28 listopad 2007 ISSN 1734-218X INFORMATOR DLA PRZEDSIĘBIORCÓW
fot. Michał Grychowski Szanowni Przedsiębiorcy! Oddajemy w Państwa ręce kolejny numer Informatora dla Przedsiębiorców msp. krakow.pl. Liczymy, że wydanie listopadowe zaciekawi Państwa nowymi wiadomościami oraz przybliży problematykę sektora małej i średniej przedsiębiorczości. W dziale Prawo proponujemy artykuł pt. Przetarg jako forma zawarcia umowy. Dział Komentarz Eksperta poleca artykuł pt. Cena wartość względna. W dziale Fundusze dla przedsiębiorców wiadomości na temat dotacji na systemy zarządzania środowiskiem. Wydział Strategii i Rozwoju Miasta Referat ds. Rozwoju Przedsiębiorczości przygotował artykuł pt. Fundusze rynku niepublicznego (fundusze private equity/venture capital). Zapraszamy do zapoznania się z cyklicznymi artykułami prezentującymi dane statystyczne, przygotowanymi przez Urząd Statystyczny. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poleca wiadomości o ubezpieczeniach społecznych osób przemieszczających się w Unii Europejskiej. Artykuły te znajdują się w dziale Informacje dla przedsiębiorców. Również w tym dziale przestawiamy informacje Izby Skarbowej o zgłoszeniu rejestracyjnym w zakresie podatku od towaru i usług. Mamy nadzieję, ze materiały zamieszczone w obecnym numerze spotkają się z Państwa zainteresowaniem, natomiast z artykułami z poprzednich edycji można zapoznać się na naszej stronie internetowej poświęconej sektorowi małej i średniej przedsiębiorczości www.. Redakcja
SPIS TREŚCI 28 listopad 2007 PRAWO Przetarg jako forma zawarcia umowy... 4 6 INFORMATOR DLA PRZEDSIĘBIORCÓW KOMENTARZ EKSPERTA Cena wartość względna... 7 8 REDAKCJA Informator dla Przedsiębiorców Referat ds. Rozwoju Przedsiębiorczości Wydział Strategii i Rozwoju Miasta Urząd Miasta Krakowa Pl. Wszystkich Świętych 3/4 31-004 Kraków tel.: (0 12) 61 61 409, 61 61 416 e-mail: msp@um.krakow.pl www. Konsultacja i koordynacja prac redakcyjnych: dr Bogdan Rogoda Sekretarz redakcji: Anna Brydniak Opracowanie graficzne, skład, łamanie tekstu i przygotowanie do druku: Beata Wojciechowska-Dudek Ilustracja na okładce: Igor Stanisławski FUNDUSZE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW Unijne dotacje na systemy zarządzania środowiskiem... 9 10 INFORMACJE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW Fundusze rynku niepublicznego (fundusze private equity/venture capital) Wydział Strategii i Rozwoju Miasta UMK... 11 12 Nowe standardy nowe wyzwania Grodzki Urząd Pracy... 13 Zgłoszenie rejestracyjne w zakresie podatku od towarów i usług, część II Izba Skarbowa... 14 Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się w Unii Europejskiej Zakład Ubezpieczeń Społecznych... 15 Komunikat o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa małopolskiego w sierpniu 2007 roku Urząd Statystyczny... 16 Wybrane wskaźniki ogólnopolskie Urząd Statystyczny... 17 Przezwyciężanie barier rozwoju przedsiębiorczości konferencja... 18
Przetarg jako forma zawarcia umowy PRAWO 4 Przedsiębiorcy w trakcie wykonywania działalności gospodarczej stosują różnorodne sposoby zawarcia umowy z innymi przedsiębiorcami lub konsumentami. Wielkość nakładów, stopień skomplikowania świadczenia czy czas planowanej współpracy to jedne z czynników, które mają istotny wpływ na wybór trybu zawierania umowy. Inaczej bowiem przedsiębiorca zawiera umowę z osobą, która kupuje od niego jakiś produkt lub drobną usługę, a inaczej z podmiotem, który ma zapewnić obsługę prawną czy księgową przedsiębiorstwa. Przedmiotem niniejszego artykułu będzie procedura stosowana przy ważniejszych, bardziej skomplikowanych umowach procedura przetargu. Forma ta nie powinna być utożsamiana jedynie z tzw. zamówieniami publicznymi, ponieważ występuje także w profesjonalnym obrocie gospodarczym, w którym po obu stronach uczestniczą jedynie przedsiębiorcy, a nie jak często się myśli przedsiębiorca i podmiot reprezentujący sferę finansów publicznych. Podstaw prawnych przetargu należy szukać w art. 70 1 70 5 Kodeksu cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz. U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Przetarg został stosunkowo późno uregulowany w Kodeksie cywilnym przepisy dotyczące tej formy zawierania umów dołączono do KC na podstawie ustawy z dnia 23 sierpnia 1996 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny, choć w praktyce obrotu był dość szeroko stosowany, a nawet niektóre ustawy przewidywały go jako formę obligatoryjną zawarcia umowy. Wprowadzone w 1996 r. kodeksowe regulacje przetargu miały rozstrzygnąć wiele kontrowersyjnych kwestii. Tymczasem pogłębiły chaos terminologiczny wprowadzając dwa rodzaje przetargu ustny (licytację) oraz pisemny (porównawczy). Kolejne zmiany wprowadziła ustawa z 14 lutego 2003 r. nowelizująca Kodeks cywilny, która weszła w życie 25 września 2003 r. Podstawową zmianą było zawężenie definicji przetargu tylko do formy pisemnej i wprowadzenie jednocześnie pojęcia aukcji, które odnosiło się do dotychczasowego przetargu ustnego. W większym zakresie oddzielono od siebie tryb aukcji i przetargu. Inne zmiany to wprowadzenie zasady związania organizatora warunkami aukcji lub przetargu od chwili ich udostępnienia i zasady związania oferenta złożoną w trakcie aukcji lub przetargu ofertą oraz rozszerzenie kręgu podmiotów uprawnionych do żądania umowy zawartej w wyniku aukcji lub przetargu. Jak można zdefiniować przetarg? Jest nim zespół przewidzianych prawem czynności, które mają doprowadzić do wyboru najkorzystniejszej dla interesów organizatora przetargu oferty. Cechą charakterystyczną jest to, że pisemne oferty są składane w miejscu określonym przez organizatora do upływu czasu przewidzianego w warunkach przetargu. Oferty są przedmiotem oceny i porównania organizatora, a często w praktyce specjalnie powołanej komisji przetargowej, Uczestnicy, którzy w przewidzianym miejscu i terminie złożyli oferty są związani ich treścią do momentu wyboru oferty lub zamknięcia przetargu bez wybrania oferty. Ten ostatni sposób zakończenia przetargu organizator może zastosować, jeżeli nie zastrzeżono inaczej w warunkach przetargu. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że przetarg jest postępowaniem wielostronnym i ma charakter eliminacyjny. Ta pierwsza cecha wskazuje, że może w nim uczestniczyć więcej niż jeden oferent. Po drugiej zaś stronie znajduje się organizator przetargu. Może nim być zarówno przedsiębiorca, który po wyborze najkorzystniejszej oferty zawrze z jej autorem właściwą umowę, lub inny podmiot działający na zlecenie i rachunek tego pierwszego. Choć cechą charakterystyczną jest wielość oferentów, to nie stoi to na przeszkodzie, by przetarg miał charakter ograniczony, tj. dotyczył jedynie potencjalnych kontrahentów spełniających określone cechy (np. minimalnego kapitału zakładowego, posiadania określonej infrastruktury itd.). Drugą wspomnianą cechą jest eliminacyjny charakter postępowania przetargowego. Oznacza to, że w toku postępowania dochodzi do porównania ofert i zindywidualizowania drugiej strony przyszłej umowy w toku sformalizowanego postępowania przetargowego. Jeszcze jedną ważną cechą przetargu odróżniającą go od aukcji jest brak wymogu jednoczesnej obecności wszystkich oferentów w określonym przez organizatora miejscu i czasie. Początek całego postępowania daje ogłoszenie o przetargu jego organizatora. Jak już wyżej wspomniano, organizatorem nie musi być przedsiębiorca, który poszukuje najkorzystniejszej oferty, ale także działający na jego zlecenie podmiot profesjonalny zajmujący się organizacją przetargów. Prawo nie wskazuje koniecznej formy ogłoszenia, choć oczywiście przepisy szczególne odnoszące się do konkretnych rodzajów umów mogą już precyzować tę formę, np. przy zamówieniach publicznych. Ogłoszenie może być opublikowane w prasie, przekazane przez radio lub telewizję, wizualnie przez plakat, umieszczone w Internecie, przekazane drogą pocztową itd. W treści powinno znaleźć się zaproszenie do składnia ofert. Inaczej jednak niż w trybie ofertowym, który jest odrębnym od przetargu sposobem zawierania umowy (w literaturze podaje się następujące sposoby zawierania umów: oferta, negocjacja, przetarg,
