1. Zarządzanie strategiczne w procesie pozyskiwania funduszy europejskich

1. Zarządzanie strategiczne w procesie pozyskiwania funduszy europejskich 1.1. Zarządzanie strategiczne w samorządzie Zarządzanie strategiczne to proces, którego celem jest między innymi stymulowanie rozwoju przy uwzględnieniu zmieniających się warunków otoczenia, pozostający w gestii zarówno podmiotów gospodarczych, jak i administracji publicznej. Może mieć charakter globalny, bądź skupiać się na newralgicznych sferach mających szczególne znaczenie dla ogółu. Specyfika procesu zarządzania strategicznego polega na tym, iż może być ono formowane na różnych poziomach: unijnym, krajowym, regionalnym czy lokalnym. Ponadto, wraz z upowszechnieniem się zarządzania strategicznego na wszystkich szczeblach administracji powstają kolejne, nowe dokumenty planistyczne, różniące się między sobą zarówno pod względem technicznym, jak i merytorycznym. Strategiczny kontekst przygotowywanych dokumentów planistycznych na różnych szczeblach władzy jest niezmiernie istotny ze względu na możliwość pozyskiwania dodatkowych środków finansowych z Unii Europejskiej na cele rozwojowe. Środki finansowe UE są gromadzone przez państwa członkowskie a następnie przekazywane do budżetu Unii Europejskiej, będąc prawnie jej zasobami własnymi. Zebrane środki przeznaczane są na realizację wspólnej polityki rolnej oraz polityki spójności mają przyczynić się one do podniesienia konkurencyjności oraz pozytywnie wpłynąć na rozwój całej UE jak i poszczególnych państw wchodzących w jej skład. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej, a przy tym prawo do korzystania z funduszy unijnych daje możliwość wykorzystywania niespotykanych wcześniej kwot dodatkowych środków pieniężnych, rozdysponowywanych między innymi na działania związane z polityką rozwojową, co w przyszłości ma przyczynić się do wzmocnienia potencjału gospodarczego i społecznego czy zmniejszenia dysproporcji rozwojowych poszczególnych regionów w kraju. Odpowiednio ukierunkowane, a przede wszystkim efektywnie wykorzystane unijne wsparcie finansowe otwiera szeroki wachlarz możliwości rozwojowych: począwszy od rozwoju społeczno-gospodarczego regionów i miast, poprzez wspieranie szeroko rozumianej przedsiębiorczości, aż do zindywidualizowanej pomocy dla obywateli kraju w dziedzinie polityki rynku pracy czy pomocy społecznej. 1

Dnia 6 października 2011 r. Komisja Europejska przyjęła projekt pakietu rozporządzeń, określający ramy polityki spójności na lata 2014-2020, podkreślając jej rolę w realizacji Strategii na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Europa 2020 (Europa 2020). W projektach rozporządzeń Komisja Europejska przedstawiła propozycje ważnych rozwiązań w kwestii kreowania oraz wdrażania polityki spójności. Jedną z nich jest postulat wspierania planowania zintegrowanego przejawiający się między innymi w zintegrowanym podejściu do rozwoju lokalnego, który ma być kierowany przez społeczność, ułatwiając przez to realizację lokalnych strategii rozwoju między innymi przez władze lokalne. Negocjacje pomiędzy Komisją Europejską a polskim rządem, mające na celu wypracowanie możliwie najlepszego sposobu zainwestowania środków europejskich w latach 2014-2020, rozpoczęto 5 marca 2014 r. Jest to o tyle ważne, iż środki unijne stanowią podstawę średnio i długookresowej strategii rozwoju kraju. 1 Polityka spójności polega przede wszystkim na pomocy poszczególnym regionom Unii Europejskiej udzielanej w formie dotacji na działania sprzyjające konwergencji, podnoszeniu konkurencyjności regionów i zatrudnienia oraz europejskiej współpracy terytorialnej, co przekłada się na wspieranie wzrostu gospodarczego, społecznego i przestrzennego. Dzięki dotacjom unijnym Polska również ma szansę pobudzić swój wzrost gospodarczy. Kraje, którym UE udziela wsparcia wybierane są na podstawie kryterium wysokości PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca region może liczyć na dotację jeśli jest ono mniejsze niż 75% średniej dla Unii Europejskiej. Polska znajduje się w grupie państw kwalifikujących się do finansowania z Funduszu Spójności. 