Robert Kuczera Tomasz Wiśniewski Podręcznik przedsiębiorczości dla skazanych Wołów 2006
Projekt Czarna owca. Skazani na ochronę przyrody realizuje Partnerstwo w skład, którego wchodzą: Przedstawicielstwo Programu Narodów Zjednoczonych do Spraw Rozwoju w Rzeczpospolitej Polskiej UNDP Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody pro Natura Zakład Karny w Wołowie Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej we Wrocławiu Stowarzyszenie Inicjatywa Samorządowa Razem
Spis treści Wstęp Część I. Kursy przedsiębiorczości dla osób pozbawionych wolności cele, nabór, podstawa programowa Rozdział 1. Cele szkolenia 1.1 Uwagi wstępne 1.2 Cele szkolenia 1.2.1 Cele ogólne 1.2.2 Cele szczegółowe 1.2.3 Umiejętności Rozdział 2. Metody i techniki szkolenia skazanych, optymalne z punktu widzenia jego celów Rozdział 3. Kryteria naboru beneficjentów Część II. Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej - aspekty formalno prawne, źródła finansowania i dostępne formy pomocy Rozdział 4. Działalność gospodarcza w polskim systemie prawa 4.1 Swoboda działalności gospodarczej 4.2 Pojęcie działalności gospodarczej 4.3 Pojęcie przedsiębiorcy 4.4 Podstawowe formy prowadzenia działalności gospodarczej 4.4.1 Indywidualna działalność gospodarcza 4.4.2 Spółka cywilna 4.4.3 Spółki osobowe 4.4.4 Spółki kapitałowe Rozdział 5. Procedura rejestracji indywidualnej działalności gospodarczej 5.1 Krok pierwszy Urząd Gminy (wpis do ewidencji gospodarczej) 5.2 Krok drugi Urząd Statystyczny (REGON) 5.3 Krok trzeci Bank ( rachunek bankowy)
5.4 Krok czwarty Urząd Skarbowy (NIP) 5.5 Krok piąty Zakład Ubezpieczeń Społecznych Rozdział 6. Charakterystyka form opodatkowania 6.1 Opodatkowanie na zasadach ogólnych 6.1.1 Obowiązek prowadzenia księgi przychodów i rozchodów 6.1.2 Wyłączenie z obowiązku prowadzenia ksiąg 6.1.3 Założenie księgi przychodów i rozchodów 6.1.4. Dowody księgowe 6.1.5 Zasady prowadzenia księgi przychodów i rozchodów 6.1.6 Podsumowanie księgi przychodów i rozchodów 6.1.7 Zasady sporządzania remanentu 6.1.8 Amortyzacja podatku 6.1.9 Inne ewidencje 6.2 Karta podatkowa 6.2.1 Udogodnienia i obowiązki 6.2.2 Warunki zastosowania karty podatkowej 6.2.3 Stawki karty podatkowej 6.2.4 Rezygnacja z karty podatkowej 6.3 Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych 6.3.1 Uprawnienia do ryczałtu, warunki ogólne 6.3.2 Przedmiot opodatkowania, ewidencja, spis z natury 6.3.3 Stawki ryczałtu 6.3.4 Ustalenie i pobór ryczałtu, zeznanie 6.4 Pełna księgowość Rozdział 7. Podatek dochodowy 7.1 Podmiot opodatkowania 7.2 Przedmiot opodatkowania 7.3 Źródła przychodów 7.4 Przychody 7.5 Pobór podatku 7.6 Zeznania podatkowe 7.7 Którą formę opodatkowania należy wybrać Rozdział 8. Podatek VAT Rozdział 9. Finansowanie działalności gospodarczej
Rozdział 10. Formy pomocy osobom rozpoczynającym działalność gospodarczą
CZĘŚĆ PIERWSZA Kursy przedsiębiorczości dla osób pozbawionych wolności - Cele, nabór, podstawa programowa
Rozdział 1 Cele szkolenia 1.1 Uwagi wstępne by skutecznie prowadzić indywidualną działalność gospodarczą przedsiębiorca powinien nie tylko charakteryzować się pewnymi Apredyspozycjami i określonym poziomem motywacji, ale również posiadać odpowiedni zasób wiadomości i umiejętności. Szkolenie osób pozbawionych wolności, pomimo że odbywa się w warunkach izolacji więziennej, podlega wszelkim prawidłom dydaktyki. Niniejszy rozdział nie aspiruje do miana podręcznika metodyki przedmiotu podejmowanie i prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej. Jest jedynie zbiorem ogólnych sugestii i propozycji dla osób prowadzących szkolenie z zakresu samozatrudnienia skazanych, dotyczących jego celów, metod i technik. W przypadku każdego szkolenia jego metody muszą zostać dostosowane do celów, jakie szkolący zamierza osiągnąć. Założeniem szkolenia osób pozbawionych wolności w ramach programu Czarna Owca. Skazani na ochronę przyrody jest przeprowadzenie kursu, w którym słuchacze wykorzystując metody dostępne w warunkach izolacji więziennej poszukują pomysłu na prowadzenie działalności gospodarczej, otrzymując przy tym określony zasób wiedzy i umiejętności, niezbędny do podjęcia próby znalezienia swojego miejsca na rynku po opuszczeniu zakładu karnego. Stosownie do przyjętych założeń, niniejszy rozdział rozpoczniemy od wskazania celów szkolenia (ogólnych i szczegółowych), umiejętności, których nabycia oczekuje się od słuchaczy, a następnie przedstawimy propozycje metod ich realizacji.