aukcja), zaproszenie do składania ofert nie określa dokładnie treści przyszłej umowy. Na jej treść będą miały bowiem wpływ elementy zaproponowane przez oferenta, który wygra przetarg. W świetle art. 70 1 2 KC w ogłoszeniu o przetargu powinny znaleźć się: czas przetargu miejsce przedmiot przetargu warunki przetargu lub sposób ich udostępnienia. Niekiedy w ogłoszeniu zawierane są oczekiwane właściwości przedmiotu świadczenia, maksymalna lub minimalna wysokość ceny, wysokość lub sposób wniesienia wadium itd. Poszczególne elementy ogłoszenia mogą być zmienione przez organizatora w toku przeprowadzania przetargu tylko, jeśli taką ewentualność przewidziano w postaci zastrzeżenia. Zasadą jest bowiem związanie organizatora oświadczeniami zawartymi w ogłoszeniu lub warunkach przetargu od chwili ich udostępnienia. Moment ten jest decydujący z punktu widzenia oferentów, którzy działając w przekonaniu stałości oczekiwań i warunków organizatora mogą podjąć określone działania celem stworzenia oferty, tj. kalkulacja przewidzianych kosztów, przygotowanie specyfikacji technologicznej itd. Z kolei dla uczestnika momentem decydującym dla ukształtowania jego praw i obowiązków jest złożenie przez niego oferty. Bowiem w oparciu o art. 70 2 1 KC oferent jest związany ofertą złożoną w toku przetargu. Zgodnie z koncepcją wypracowaną przez doktrynę przez złożenie oferty jako odpowiedzi na ogłoszenie o przetargu dochodzi do zawarcia porozumienia przedkontraktowego. Treścią tego porozumienia ma być przestrzeganie reguł wynikających z warunków przetargu. Oczywiście złożenie oferty wiąże tylko do momentu wyboru jednej z nich przez organizatora. Po tym zdarzeniu już tylko oferta wygrywająca przetarg jest wiążąca zarówno dla oferenta jak i organizatora. Prawo przewiduje także możliwość zakończenia przetargu bez wyboru żadnej z ofert. Dzieje się tak, gdy żadna z przedstawionych ofert nie spełnia wymogów organizatora lub gdy w przetargu nie zgłoszono żadnych ofert. W tym pierwszym przypadku takie zakończenie przetargu będzie niedopuszczalne tylko, jeśli warunki przetargu wyraźnie zabraniały zakończenia przetargu bez wyboru żadnej z przedstawionych ofert. Z wyborem jednej oferty i zakończeniem w ten sposób przetargu wiąże się jeszcze jeden obowiązek organizatora. Mianowicie musi on poinformować niezwłocznie indywidualnie wszystkich uczestników przetargu o jego wynikach. Jest to bardzo ważne z punktu widzenia interesów tych oferentów, których oferta przetargu nie wygrała. Z jednej strony bowiem kończy to stan niepewności i umożliwia np. wzięcie udziału w innym przetargu bez obawy, że w przypadku wygrania obu nie będzie się wstanie sprostać obowiązkom wynikającym z własnej oferty. Z drugiej zaś strony oferent przegrywający, który dowiedział się o wynikach, może w pewnych okolicznościach żądać unieważnienia umowy. Pojawia się pytanie, jak wygląda ewentualna odpowiedzialność organizatora przetargu za niedopełnienie obowiązku niezwłocznego i indywidualnego powiadomienia? W tym przypadku uznać należy, że możliwe będzie wystąpienie przeciwko organizatorowi z roszczeniem o odszkodowanie za nadmiernie długie pozostawanie w gotowości do zawarcia umowy i jej wykonania. Wybór w toku procedury przetargowej indywidualnej oferty rodzi określone prawa i obowiązki po stronie oferenta i organizatora. Także w tym przypadku organizator zobowiązany jest do niezwłocznego powiadomienia podmiotu wygrywającego przetarg o tym fakcie. Sama bowiem wygrana w przetargu nie skutkuje automatycznie zawarciem umowy. Umowa zostaje zawarta dopiero z chwilą otrzymania przez oferenta informacji o wyborze oferty w przetargu i jej przyjęciu. W pewnych jednak przypadkach, gdy prawo przewiduje, że do ważności czynności prawnej konieczne jest wykonanie określonych czynności lub zawarcie umowy w określonej formie, odebranie przez oferenta informacji o wygraniu przetargu i przyjęciu oferty nie wystarczy. Powstaje za to prawny obowiązek obu stron do dopełnienia koniecznych czynności celem finalizacji zawarcia umowy. Problem powstaje dopiero, gdy jedna ze stron z jakiś powodów uchyla się od zawarcia umowy. Niezależnie od tego, czy stroną utrudniającą jest oferent czy organizator przetargu, prawo przewiduje tu odpowiedzialność odszkodowawczą. Zamiast tego można zwrócić się do sądu o wydanie orzeczenia zastępującego oświadczenie woli drugiej strony w trybie art. 64 KC. Jeśli strona zgłaszająca wcześniej gotowość do zawarcia umowy z jakiś przyczyn nie chce już jej zawrzeć (np. z powodu utraty ekonomicznego sensu zawierania umowy, utraty zaufania do nierzetelnego partnera), to oczywistym będzie wybór odszkodowania. Decydująca będzie tu szkoda, jaką poniosła jedna ze stron przez to, że liczyła na zawarcie umowy. W drodze analogii można zastosować tu reguły przyjęte przy ustalaniu odszkodowania za niezawarcie umowy przyrzeczonej w umowie przedwstępnej. Powyższe zasady odszkodowania ulegają modyfikacji, jeśli w toku przetargu stosowane było wadium. PRAWO 5
PRAWO Jest nim określona suma pieniężna lub odpowiednie zabezpieczenie jej zapłaty. W tym drugim wypadku chodzi w praktyce o zobowiązanie oferenta do zapłacenia określonej kwoty w wypadku uchylania się od zawarcia umowy. Wierzytelność taka podlega zabezpieczeniu osobistemu, np. poręczeniu, gwarancji bankowej, lub zabezpieczeniu rzeczowemu, np. zastaw, hipoteka, przewłaszczenie na zabezpieczenie. Wadium spełnia dwie bardzo ważne funkcje: jest warunkiem uczestnictwa w przetargu oraz zabezpiecza zawarcie umowy, jeśli nie zostaje ona zawarta przez samo rozstrzygnięcie przetargu i poinformowanie o tym oferenta. Odnosząc się do drugiej funkcji, jeśli więc w przetargu konieczne było wyznaczenie wadium, to jego wysokość ma wpływ na wysokość odszkodowania przysługującego jednej ze stron. W przypadku, gdy uczestnik przetargu uchyla się od zawarcia umowy, pomimo że to właśnie jego oferta została wybrana, organizator może zachować kwotę pobraną tytułem wadium lub dochodzić zaspokojenia z przedmiotu roszczenia. Jeżeli to organizator nie czyni zadość swojemu obowiązkowi doprowadzenia do zawarcia umowy wygrywający przetarg ma prawo zadąć zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody. Z treści art. 70 4 KC wynika, że jeżeli to organizator nie czyni zadość obowiązkowi podjęcia odpowiednich czynności celem zawarcia umowy, a stosowane było wadium, to uczestnik nie ma możliwości żądania odszkodowania. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że wadium spełnia w praktyce funkcję zryczałtowanego odszkodowania. Jedna z ostatnich nowelizacji kodeksowej regulacji przetargu rozszerzyła katalog podmiotów uprawnionych do żądania unieważnienia umowy zawartej w przetargu. Wcześniej z żądaniem takim mogły wystąpić jedynie strony umowy zawartej w wyniku przetargu. Powyższe rozwiązanie nie było właściwe, ponieważ znaczna liczba przypadków nieuczciwego przeprowadzenia przetargu jest wynikiem nieformalnego porozumienia przyszłych stron umowy. Zatem w ich interesie prawnym nie jest wcale kwestionowanie ważności umowy. Dlatego słusznie umożliwiono kwestionowanie ważności przetargu przez innych oferentów, których oferty nie zostały wybrane. Obecnie unieważnienia może żądać: organizator, każdy uczestnik przetargu oraz osoba, na rachunek lub zlecenie której zawarta została umowa z wygrywającym przetarg. Przesłanką wniosku jest fakt, że strona umowy, inny uczestnik albo osoba działająca z nimi w porozumieniu wpłynęła na wynik przetargu w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Zastosowana przez ustawodawcę klauzula generalna dobrych obyczajów jest tożsama z wcześniej używaną klauzulą zasad współżycia społecznego, więc wszelkie orzecznictwo odnoszące się do tego ostatniego pojęcia są również tu aktualne. Ze względu na pewność obrotu gospodarczego nie byłoby zasadnym, by kwestionować ważność umowy po upływie długiego czasu po jej zawarciu. Możliwe bowiem, że umowa byłaby już wykonana lub jej realizacja znajdowałaby się w takim stopniu zaawansowania, że unieważnienie