2 Z finansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego może skorzystać 15 polskich województw (oprócz województwa mazowieckiego) uznanych za regiony słabiej rozwinięte. 3 Województwo mazowieckie również kwalifikuje się do finansowania z EFRR oraz EFS jednak na zasadach przysługujących regionom lepiej rozwiniętym. 4 1 http://www.npf.rpo.lubelskie.pl/front/page/get/663/ 2 Artykuł 4 Decyzji Wykonawczej Komisji Europejskiej z dnia 18 lutego 2014 r. ustanawiającej wykaz regionów kwalifikujących się do finansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego oraz państw członkowskich kwalifikujących się do finansowania z Funduszu Spójności w latach 2014 2020 (notyfikowana jako dokument nr C(2014) 974) (2014/99/UE). 3 Ibidem, Artykuł 1. 4 Ibidem, Artykuł 3. 2

Polska z budżetu unijnej polityki spójności w latach 2014-2020 otrzyma 82,5 mld euro, w tym 5 : 76,9 mld euro w ramach programów operacyjnych, ok. 700 mln euro w ramach programu Europejskiej Współpracy Terytorialnej, 4,1 mld euro z przeznaczeniem na projekty infrastrukturalnej o europejskim znaczeniu, ok. 473 mln euro z Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD), ok. 287 mln euro na pomoc techniczną, ok. 71 mln euro na działania innowacyjne związane z rozwojem obszarów miejskich. Środki te zostaną wydatkowane na inwestycje w zakresie badań naukowych, infrastruktury drogowej, przedsiębiorczości, transportu, cyfryzacji czy włączenia społecznego i aktywizacji zawodowej. Fundusze pochodzące z polityki spójności są inwestowane w poszczególnych regionach i krajach za pośrednictwem krajowych oraz regionalnych programów operacyjnych 6 (przyjętych przez Radę Ministrów 8 stycznia 2014 r.). Obecnie trwają negocjacje z Komisją Europejską dotyczące sześciu programów na lata 2014-2020: 1) PO Infrastruktura i Środowisko (27,41 mld euro ze środków unijnych), 2) PO Inteligentny Rozwój (8,61 mld euro ze środków unijnych), 3) PO Wiedza Edukacja Rozwój( 2,17 mld euro ze środków unijnych), 4) PO Polska Cyfrowa (4,69 mld euro ze środków unijnych), 5) PO Polska Wschodnia (2 mld euro ze środków unijnych), 6) PO Pomoc Techniczna (700,12 mln euro ze środków unijnych). Oprócz programów krajowych negocjowane są również regionalne programy operacyjne, przygotowane przez samorządy województw. Programami krajowymi zarządzać będzie minister właściwy ds. rozwoju regionalnego. Punktem odniesienia dla nich jest zatwierdzona przez Komisję Europejską 23 maja 2014 r. Umowa Partnerstwa 7 podstawowy 5 http://www.mir.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie_2014_2020/strony/start.aspx 6 Portal Funduszy Europejskich http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/rpo/aktualnosci/strony/default.aspx 7 http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020/strony/glowna.aspx#strona=1&zakladka=2 3

dokument, który określa strategię inwestowania Funduszy Europejskich, a tym samym sposób wykorzystania środków europejskich z nowej puli finansowej w Polsce 8. Dokument prezentuje między innymi najważniejsze zasady inwestowania funduszy unijnych, powiązania pomiędzy funduszami, a dokumentami strategicznymi, podział funduszy na poszczególne dziedziny, układ programów operacyjnych, podział odpowiedzialności za zarządzanie pieniędzmi europejskimi pomiędzy szczebel regionalny i centralny. 9 Jednocześnie jest on ściśle powiązany z wymaganiami stawianymi przez Komisję Europejską, strategią Europa 2020 oraz ustalonymi celami rozwojowymi Polski na najbliższe lata. 10 Zgodnie z założeniami Umowy Partnerstwa, fundusze z nowej puli środków europejskich zainwestowane zostaną w te obszary, które przyczynią się do rozwoju Polski w największym stopniu poprzez: zwiększenie konkurencyjności gospodarki, poprawę spójności społecznej i terytorialnej kraju czy podnoszenie sprawności i efektywności państwa. 