1.2 Cele ogólne ierwszym z podstawowych celów szkolenia jest kształtowanie postaw rzetelnej pracy i przedsiębiorczości poprzez rozwijanie zainteresowania Ppodejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej. Cel ten wpisuje się w ogólne założenie projektu w postaci zwiększania szans na zatrudnienie wśród osób opuszczających zakład karny przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju oraz zmiana postaw społecznych wobec skazanych. Nie wszystkie osoby opuszczające zakłady karne znajdą swoje miejsce na rynku pracy jako pracownicy najemni. Część z nich, posiadająca predyspozycje do wzięcia spraw w swoje ręce może spróbować funkcjonować jako indywidualni przedsiębiorcy prowadzący niewielką działalność gospodarczą, najczęściej w sektorze usług. Szkolenie ma między innymi za zadanie przekonanie słuchaczy, że przy ich zaangażowaniu i wsparciu, jakie otrzymają od uczestników projektu, podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej może stać się ich pomysłem na życie. W tym celu, w toku szkolenia należy kształtować i promować tzw. postawy przedsiębiorcze tj: inicjatywę w działaniu, kreatywność, gotowość do podejmowania ryzyka, determinacja i konsekwencja w działaniu. Kolejnym z celów o znaczeniu fundamentalnych dla szkolenia osób pozbawionych wolności. Jest wpajanie słuchaczom pożądanych zasad etycznych w biznesie i życiu. Zadanie to związane jest dużym stopniu z pierwszym. Szkoląc osoby pozbawiane wolności nie wolno zapominać, że mamy do czynienia z ludźmi o niejednokrotnie zachwianej hierarchii wartości. Dlatego na każdym etapie szkolenia należy kłaść szczególny nacisk na osiąganie celów wychowawczych przejawiających w postawach, takich jak: uczciwość, odpowiedzialność, rzetelność. Ostatnim, a zarazem szczególnie istotnym z punktu widzenia szans osób opuszczających zakład na sukces podejmowanych przez nich przedsięwzięć gospodarczych, celem szkolenia jest dostarczenie zestawu wiadomości, niezbędnego (nawet przy założeniu, że w początkowym okresie otrzymają fachową pomoc) do podjęcia i prowadzenia działalności gospodarczej.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że osoby opuszczające zakłady karne i decydujące się na podejmowanie działalności gospodarczej najprawdopodobniej w znakomitej większości wybiorą najprostsze jej formy. Wydaje się więc sprawą oczywistą, że nacisk należy położyć na nabycie umiejętności, które zostaną wykorzystane w praktyce. Z tego względu program szkolenia powinien pomijać zagadnienia o charakterze makroekonomicznym, w bardzo ogólny i skrótowy sposób traktować zasady funkcjonowania złożonych form przedsiębiorczości, a koncentrować się na indywidualnej działalności gospodarczej wykonywanej własnymi siłami. 1.3 Cele szczegółowe onsekwencją takiego ujęcia celów ogólnych jest podział celów Kszczegółowych na dwie grupy: cele związane z postawami, cele związane z wiedzą. Cele związane z postawami stanowią rozwinięcie zadań dotyczących kształtowania postaw przedsiębiorczych oraz przekazywania wzorców etycznych pożądanych w biznesie i pozostałych dziedzinach życia. Do tej grupy należy zaliczyć przede wszystkim: wspieranie motywacji do podejmowania zachowań przedsiębiorczych, kształtowanie poczucia odpowiedzialności za siebie i innych, kształtowanie postaw aktywnych i kreatywnych, przygotowanie do właściwego funkcjonowania na rynku pracy oraz w społeczności lokalnej, wspieranie rozwoju osobistego i społecznego, propagowanie modelu rzetelnej i uczciwej pracy, jako sposobu na zaspokajania potrzeb życiowych. Cele szczegółowe związane z wiedzą zostały sformułowane zgodnie z założeniami omówionymi przy okazji przedstawiania celów o charakterze ogólnym. Obejmują one wiadomości związane z przyswojeniem przez słuchaczy wiedzy dotyczącej: zasady swobody i równości działalności gospodarczej, pojęcia działalności gospodarczej, pojęcia przedsiębiorcy, form organizacyjno prawnych prowadzenia działalności ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnej działalności osób fizycznych,
przesłanek wyboru określonej formy organizacyjno prawnej działalności, procedur rejestrowania działalności gospodarczej, podstawowych zasad rozliczeń finansowych i prowadzenia dokumentacji finansowej, zasad funkcjonowania systemu ubezpieczeń w zakresie niezbędnym do prowadzenia działalności gospodarczej, zasad rozliczeń podatkowych, przesłanek wyboru formy opodatkowania, zdobywania i analizowania informacji na temat rynku, źródeł finansowania działalności gospodarczej, dostępnych źródeł pomocy przy podejmowaniu i prowadzeniu działalności. 1.4 Umiejętności celów stawianych przed szkoleniem wynikają oczekiwania co do umiejętności, jakie słuchacze powinny w jego toku nabyć. Obecnie w Zdydaktyce kładzie się nacisk na właśnie na umiejętności, które stanowią rzeczywiste rezultaty procesu nauczania. Oczywiście ma to swoje konsekwencje w doborze metod i technik nauczania, o czym szerzej w dalszej części niniejszego podręcznika Absolwent szkolenia z zakresu podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej prowadzonego zgodnie z przedstawionymi wyżej założeniami powinien: znać podstawowe zasady etyczne życiu gospodarczym, znać podstawowe cechy działalności gospodarczej, umieć dokonać wyboru najwłaściwszej w jego przypadku formy organizacyjno prawnej działalności, znać procedurę rejestracji indywidualnej działalności gospodarczej, potrafić przygotować dokumenty związane z rejestracją działalności (zgłoszenie do Ewidencji Działalności Gospodarczej, wniosek o nadanie REGON i NIP ), znać pojęcie przychodów, kosztów działalności, wyniku finansowego, zaplanować swoją przyszłą działalność, sporządzić prosty biznesplan, potrafić wybrać najkorzystniejszą formę opodatkowania własnej działalności, znać podstawowe zasady systemu ubezpieczeń, potrafić ocenić potrzeby lokalnego rynku pod kątem wyboru profilu działalności.