umowy narażałoby na znaczne straty także stronę umowy, która działała uczciwie. Dlatego termin na wystąpienie z żądaniem unieważnienia umowy zawartej w wyniku przetargu wynosi 1 miesiąc od dnia, w którym wnioskodawca dowiedział się o istnieniu przyczyny unieważnienia. Nie będzie możliwe unieważnienie, jeśli od daty zawarcia umowy minął rok. Należy zauważyć, że przedstawione wyżej zasady dotyczące przeprowadzania przetargu, zakresu związania warunkami i ofertą, wadium itd. mają charakter ogólny. Poszczególne ustawy dla określonych rodzajów przetargów lub dla sprecyzowanych podmiotów, które mają być później stroną umowy zawartej w wyniku przetargu, mogą przewidywać szczególne wymagania dotyczące np. terminu ogłoszenia, kapitału zakładowego uczestników itd. Przetarg jest dziś bardzo popularnym sposobem zawarcia umowy. Organizator dzięki niemu może porównać przedstawione oferty i wybrać z nich tę najkorzystniejszą. Jeśli nie ma do tego odpowiednich kwalifikacji lub oferty są bardzo rozbudowane, do ich oceny może zostać powołana specjalna komisja przetargowa lub można zastosować przetarg wieloetapowy. Te wszystkie rozwiązania umożliwiają wybór oferty najkorzystniejszej. Regulacje prawne zapewniają też ochronę interesów oferentów. Organizator przetargu powinien postępować względem nich lojalnie, jest związany warunkami przetargu, zobowiązany do niezwłocznego powiadomienia ich o wynikach. Jeśli zachodzi uzasadnione podejrzenie nieuczciwego przeprowadzenia procedury, także uczestnikom przegrywającym służy prawo żądania unieważnienia umowy. Gwarancją praw obu stron jest również uprawnienie do żądania odszkodowania, jeśli druga strona uchyla się od zawarcia umowy, której ważność zależy od spełnienia szczególnych wymagań. Kazimierz Pawlik 6
Cena wartość względna Jak ustalić cenę na płytę kompaktową z muzyką czy słownikiem, albo na obudowę do telefonu? Choć są to radykalnie różne produkty, metodyki ich wyceniania mają z sobą wiele wspólnego. W praktycznym podejściu do biznesu o wysokości cen decydują koszty i konkurencja. Koszty są twarde i obiektywne, nie można ich dowolnie naginać, by cenę obniżyć. Podejście oparte na kosztach zabezpiecza więc przed ustaleniem ceny nie gwarantującej rentowności, a przy tym pozwala na utrzymanie etycznej postawy wobec klientów. Z kolei uwzględnienie sytuacji konkurencyjnej pozwala uniknąć ceny nierealistycznie wysokiej. Powinno się też stosować podejście popytowe i firmy MSP nie stronią od niego, choć czynią to w specyficzny sposób. Nie mając często dość środków na kosztowne badania rynku, badają pułap ceny poprzez jej stopniowe podnoszenie. Takie sondowanie możliwości klientów jest często dobrą taktyką, pozwalającą maksymalizować zysk w odniesieniu do szybko zbywalnych produktów codziennego użytku. Dlaczego właśnie tam? Bo produkty te zmieniają się wolno innowacje mają charakter ciągły. Dane z przeszłości mogą więc być traktowane jako podstawa do podejmowania decyzji w następnych okresach. Co innego w przypadku produktów nabywanych rzadziej, jak sprzęt AGD, ubrania, dobra kultury itp. Tutaj innowacje mają charakter skokowy, między starszym a nowym produktem może zachodzić radykalna różnica w zakresie funkcjonalności, jakości, wystroju czy zgodności z modą. Dane z przeszłości mają więc ograniczoną przydatność. Książka autora X jest przecież czymś całkiem odmiennym od utworu autora Y. Podobnie jest względem półproduktów sprzedawanych w obrocie profesjonalnym. Samo rozróżnienie między sprzedażą nabywcy biznesowemu a klientowi indywidualnemu nie jest tak krytyczną cezurą, gdyż dobra finalne trafiają do konsumenta końcowego więc jego decyzje oddziałują (przez antycypację) na wszystkie wcześniejsze transakcje. Według H. Simona racjonalne stanowienie cen między producentem czy hurtownikiem a detalistą powinno mieć za punkt wyjścia ustalenie optymalnej ceny detalicznej, na bazie znajomości funkcji popytu i funkcji kosztów. Dopiero w następnym etapie można przejść do negocjacji o podział zysków, który w efekcie doprowadzi do ceny hurtowej (lub ceny zbytu). W przypadku dóbr finalnych kryterium ostateczne to nabywca. W odniesieniu do dóbr inwestycyjnych czy prefabrykatów odległość od rynku konsumenckiego jest znaczniejsza, ale czy jego oddziaływanie jest z tego powodu wyraźnie mniejsze? Przede wszystkim trzeba się skupić na strukturze kosztów, czyli relacji między kosztami stałymi a zmiennymi. W przypadku niektórych usług jak np. księgowych, konsultingowych, fryzjerskich, wypożyczalni płyt DVD i wielu innych, koszty zmienne mogą być znikomo małe w stosunku do stałych. Mogą być jeśli właściciel pracuje sam lub z rodziną, albo zatrudnia pracowników w systemie czasowym. Jeśli stosuje system prowizyjny, udział kosztów zmiennych rośnie. I tu właśnie dochodzimy do istoty sprawy. Przekształcenie większości kosztów w zmienne ma pozytywne znaczenie dla firm o nieustabilizowanym popycie, np. podlegającym dużym wahaniom sezonowym. Zastąpienie kosztów stałych zmiennymi choćby poprzez zawarcie kontraktów outsourcingowych w miejsce wykorzystywania własnego sprzętu, pozwala obniżyć koszty w okresach niższej sprzedaży i osiągnąć wyższą rentowność. Odwrotny efekt pojawia się jednak, jeśli następuje wzrost popytu. Wtedy duży udział kosztów zmiennych jest obciążeniem, a stałych zaletą, bo rozkładają się one na rosnącą liczbę produktu, zmniejszając cenę jednostkową. Ten fakt potwierdza starą zasadę, że duży obrót generuje zysk, a nie wysoka marża. Jeśli koszty zmienne wydania płyty wynoszą 2 zł a stałe (wraz z oczekiwanym zyskiem) 68 000 zł, to ta sama płyta może kosztować 70 zł albo 20 zł. Wystarczy zwiększyć sprzedaż z 1000 do około 3800 egzemplarzy, co oczywiście trudniej jest zrealizować niż powiedzieć. Widać jednak, że przy wysokich kosztach stałych cena jest wartością względną zależy od wielkości sprzedaży, a ta z kolei od kilku czynników marki, promocji i dystrybucji. Wydajny kanał dystrybucji jest kluczowym czynnikiem dla ustalenia ceny. Cena powinna bowiem KOMENTARZ EKSPERTA 7
KOMENTARZ EKSPERTA zachęcać do zakupu. I stąd właśnie wypływa popularność psychologicznych technik cenowych jak np. cena o nierównych końcówkach. Kwota 19.99 wygląda lepiej niż 21.50, a może przynieść większą sprzedaż i wyższy zysk. Każda firma, również mała, powinna raczej tworzyć aurę szczodrości niż dokładnej kalkulacji. Udzielanie nawet groszowych rabatów, w postaci wydawania reszty na okrągło może przyciągać klientów wdzięcznych za uwolnienie od powszechnej zmory polskiego detalu czyli żądania drobnych końcówek. Abstrahując od ustawowego obowiązku sprzedającego, jakim jest wydawanie reszty i posiadanie w tym celu bilonu, pozwala to też zaoszczędzić czas. Istotna kwestia to także różnicowanie cen. Sprzedawcy detaliczni mogą to zrealizować w prosty sposób, oferując kilka produktów o różnych parametrach choćby w istocie różnice te nie były wielkie, ale służyły do usprawiedliwienia różnic w cenie. A prawdziwym celem tego zróżnicowania jest rozdzielenie klientów na segmenty o różnych parametrach popytu, czyli pilności potrzeby i poziomie dochodów. To różne funkcje popytu są mechanizmem umożliwiającym różnicowanie cen, ale te różne ceny trzeba czymś poprzeć. Stąd każdy producent również powinien wytwarzać różne modele, nawet pod różnymi markami, by nie psuć sobie wizerunku zbyt tanim produktem. Idealne do różnicowania marki, a jednocześnie pozwalające na intensywną sprzedaż są hipermarkety, stąd rywalizacja wśród producentów o stanie się ich dostawcą. O efektywny kanał dystrybucji warto walczyć. Pamiętając przy tym, żeby ta walka wymagała ponoszenia nakładów mających charakter kosztów stałych, a nie zmiennych. Bogdan Rogoda 8