11 Umowa Partnerstwa przygotowywana jest przez wszystkie kraje Unii Europejskiej. Instytucją wiodącą w Polsce było Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, przy czym dokument powstał we współpracy z urzędami centralnymi, samorządami oraz partnerami społecznymi i gospodarczymi widać zatem, iż już na etapie projektowania i planowania szczególną rolę odgrywa współdziałanie władz różnych szczebli. 12 W polskim prawie najważniejszym aktem prawnym zapewniającym realizację zapisów Umowy Partnerstwa jest Ustawa o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 (tzw. ustawa wdrożeniowa) 13. 8 http://www.mir.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie_2014_2020/programowanie_2014_2020/umowa_partners twa/strony/glowna.aspx 9 http://www.mir.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie_2014_2020/strony/start.aspx 10 http://www.npf.rpo.lubelskie.pl/front/page/get/663/ 11 http://www.mir.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie_2014_2020/strony/start.aspx 12 http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020/strony/umowa_partnerstwa.aspx 13 Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014 2020, Dz.U. 2014 poz. 1146 4

Od strony unijnej zaś wdrażanie Funduszy Europejskich regulują rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE dotyczące perspektywy 2014-2020 14. Realizacja działań, zakładających korzystanie z dostępnych funduszy unijnych, wymaga zaangażowania odpowiednio wykwalifikowanych osób, podmiotów gospodarczych czy instytucji. Perspektywa wykorzystania środków unijnych sprawiła, że samorządy musiały dostosować proces zarządzania strategicznego do nowych uwarunkowań. Tym samym, przy tworzeniu dokumentów strategicznych poruszających kwestie rozwojowe na każdym szczeblu planowania strategicznego w kraju konieczne stało się uwzględnianie dokumentów unijnych. Stąd proces pozyskiwania i wykorzystywania funduszy europejskich na stałe wpisał się w zarządzanie strategiczne oraz odpowiednie dokumenty strategiczne na poziomie unijnym, krajowym, regionalnym, czy miejskim. 1.2. Kontekst dokumentów strategicznych W procesie planowania i zarządzania rozwojem oraz pozyskiwania funduszy unijnych należy mieć wzgląd na właściwą hierarchię dokumentów. Na szczeblu unijnym polityka rozwoju kształtowana jest bezpośrednio przez Strategię na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu - Europa 2020. Do dokumentów strategicznych o zasięgu krajowym należą: Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2030 (DSRK), Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020 (ŚSRK), Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) (oraz odwołująca się do niej Zielona Księga Dotycząca Obszarów Metropolitalnych), Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 (KSRR) oraz Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020. Na poziomie regionalnym ważnym dokumentem jest Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.) (SRWL) oraz będąca jej uzupełnieniem: Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego do 2020 roku (RSI WL). Lokalny wymiar planowania strategicznego prezentuje zaś Strategia Rozwoju Lublina na lata 2013-2020 (Strategia Lublin 2020). Strategia Europa 2020 wyznacza trzy priorytety 15 : 1) wzrost inteligentny rozwój oparty na wiedzy i innowacjach, 14 http://www.mir.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie_2014_2020/strony/start.aspx 15 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu - Europa 2020, Komisja Europejska, Bruksela, 3 marca 2010 r. 5