Rozdział 2 Metody i techniki szkolenia skazanych, optymalne z punktu widzenia jego celów rowadzenie własnej działalności gospodarczej jest formą aktywnego udziału w życiu gospodarczym, a jednocześnie przejawem kreatywnej Ppostawy w życiu. Szkolenie z zakresu podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej powinno zatem bazować na metodach aktywizujących słuchaczy. Takie podejście do nauki przedmiotu jest zgodne z ogólnymi tendencjami obserwowanymi w nowoczesnej dydaktyce, która przybiera postać aktywną, dynamiczną. Jej podstawę stanowią działania intelektualne, manualne, rozwiązywanie problemów, naśladowanie różnych przejawów życia gospodarczego w warunkach szkolenia. W trakcie szkolenia największy nacisk należy położyć na kształtowanie przedsiębiorczych postaw osadzonego, zawężając zagadnienia teoretyczne do niezbędnego minimum koniecznego do wykonywania ćwiczeń kształtujących kluczowe dla funkcjonowania na rynku umiejętności. Przy założeniu, że szkolenie ma uczyć samodzielności, podejmowania decyzji i kreatywnego myślenia, metody w postaci wykładu, opisu, opowiadania czy pogadanki (tzw. metody podające) należy stosować w ograniczonym zakresie. Oczywiście nie da się uniknąć teoretycznego przedstawienia pewnych zagadnień, należy je jednak jak najczęściej przeplatać innymi technikami, najlepiej praktycznymi, kształtującymi umiejętność radzenia sobie w konkretnych sytuacjach. Konieczne jest stosowanie metod wymagających samodzielnego podejmowania decyzji i oceny atrakcyjności poszczególnych form działalności gospodarczej. Wykorzystując różne metody aktywizujące, słuchacze powinni poszukiwać pomysłu na prowadzenie działalności gospodarczej, otrzymując przy tym określony zasób wiedzy i umiejętności, niezbędny do podjęcia próby
zmierzenia się z rynkiem. Zestaw metod, zarówno tych tradycyjnych, jak i aktywizujących jest dość bogaty. Niniejszy rozdział ma za zadanie wskazanie propozycji, które prowadzący szkolenia osób pozbawionych wolności w zakresie podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej może wykorzystać. Podstawową metoda kształcenia dorosłych jest wykład. Metoda ta nie może zostać pominięta w nauczaniu z zakresu podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Należy jednak zdawać sobie sprawę z jej ograniczeń i stosować w sposób przemyślany, dostosowany do celów szkolenia, i możliwości słuchaczy. Istotą wykładu jest prezentacja przez prowadzącego określonego zasobu wiadomości stanowiącego pewnego całość. Podstawowym warunkiem skuteczności tej metody, oprócz oczywiście dostosowania przekazywanych treści do poziomu ich adresatów, jest skupienie uwagi słuchaczy przez dostatecznie długi czas na wykładanym przedmiocie. Wykład jest wbrew pozorom metodą trudną dla słuchaczy i wykorzystanie jej w pełni dla poszerzenia swojej wiedzy wymaga pewnego doświadczenia, którego osobom pozbawionym wolności niejednokrotnie brakuje. W tej sytuacji rozsądnym rozwiązaniem wydaje się być zastosowanie jego bardziej przystępnej formy, a mianowicie wykładu konserwatoryjnego. Metoda ta polega na wzbogacaniu i urozmaicaniu wypowiedzi poprzez nawiązywanie różnego rodzaju kontaktu z słuchającymi. W tym celu można zadawać pytania, zachęcać do wypowiedzi na tematy będące przedmiotem wykładu, skomentowania określonych kwestii wypowiadanych przez wykładającego czy też ich podsumowania. Innymi słowy należy dążyć do maksymalnego zaktywizowania słuchaczy, ułatwiając im w ten sposób percepcję materiału. Wykład może być stosowany obok innych metod w trakcie jednych zajęć, oczywiście jeżeli pozwala na to ich wymiar czasowy. Umożliwia to na zastosowanie technik aktywizujących słuchacza, a jednocześnie pozwala mu odpocząć. Nie da się przez dłuższy czas utrzymać jednakowego natężenia uwagi słuchacza na wykładanych kwestiach. Można jednak, m.in. poprzez przeplatanie wypowiedzi innymi technikami, próbować nim sterować. Wszelka bowiem jednostajna aktywność powoduje znużenie i zmusza do wypoczynku, a najprostszą jego formą jest zastąpienie jednej aktywności inną. Oczywiście wymaga to dużego doświadczenia od osoby prowadzącej zajęcia i pewnego wyczucia. Można jednak z dużą dozą prawdopodobieństwa założyć, że okresy maksymalnej koncentracji uwagi na treści wykładu będą coraz krótsze, a okresy wypoczynku coraz dłuższe. Niewątpliwe jest to swego rodzaju wskazówka dla wykładającego w zakresie sposobu komponowania zajęć. Niezwykle ważne z punktu widzenia osiągnięcia celów wykładu jest
uzupełnienie słowa obrazem. Możliwości w tym zakresie są naprawdę ogromne. Rysunki, schematy, mapy przedstawiane czy to w formie tablic, foliogramów, czy obrazu wyświetlanego za pomocą komputera, pozwalają na uporządkowanie przekazywanej wiedzy i zwrócenie uwagi na elementy szczególnie istotne. Poza tym, należy założyć, że cześć uczestników szkolenia jest tzw. wzrokowcami, a więc treści prezentowane za pomocą obrazu będą dla nich zdecydowanie łatwiejsze do przyswojenia. Niejednokrotnie wykład może być przyczynkiem do dyskusji, czyli uporządkowanej wymiany myśli na dany temat. Metoda ta jest szeroko stosowana w nauczaniu przedsiębiorczości i przybiera rozmaite formy np.: debata, dyskusja panelowa. Należy jednak pamiętać, że dyskusja jedynie wtedy spełnia swoje zadania edukacyjne, jeżeli jej uczestnicy posiadają odpowiednie przygotowanie merytoryczne w przedmiocie stanowiącym temat dyskusji. Stąd też niejednokrotnie warto ją poprzedzić metodami podającymi, wprowadzającymi słuchaczy w temat. Prowadzący zajęcia czuwa nad przebiegiem dyskusji w sposób mniej lub bardziej dyskretny, ukierunkowując wypowiedzi słuchaczy stosownie do celu, jaki chce osiągnąć. Stosowanie dyskusji jako jednej z metod aktywizujących, sprzyja podnoszeniu zaangażowania uczestników szkolenia i kształtowaniu umiejętności analizy i oceny faktów. Wśród metod aktywizujących szczególnie przydatne w nauczaniu zagadnień przedsiębiorczości są metody decyzyjne, polegające na treningu grupowego podejmowania decyzji. Metody tego rodzaju służą doskonaleniu umiejętności analizy możliwych sposobów rozwiązania problemu oraz podejmowania najkorzystniejszej decyzji. Szczególnie popularna jest metoda drzewa decyzyjnego, będąca graficznym zapisem analizy problemu. Pracę za pomocą drzewa decyzyjnego rozpoczyna się od sformułowania problemu. Następnie należy określić cele i wartości najbardziej istotne z punktu widzenia podejmującego decyzje. Słuchacze mają za zadanie podać jak najwięcej możliwych rozwiązań, a następnie ocenić pozytywne i negatywne skutki każdego z nich z punktu widzenia przyjętych celów i wartości. Pracę kończy wybór najkorzystniejszej decyzji. Kolejnymi metodami decyzyjnymi, które można wykorzystać w pracy z osobami pozbawionymi wolności jest analiza SWOT lub SOFT. Polega ona na ustaleniu czynników wewnętrznych i zewnętrznych, wpływających na dany problem obecnie i w przyszłości oraz określeniu pozytywnych (mocnych stron, szans, możliwości) i negatywnych (słabych stron, zagrożeń, utrudnień) sposobów ich oddziaływania. Na podstawie tak przeprowadzonej analizy podejmuje się decyzję dotyczącą rozwiązania problemów