Unijne dotacje na systemy zarządzania środowiskiem S ystemy zapewnienia jakości i normy ISO serii 9000, które je określają, są powszechnie znane, co potwierdza duża liczba przedsiębiorstw, które wdrożyły i certyfikowały wspomniane systemy (11 000 przedsiębiorstw w Polsce jest certyfikowanych). Systemy zarządzania środowiskiem są nieco mniej popularne wśród przedsiębiorców (w 2002 r. ponad 400 przedsiębiorstw uzyskało certyfikat potwierdzających wdrożenie SZŚ), lecz sytuacja ta niedługo powinna się zmienić. Na zainteresowanie przedsiębiorstw SZŚ wpływ mogą mieć wzrastająca świadomość ekologiczna i odpowiedzialność przedsiębiorstw za prowadzoną działalność gospodarczą, konieczność przestrzegania przez nie przepisów prawa ochrony środowiska, konkurencyjne firmy, które już wdrożyły system oraz konsumenci wybierający ekologiczne produkty. System Zarządzania Środowiskiem jest instrumentem ułatwiającym przedsiębiorstwu stałe kontrolowanie wpływu, który wywiera swoją działalnością na środowisko naturalne. SZŚ obejmuje szereg elementów, m. in. strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy, a także środki potrzebne do opracowania, wdrażania, utrzymywania i kontroli polityki środowiskowej (źródło: PN-EN ISO 14001:1998 Systemy Zarządzania Środowiskowego Specyfikacja i wytyczne stosowania, Polski Komitet Normalizacyjny). Podstawową zasadą SZŚ jest ciągłe doskonalenie, co oznacza stałe dążenie do zmniejszania negatywnego wpływu przedsiębiorstwa na środowisko. Do systemów zarządzania środowiskiem należą: europejski EMAS i światowy ISO 14000. Systemy te różnią się wieloma zasadami, podstawowe różnice między nimi dotyczą uczestników oraz obszaru obowiązywania. W przypadku systemu EMAS uczestnikami są przedsiębiorstwa przemysłowe, a obszarem obowiązywania są państwa członkowskie Unii Europejskiej. Z kolei uczestnikami norm ISO mogą być wszelkiego typu przedsiębiorstwa należące do różnych branż, a obszarem obowiązywania jest cały świat. Rodzina norm ISO 14000 jest bardzo rozbudowana, lecz najważniejszą z nich jest norma ISO 14001. Norma ta została wydana w 1996 r. przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną ISO. Obecnie zaś obowiązuje norma z 2004 r. ISO 14001:2004. W Polsce norma ta występuje jako norma PN-EN ISO 14001:2005 i jest przedrukiem europejskiej normy (EN ISO), przejętej z normy międzynarodowej ISO. Norma 14001:2005 traktowana jest jako identyczna z międzynarodową. Norma ISO 14001 nie narzuca przedsiębiorstwu osiągnięcia konkretnych efektów działalności środowiskowej, lecz zobowiązuje je do działania w zgodzie z prawodawstwem i przepisami oraz ciągłego doskonalenia się. Zatwierdzonych norm oraz projektów norm ISO jest ponad 20. Można wśród nich znaleźć: ISO 14001:1996 Systemy zarządzania środowiskowego specyfikacja i wytyczne stosowania, ISO14004:1996 Systemy zarządzania środowiskowego ogólne wytyczne dotyczące zasad, systemów i technik pomocniczych, ISO 14010:1996 Wytyczne dotyczące auditów środowiskowych zasady ogólne, ISO 14015 Ocena środowiskowa terenu i obiektów projekt, ISO 14020:1998 Etykiety i deklaracje środowiskowe Ogólne zasady, ISO 14031:1999 Zarządzanie środowiskowe Ocena efektów działalności środowiskowej Wytyczne. Drugi z systemów, EMAS (skrót od angielskiej nazwy Systemu Ekozarządzania i Audytu) został wprowadzony rozporządzeniem Rady UE i Parlamentu w 1993 r. Wspomniane rozporządzenie weszło w życie w 1995 r. i nałożyło obowiązek stworzenia struktur administracyjnych umożliwiających organizacjom rejestrowanie się w systemie EMAS. Aby zarejestrować się, przedsiębiorstwo musi wdrożyć system zarządzania środowiskiem, zgodny z wymogami rozporządzenia EMAS, opublikować deklarację środowiskową oraz poddać ocenie te elementy. W 2001 r. znowelizowano rozporządzenie EMAS, włączono do niego treść normy ISO 14001. Od tego momentu trudno mówić o większych różnicach między normą ISO a EMAS, są to różnice bardziej formalne. Przedsiębiorstwo, które wdrożyło system zarządzania środowiskowego w oparciu o normę ISO, spełnia w dużej mierze wymagania rozporządzenia EMAS. Różnice między nimi sprowadzają się do obowiązku publikowania deklaracji środowiskowej oraz innego podejścia do zgodności z prawem. Poza tym EMAS oferuje konkretne instrumenty promocji, czyli możliwość stosowania logo oraz wpis do wspólnotowego rejestru EMAS. Przedsiębiorca zainteresowany wdrożeniem systemu zarządzania środowiskiem i jego certyfikacją będzie mógł pozyskać w tym zakresie środki z funduszy strukturalnych. W latach 2007 2013 w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, priorytetu IV Przedsięwzięcia dosto- FUNDUSZE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW 9
FUNDUSZE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW sowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska, działania 4.1 przedsiębiorcy będą mogli ubiegać się o dofinansowanie systemów zarządzania środowiskowego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Na realizację tego działania przewidziano 33,35 mln euro, w tym 10 mln euro ze środków unijnych, 3,35 mln euro wkładu z publicznych środków krajowych, pozostała zaś kwota będzie pochodzić ze środków prywatnych. Ze wsparcia w ramach tego działania będą mogły skorzystać tylko duże przedsiębiorstwa z wyłączeniem przedsiębiorstw wymienionych w art. 35 ust. 3 pkt. b w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz przedsiębiorstw zatrudniających mniej niż 750 pracowników lub przedsiębiorstw, których obroty nie przekraczają równowartości 200 mln euro rocznie objętych rozporządzeniem Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Podstawowym celem działania jest rozpowszechnienie systemów zarządzania środowiskowego objętych certyfikacją. Propagowanie wprowadzania systemów zarządzania środowiskowego będzie odbywać się poprzez przedstawianie możliwych do osiągnięcia efektów. Przedsiębiorcy otrzymają także pomoc w przygotowaniu audytów w celu uzyskania odpowiednich certyfikatów oraz we wdrożeniach niezbędnych do uzyskania certyfikatu środków. Celem popularyzacji wprowadzania systemów zarządzania środowiskowego jest przede wszystkim ograniczenie ujemnego oddziaływania przedsiębiorstwa na środowisko naturalne. Przedsiębiorstwo wdrażając taki system zarządzania dostosowuje się do norm ochrony środowiska, racjonalniej wykorzystuje zasoby naturalne, a tym samym zmniejsza negatywny wpływ na środowisko naturalne. Dzięki takim systemom przedsiębiorstwa mogą odnieść również korzyści ekonomiczne i marketingowe. Wśród projektów, na które przedsiębiorcy mogą uzyskać wsparcie, znajdują się projekty dotyczące publikacji materiałów uzasadniających wprowadzenie systemów zarządzania środowiskowego, wykonania audytów potrzebnych dla uzyskania certyfikatu, na projekty dostosowawcze dla przedsiębiorstw, warunkujące otrzymanie certyfikatu, projekty dla uzyskania eko-znaków dla produktów, związane z wprowadzaniem eko-etykiet. Maksymalna wartość dofinansowania wynosi 400 000 PLN, a maksymalny udział środków unijnych w wydatkach kwalifikowanych dla projektu wynosi 75%. W ramach omawianego programu do otrzymania dotacji unijnych w zakresie systemów zarządzania środowiskiem uprawnione są tylko duże przedsiębiorstwa. Mali i średni przedsiębiorcy mogą ubiegać się o dofinansowanie w tej dziedzinie w ramach regionalnych programów operacyjnych. Przykładowo w ramach drugiej osi priorytetowej Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego małe i średnie przedsiębiorstwa mogą uzyskać wsparcie na wdrożenie efektywnych systemów zarządzania środowiskowego, a także wdrożenie i zastosowanie czystych i zapobiegających zanieczyszczeniu środowiska technologii oraz promowaniu przyjaznych środowisku produktów i procesów. Warto zaznaczyć, iż wdrażanie systemów zarządzania jakością jest dofinansowane do 50% całkowitych wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem. Wdrożenie Systemu Zarządzania Środowiskiem i jego certyfikowanie może przynieść przedsiębiorstwu i otoczeniu wiele korzyści, wśród nich można chociażby wymienić: prowadzenie działalności gospodarczej zgodnie z przepisami o ochronie środowiska, racjonalniejsza gospodarka surowcami i energią, zmniejszenie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska, wzrost świadomości ekologicznej pracowników i propagowanie wśród nich aktywnych, proekologicznych postaw, poprawa stanu środowiska, a przede wszystkim poprawa wizerunku firmy. Wizerunek firmy przyjaznej środowisku z pewnością przyczyni się do polepszenia relacji z klientami i zachęci ich do nabywania produktów czy usług tego przedsiębiorstwa. Poza tym przedsiębiorstwo, które wdroży SZŚ zdobędzie przewagę konkurencyjną nad przedsiębiorstwami nie posiadającymi tego systemu, umocni się jego pozycja na rynku oraz wzrośnie prestiż. Mając na uwadze powyższe oraz możliwość pozyskania unijnego wsparcia na SZŚ warto zastanowić się nad jego wprowadzeniem w przedsiębiorstwie. Aleksandra Chudy 10