2) wzrost zrównoważony transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, konkurencyjnej i efektywnie wykorzystującej zasoby, 3) wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu wspieranie gospodarki cechującej się wysokim poziomem zatrudnienia, zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną oraz terytorialną. Ich realizacja ma się odbywać zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym. Instrument realizacji strategii Europa 2020 stanowi 7 projektów przewodnich (inicjatyw flagowych), realizowanych na poziomie UE, państw członkowskich a także władz regionalnych i lokalnych oraz 10 Zintegrowanych Wytycznych dla krajowych polityk gospodarczych i zatrudnienia w państwach członkowskich. Do inicjatyw przewodnich zaliczono 16 : unię innowacji, mobilną młodzież, europejską agendę cyfrową, Europę efektywnie korzystającą z zasobów, politykę przemysłową w erze globalizacji, program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia, europejski program walki z ubóstwem. Podczas gdy na szczeblu unijnym opracowywano strategię Europa 2020 oraz ustalano cele rozwojowe dla Unii Europejskiej, w Polsce trwały prace nad krajowymi dokumentami strategicznymi, w szczególności nad Krajowym Programem Reform na rzecz realizacji strategii Europa 2020 17 (KPR), stanowiącym istotny element krajowego systemu dokumentów strategicznych. Krajowe Programy Reform są głównymi dokumentami wdrażania postanowień strategii Europa 2020 na poziomie państw członkowskich, aktualizowanymi zgodnie z Semestrem Europejskim w kwietniu każdego roku. KPR określa sposób realizacji działań określonych w innych dokumentach strategicznych tak, by wpisywały się one w priorytety wspólnych działań całej Unii Europejskiej. 18 Dzięki corocznej aktualizacji KPR możliwe jest elastyczne reagowanie na zmieniające się warunki realizacji 16 Ibidem 17 Krajowy program reform Europa 2020, przyjęty przez Radę Ministrów 22 kwietnia 2014 r. 18 http://www.mg.gov.pl/bezpieczenstwo+gospodarcze/strategia+europa+2020/krajowy+program+reform 6

priorytetów wynikających ze Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Oznacza to, iż z jednej strony wyzwania europejskie przenoszone są na grunt krajowy za pośrednictwem dokumentów krajowych, zaś z drugiej istnieje możliwość aktywnego współuczestniczenia w procesie formułowania celów strategicznych UE identyfikując krajowe potencjały i bariery. Tym samym, cele rozwojowe oraz priorytety wskazane w dokumentach krajowych w znacznym stopniu wpisują się w cele europejskie. W kontekście członkostwa Polski w Unii Europejskiej Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Europa 2020 jest dokumentem kluczowym o znaczeniu fundamentalnym dla rozwoju całej UE. Po uwzględnieniu specyfiki uwarunkowań oraz kierunków działań określonych w polskich dokumentach strategicznych, dążąc do realizacji celów strategii Europa 2020 Rząd Rzeczpospolitej Polskiej w KPR uznał za najistotniejsze nadrabianie zaległości rozwojowych oraz budowanie przewag konkurencyjnych w obszarze infrastruktury, innowacyjności oraz aktywności dla wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. W myśl przepisów ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z dnia 6 grudnia 2006 r. 19 dokumentem określającym główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, obejmującym okres co najmniej 15 lat jest Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności 20. Jej głównym celem jest poprawa jakości życia Polaków. W myśl postanowień DSRK rozwój Polski powinien zachodzić równocześnie w trzech obszarach strategicznych: 1) konkurencyjności i innowacyjności gospodarki, 2) równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski, 3) efektywności i sprawności państwa. Obszary strategiczne proponowane w Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju związane są z obszarami przedstawionymi w Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 21. Jej głównym celem jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i 19 Artykuł 9 ust. 1 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z dnia 6 grudnia 2006 r. Dz.U. 2006 nr 227 poz. 1658 20 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Warszawa, 11 stycznia 2013 r. 21 Strategia Rozwoju Kraju 2020, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, wrzesień 2012 r. 7

instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności 22. ŚSRK wskazuje w jaki sposób osiągane będą cele strategii Europa 2020, uwzględniając jednocześnie polską specyfikę oraz uwarunkowania przyczyniające się do realizacji krajowych celów rozwojowych. Ponadto, odpowiednie zarządzanie polityką rozwoju ma się przyczynić do efektywniejszego dysponowania środkami publicznymi, co w kontekście ograniczonych środków krajowych wymaga odpowiedniego wykorzystania środków unijnych z nowej perspektywy finansowej 2014-2020. Najważniejszym krajowym dokumentem strategicznym, poruszającym kwestie zagospodarowania przestrzennego kraju jest Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 23, opracowana zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 roku 24. KPZK stała się podstawą do przygotowania planów zagospodarowania przestrzennego województw (PZPW). Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju prezentuje wizję zagospodarowania przestrzennego kraju w perspektywie dwudziestu najbliższych lat, przy czym ustalono w niej zasady i mechanizmy koordynacji i wdrażania publicznych polityk rozwojowych, które mają istotny wpływ terytorialny. Sprawia to, że KPZK posiada wiele cech strategii ogólnorozwojowej łączy elementy zagospodarowania przestrzennego z aspektami rozwoju społeczno-gospodarczego. KPZK kreuje odmienne podejście do roli polityki przestrzennej państwa w realizacji wizji rozwojowych proponuje odejście od dotychczasowej dychotomii planowania przestrzennego i społeczno-gospodarczego na poziomie krajowym, wojewódzkim i lokalnym czy w odniesieniu do obszarów funkcjonalnych, przy jednoczesnym wprowadzeniu współzależności celów polityki przestrzennej z celami polityki regionalnej oraz powiązaniu planowania strategicznego z programowaniem działań w obszarze programów rozwoju oraz programów operacyjnych, których źródłem finansowania są środki Unii Europejskiej 25. 22 http://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/polityka_rozwoju/srk_2020/strony/srk_2020_aktywne_spoleczenstwo _konkurencyjna_gospodarka_sprawne_panstwo_zostala_przyjeta_przez_rm_25092012.aspx 23 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Streszczenie dokumentu rządowego przyjętego przez radę Ministrów 13 grudnia 2011 r., Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2012 r. 24 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717 25 http://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/polityka_przestrzenna/kpzk/strony/koncepcja_przestrzennego_zagosp odarowania_kraju.aspx 8

Kolejnym dokumentem poruszającym kwestie planowania przestrzennego w odniesieniu do realizacji strategicznych celów rozwoju kraju jest Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie 26. Wyznacza ona cele polityki rozwoju regionalnego definiując równocześnie ich relacje w odniesieniu do innych polityk rozwojowych, ukierunkowanych terytorialnie. Do 2020 r. KSRR zakłada realizację trzech celów szczegółowych, do których należą 27 : 1) wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów, 2) budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych, 3) tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań. Przesłanie wynikające z KSRR w kwestii spójności terytorialnej jest zgodne z kierunkiem zaproponowanym w Zielonej Księdze 28 postuluje się przekształcenie różnorodności terytorialnej w siłę przyczyniającą się do lepszego wykorzystania regionalnie zróżnicowanych potencjałów rozwojowych. Ponadto odwołuje się do trzeciego filara polityki spójności Unii Europejskiej wymiaru terytorialnego. Po