Niezwykle przydatną metodą może okazać się studium przypadku. Metoda ta pozwala na poznawanie mechanizmów działania przedsiębiorstwa na konkretnym przypadku. Słuchacze analizując praktykę życia gospodarczego mają możliwość skonfrontowania jej z teorią. Warto pamiętać, iż rzeczywiste, z życia wzięte przykłady często bardziej do nich przemawiają, niż wiedza podana w formie teoretycznej. W ramach tej metody można organizować spotkania z przedsiębiorcami, podczas których uczestnicy kursu będą mieli możliwość poznania problemów, z jakimi uczestnicy życia gospodarczego stykają się na co dzień. Do uczestnictwa w spotkaniach powinni być przede wszystkim zapraszani przedsiębiorcy prowadzący indywidualną działalność gospodarczą w niewielkim rozmiarze, z którymi słuchacze będą mogli się identyfikować, a wiedza wyniesiona z tego rodzaju doświadczeń będzie miała dla nich swój praktyczny wymiar. Oprócz analizy rzeczywistości gospodarczej warto skorzystać również z metod, które korzystają z jej symulacji. Przykładem może być gra dydaktyczna polegająca na stworzeniu fikcyjnej firmy. Uczestnicy kursu biorą udział w procesie jej rejestracji, wybierają przedmiot działalności, tworzą biznesplan, poszukują źródeł finansowania. Takie wirtualne przedsięwzięcia gospodarcze mogą być realizowane za pośrednictwem internetu na stronach organizacji zajmujących się upowszechnianiem przedsiębiorczości. Uczestnicy kursu, z pomocą prowadzącego zajęcia, wykonują określone zadania, których zaliczenie jest podstawą do rozpoczęcia kolejnego etapu działalności. Oczywiście metodę tą można stosować w rozmaity sposób. Symulacje mogą dotyczyć tylko niektórych zagadnień związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Wszystko zależy od inwencji prowadzącego zajęcia. Stosując metody aktywizujące należy korzystać w jak największym stopniu z ćwiczeń praktycznych. Uczestnik szkolenia z zakresu podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej powinien mieć możliwość sporządzenia zgłoszenia do Ewidencji Działalności Gospodarczej, wniosków o nadanie NIP oraz REGON, wypełnienia deklaracji VAT, formularza PIT czy wreszcie zbudowania prostego biznesplanu. Efektem tych ćwiczeń jest bowiem nabycie konkretnych umiejętności, przydatnych w momencie rozpoczęcia rzeczywistej działalności. Zajęcia tego rodzaju można przeprowadzić w formie warsztatów, podczas których uczestnicy doskonalą praktyczne umiejętności. Prowadzenie szkolenia w warunkach izolacji więziennej niesie ze sobą pewne ograniczenia. Nie można bowiem, w zasadzie, korzystać z metod, które wymagają od uczestników kursu opuszczania murów zakładu karnego (np. metody obserwacji i pomiaru). Mimo to prowadzący zajęcia dysponuje na tyle dużym i zróżnicowanym zasobem możliwości
przekazywania wiedzy, że wspomniane ograniczenia nie mogą mieć znaczącego wpływu na osiągane efekty. Należy jednak pamiętać, że dobór stosowanych metod powinien być poprzedzony rozpoznaniem poziomu uczestników kursu, ich możliwości i oczekiwań. Tylko w takim wypadku zastosowane metody i techniki nauczania zapewnią optymalną realizację celów szkolenia.
Rozdział 3 Kryteria naboru beneficjentów 3.1 Uwagi wstępne ednym z głównych celów projektu Czarna Owca. Skazani na ochronę przyrody jest przygotowanie skazanych do funkcjonowania na rynku J pracy po odbyciu kary pozbawienia wolności. Kursy przedsiębiorczości przeznaczone są dla osób pragnących podjąć działalność gospodarczą czyli działalność zarobkową, zorganizowaną i ciągłą, w przypadku byłych skazanych przede wszystkim uczciwą i odpowiedzialną. Szkolenie powinno przygotowywać do: tworzenia firmy od podstaw, wykonywania działalności na rzecz różnych zleceniodawców, podjęcia działalności w dotychczasowym zakładzie. W jego toku beneficjenci powinni przedstawić i zweryfikować pomysł na biznes oraz źródła jego finansowania. Przedsiębiorczość jest to cecha i umiejętność funkcjonowania na rynku. Z jednej strony wymaga odwagi, determinacji, odpowiedzialności z drugiej znajomości i stosowania skomplikowanych reguł prawno ekonomicznych. Jest sprawą oczywistą, że nie każdy posiada predyspozycje pozwalające stawić czoła wymaganiom, jakie stawia rynek. Tym bardziej jeśli weźmie się pod uwagę realia zakładu karnego. Kto więc powinien uczestniczyć w kursach przygotowujących do prowadzenia indywidualnej działalności gospodarczej? Odpowiedź wynika z realnej oceny możliwości beneficjentów. Mianowicie osoby, które posiadają wystarczający poziom motywacji i są fachowcami w dziedzinie, w której zamierzają podjąć działalność.
W warunkach zakładu karnego trudno zakładać duże prawdopodobieństwo wyłonienia osób o zdolnościach menadżerskich zdolnych prowadzić firmę opartą na pracy innych. Można natomiast znaleźć osoby, które są fachowcami w pracach budowlanych, remontowych, czy rzemieślniczych. Ich największą szansą w biznesie jest mała firma oparta na pracy własnej, bądź osób najbliższych. Można oczywiście rozpocząć działalność w dziedzinie, w której nie ma się żadnego doświadczenia, ale w takim przypadku już na starcie szanse na powodzenie maleją. Osoba opuszczająca zakład karny musi na nowo szukać swojego miejsca w społeczeństwie. Niejednokrotnie zmaga się z problemami mieszkaniowymi i szeregiem innych spraw związanych z codzienną egzystencją. W takich warunkach rozpoczynanie działalności na nieznanym sobie gruncie jest więcej niż ryzykowne. Dlatego dla celów projektu najwłaściwsze będzie skoncentrowanie się na problemach związanych z konkretną działalnością opartą na umiejętnościach nabytych w trakcie szkolenia zawodowego,. Dotychczasowe badania dotyczące samooceny beneficjentów wskazują, że często przeceniają oni swoje możliwości. Wyłonieniu spośród osób kończących kursy zawodowe właściwych kandydatów doskonale służą kursy aktywizacji zawodowej. Szkolenia tego rodzaju pomagają nie tylko w umiejętności poszukiwaniu pracy i odnalezieniu się na rynku, ale także pozwalają na urealnienie samooceny beneficjentów oraz uzyskanie odpowiedzi na pytania: Jakim jestem fachowcem? Czy samodzielnie mogę się podjąć i wykonać prace w swojej branży? Czy potrafię kierować innymi? Czy potrafię skalkulować i rozliczyć samodzielną działalność? Podsumowując, kandydaci do szkolenia w zakresie przedsiębiorczości muszą wykazać się rzeczywistymi kwalifikacjami zawodowymi, osiągniętymi nie tylko w czasie szkolenia kursów zawodowych ale również kończąc szkoły zawodowe i średnie zawodowe. Możliwości swoje winni ocenić podczas kursów aktywizujących miękkich. Decyzja o zakwalifikowaniu na kurs przedsiębiorczości powinna być wypracowana wspólnie przez beneficjenta i personel projektu oraz zaakceptowana przez komisję penitencjarną zakładu karnego. Realizacja Projektu w stosunku do skazanych ma charakter procesu, który rozpoczyna się od właściwego naboru, poprzez kursy zawodowe, kursy aktywizujące, przygotowujące do rozpoczęcia pracy na wolnym rynku, a kończy kursami przedsiębiorczości. Cały ten proces, jest równolegle wzmacniany przez oddziaływanie wychowawcze, takie jak poddanie dyscyplinie i pracy, karanie i nagradzanie, praca z rodziną, a szczególnie opiniowanie w sprawach o