Fundusze rynku niepublicznego (fundusze private equity/venture capital) Fundusze rynku niepublicznego (private equity) są funduszami inwestującymi swoje kapitały w przedsiębiorstwa nienotowane na giełdzie papierów wartościowych. 1 Przedsiębiorstwa te mogą być na dowolnym etapie rozwoju i działać w różnych dziedzinach gospodarki i dowolnym regionie; prowadzą działalność charakteryzującą się wysoką stopą zwrotu kapitału a w konsekwencji wysokim ryzykiem inwestycyjnym. Dlatego też fundusze szukają firm, które 2 : mają dobrą kadrę kierowniczą, mają lepszą niż konkurenci ofertę produktów/usług lub przewagę technologiczną, działają na wzrostowym rynku, rozwijają się szybciej niż ich branża, posiadają znaczny udział w rynku. Fundusze dokonują zakupów udziałów w kapitale własnym takich przedsiębiorstw i mogą doradzać im w zakresie zarządzania, występować jako partner weryfikujący plany rozwojowe, dokonywać obsługi prawnej. Zainwestowany przez fundusz kapitał wykorzystany jest na rozwój nowych technologii i produktów, zakupy, przejęcia, na poprawę struktury własnościowej, bilansu przedsiębiorstwa i sposobu jego zarządzania, zwiększenie kapitału obrotowego i inne plany rozwojowe. Zwykle po kilku latach, gdy przedsiębiorstwo osiągnie założone cele stabilną pozycję na rynku i wzrost swojej wartości fundusz odsprzedaje udziały w firmie najczęściej poprzez ich odsprzedaż inwestorowi branżowemu, wprowadzenie przedsiębiorstwa na giełdę, wykupienie akcji/udziałów przez pozostałych udziałowców, zarząd spółki albo inny fundusz inwestycyjny. Fundusze kapitału podwyższonego ryzyka (venture capital) są funduszami rynku niepublicznego lokującymi swoje kapitały w przedsiębiorstwa będące w fazie działań poprzedzających uruchomienie firmy (seed-up), na etapie jej uruchamiania (start-up) lub w fazie wczes- 1 Wg. definicji European Private Equity and Venture Capital Association, www.evca.com; zob. również informacje na stronach internetowych opisujących sektor private equity / venture capital podanych na www. > Bazy danych dla MSP > Fundusze rynku niepublicznego. 2 Zob. informacje na stronie Polskiego Stowarzyszenia Inwestorów Kapitałowych www.ppea.org.pl. nego rozwoju firmy. 3 Przez to, że nie inwestują w przedsiębiorstwa będące na etapie ekspansji, ponoszą większe ryzyko w zamian oczekując dodatkowych średnio lub długoterminowych zysków z przyrostu wartości przedsiębiorstw. Podmioty inwestujące na rynku niepublicznym (PE/VC) działają zwykle jako fundusze inwestycyjne tworzone w formie spółek kapitałowych lub osobowych; mogą również przybierać inną formę organizacyjno-prawną. Są one zarządzane przez wydzielone podmioty zarządzające (inwestorów kapitałowych) zorganizowanych zwykle w formie spółek akcyjnych lub spółek z o.o. Fundusze PE/VC można podzielić na: fundusze specjalne przeznaczone na wspieranie przedsiębiorczości lub rozwoju regionalnego, posiadające kapitały ze środków publicznych, pomocowych lub specjalnych funduszy rozwojowych (m.in. Podlaski Fundusz Kapitałowy, Fundusz Górnośląski S.A., Krajowy Fundusz Kapitałowy S.A.), fundusze komercyjne posiadające kapitały od osób prywatnych oraz komercyjnych inwestorów instytucjonalnych (najczęściej banków). Ponadto inwestycji typu private equity / venture capital dokonują również podmioty, które nie zarządzają konkretnym, formalnie utworzonym funduszem, ale posiadają dostęp do środków inwestycyjnych pochodzących ze źródeł krajowych i zagranicznych (od osób fizycznych i prawnych są to np. firmy doradcze, osoby związane z danym sektorem). W grupie tej znajdują się również osoby fizyczne inwestujące własne, zwykle o wiele mniejsze od funduszy, kapitały tzw. aniołowie biznesu (business angels). Często fundusze rynku niepublicznego podejmują inwestycje tylko w przedsięwzięcia o określonej wartości, specjalizują się w wybranych regionach i w określonych branżach, lub etapach rozwoju firmy. Zalety finansowania działalności gospodarczej ze środków funduszy private equity / venture capital: Fundusze rynku niepublicznego w przeciwieństwie do kredytu bankowego pozwala- 3 Zob. przypis nr 1. INFORMACJE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW 11
INFORMACJE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW ją przedsiębiorstwu pozyskać kapitał na rozwój bez długoletniej historii działalności i bez posiadania wysokich zabezpieczeń oraz stałej płynności umożliwiającej regularną spłatę kredytu i odsetek. Fundusz zarabia w momencie odsprzedaży swoich udziałów, których wartość dzięki wcześniejszemu dofinansowaniu firmy i efektywnym jej zarządzaniu po kilku latach wzrosła. Fundusze, inaczej niż strategiczni inwestorzy branżowi, nie przejmują przedsiębiorstwa dostosowując go do swojej strategii działania, lecz zainteresowane są usprawnieniem systemu zarządzania przedsiębiorstwem bez przejmowania funkcji kierowniczych licząc na jego późniejsze pełne usamodzielnienie się. Kapitały z funduszy rynku niepublicznego są również o wiele dostępniejsze w porównaniu ze środkami finansowymi pozyskanymi poprzez sprzedaż akcji na rynku publicznym ze względu na swoja taniość, krótki okres pozyskiwania i niesformalizowanie. Nie zależą również od koniunktury na giełdzie. Nie mogą być one jednak krótkoterminowe. Inwestycje funduszy private equity / venture capital są średnio lub długookresowe (zwykle (3-7) lat. Kapitały zainwestowane przez fundusze zwiększają zdolności kredytowe firmy. Przedsiębiorstwa, w które zainwestowały fundusze wzmacniają swoją wiarygodność i zyskują doświadczonego wspólnika z szerokimi biznesowymi kontaktami. interesów tego sektora. Na jego stronie: www. ppea.org.pl umieszczone zostały przydatne informacje nt. funduszy oraz odnośniki do instytucji i serwisów PE/VC. Promocją i organizowaniem działalności aniołów biznesu w Polsce zajmuje się stowarzyszenie Polska Sieć Aniołów Biznesu Pol- BAN 4. Na jej stronach www.polban.pl zamieszczone zostały m.in. przydatne informacje dla przedsiębiorstw szukających swojego anioła biznesu i dla osób będących lub chcących nimi zostać. Na specjalną uwagę zasługuje również powołany w 2005 r. Krajowy Fundusz Kapitałowy S. A. 5 Został on powołany na mocy ustawy przez Krajowy Bank Gospodarczy S.A. Jego działalność polega na inwestowaniu w fundusze PE/VC, które zasilają kapitałowo małe i średnie przedsiębiorstwa polskie, w szczególności przedsiębiorstwa innowacyjne, prowadzące działalność badawczo-rozwojową oraz przedsiębiorstwa o wysokim potencjale rozwoju. Środki przeznaczone na statutową działalność KFK mają pochodzić z budżetu państwa, funduszy strukturalnych Unii Europejskiej oraz z innych źródeł, np. od instytucji zagranicznych. KFK w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 został wyznaczony do realizacji Działania 3.2. Wspieranie funduszy kapitału podwyższonego ryzyka Na realizację tego działania przeznaczono łącznie ok. 180 mln euro. Na rynku działa Polskie Stowarzyszenie Inwestorów Kapitałowych zrzeszające firmy zarządzające funduszami PE/VC i członków wspierających firmy doradcze działające na rzecz sektora. Celem Stowarzyszenia jest ułatwianie inwestycji, wspieranie rozwoju sektora private equity/venture capital w Polsce i reprezentacja Opracowanie: Tomasz Wyczarski 4 BAN business angels networks 5 Zob. informacje na stronie Krajowego Funduszu Kapitałowego S. A. www.kfk.org.pl. 12