wejściu w życie Traktatu Lizbońskiego w grudniu 2009 r. spójność terytorialna stała się trwałym elementem polityki rozwoju całej Unii Europejskiej i jedną z jej podstawowych zasad. Układ celów prezentowany w KSRR wynika nie tylko z krajowych potrzeb rozwojowych i modernizacyjnych, lecz także uwzględnia rozwój UE poruszony w strategii dla wzrostu i zatrudnienia UE Europa 2020. Obszarem szczególnego zainteresowania polityki regionalnej, wymagającym podejmowania dodatkowych działań na rzecz zdynamizowania rozwoju oraz nadrobienia zapóźnień ze względu na specyfikę sytuacji społeczno-gospodarczej jest Polska Wschodnia. W latach 2007-2013 w ramach wieloletnich ram finansowych UE makroregion został objęty wsparciem w formie specjalnego ponadregionalnego Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej, stając się tym samym istotnym beneficjentem europejskiej polityki spójności. Charakter oraz skala wyzwań, jakie stoją przed Polską Wschodnią w obliczu zmieniających 26 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie, Dokument przyjęty przez Radę Ministrów dnia 13 lipca 2010 r., Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 13 lipca 2010r. 27 http://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/polityka_regionalna/ksrr_2010_2020/strony/default.aspx 28 ZIELONA KSIĘGA Polityka rozwojowa UE na rzecz wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu i zrównoważonego rozwoju. Zwiększenie skuteczności polityki rozwojowej UE, Komisja Europejska, Bruksela, 10 listopada 2010 r. 9

się warunków globalnych, europejskich oraz krajowych sprawiły, iż uznano za niezbędną dalszą kontynuację i intensyfikację działań publicznych, których celem jest doprowadzenie do skutecznego wykorzystania wewnętrznych potencjałów makroregionu, a przede wszystkim przełamania barier, które utrudniają i spowalniają procesy rozwojowe. Odpowiednio dobrane oraz skutecznie wdrożone programy reform przyczynią się nie tylko do poprawy sytuacji w regionie, lecz także do zwiększenia spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej całego kraju. Przejawem takiego podejścia było przyjęcie przez Radę Ministrów w 2008 r. Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do 2020 roku 29, która jak dotąd jest jedyną rządową strategią skierowaną do grupy województw. Strategia rozwojowa dedykowana Polsce Wschodniej uwzględnia najważniejsze uwarunkowania krajowe i europejskie 30. Wypełnia swoistą lukę pomiędzy Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego 2010-2020 o charakterze uniwersalnym i horyzontalnym ujęciu polityki wobec wszystkich regionów w Polsce, a poszczególnymi Strategiami Rozwoju Województw, dedykowanymi konkretnym województwom. W Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2030 wspomniano o konieczności szczególnego uwzględnienia w planowaniu działań na rzecz rozwoju Polski Wschodniej. W Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 Polska Wschodnia została uznana za obszar koncentracji procesów marginalizacji, który wymaga podjęcia działań prowadzących do wzmocnienia mechanizmów dyfuzji oraz pogłębienia integracji przestrzennej. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 dokonała identyfikacji Makroregionu Polski Wschodniej jako jedynego obszaru problemowego o znaczeniu krajowym w całej Polsce, dla którego zalecana jest centralna interwencja rozwojowa. Z kolei Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 wskazała obszar Polski Wschodniej jako jeden z trzech obszarów, wobec których konieczna jest interwencja na rzecz wzmocnienia spójności przestrzennej, realizowana w formie strategii makroregionalnej. Tym samym można zauważyć, iż oprócz włączenia celów wynikających z dokumentów strategicznych wyższych szczebli w Strategii rozwoju Polski Wschodniej, dokumenty o wyższej randze również zawierają zalecenie co do prowadzenia polityki rozwojowej na tym obszarze, co jednoznacznie przesądza o przenikaniu się procesów zarządzania strategicznego na różnych poziomach. 29 Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020. Aktualizacja, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2013 r. 30 http://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/polityka_regionalna/strategia_rozwoju_polski_wschodniej_do_2020/st rony/podstawowe_informacje.aspx 10