warunkowe przedterminowe zwolnienie. Istotą projektu jest integralność oddziaływań szkoleniowych i wychowawczych, które na każdym etapie muszą być skoordynowane. 3.2 Szczegółowe zasady doboru beneficjentów do szkolenia kursowego w zakresie przedsiębiorczości Absolwenci kursów stolarskich: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - małe perspektywy samozatrudnienia, Wskazania - motywacja, zamiłowanie do pracy w drewnie, perspektywa długoletniego zatrudnienia i podnoszenia kwalifikacji, Perspektywa samodzielnego zatrudnienia przy drobnych usługach stolarskich z wykorzystaniem przenośnego sprzętu, np.: prace gwarancyjne, naprawkowe, montażowe. Absolwenci kursów cieśla monter konstrukcji szkieletowych: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - małe perspektywy samozatrudnienia, Wskazania - osoby mobilne, mogące zmieniać miejsce zamieszkania, aktywne, zainteresowane technologią, Osoby mogące samodzielnie wykonywać proste prace ciesielskie - nie wymagające uprawnień budowlanych. Absolwenci kursów pszczelarskich: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - bardzo małe perspektywy samozatrudnienia, Posiadanie dodatkowych umiejętności i kwalifikacji z zakresu kursów rolno - środowiskowych, Ewentualne perspektywy połączenie pszczelarstwa z działalnością handlową, agroturystyczną itp., Posiadanie własnego gospodarstwa rolnego lub perspektywa na jego posiadanie. Absolwenci kursów szkółkarstwa: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - możliwość samozatrudnienia przy kompleksowych usługach leśnych, Posiadanie dodatkowych kwalifikacji np.: pilarza. Absolwenci kursów hodowców ryb: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - mała perspektywa samozatrudnienia, Wskazania - zainteresowania przyrodnicze, perspektywa posiadania gospodarstwa hodowlanego, Motywacja do prowadzenia działalności handlowej w branży.
Absolwenci kursów hodowcy owiec: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - mała perspektywa samozatrudnienia, Wskazania - zainteresowania przyrodnicze, perspektywa posiadania gospodarstwa hodowlanego. Absolwenci kursów obsługi piły i kosy spalinowej: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - możliwość samozatrudnienia przy kompleksowych usługach leśnych, Posiadanie dodatkowych kwalifikacji np.: szkółkarstwo. Absolwenci kursów obsługi maszyn i urządzeń rolniczych: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - możliwość samozatrudnienia pod warunkiem posiadania kosztownego sprzętu, Wskazania - osoby posiadające wykształcenie zawodowe lub średnie, pochodzące z terenów wiejskich. zdolne do ciężkiej i żmudnej pracy fizycznej i gotowe do intensywnej nauki. Absolwenci kursów zbrojarz betoniarz: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia 1 rok mała perspektywa samozatrudnienia. Absolwenci kursów brukarskich: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - dobra perspektywa samozatrudnienia przy pracach nie wymagających uprawnień budowlanych (drogi i place wewnętrzne, naprawa nawierzchni brukowych). Absolwenci kursów kucharza żywienia zbiorowego: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - mała perspektywa samozatrudnienia. Absolwenci kursów kucharza małej gastronomii: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - bardzo duża perspektywa samozatrudnienia, Osoby zainteresowane otwarciem punktów gastronomicznych. Absolwenci kursów piekarskich: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - mała perspektywa samozatrudnienia. Absolwenci kursów elektryka: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - bardzo dobra perspektywa samozatrudnienia, Wskazania - znajomość problematyki na poziomie średnim lub
zawodowym, motywacja, perspektywa długoletniego zatrudnienia i podnoszenia kwalifikacji, osoby wytrwałe, zdolne do ciężkiej i żmudnej pracy fizycznej oraz intensywnego kształcenia. Absolwenci kursów montera systemów elektroakustycznych: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - bardzo dobra perspektywa samozatrudnienia szczególnie przy montażu i instalacji sieci teletechnicznych, komputerowych, satelitarnych i antenowych itp., Wskazania - znajomość problematyki na poziomie średnim lub zawodowym, motywacja, perspektywa długoletniego zatrudnienia i podnoszenia kwalifikacji, osoby wytrwałe, zdolne do ciężkiej i żmudnej pracy fizycznej oraz intensywnego kształcenia. Absolwenci kursów murarza tynkarza: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - bardzo dobra perspektywa samozatrudnienia przy realizacji prac nie wymagających uprawnień budowlanych, Wskazania - motywacja, osoby wytrwałe, zdolne do ciężkiej pracy fizycznej, posiadające pewne doświadczenie w pracach budowlanych. Absolwenci kursów technologa robót wykończeniowych: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - bardzo dobra perspektywa samozatrudnienia przy realizacji prac nie wymagających uprawnień budowlanych, Wskazania - posiadane doświadczenie w pracach budowlanych, motywacja, perspektywa długoletniego zatrudnienia i podnoszenia kwalifikacji, osoby wytrwałe, zdolne do ciężkiej i żmudnej pracy fizycznej. Absolwenci kursów spawaczy gazowych: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - mała perspektywa samozatrudnienia. Absolwenci kursów spawacza metodą MAG: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - mała perspektywa samozatrudnienia. Absolwenci kursów obsługi zgrzewarek punktowych: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - mała perspektywa samozatrudnienia. Absolwenci kursów operatorów urządzeń obróbki plastycznej: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - mała perspektywa samozatrudnienia.