Nowe standardy nowe wyzwania marca 2007 r. Minister Pracy i Polityki Społecznej podpisał dwa bardzo istotne rozporządzenia zarówno 2 dla publicznych służb zatrudnienia, jak i dla ich klientów tj. pracodawców, bezrobotnych i poszukujących pracy. Pierwsze w sprawie szczegółowych warunków prowadzenia przez publiczne służby zatrudnienia usług rynku pracy reguluje zasady realizacji usług w zakresie: pośrednictwa pracy usług EURES poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej organizacji szkoleń pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy. W zamiarze swoim rozporządzenie ujednolica warunki realizacji podstawowych usług we wszystkich urzędach pracy na terenie całego kraju. Bierze się tu pod uwagę zarówno minimalną niezbędną liczbę pracowników urzędów pracy realizujących określone powyżej zadania, jak również określenie warunków pracy w jakich zadania te powinny być realizowane. Już w momencie ukazania się tych aktów prawnych wiadomo było, że wykonanie zawartych w nim zapisów nie będzie sprawą prostą. Wiąże się to bowiem ze wzrostem zatrudnienia aby można było wywiązać się z nałożonych norm, jak również częstokroć z koniecznością zwiększenia powierzchni biurowej urzędów pracy. Ponieważ publiczne służby zatrudnienia realizują zadania nałożone przez Ustawodawcę w ramach struktur starostw powiatowych (bądź miast na prawach powiatów), zatem finansowanie spoczywa na barkach samorządów powiatowych. O dodatkowych środkach z puli Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przeznaczonych na ten cel rozporządzenie nie wspomina. Jedynym ukłonem w stosunku do samorządów jest termin dochodzenia do wypełnienia warunków i jest to data 30 czerwca 2008 r. O ile sama intencja zawarta w 2 omawianego rozporządzenia stanowiąca, że: usługi rynku pracy świadczy się bez zbędnej zwłoki, w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb i gwarantujący równy dostęp bezrobotnym, poszukującym pracy i pracodawcom zasługuje na aprobatę, o tyle sposób wprowadzania nakładający obowiązek finansowania w całości przez samorządy może budzić wątpliwości. Drugim rozporządzeniem jest rozporządzenie w sprawie standardów usług rynku pracy. Określa ono sposób postępowania przy realizacji wynikających z rozporządzenia pięciu podstawowych, o których była mowa wcześniej zadań. Są to więc dość precyzyjnie skonstruowane procedury obowiązujące we wszystkich urzędach pracy na terenie całego kraju. Rozwiązania takie należy uznać za słuszne chociażby z tego powodu, że pracodawcy, współpracując z którymkolwiek z urzędów, będą znać zasady na jakich ta współpraca się odbywa, jakie będą wzajemne oczekiwania. W tym miejscu kilka słów komentarza. Pewną niedogodnością dla zgłaszających ofertę pracy może być ilość informacji, o które urząd będzie prosił pracodawcę. Są tu do wypełnienia dwa obowiązki nałożone na publiczne służby zatrudnienia. Pierwsze to obowiązek założenia karty pracodawcy. Jest to dość rozbudowany dokument, który ma na celu określenie z jednej strony oczekiwań pracodawcy w stosunku do powiatowego urzędu pracy z drugiej zaś rozpoznanie sytuacji związanej z działalnością pracodawcy jego stanu zatrudnienia, planów rozwojowych i tym podobnych zagadnień. Drugim dokumentem jest karta zgłoszenia wolnego miejsca pracy równie rozbudowana i precyzyjna. Obydwa te dokumenty mogą być z uwagi na swą złożoność kontestowane. Z uwagi jednak na podniesienie na wyższy poziom usług świadczonych przez publiczne służby zatrudnienia warto się nad nimi pochylić z przychylnością. Ponieważ, niestety jakość prawodawstwa w kraju pozostawia wiele do życzenia tak i w tym przypadku rodzą się pewne wątpliwości. Jedną z głównych wątpliwości stanowi zapis, iż powiatowy urząd pracy podejmuje i utrzymuje kontakty z pracodawcami z obszaru swojego działania. Czytając wprost przytoczony zapis współpraca z pracodawcami z ościennych gmin czy powiatów w zasadzie stanowi naruszenie postanowienia tegoż zapisu. W sytuacji gdzie promowana jest mobilność, aktywność na rynku pracy istnienie takiego zapisu rozporządzenia rażąco kłóci się z logiką właściwych zachowań poszukujących pracy a zatem i logiką usług urzędów pracy w tym zakresie. Przywołany przepis będzie jeszcze przedmiotem wyjaśnień i dyskusji mających na celu odejście od potencjalnych praktyk zaściankowych, a tym samym ograniczeniem w dostępie do usług świadczonych przez publiczne służby zatrudnienia zarówno w stosunku do pracodawców jak i bezrobotnych i poszukujących pracy. Korzystne zmiany na rynku pracy tj. spadek liczby bezrobotnych, zwiększająca się liczba tworzonych miejsc pracy zbiegają się z podnoszeniem świadczonych przez urzędy pracy usług na wyższy poziom. Jest to w swych generaliach proces pozytywny jakkolwiek i trudny i dość kosztowny. Biorąc jednak pod uwagę obserwowany już brak rąk do pracy w niektórych branżach traktować należy jako inwestycję, która w ogólnym rozrachunku może przynieść pozytywne efekty. Obydwa zasygnalizowane rozporządzenia można znaleźć w Dzienniku Ustaw nr 47 poz. 314 i 315 z 2007 r. Wszyscy, którzy współpracują z publicznymi służbami zatrudnienia, bądź planują podjęcie takiej współpracy, mogą szczegółowo dowiedzieć się w jakim zakresie współpraca ta może przebiegać. Pozostając w przekonaniu, że będziemy dla Państwa solidnym i profesjonalnym partnerem pragnę gorąco zaprosić do korzystania z naszych usług. Waldemar Jakubas Grodzki Urząd Pracy w Krakowie ul. Wąwozowa 34 www.gupkrakow.pl INFORMACJE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW 13
INFORMACJE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW Zgłoszenie rejestracyjne w zakresie podatku od towarów i usług, część II dzisiejszym poradniku omówione zostaną zasady zgłoszenia VAT UE dla potrzeb W handlu wewnątrzwspólnotowego. Podatnicy VAT czynni zamierzający dokonywać transakcji z podmiotami z państw będących członkami Unii Europejskiej są obowiązani do zarejestrowania się dla potrzeb handlu wewnątrzwspólnotowego. W tym celu muszą złożyć we właściwym urzędzie skarbowym formularz VAT-R, wypełniając dodatkowo załącznik VAT-R/UE i zaznaczyć w nim odpowiednio, że: 1. będą dokonywać wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, 2. będą dokonywać wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, 3. będą nabywać od podatników z innych państw członkowskich UE: wewnątrzwspólnotowe usługi transportu towarów lub usługi z nimi związane niektóre usługi pośrednictwa jeżeli usługi te stanowiłyby u nich import usług. Powyższego zgłoszenia należy dokonać przed dniem dokonania pierwszej wewnątrzwspónotowej dostawy lub pierwszego wewnątrzwspólnotowego nabycia. Zgodnie z przepisem art. 97 ust. 2 ustawy, obowiązkowi złożenia zgłoszenia rejestracyjnego dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych podlegają również podmioty korzystające ze zwolnienia podmiotowego z VAT, podmioty wykonujące wyłącznie czynności zwolnione z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 i art. 82 ust. 3 oraz osoby prawne niebędące podatnikami prowadzącymi działalność gospodarczą, u których wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów przekroczyła kwotę odpowiadającą równowartości 10 000 euro. W 2007 r. kwota ta wynosi 39.700 zł. Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą, podlegający obowiązkowi rejestracji jako podatnicy VAT czynni, którzy nie zarejestrowali się jako podatnicy dokonujący wewnątrzwspónotowych dostaw towarów lub wewnątrzwspónotowych nabyć towarów, a mają zamiar nabywać usługi świadczone przez podatników z innych państw członkowskich UE, są zobowiązani do rejestracji, jeżeli usługi te stanowiłyby u nich import usług. Powyższy wymóg dotyczy podatników, którzy nabywając usługi, o których mowa w art. 28 ust. 3,4,6 i 7, podają numer, pod którym są zidentyfikowani na potrzeby podatku na terytorium kraju. Zgłoszenie rejestracyjne dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych naczelnik właściwego urzędu skarbowego potwierdza na druku VAT- 5UE. Podatnicy, którzy otrzymali potwierdzenie o zarejestrowaniu ich jako podatników VAT-UE zobowiązani są do posługiwania się w transakcjach wewnątrzwspólnotowych numerem identyfikacji podatkowej (NIP) poprzedzonym kodem PL. W przypadku zaprzestania przez podmiot zarejestrowany jako podatnik VAT UE dokonywania transakcji w handlu wewnątrzwspólnotowym, podmiot ten jest obowiązany na piśmie zgłosić ten fakt naczelnikowi urzędu skarbowego przez aktualizację zgłoszenia rejestracyjnego. Zgłoszenie składa się w terminie 15 dni, licząc od dnia zaistnienia tej okoliczności i stanowi ono dla naczelnika urzędu skarbowego podstawę do wykreślenia podmiotu z rejestru jako podatnika VAT UE. W przypadku gdy podatnik VAT UE nie złoży za 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały deklaracji podatkowej, naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podmiot z rejestru jako podatnika VAT UE, powiadamiając go o tym fakcie. Natomiast wykreślenie podatnika z rejestru jako podatnika VAT jest równoznaczne z wykreśleniem go z rejestru jako podatnika VAT UE. Źródło: Izba Skarbowa w Krakowie ul. Wiślna 7 31-007 Kraków 14
Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się w Unii Europejskiej Niniejsza informacja skierowana jest do osób, które oprócz okresów ubezpieczenia w Polsce, przebyły również okresy ubezpieczenia lub zamieszkania za granicą w państwach członkowskich Unii Europejskiej, w państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie będących członkami Unii Europejskiej lub Szwajcarii (zwanych dalej państwami członkowskimi ) albo w państwach, z którymi Polskę łączą umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym, innych niż państwa członkowskie (zwanych dalej państwami umownymi ), lub które zamierzają przesiedlić się za granicę do któregokolwiek z ww. państw. Państwa członkowskie to: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania (z wyjątkiem Grenlandii i Wysp Owczych), Estonia, Finlandia, Francja (w tym obszar Reunionu, Martyniki, Gwadelupy i Gujany Francuskiej), Grecja, Hiszpania (w tym Majorka i Wyspy Kanaryjskie), Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia (w tym Madera i Azory), Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania (w tym Gibraltar; z wyłączeniem Wysp Man i Wysp Normandzkich: Jersey, Guernsey, Alderney, Herm, Sark), Włochy, Islandia, Lichtenstein, Norwegia, Szwajcaria. Państwa umowne, tj. państwa z którymi Polskę łączą dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym to: Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia oraz Macedonia. UWZGLĘDNIANIE ZAGRANICZNYCH OKRESÓW UBEZPIECZENIA LUB ZAMIESZKANIA dzinnej, jeżeli od uwzględnienia takich okresów zależy nabycie prawa do świadczenia albo jeżeli uwzględnienie takich okresów umożliwia uzyskanie świadczenia w wyższej wysokości. Aby zagraniczny okres ubezpieczenia lub zamieszkania przebyty w państwie członkowskim lub w państwie umownym został uwzględniony przez ZUS przy ustalaniu emerytury lub renty, należy złożyć wniosek do właściwego organu rentowego ZUS. Emerytura lub renta ZUS ustalona z uwzględnieniem zagranicznych okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w państwach członkowskich lub państwach umownych obliczana jest w wysokości częściowej odpowiadającej stosunkowi okresów ubezpieczenia w Polsce do sumy okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i za granicą w państwach członkowskich lub państwie umownym. Jeżeli osoba zainteresowana złoży do ZUS wniosek o emeryturę lub rentę zagraniczną z tytułu okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w państwie członkowskim lub państwie umownym, to ZUS przekaże ten wniosek po jego skompletowaniu do właściwej zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej w celu rozpatrzenia uprawnień zainteresowanego do zagranicznej emerytury lub renty. Osoba zainteresowana, która posiada okresy ubezpieczenia w Polsce i za granicą w państwach członkowskich lub w państwach umownych, może otrzymywać jednocześnie świadczenia z Polski oraz z innych państw członkowskich lub państw umownych, w których spełniła warunki wymagane do nabycia prawa do emerytury lub renty. INFORMACJE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW Okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte za granicą w państwach członkowskich lub w państwach umownych są uwzględniane przez ZUS przy ustalaniu polskiej emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty ro- Opracowanie: Łukasz Tomasz Sroka Lokalny Rzecznik Prasowy Oddziału Wojewódzkiego ZUS w Krakowie 15
INFORMACJE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW Komunikat o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa małopolskiego w sierpniu 2007 roku sierpniu 2007 r. sytuację społeczno-gospodarcza województwa małopolskiego charaktery- W zowały następujące tendencje: Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw ukształtowało się na poziomie 396,3 tys. osób, czyli wzrosło w porównaniu z analogicznym okresem ub. roku o 6,5% (w Polsce zwiększyło się o 4,8%). Sektor publiczny zatrudniał 48,6 tys. osób, tj. o 1,6% mniej niż w sierpniu 2006 r., podczas gdy w sektorze prywatnym, skupiającym 87,7% ogółu (przed rokiem 86,7%), zatrudnienie zwiększyło się o 7,7% do poziomu 347,7 tys. osób. Według stanu w końcu sierpnia br. liczba bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy wyniosła 116,1 tys. osób, czyli była znacznie, bo o 24,0% niższa niż przed rokiem, a w skali miesiąca spadła o 1,2%. Stopa bezrobocia rejestrowanego ukształtowała się w sierpniu 2007 r. na poziomie 9,2% (rok wcześniej wynosiła 11,9%, a w lipcu br. 9,3%). Wśród województw Małopolska uplasowała się na drugim miejscu, za Wielkopolską (8,8%). W kraju stopa bezrobocia wyniosła 12,0%. W sierpniu br. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w województwie małopolskim wyniosło 2596,71 zł, co stanowiło 90,0% średniej płacy krajowej. W porównaniu z analogicznym okresem ub. roku wzrosło o 11,3%. Średnia płaca w kraju wzrosła w skali roku o 10,5% do 2885,97 zł. W ciągu 8 miesięcy br. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw wyniosło 2556,33 zł, czyli wzrosło w porównaniu z ub. rokiem o 9,9% (w Polsce wzrost o 8,8%). Płace zwiększyły się we wszystkich sekcjach, a najbardziej w budownictwie (o 16,2%), obsłudze nieruchomości i firm (o 13,4%) oraz wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, wodę (o 10,9%). Według wstępnych danych w sierpniu br. w województwie małopolskim oddano do użytkowania 1142 nowe mieszkania, tj. 10,1% mieszkań wybudowanych w Polsce. W porównaniu z analogicznym okresem ub. roku efekty budownictwa mieszkaniowego były wyższe o 4,9% (w kraju zanotowano wzrost o 32,6%). Spośród ogółu zrealizowanych mieszkań 51,0% (582 lokale) przekazali inwestorzy indywidualni; pozostałą część (560) stanowiły mieszkania budowane na sprzedaż lub wynajem. W omawianych formach budownictwa mieszkaniowego w skali roku wystąpił wzrost odpowiednio o: 21,8% i 57,7%. W sierpniu br. produkcja sprzedana jednostek prowadzących działalność przemysłową w województwie małopolskim osiągnęła wartość 4585,1 mln zł, co oznacza wzrost w skali roku o 10,1% i o 2,7% w stosunku do lipca br. W kraju przychody ze sprzedaży produkcji przemysłowej wzrosły na przestrzeni roku o 9,0% i o 1,1% w porównaniu z ub. miesiącem. Wydajność pracy w przemyśle (mierzona produkcją sprzedaną na 1 zatrudnionego) w sierpniu br. wyniosła 25,1 tys. zł i była wyższa o 5,2% od uzyskanej w analogicznym miesiącu ub. roku. W okresie styczeń-sierpień br. produkcja sprzedana przemysłu wyniosła 35034,4 mln zł i była większa w skali roku o 13,2% (w kraju o 10,5%), co wynikało m.in. ze wzrostu przychodów ze sprzedaży w przetwórstwie przemysłowym (o 14,5%). Produkcja budowlano-montażowa w omawianym miesiącu ukształtowała się na poziomie 397,3 mln zł i tym samym wzrosła o 15,7% w skali roku i o 2,5% w porównaniu z lipcem br. Jej udział w ogólnej kwocie przychodów ze sprzedaży budownictwa wyniósł 58,5% wobec 61,2% w sierpniu ub. roku. Od początku roku przychody ze sprzedaży produkcji budowlano-montażowej zamknęły się kwotą 2561,3 mln zł, tj. o 29,0% wyższą niż przed rokiem, a udział robót o charakterze inwestycyjnym wyniósł 53,2% (w ub. roku 53,9%). Według danych wstępnych w lipcu br. z bazy noclegowej skorzystało w województwie małopolskim 267,3 tys. osób, tj. tyle samo, co przed rokiem. Turyści zagraniczni, których było 106,9 tys., stanowili 40,0% ogółu korzystających z noclegów (w ub. roku 40,9%). W omawianym miesiącu udzielono 946,1 tys. noclegów, co oznacza spadek w ujęciu rocznym o 0,9%, w tym turystom z zagranicy 259,8 tys. noclegów, tj. o 3,5% więcej. Największą liczbę gości przyjęły hotele 136,5 tys. osób (w tym 81,5 tys. to goście z zagranicy), którym udzielono 306,0 tys. noclegów (w tym 193,8 tys. turystom zagranicznym). Wynajęto 200,8 tys. pokoi (o 10,9% więcej niż w analogicznym miesiącu ub. roku), w tym 54,6% turystom zagranicznym. Aż 82,1% ogólnej liczby wynajętych pokoi znajdowało się w hotelach. Źródło: Urząd Statystyczny ul. Kazimierza Wyki 3 31-223 Kraków tel.: (0 12) 415 38 84 www.stat.gov.pl 16
