Analiza śladowa pierwiastków w żywności zwierzęcego pochodzenia ocena jakości badań Józef Szkoda Zakład Farmakologii i Toksykologii Państwowy Instytut Weterynaryjny-Państwowy Instytut Badawczy w Puławach
Pierwiastki toksyczne należą do grupy związków chemicznych, które stanowią duże zagrożenie dla zdrowia człowieka i zwierząt. Szczególnie niebezpieczne są takie pierwiastki jak ołów, kadm, rtęć czy arsen. Również zanieczyszczenie środowiska i żywności tymi pierwiastkami jest nie do uniknięcia.
Dla zabezpieczenia zdrowia konsumentów w większości krajów dostrzeżona została konieczność prowadzenia badań kontrolnych oraz unormowań prawnych określających maksymalne poziomy zanieczyszczeń pierwiastkami tkanek zwierząt i żywności zwierzęcego pochodzenia.
Akty prawne określające dopuszczalne stężenia pierwiastków Rozporządzenie Min. Rol. I Rozwoju Wsi z dnia 21 marca 22 r., określające dopuszczalne stężenia metali ciężkich zanieczyszczających glebę ( Dz. U. Nr 37, poz. 343). Ustawa z dnia 26 lipca 2 r o nawozach i nawożeniu (Dz.( Dz. U. Nr 89, poz. 991). Rozporządzenie Min. Rol. I Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 24 r.,, w sprawie dopuszczalnych zawartości substancji niepożądanych w paszach ( Dz. U. Nr 162, poz. 174). Rozporządzenie Min. Zdrowia z dnia 13 stycznia 23 roku w sprawie maksymalnych poziomów zanieczyszczeń chemicznych i biologicznych, które mogą znajdować się w żywności, składnikach żywności, dozwolonych substancjach dodatkowych, substancjach pomagających w przetwarzaniu albo na powierzchni żywności ( Dz. U. Nr 37, poz. 325, 326).
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 kwietnia 24 (Dz. U. Nr 12) W sprawie maksymalnych poziomów zanieczyszczeń chemicznych i biologicznych, które mogą znajdować się w żywności, składnikach żywności, dozwolonych substancjach dodatkowych, substancjach pomagających w przetwarzaniu albo na powierzchni żywności
Każde laboratorium w zakresie swoich kompetencji może prowadzić badania o charakterze: doświadczalnym rozpoznawczym usługowym kontrolnych badań urzędowych
Szeroki zakres prowadzonych badań może stwarzać dla analityka szereg problemów związanych z : przygotowaniem procedury, pobieraniem materiału do badań postępowaniem z próbkami w laboratorium oznaczaniem
W krajach Unii Europejskiej zasady organizowania i prowadzenia urzędowych badań kontrolnych ujęte są w: Dyrektywa Rady 96/23/EC z dnia 29 kwietna 1996 roku (o środkach przyjętych do monitorowania pewnych substancji i ich pozostałości u zwierząt żywych i w produktach pochodzenia zwierzęcego) Decyzja Komisji 97/747/EC z dnia 27 października 1997 roku (ustalająca ilości i częstotliwość pobierania próbek, przewidzianych w Dyrektywie Rady 96/23/EC, dla monitorowania pewnych substancji i ich pozostałości w niektórych produktach pochodzenia zwierzęcego) Decyzja Komisji 98/179/UE z dnia 23 lutego 1998 roku (określająca szczegółowo przepisy w sprawie oficjalnego próbkowania dla celów monitoringu niektórych substancji i ich pozostałości u żywych zwierząt i w produktach zwierzęcych) Decyzja Komisji 22/657/EC z dnia 12 sierpnia 22 roku (określająca kryteria analityczne zarówno dla metod rutynowych jak i referencyjnych stosowanych w badaniach pozostałości zgodnie Dyrektywą Rady 96/23/EC)
W Polsce urzędowa kontrola żywności prowadzona jest od wielu lat przez Inspekcje podległe Ministerstwu Zdrowia oraz Inspekcje podległe Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Nadzór nad żywnością prowadzony jest zgodnie z zasadą od pola do stołu przez Inspekcję Weterynaryjną i Inspekcję Sanitarną Inspekcja Weterynaryjna sprawuje nadzór nad urzędową kontrolą żywności zwierzęcego pochodzenia na wszystkich etapach produkcji zgodnie z Dyrektywą 96/23/WE z dnia 28 kwietnia 1996 r. oraz Rozporządzeniem (WE) Nr 882/24 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietna 24 r. a także Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 kwietna 24 r. poprzez realizację:
Krajowego programu badań kontrolnych pozostałości chemicznych, biologicznych i leków, których PIWet-PIB PIB w Puławach jest koordynatorem, Zgodnie z obowiązującymi przepisami, badaniami w zakresie zanieczyszczeń chemicznych w Polsce, w tym również metali toksycznych (ołów, kadm, rtęć i arsen) objęte są wszystkie gatunki zwierząt rzeźnych (Rozp. Min. Rol. i Rozwoju Wsi 24).