Absolwenci kursów ślusarskich: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - bardzo duża perspektywa samozatrudnienia przy realizacji usług typu złota rączka. Absolwenci kursów frezerskich: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - mała perspektywa samozatrudnienia. Absolwenci kursów tokarskich: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - mała perspektywa samozatrudnienia. Absolwenci kursów introligatorskich: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - bardzo duża perspektywa samozatrudnienia przy realizacji usług, szczególnie przy lokalizacji usług w ośrodkach akademickich. Absolwenci kursów pamiątkarskich: Maksymalny prognozowany termin końca kary lub warunkowego zwolnienia - 1 rok - bardzo duża perspektywa samozatrudnienia, uzależniona od umiejętności wytworzenia towarów o wartości rynkowej. 3.3 Ocena ryzyka przeciwwskazania przy kwalifikowaniu beneficjentów o szkolenia w zakresie przedsiębiorczości nie warto kierować absolwentów tych kursów zawodowych, w których perspektywa Dsamozatrudnienia jest słaba. Przeważnie jest to spowodowane złożonym sposobem produkcji, wymagającej kosztownych urządzeń i procedur wytwarzania i złożonych kooperacji. Dotyczy to głównie zawodów metalowych, rolno środowiskowych, oraz piekarza i kucharza żywienia zbiorowego. Pozostali beneficjenci, którzy posiadają umiejętności gwarantujące rzetelne wykonanie pracy i usług, przed zakwalifikowaniem powinni być przeanalizowani pod względem: Uczciwości czy potencjalni klienci nie zostaną oszukani. Rzetelności gwarancji właściwego wykonania zleceń. Konsekwencji czy beneficjenci nie zrezygnują przy pierwszym niepowodzeniu. Odpowiedzialności szczególnie w zakresie prawidłowego wykorzystania pomocy i kredytów na działalność gospodarczą. Możliwości intelektualnych niezbędnych do samodzielnej działalności
gospodarczej. Ukończenie kursu przedsiębiorczości powinno wskazywać na uzyskanie pozytywnych referencji ze strony organizatorów projektu. W przypadku skazanych recydywistów jest to ryzykowne, dlatego należy szczególnie starannie dobierać uczestników kursu, uwzględniając wszystkie okoliczności związane z demoralizacją, charakterem popełnianych przestępstw, sytuacją rodzinną i materialną, motywacją do uczciwego życia po odbyciu kary. Należy pamiętać, że rozbudzone aspiracje muszą być realne, inaczej mogą być źródłem niepowodzeń, powrotu do przestępstwa, a przede wszystkim szkodzić potencjalnym ofiarom nierzetelnych usług, oszustw i bankructw.
CZĘŚĆ DRUGA Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej - aspekty formalno-prawne, źródła finansowania i dostępne formy pomocy
Rozdział 4 Działalność gospodarcza w polskim systemie prawa 4.1 Swoboda działalności gospodarczej odstawy prawne wykonywania działalności gospodarczej w Polsce wyznacza system źródeł prawa przyjęty w Konstytucji Rzeczpospolitej PPolskiej uzupełniony prawem wspólnotowym. Zgodnie z art. 20 Konstytucji RP gospodarczy ustrój państwa opiera się na trzech filarach. Jednym z nich jest swoboda działalności gospodarczej, jako dobro o podstawowym znaczeniu społecznym w warunkach gospodarki rynkowej. Swoboda nie oznacza oczywiście dowolności postępowania. Poddana regulacjom wyznaczającym jej ramy jest jednak dobrem prawnie chronionym. Zgodnie bowiem z art. 22 Konstytucji ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest możliwe tylko w drodze ustawy i tylko w interesie publicznym. W ścisłym związku z zasadą swobody działalności gospodarczej pozostaje zasada równości podmiotów określona w art. 32 Konstytucji RP, zapewniająca prawo do równego traktowania wszystkich podmiotów przez władze publiczne. Konstytucja determinuje więc postrzeganie działalności gospodarczej jako wolnej, opartej na własności prywatnej, równości podmiotów oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. Gwarancją, a jednocześnie realizacją zasady swobody i równości działalności gospodarczej jest ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, będąca podstawowym aktem regulującym zasady i tryb podejmowania oraz wykonywania działalności gospodarczej na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. Ustawa w art. 6 stanowi, iż podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej
jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków przewidzianych przepisami prawa. Wolność gospodarcza mieści więc w sobie następujące uprawnienia: swobodę podejmowania działalności gospodarczej, swobodę prowadzenia działalności gospodarczej, w której zawiera się prawo do wyboru przedmiotu działalności, swobodę wyboru formy organizacyjno prawnej, swobodę zatrudniania pracowników, swobodę inwestowania kapitału, swobodę w konkurowaniu z innymi przedsiębiorcami, swobodę zakończenia prowadzenia działalności gospodarczej. Elementy te nie wyczerpują jednak treści wolności gospodarczej. W polskim systemie prawnym wolność gospodarcza jest bowiem publicznym prawem podmiotowym o charakterze negatywnym, któremu odpowiada ogólny obowiązek organów państwowych do nie naruszania swobody działania obywateli w sferze działalności gospodarczej. Oznacza to, że w przypadku braku wyraźnych ograniczeń prawnych, istnieje domniemanie na rzecz swobody przedsiębiorcy. Wolność gospodarcza nie jest jednak, jak już była mowa wyżej, prawem absolutnym i podlega pewnym ograniczeniom. Art. 22 Konstytucji wprowadził dwa wymogi dopuszczalności ograniczenia wolności gospodarczej: ograniczenie musi zostać wprowadzone w drodze ustawy, ze względu na ważny interes publiczny. Kryterium formalne zostało w tym przypadku określone precyzyjnie i nie może budzić wątpliwości. Żadne ograniczenie swobody działalności gospodarczej nie może mieć swego źródła wyłącznie w przepisie o randze podustawowej. Co więcej, w orzecznictwie wskazuje się, że ze względu na to, iż ograniczenia w zakresie korzystania z wolności i praw mogą być ustanowione tylko w ustawie, ustawodawca nie może poprzez niejasne formułowanie tekstów przepisów prawnych, pozostawić organom mającym je stosować, nadmiernej swobody przy ustalaniu w praktyce zakresu podmiotowego i przedmiotowego tych ograniczeń. Wynika z tego, że w niejasno sformułowanych przepisach ustawowych, nie można dopatrywać się przestrzeni upoważnienia dla konstruowania przez organy administracyjne ograniczeń wolności i praw w indywidualnych rozstrzygnięciach administracyjnych. Dużo bardziej nieostry charakter ma pojęcie interesu publicznego, jako warunku materialnego ograniczenia wolności