OKRESY A analogiczny okres roku poprzedniego = 100 B okres poprzedni = 100 C grudzień roku poprzedniego = 100 PKB brutto ogółem A Wybrane wskaźniki ogólnopolskie % bezrobocia rejestrowanego Przeciętne miesięczne wynagrodzenia w gospodarce narodowej w sektorze przedsiębiorstw towarów i usług konsumpcyjnych Wskaźniki cen produkcji budowlano- -montażowej w zł B w zł B A B C A B C 2006 106,1 14,9 2477,23 104,9 2643,92 105,1 101,0 x 101,0 102,9 x. 2007 2006 I-III 107,4 14,4 2709,14 101,8 2737,78 97,0 102,0 100,7 100,7 105,6 101,8. IV-VI. 12,4 2644,34 97,6 2812,61 102,7 102,4 101,2 102,0 108,0 103,1. VII-IX 105,8 15,2 2464,66 101,5 2627,53 101,8 101,4 100,2 101,2 102,9 101,3. X-XII. 14,9 2662,51 108,0 2822,51 107,4 101,3 100,3 101,5 104,1 101,6. INFORMACJE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW I. 18,0.. 2471,09 88,6 100,6 100,2 100,2 102,3 100,1 100,1 II. 18,0.. 2526,22 102,2 100,7 100,0 100,2 102,2 100,1 100,2 III 105,2 17,8 2530,18 100,1 2613,67 103,5 100,4 99,9 100,1 102,2 100,2 100,4 IV. 17,2.. 2570,05 98,3 100,7 100,7 100,8 102,2 100,3 100,7 V. 16,5.. 2549,70 99,2 100,7 100,5 101,3 102,3 100,3 101,0 2006 VI 105,5 15,9 2427,27 95,9 2624,93 103,0 100,8 99,7 101,0 102,5 100,4 101,4 VII. 15,7.. 2647,80 100,9 101,1 100,0 101,0 102,7 100,4 101,8 VIII. 15,5.. 2611,93 98,6 101,6 100,3 101,3 102,9 100,5 102,3 IX 105,8 15,2 2464,66 101,5 2611,16 100,0 101,6 100,2 101,5 103,4 100,7 103,0 X. 14,9.. 2657,99 101,8 101,2 100,1 101,6 103,9 100,6 103,6 XI. 14,8.. 2759,65 103,8 101,4 100,0 101,6 104,1 100,3 103,9 XII 106,4 14,9 2662,51 108,0 3027,51 109,7 101,4 99,8 101,4 104,3 100,4 104,3 I. 15,1.. 2663,55 88,0 101,6 100,4 100,4 104,8 100,5 100,5 II. 14,9.. 2687,48 100,9 101,9 100,3 100,7 105,6 100,8 101,3 III 107,4 14,4 2709,14 101,8 2852,71 106,1 102,5 100,5 101,1 106,5 101,0 102,3 IV. 13,7.. 2786,29 97,7 102,3 100,5 101,6 107,3 101,1 103,4 2007 V. 13,0.. 2776,92 99,7 102,3 100,5 102,2 108,1 101,1 104,5 VI 106,7 12,4 2644,34 97,6 2869,69 103,3 102,6 100,0 102,2 108,7 100,9 105,4 VII. 12,2.. 2893,71 100,8 102,3 99,7 101,9 108,9 100,6 106,0 VIII. 12,0.. 2885,97 99,7 101,5 99,6 101,6 109,0* 100,6* 106,5 IX. 11.6.. 2858,83 99,1 102,3 100,8 102,3 108,8 100,5 107,1 * dane po korekcie Źródło: Urząd Statystyczny ul. Kazimierza Wyki 3 31-223 Kraków tel.: (0 12) 415 38 84 www.stat.gov.pl 17
Urząd Miasta Krakowa Katedra Przedsiębiorczości i Innowacji Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie oraz Izba Przemysłowo-Handlowa w Krakowie Porozumienie na Rzecz Rozwoju Przedsiębiorczości w Krakowie zapraszają na konferencję PRZEZWYCI ANIE BARIER ROZWOJU PRZEDSI BIORCZO CI która odbędzie się 30 listopada 2007 roku w Urzędzie Miasta Krakowa, plac Wszystkich Świętych 3-4 (sala Obrad Rady Miasta Krakowa) PROGRAM KONFERENCJI 10:00-12:00 SESJA PLENARNA Prowadzenie: Jan Okoński - Pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa ds. Rozwoju Przedsiębiorczości Słowo wstępne: Jacek Majchrowski - Prezydent Miasta Krakowa Referaty wygłoszą: prof. Bogusława Gnela (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie) prof. Jan Czekaj (Rada Polityki Pieniężnej) Agnieszka Rybińska - Zastępca Prezesa PARP Janusz Kowalski - Zastępca Prezesa Porozumienia na rzecz rozwoju przedsiębiorczości w Krakowie 13:00-15:00 WARSZTATY 1: Bariery prawno instytucjonalne 2: Fundusze europejskie na rozwój przedsiębiorczości 3: Potencjał innowacyjny i eksportowy małopolskich MSP 15:00-17:00 DYSKUSJA Stan i perspektywy rozwoju przedsiębiorczości w Krakowie
Urząd Miasta Krakowa zaprasza przedsiębiorców oraz osoby rozpoczynające działalność gospodarczą do korzystania z usług PUNKTÓW INFORMACJI GOSPODARCZEJ PUNKT OBSŁUGI PRZEDSIĘBIORCY URZĘDU MIASTA KRAKOWA ul. Wielicka 28 a (III piętro), tel.: 0 12 61 65 607, www.bip.krakow.pl/pop W jednym miejscu: wszelkie czynności ewidencyjne, nadawanie, zmiany i likwidacje numeru REGON przedsiębiorcom, udzielanie informacji na temat uzyskiwania i aktualizacji wpisu do krajowego rejestru podmiotów gospodarki narodowej REGON stanowisko Urzędu Statystycznego, przyjmowanie wniosków, informacja i doradztwo w zakresie ubezpieczeń społecznych dla osób otwierających pozarolniczą działalność gospodarczą stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, informacja o obowiązkach przedsiębiorcy wobec Państwowej Inspekcji Pracy, oraz przyjmowanie zgłoszeń przez przedsiębiorcę pracownika do PIP, udzielanie pożyczek i poręczeń przedsiębiorcom stanowisko Małopolskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, informacja o funduszach europejskich dla przedsiębiorców stanowisko Urzędu Miasta Krakowa oraz Małopolskiego Regionalnego Centrum Informacji Europejskiej, informacja o rejestracji działalności gospodarczej, zmian w istniejących już wpisach, wykreśleń z ewidencji, pomocy w wypełnianiu odpowiednich formularzy, informacja o procedurach obowiązujących w UMK w sprawach leżących w sferze zainteresowań przedsiębiorcy w związku z działalnością gospodarczą, informacja o instrumentach wsparcia finansowego oferowanego przez instytucje i organizacje dla krakowskich przedsiębiorców, informacja o obowiązkach przedsiębiorcy wobec Urzędu Skarbowego, przyjmowanie zgłoszeń identyfikacyjnych lub aktualizacyjnych, doradztwo w zakresie klasyfikacji działalności gospodarczej według PKD. Czynne: poniedziałek piątek w godz. 08.00 18.00 NOWOHUCKIE CENTRUM INFORMACJI os. Centrum B 9, tel.: 0 12 685 59 00, e-mail: forum_nh@interia.pl Nowohuckie Centrum Informacji, Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Nowej Huty specjalizuje się w informacji społeczno-ekologiczno-turystycznej, świadczy usługi w zakresie udzielania informacji o możliwości rozpoczęcia działalności gospodarczej. Czynne: poniedziałek piątek w godz. 08.00 16.00. Partnerzy: Urząd Miasta Krakowa Wydział Strategii i Rozwoju Miasta, Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Nowej Huty Zapraszamy Państwa do naszych placówek oraz do odwiedzenia stron internetowych: www., www.ue.krakow.pl
Urząd Miasta Krakowa zaprasza przedsiębiorców oraz osoby rozpoczynające działalność gospodarczą do korzystania z usług STANOWISK INFORMACJI O FUNDUSZACH EUROPEJSKICH DLA PRZEDSIĘBIORCÓW Stanowisko prowadzone wspólnie przez Urząd Miasta Krakowa oraz Małopolskie Regionalne Centrum Informacji Europejskiej (MRCIE) i ośrodek Europe Direct (ED) w Urzędzie Miasta Krakowa przy ul. Wielickiej 28 a (III piętro, stanowisko nr 3) Stanowisko specjalizuje się w informacji: o możliwościach uzyskania pomocy ze środków UE w jakiejkolwiek formie przy rozpoczynaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej oraz innych dostępnych dla przedsiębiorców instrumentach wparcia, na temat możliwości i warunków pozyskiwania środków finansowych z funduszy unijnych na inne niż wskazane w punkcie powyżej cele, o możliwości prowadzenia działalności gospodarczej na terenie państw UE. Czynne: poniedziałek piątek w godz. 8.00 14.00. tel.: 0 12 61 65 607 e-mail: stanowiskoue@um.krakow.pl Stanowisko prowadzone w Urzędzie Miasta Krakowa przy Placu Wszystkich Świętych 3-4 w Krakowie. Obsługę Stanowiska zapewnia Małopolskie Forum Europejskie Udzielane są konsultacje w zakresie możliwości i warunków pozyskiwania przez przedsiębiorców środków finansowych z funduszy unijnych. Czynne: poniedziałek w godz. 9.00 15.00, wtorek piątek w godz. 8.00 14.00. Punkt czynny: poniedziałek w godz. 9.00 15.00, wtorek piątek w godz. 8.00 14.00. tel.: 0 12 61 61 560 Zapraszamy Państwa do naszych placówek oraz do odwiedzenia stron internetowych: www., www.ue.krakow.pl