynęły znacząco na szerszy dostęp do menedżerów średniego i wyższego szczebla w ramach wspomnianych już specjalizacji refundacji, doradztwa medycznego oraz rejestracji i badań klinicznych. Poszukiwane są również kompetencje kierowników produktów dedykowanych określonym dziedzinom terapeutycznym, a w szczególności: psychiatria/neurologia, kardiologia, onkologia/hematologia. Ważną rolę w chwili obecnej pełnią organizacje, które specjalizują się w produkcji i/lub dystrybucji produktów OTC czy suplementów diety. Pracodawcy w związku z rozwojem działów deklarują potrzeby rekrutacyjne na stanowiska: trade marketing manager, national sales manager, key kccount manager ds. dystrybucji i sieci aptek. Pożądani kandydaci Wymagane doświadczenie Dział Medyczny Doradca Medyczny Regionalny Doradca Medyczny Market Access Manager Specjalista ds. refundacji/ ekonomiki zdrowia Key Account Manager Trade Marketing Manager min. trzyletnie doświadczenie na analogicznym stanowisku, wykształcenie wyższe mile widziane medyczne lub około medyczne, znajomość określonej dziedziny terapeutycznej doświadczenie na analogicznym stanowisku i/lub wykształcenie medyczne/ około medyczne, znajomość badań klinicznych, zacięcie naukowe Dział Market Access kilkuletnie doświadczenie na analogicznym stanowisku, bardzo dobra znajomość zasad refundacji, bardzo dobra znajomość prawa farmaceutycznego, wysokie zdolności analityczne oraz komunikacyjne doświadczenie na analogicznej pozycji, uczestnictwo w dokonywaniu analiz cenowo- refundacyjnych, wysokie zdolności analityczne Dział Marketingu i Sprzedaży doświadczenie w zarządzaniu siecią dystrybucji, współpraca z sieciami aptek, doskonała orientacja rynkowa oraz umiejętność budowania długofalowych relacji kilkuletnie doświadczenie we wdrażaniu projektów trade'owych skierowanych do sieci aptek, klientów hurtowych oraz indywidualnych 6
4. Dla kogo sytuacja jest najtrudniejsza? Niewątpliwie osoby, które poświęciły lata pracy na budowę swojej kariery na stanowisku sprzedażowym w branży farmaceutycznej stoją dziś w obliczu trudnej sytuacji. Tym, którym udało się utrzymać pozycję z pewnością nie towarzyszy tak wysokie poczucie niestabilności, rozgoryczenia i frustracji, jak tym, którzy stracili posadę, pomimo wysokich osiągnięć na tym polu oraz swego ogromnego zaangażowania. Większość kompetentnych osób w krótkim czasie zdobędzie odpowiednią i satysfakcjonującą dla siebie pracę. Jednak hermetyczny i okrojony rynek farmaceutyczny może nie zapewnić miejsc pracy dla wszystkich tych, których z taka pasją pracodawcy pozyskiwali jeszcze kilka lat temu. Również oferowane wynagrodzenia mogą nie być tak wysokie, jak dotychczas. Warto wykazać się elastycznością zarówno w kontekście wyboru przyszłej specjalizacji, jak i podczas negocjacji wynagrodzenia. Sytuacja na rynku pracy jest również trudna dla wielu doświadczonych menedżerów czy dyrektorów. Wszechstronność i wielorakość kompetencji często poddawane są pod wątpliwość przez potencjalnego pracodawcę, zaś kilkuletnia, czy już nawet kilkumiesięczna przerwa i odejście od pracy stricte w ramach organizacji farmaceutycznej wywołuje pytania u pracodawców o atrakcyjność kandydata na rynku pracy oraz jego motywację. Dlatego aplikując zadbajmy, aby kompleksowo zaprezentować nasze sukcesy i osiągnięcia, logicznie uzasadnić swoją motywację oraz czytelnie przedstawić wartość, jaką możemy wnieść do organizacji. 7