gospodarczej. Art. 22 Konstytucji RP jest typową klauzulą generalną, którą prawodawca posługuje się na oznaczenie pewnych ocen, które funkcjonują w społeczeństwie i stanowią nakaz uwzględniania ich w procesie tworzenia, wykładni i stosowania prawa. Z natury rzeczy prawodawca nigdy sam nie wyjaśnia istoty danej klauzuli generalnej. Pozostawia to zadanie natomiast doktrynie i orzecznictwu sądowemu. Z tego też powodu musi niejednokrotnie upłynąć sporo czasu, aby dana klauzula generalna była pojmowana i stosowana w miarę jednolicie. Nie inaczej jest z klauzulą dotyczącą ważnego interesu publicznego. W polskim orzecznictwie i literaturze podkreśla się, że odwołanie się do kategorii interesu publicznego w art. 22 Konstytucji nie oznacza pozostawienia ustawodawcy swobody w określaniu rodzaju chronionego interesu. Przy ustaleniu jego zawartości muszą być brane pod uwagę inne regulacje konstytucyjne, a także hierarchia wartości wynikająca z koncepcji demokratycznego państwa prawnego. Niewątpliwie do kategorii interesu publicznego zaliczyć należy te wartości, które są wskazywane w art. 31 ust. 3 Konstytucji tj.: bezpieczeństwo państwa, ochrona środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Istotnym jest także zastrzeżenie, że ustawodawca nie może ustanawiać ograniczeń przekraczających pewien stopień uciążliwości, a zwłaszcza naruszających proporcje pomiędzy stopniem naruszenia uprawnień jednostki a rangą interesu publicznego, który ma w ten sposób podlegać ochronie. Należy przy tym zauważyć, że w art. 22 Konstytucji RP jest mowa o ważnym interesie publicznym. Przymiotnik ważny nie rozstrzyga oczywiście o treści pojęcia interes publiczny, ale stanowi istotną wskazówkę interpretacyjną zawężającą zakres przypadków uzasadniający ingerencję w sferę wolności gospodarczej. Ograniczenia swobody działalności gospodarczej dzieli się na: zakazy bezwzględne, zakazy względne. Zakazy bezwzględne nie podlegają uchyleniu. Mogą się one odnosić bądź do określonego rodzaju działalności, określonych osób, czy też konkretnej formy organizacyjno-prawnej. W każdym przypadku skutkują bezwzględnym zakazem podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Najbardziej charakterystycznym, a jednocześnie najdalej idącym ograniczeniem swobody podejmowania działalności gospodarczej jest monopol państwowy. Ustanowienie monopolu państwowego polega na bezwzględnym zakazie podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej przez prywatne podmioty gospodarcze. Przykładem monopolu państwowego jest art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 9 lipca 1992 r. o grach i zakładach wzajemnych stanowiący, iż prowadzenie działalności w zakresie gier liczbowych, loterii pieniężnych, wideoloterii i gry telebingo
stanowi monopol państwa. Wykonywanie monopolu należy do ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, który w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, w tym celu tworzy jednoosobowe spółki Skarbu Państwa. Jak nietrudno zauważyć, w tym przypadku mamy do czynienia nie tyle z ograniczeniem możliwości wykonywania działalności gospodarczej w zmonopolizowanej dziedzinie przez podmioty nie będące jednostkami organizacyjnymi skarbu państwa, ale w istocie z jej prawnym wyłączeniem. Inny rodzaj ograniczenia swobody gospodarczej wiąże się z jej formą organizacyjno-prawną. Mianowicie, w odniesieniu do pewnych rodzajów tej działalności wprowadza się: nakaz prowadzenia działalności tylko we wskazanej w ustawie formie organizacyjno-prawnej, ograniczony wybór formy organizacyjno-prawnej spośród form wymienionych w ustawie, ograniczenia i wymagania w zakresie zmiany formy organizacyjnoprawnej prowadzenia działalności gospodarczej. Tego rodzaju rozwiązania wynikają z obowiązków ciążących na państwie w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa obrotu prawnego. Z tego też powodu ustawodawca może wymagać, aby pewne rodzaje działalności gospodarczej były wykonywane w formach organizacyjno-prawnych, które takie bezpieczeństwo zapewniają (np. forma spółki akcyjnej w odniesieniu do działalności bankowej, ubezpieczeniowej czy giełdowej). Podobny charakter mają ograniczenia, które ustawodawca wprowadza w zakresie dokonywania przekształceń formy organizacyjno-prawnej ustalonej dla danego rodzaju działalności gospodarczej, jak również ograniczenia w zakresie koncentracji kapitału (np. przez łączenie i fuzje lub przejęcia), które zagrażają wyeliminowaniu konkurencji. Kolejnym rodzajem ograniczeń zasady swobody działalności gospodarczej o charakterze bezwzględnym są zakazy podejmowania działalności przez określone osoby. Sztandarowym przykładem jest w tym przypadku ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. Nr 106, poz. 679), czyli tzw. ustawa antykorupcyjna. Należy jednak zauważyć, iż wykluczenie możliwości podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej ma w tym przypadku charakter czasowy. Względne zakazy podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej charakteryzują się możliwością ich uchylenia w drodze decyzji administracyjnej (zezwolenia, koncesji). Koncesja jest aktem administracyjnym, będącym wyrazem zgody na podjęcie i wykonywanie działalności gospodarczej zastrzeżonej prawnie na rzecz państwa lub mającej szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa państwa i obywateli,
wydawanym na podstawie ustawowych przepisów prawnych określających warunki i tryb koncesjonowania, na wniosek zainteresowanego. Reglamentowaniem za pomocą koncesji są objęte te dziedziny, których kontrolowanie przez państwo jest wskazane ze względu na jego interes, bezpieczeństwo obrotu gospodarczego, zagrożenie dla życia zdrowia lub porządku publicznego, a także potrzeby budżetu państwa. W obecnym stanie prawnym, zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, zakres działalności gospodarczej objętej koncesjonowaniem został ograniczony do: poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią, ochrony osób i mienia, rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, przewozów lotniczych. Wprowadzenie innych koncesji w dziedzinach działalności gospodarczej mających szczególne znaczenie jest dopuszczalne tylko w przypadku, gdy działalność ta nie może być wykonywana jako wolna lub po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej albo zezwolenia oraz wymaga zmiany ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Decyzja w sprawie udzielenia, odmowy udzielenia, zmiany i cofnięcia koncesji należy do kategorii decyzji opartych na uznaniu administracyjnym. Ustawodawca pozostawia organowi koncesyjnemu pewną swobodę w zakresie podejmowania decyzji w sprawie udzielenia koncesji. Jest to jednak swoboda ograniczona obowiązującymi przepisami prawa i podlegająca kontroli. Ustawodawca określając przesłanki decyzji w postępowaniu koncesyjnym często używają zwrotów niedookreślonych: zagrożenie obronności, bezpieczeństwo państwa i obywateli, których interpretacja należy do organu stosującego prawo, z zastrzeżeniem, o którym była mowa wyżej. Istotną cechą procedury koncesyjnej jest upoważnienie organu koncesyjnego do określenia szczególnych warunków wykonywania działalności objętej koncesją, a z drugiej strony zobowiązanie go do poinformowania każdego zainteresowanego podmiotu o szczególnych warunkach wykonywania działalności objętej koncesją, niezwłocznie po wszczęciu postępowania o udzielenie koncesji. Jeśli liczba przedsiębiorców, spełniających warunki do udzielenia koncesji i dających rękojmie prawidłowego prowadzenia działalności jest większa niż liczba koncesji przewidzianych do udzielenia, organ