Wizję, cele oraz kierunki rozwoju województwa lubelskiego określa Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.) 31. Jest to najważniejszy dokument programowy, prezentujący zmianę podejścia prowadzenia polityki regionalnej w kwestii programowania rozwoju. Jako dokument strategiczny uwzględnia zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne (w tym globalne, europejskie i krajowe) uwarunkowania mające wpływ na rozwój województwa, przy czym jest również podstawą do formułowania programów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, będąc tym samym zgodnym z dokumentami unijnymi oraz rządowymi. W oparciu o dokumenty krajowe (KSRR oraz KPZK) określono ponadto Obszary Funkcjonalne (Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego) oraz Obszary Strategicznej Interwencji, przejawiające uzasadnioną potrzebę wsparcia oraz służące lepszej organizacji przestrzeni w celu wykorzystania istniejących potencjałów rozwojowych oraz efektywnego prowadzenia polityki rozwoju. Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego w swych postanowieniach jest także spójna z innymi dokumentami strategicznymi szczebla unijnego oraz krajowego. Z punktu widzenia SRWL szczególnie ważne jest odniesienie do celów zawartych w strategii Europa 2020 zwłaszcza na poziomie operacyjnym. 1.3. Wykorzystanie funduszy unijnych w celu realizacji Strategii Rozwoju Lublina na lata 2013-2020 i innych strategii sektorowych Dokumentem strategicznym o wymiarze miejskim jest Strategia Rozwoju Lublina na lata 2013-2020 32, która doskonale wpisuje się w ramy określonej przez państwo polityki rozwoju ukierunkowanej terytorialnie. Za punkt wyjścia przy tworzeniu krajowej polityki miejskiej przyjęto cele i zasady zdefiniowane w strategiach rządowych. Nacisk na miejski wymiar polityki rozwoju wynika z rozporządzeń regulujących politykę spójności UE po 2013 r., stąd krajowa polityka miejska 33 wpisuje się tym samym w realizację strategii Europa 2020 31 Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.), Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie, Lublin, czerwiec 2013 r. 32 Strategia Rozwoju Lublina na lata 2013-2020, Urząd Miasta Lublin, Wydział Strategii i Obsługi Inwestorów, Lublin 2013 r. 33 http://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/polityka_regionalna/rozwoj_miast/kpm/strony/start.aspx 11

rozwój miast oraz zintegrowane podejście do polityki miejskiej ma przełożyć się bowiem na realizację trzech najważniejszych celów rozwojowych Europy. 34 Z perspektywy Strategii Rozwoju Lublina w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego szczególnie ważny jest zapis nadający miastom rolę ośrodków wzrostu 35. KSRR podkreśliła konieczność powiązania strategicznych dokumentów planistycznych różnych szczebli, stąd Strategia Lublin 2020 powiązana została w sposób optymalny ze strategią regionalną. Szczególnie ważnym dokumentem dla rozwoju Miasta Lublin jest Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego, kładąca nacisk na wskazanie głównych przestrzeni aktywności gospodarczej. Ponadto, Lublin został zaliczony do 10 ośrodków metropolitalnych wyodrębnionych na podstawie Zielonej Księgi Dotyczącej Obszarów Metropolitalnych (odwołującej się do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030). Tym samym, Lublin w nowej Strategii postrzegany jest w trzech wymiarach: regionalnym (jako jeden z głównych potencjałów rozwoju), krajowym (jako centrum naukowe i wiedzy a także centrum innowacyjno-gospodarcze dla Polski Wschodniej) oraz europejskim (pełniąc funkcje współpracy wschodniej oraz funkcje administracyjnogospodarcze dla Europy). 