5. Czy dzisiejszy rynek farmaceutyczny stał się rynkiem pracodawcy? Firmy farmaceutyczne w chwili obecnej mają szerszy dostęp do kandydatów z doświadczeniem sprzedażowym. Pracodawca w przypadku rekrutacji na tego typu stanowiska otrzyma wiele atrakcyjnych, zgodnych z wymaganym profilem, aplikacji. Sytuacja ta nie zaskakuje, bo każdy pracownik związany z branżą farmaceutyczną wie, jak liczne zwolnienia miały miejsce w ostatnich dwóch latach a znający sytuację rynkową pracodawca wie, jak duża jest to dogodność, by wybrać najlepszego z najlepszych. Dzięki temu pracodawcy stali się bardzo wymagający i niezwykle rygorystycznie podchodzą do rekrutacji wciąż to szukając idealnego kandydata. Zróżnicowanie dostępnych na rynku kompetencji sprawia, że wybór staje się coraz trudniejszy. Dlatego pracodawcy poszukują klucza doboru pracowników, który ułatwi im podjęcie decyzji. Niektórzy z nich opracowali pewien zero-jedynkowy system, który pozwala na szybką i sprawną selekcję. I tak na przykład kandydat x zostanie wykluczony z procesu rekrutacyjnego, ponieważ zamiast dwóch lat doświadczenia posiada go 23 miesiące, zaś motywacja kandydata y jest czysto finansowa, a pracodawca chce zatrudnić osobę, którą motywuje rozwój w organizacji. Inni coraz częściej wykorzystują narzędzie Assessment Centre. Resumując, w przypadku rekrutacji na stanowiska sprzedażowe możemy mówić o rynku pracodawcy. Mając namacalny dowód w postaci wieloletniego doświadczenia oraz sukcesów zawodowych kandydata, pracodawca poszukuje u niego szeregu innych cech, które w dzisiejszych czasach mogą się okazać pomocne w adaptacji do rynku. Pracodawcy oczekują zaangażowania, elastyczności w reagowaniu na zmiany, wysokiej kreatywności i innowacyjności w działaniu czyli tego, co niemierzalne, a zauważalne. W trudniejszej sytuacji staje pracodawca, kiedy rodzi się potrzeba poszukiwań osoby o bardzo specjalistycznych, wąskich kompetencjach. Przykładem takiego eksperta jest Market Access Manager z min. 4 letnim doświadczeniem na analogicznej pozycji w zakresie onkologicznej dziedziny terapeutycznej, z wykształceniem medycznym. Dodatkowo, mając na uwadze działanie w międzynarodowym środowisku, taki kandydat musi biegle władać językiem angielskim. Inny przykład to kierownik produktu z kilkuletnim doświadczeniem w kreowaniu kampanii marketingowych dla leków z dziedziny psychiatrycznej lub onkologicznej, doskonałą znajomością języka angielskiego a przy tym rozsądnymi oczekiwaniami finansowymi. W przypadku tego typu stanowisk możemy mówić o rynku pracownika, który mając stabilną sytuację zawodową może skoncentrować się na wyborze rozwojowego środowiska pracy i na odpowiadających mu warunkach. 8
6. Wynagrodzenia dla specjalistów oraz menedżerów Wiele organizacji faramceutycznych bazując na sytuacji rynkowej, jakim jest wzrost dostępności kandydatów z doświadczeniem sprzedażowym obniża poziom wynagrodzenia i twardo negocjuje z potencjalnym pracownikiem. Z kolei kandydaci o wąskich, jednolitych kompetencjach nadal będą wysoko opłacani. Poniżej przedstawione zostały deklarowane przez firmy farmaceutyczne budżety finansowe dedykowane określonym stanowiskom. Stanowisko Przedstawiciel medyczny Specjalista ds. Produktu Key Account Manager / dystrybucja Key Account Specialist / Key Account Manager / dział szpitalny Product Manager/Brand Manager OTC Product Manager Rx Product Manager / dział szpitalny Regionalny kierownik sprzedaży Rx/OTC Market Access Manager Medical Science Liaison Medical Advisor Business Unit Manager Wynagrodzenia brutto miesięczne 3 000-6 500 PLN 6 000-8 000 PLN 8 000-15 000 PLN 9 000-15 000 PLN 11 000-15 000 PLN 11 000-17 000 PLN 12 000-18 000 PLN 8 000-14 000 PLN 14 000-20 000 PLN 8 500-18 000 PLN 14 000-20 000 PLN 20 000-35 000 PLN * wynagrodzenie waha się w zależności od długości doświadczenia na analogicznym stanowisku oraz organizacji, w jakiej się pracuje. 9