koncesyjny zarządza przetarg, którego przedmiotem jest udzielenie koncesji. Zasadniczo decyzja w sprawie udzielenia, odmowy udzielenia i cofnięcia koncesji lub ograniczenie jej zakresu należy do ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej koncesji. Wyjątki od tej zasady mogą określać przepisy ustaw odrębnych od ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Koncesji udziela się na czas oznaczony nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że przedsiębiorca wnosi o udzielenie koncesji na czas krótszy. Z prawnego punktu widzenia instytucja zezwolenia oznacza dopuszczenie przedsiębiorcy do wykonywania określonej działalności gospodarczej, po uprzednim stwierdzeniu, że przedsiębiorca spełnia określone prawem warunki wykonywania tej działalności. Zezwolenie nie nadaje przedsiębiorcy nowych praw, lecz jedynie je konkretyzuje pod względem podmiotowym. W odniesieniu do indywidualnego przypadku zezwolenie stwierdza, że nie zachodzą przeszkody w podjęciu i wykonywaniu działalności gospodarczej przez ubiegającego się o zezwolenie. Zezwolenie jest aktem odmiennym od koncesji. Podstawowe różnice polegają przede wszystkim na tym, że: zezwolenia nie dotyczą dziedzin działalności gospodarczej objętych koncesjami, zezwolenia są wydawane w wyniku weryfikacji możliwości wykonywania działalności gospodarczej przez danego przedsiębiorcę, który spełnia określone prawem warunki wykonywania tej działalności, uzyskiwanie zezwoleń na wykonywanie działalności gospodarczej wprowadza się wówczas, gdy wykonywanie tej działalności nie może być wolne i wymaga sprawdzenia czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania tej działalności, warunki, o których mowa, odnoszą się do ochrony życia i zdrowia ludzkiego, bezpieczeństwa i porządku publicznego, tajemnicy państwowej, zobowiązań międzynarodowych itp., jak również dotyczą specyfiki działalności gospodarczej objętej zezwoleniem, obowiązek uzyskiwania zezwoleń na poszczególne rodzaje działalności określają odrębne ustawy, w sposób zróżnicowany, odpowiednio do specyfiki gospodarczej, której dotyczą, udzielanie zezwoleń następuje w trybie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, zmodyfikowanych niekiedy przepisami szczególnymi, zezwolenia mają charakter decyzji związanej, wydanie zezwolenia na wykonywanie niektórych rodzajów działalności
gospodarczej wiąże się przede wszystkim z wyrażeniem zgody na utworzenie w sensie prawnym pewnej organizacji (jednostki gospodarczej), za pomocą której można prowadzić działalność objętą zezwoleniem (np. banku, zakładu ubezpieczeń itp.). Obowiązek uzyskania zezwolenia może być wprowadzony, jak wynika z art. 22 Konstytucji RP, jedynie w drodze ustawowej i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Ewidencję przepisów, na podstawie których podjęcie i wykonywanie działalności wymaga uzyskania zezwolenia, wprowadza art. 75 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Katalog ten, inaczej niż w przypadku koncesji, nie ma charakteru zamkniętego, tak więc może być zarówno zwiększany, jak i zmniejszany. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, znów odmiennie niż w przypadku koncesji, nie określa zasad udzielania, odmowy i cofania zezwoleń, pozostawiając rozstrzygnięcie tej kwestii ustawom szczególnym. Kolejnym ograniczeniem zasady swobody działalności gospodarczej jest działalność regulowana, czyli taka, której wykonywanie wymaga spełnienia szczególnych warunków, określonych przepisami prawa. O tym, że dana działalność ma charakter regulowany, w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, decydują przepisy ustawy odrębnej odnoszącej się do tej działalności. Nie można zatem domniemywać, że dany rodzaj działalności gospodarczej stanowi działalność regulowaną. Podjęcie tego rodzaju działalności zostało uzależnione od łącznego spełnienia dwóch przesłanek: spełnienia przez przedsiębiorcę szczególnych warunków określonych przepisami ustawy normującej działalność regulowaną, uzyskania wpisu do rejestru działalności regulowanej. Wpisu do rejestru działalności regulowanej dokonuje się na wniosek przedsiębiorcy, po złożeniu przezeń oświadczenia o spełnieniu warunków wymaganych do wykonywania tej działalności. Oświadczenie składa się na piśmie do organu prowadzącego rejestr działalności regulowanej. Organ prowadzący rejestr jest zobowiązany dokonać wpisu przedsiębiorcy do rejestru w terminie 7 dni od daty wpływu wniosku o wpis wraz z oświadczeniem o spełnieniu warunków wymaganych do wykonywania działalności, dla której rejestr jest prowadzony. Jeśli tego nie uczyni, a od dnia wpływu do tego organu wniosku upłynęło 14 dni przedsiębiorca może rozpocząć działalność po uprzednim pisemnym poinformowaniu o tym organu. Nie dotyczy to sytuacji, w której organ wezwał przedsiębiorcę do uzupełnienia wniosku. W takim przypadku termin biegnie od daty złożenia uzupełnienia. Organ prowadzący rejestr działalności regulowanej, w drodze decyzji, odmawia wpisu przedsiębiorcy do rejestru, w przypadku gdy:
wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej wpisem, przedsiębiorcę wykreślono z rejestru tej działalności regulowanej w okresie 3 lat poprzedzających złożenie wniosku. Organ prowadzący rejestr wydaje decyzję o zakazie wykonywania przez wnioskodawcę działalności objętej wpisem, jeśli: przedsiębiorca złożył oświadczenie niezgodne ze stanem faktycznym, przedsiębiorca nie usunął naruszeń warunków wymaganych do wykonywania działalności regulowanej w wyznaczonym przez organ terminie, organ stwierdzi rażące naruszenie warunków wymaganych do wykonywania działalności regulowanej przez przedsiębiorcę. Zasada równości, mająca swe źródło, jak już wyżej była mowa, w art. 32 Konstytucji i potwierdzona w art. 6 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oznacza, że wszystkie podmioty prawa, charakteryzujące się daną cechą istotną w równym stopniu, mają być traktowane równo. Zasada równości dotycząca praw i wolności obywateli oznacza zakaz ustanawiania regulacji o charakterze dyskryminującym, ale pod warunkiem, że adresaci normy prawnej charakteryzują się w równym stopniu określonymi cechami. Innymi słowy, zakazane jest nierówne traktowanie podmiotów podobnych, co jednak nie wyklucza nierównego traktowania podmiotów, które podobne nie są. Wprowadzenie zróżnicowania sytuacji prawnej podmiotów podobnych musi mieć racjonalne uzasadnienie, a także mieć związek z innymi wartościami, zasadami lub normami konstytucyjnymi. W zakresie działalności gospodarczej zasada ta oznacza w szczególności: równość w zakresie wyboru formy organizacyjnej, równość w zakresie obowiązków ubezpieczeniowych, równość w zakresie ochrony sądowej, równość w sferze podatkowej i innych obciążeń publicznoprawnych. 4.2 Pojęcie działalności gospodarczej świetle art. 2 ustawy działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz Wposzukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.