36 Omawiając dokumenty strategiczne odnoszące się w swych postanowieniach do Lublina należy uwzględnić również trzy strategie sektorowe Miasta: Strategię Rozwoju Kultury Lublina na lata 2013-2020, Strategię Rozwoju Turystyki Miasta Lublin do roku 2025 oraz Strategię wspierania rozwoju sportu i rekreacji w Lublinie do roku 2015. Ponadto, obecnie trwają prace nad kolejnymi strategiami sektorowymi, do których należą: Strategia zarządzania dziedzictwem kulturowym Miasta Lublin, Strategia Współpracy Terytorialnej Miasta Lublin oraz Strategia Rozwoju Gospodarczego Miasta Lublin. Tak skonstruowane dokumenty strategiczne dotyczące Lublina dają możliwość wykorzystywania przez Miasto unijnych środków pieniężnych przekazywanych w ramach polityki spójności. Lublin pośrednio oraz bezpośrednio jest beneficjentem Programu Operacyjnego Polska Wschodnia 2014-2020, Regionalnego Programu Operacyjnego 34 Strategia Rozwoju Lublina na lata 2013-2020, Urząd Miasta Lublin, Wydział Strategii i Obsługi Inwestorów, Lublin 2013 r., s. 21. 35 Ibidem 36 Strategia Rozwoju Lublina na lata 2013-2020, s. 22. 12

Województwa Lubelskiego oraz innych programów operacyjnych w ramach nowej perspektywy finansowej UE. W ramach polityki spójności samorządy województw w latach 2014-2020 będą zarządzać około 40% funduszy, tj. 31,28 mld euro, inwestując środki za pośrednictwem regionalnych programów operacyjnych. Program dedykowany województwu lubelskiemu Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego opatrzony zostanie dofinansowaniem w wysokości 2 230 958 174 euro. W okresie programowania 2007-2013 łączna wartość wsparcia, jakie Lublin uzyskał na realizację inwestycji wyniosła 1 499 313 481,20 zł, przy czym ze środków unijnych pochodziło 1 343 971 197,35 zł. Tym samym Lublin plasował się w czołówce najbardziej aktywnych miast aplikujących o unijne pieniądze. Od momentu pojawienia się możliwości finansowania przedsięwzięć ze środków unijnych prowadzony był program ich pozyskiwania. Projekty realizowane w ramach programu były ściśle powiązane z dokumentami strategicznymi Miasta oraz przyczyniały się do realizacji postawionych w nich celów, w tym przede wszystkim do wzmocnienia pozycji Lublina na tle miast dysponujących podobnym potencjałem w Polsce i Europie. 37 Polska z kolei znajdowała się w czołówce państw najlepiej wykorzystujących fundusze unijne na rozwój oraz wspomaganie inicjatyw obywatelskich w latach 2007-2013. Obecnie, dzięki odpowiedniemu opracowaniu oraz wdrażaniu strategicznych dokumentów strategicznych na różnych szczeblach władzy, a także implementacji do nich zaleceń ukazywanych w strategiach oraz programach unijnych, możliwe stanie się powtórzenie tego sukcesu zgodnie z nową perspektywą finansową na lata 2014-2020. Proces ujednolicania standardów zarządzania strategicznego przełoży się na efektywniejsze wykorzystanie unijnych środków finansowych, a przy tym na realizację skutecznej polityki rozwoju, mającej pozytywne skutki zarówno w wymiarze gospodarczym, przestrzennym jak i społecznym. Nowy kształt polityki spójności Unii Europejskiej wyznaczył nowe priorytety rozwojowe. Dlatego też Lublin, aby móc skorzystać z szerokiego wachlarza możliwości wsparcia finansowego ze środków unijnych, powinien przy realizacji założonych w Strategii Lublin 2020 celów dążyć do budowania i umacniania mechanizmów konkurencyjności, budowania sieciowych systemów współpracy, efektywnego wykorzystywania wewnętrznego 37 http://bip.lublin.eu/fundusze/index.php?t=200&id=77018 13

potencjału miasta aż w końcu projektowania oraz współfinansowania przedsięwzięć w zakresie rozwoju infrastruktury technicznej. 38 38 Strategia Rozwoju Lublina na lata 2013-2020, s. 23. 14