7. Podsumowanie Polski rynek farmaceutyczny na przestrzeni ostatnich dwóch lat odnotował zmiany. Mogliśmy obserwować, jak w ramach organizacji farmaceutycznych kreują się nowe postawy i koncepcje, będące reakcją na zaistniałą sytuację. Ucierpiała każda ze stron pacjenci, apteki, hurtownie, firmy farmaceutyczne i ich pracownicy. Adaptacja do dzisiejszych warunków staje się o tyle trudniejsza, o ile trudno jest przewidzieć kolejne kroki ze strony Ministerstwa. Ponadto polskie prawo farmaceutyczne pozostawia wiele dróg jego interpretacji i jest okraszone wieloma niezgodnościami. Jedno z pewnością możemy przyznać w wyniku tak wielu zmian dzisiejszy rynek stał się rynkiem inteligentnym i wymagającym. Zachowując dużą dozę ostrożności oraz odporność na niekorzystne tendencje rynkowe, bacznie obserwując oraz konsekwentnie i z rozwagą działając, każdy z nas liczy na długo oczekiwaną stabilizację. Działania optymalizacyjne podjęte przez firmy powinny wkrótce przynieść oczekiwane efekty i umożliwić dalszy rozwój rynku, który w Polsce ma jeszcze duży potencjał.. 10
Antal International Antal International jest międzynarodową firmą executive recruitment posiadającą 110 oddziałów w 35 państwach w Europie, Azji, Afryce i obu Amerykach. Firma powstała w 1993 roku i jako jedna z pierwszych w branży rekrutacyjnej wprowadziła podział zespołów na specjalizacje. Konsultanci koncentrują się na wąskich sektorach i dyscyplinach, co czyni ich ekspertami w swoich dziedzinach. Więcej informacji na www.antal.com. O Antal International w Polsce W Polsce Antal International działa od 1996 roku i jest liderem rekrutacji specjalistów i menedżerów. Biura w Warszawie, Wrocławiu i Krakowie prowadzą projekty w Polsce i za granicą, dla największych globalnych oraz lokalnych przedsiębiorstw. Antal International świadczy usługę rekrutacji stałej, jak i zatrudnienia kontraktowego. Dzięki rozwiązaniom HR Consulting z zakresu oceny i rozwoju pracowników oraz RPO firma kompleksowo odpowiada na potrzeby pracodawców. Więcej informacji na. Prowadzone przez nas regularne badania rynku pracy pozwalają dogłębnie poznać jego specyfikę, dzięki czemu nasze działania są szybsze i skuteczniejsze. Antal Global Snapshot to cykliczne badanie dynamiki zatrudniania i zwalniania specjalistów i menedżerów na rynkach, które należą do najbardziej dynamicznych gospodarek świata. Aktywność specjalistów i menedżerów na rynku pracy, prowadzone co roku, ukazuje postawy na rynku pracy pod kątem poszukiwania pracy, chęci do zmiany oraz gotowości do relokacji. Badanie Najbardziej Pożądani Pracodawcy, prowadzone co roku, ukazuje preferencje polskich specjalistów i menedżerów odnośnie potencjalnego miejsca zatrudnienia. Wynagrodzenia Specjalistów i Menedżerów, raport Antal International przygotowywany co roku, zawiera informacje dotyczące poziomu oferowanych wynagrodzeń specjalistom i menedżerom na polskim rynku. Więcej informacji znajdziesz na Aby na bieżąco śledzić nasze działania dołącz do grupy Antal International na www.goldenline.pl Antal International Sp. z o. o. Warszawa, ul. Skorupki 5 Wrocław, ul. Wita Stwosza 1 Kraków, ul. Lubelska 29 Tel: 22 483 50 00 Tel: 71 736 50 00 Tel: 12 446 50 00 warsaw@antal.com wroclaw@antal.com krakow@antal.com 11