Rozporządzenie to określa między innymi: wykaz substancji objętych badaniami kontrolnymi pozostałości chemicznych, biologicznych i leków, zwanych dalej badaniami ; zakres i sposób prowadzenia badań; sposób pobierania próbek; zakres badań; rodzaj i wielkość próbek; sposób dokumentowania tryb postępowania wyjaśniającego w przypadku stwierdzenia obecności substancji zakazanych lub przekroczenia dopuszczalnego maksymalnego poziomu pozostałości chemicznych, biologicznych i leków.
Rodzaj i minimalna wielkość pobieranych próbe bek Załącznik nr 3 Rodzaj próbki Mocz Krew (surowica) Mięś ęśnie Wątroba Nerki Tkanka tłuszczowa Wielkość próbki 15 ml 3(15) ml 3 g 2 g 2 g 2 g Gatunki zwierząt bydło, świnie, owce, kozy, konie bydło, świnie, drób bydło, świnie, owce, kozy, konie, drób, zwierzęta łowne, króliki bydło, świnie, owce, kozy, konie, drób, zwierzęta łowne, króliki bydło, świnie, owce, kozy, konie, króliki bydło, świnie, owce, kozy, konie, drób, zwierzęta łowne, króliki Uwagi drób próbka łączna fermowa
Woda przeznaczona do spożycia Środki żywienia zwierząt Mleko surowe od krów Jaja Ryby Miód Rodzaj próbki Środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego z importi mportu Wielkość próbki 5 ml 2 g 5 ml 12 szt. 1 ryba (1 kg) 2 g 3 g Gatunki zwierząt bydło, świnie, drób bydło, świnie, drób Uwagi mleko od jednego producenta na antybiotyki-5 ml na antybiotyki - 5szt
Kontrola pozostałości chemicznych krajowy plan badań Pierwiastki toksyczne ołów, kadm, rtęć, arsen Świnie Bydło Konie Owce/kozy Indyki Gęsi Kaczki Króliki Zwierzęta łowne Ryby Miód Zwierzęta Kurczęta Mleko krowie Jaja kurze Mięś ęśnie 531 21 15 21 2 5 4 4 3 1 1 2 14 4 Wątroba 531 21 15 21 2 5 4 4 3 1 -
Decyzja Komisji 22/657/EC z dnia 12 sierpnia 22 r. ustalająca kryteria dla metod analitycznych i interpretacji wyników w aspekcie Dyrektywy 96/23/EC Wszystkie laboratoria kontrolne żywności muszą być akredytowane i uczestniczyć w regularnym programie zapewnienia jakości badań Stosowane metody rutynowe i referencyjne muszą mieć określone dla poszczególnych technik kryteria sprawności i być poddane procedurom walidacji Istotne jest określanie minimalnego wymaganego stężenia analitu (wykrycie i potwierdzenie) dla harmonizacji sprawności analitycznej metod stosowanych w badaniach substancji zakazanych lub dla których brak jest wartości limitowanej (ang. minimum required performance limits, MRPL) Dla substancji zakazanych (Grupa A, Dyrektywa 96/23) kryteria i zalecenia ujęte w tej Decyzji muszą być wdrożone w ciągu 2 lat, dla pozostałych związków (Grupa B) w ciągu 5 lat
Czy laboratorium jest w stanie rozwiązać określone zadania? Odpowiedzią na tak postawione pytanie jest walidacja.
Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących opisane zostały w Polskiej Normie PN-EN ISO/IEC 1725, 21+ Ap 1:23.
W Zakładzie Farmakologii i Toksykologii PIWet-PIB badane są metale z wykorzystaniem różnych technik analitycznych ASA: oznaczanie z atomizacją w piecu grafitowym (Pb, Cd) oznaczanie techniką generacji wodorków (As) AAS Analizator Rtęci AMA 254 (Hg) absorpcyjna spektrometria atomowa atomizacja w płomieniu acetylen/powietrze (Zn, Fe, Cu i inne)
METODA OZNACZANIA METALI TECHNIKĄ ASA W MATERIALE BIOLOGICZNYM: PRÓBKA HOMOGENIZACJA PRZYGOTOWANIE ROZTWORÓW WZORCOWYCH WAŻENIE MINERALIZACJA WYKONANIE KRZYWEJ KALIBRACYJNEJ OZNACZANIE ASA WYNIK POMIARU
Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii GIWhig.-5-3/6 z dnia 21 marca 26 r. Rozdział VI. Sposób Pobierania Próbek (strategia i kryteria doboru pobierania próbek)
Postępowanie z próbkami w laboratorium W laboratorium, zgodnie z normami międzynarodowymi powinny być stosowane następujące określenia: próbka laboratoryjna próbka reprezentatywna dla danej partii, obiektu, otrzymana w wyniku redukcji dostarczonej próbki i przeznaczona do analizy lub innego badania próbka do badań reprezentatywna część próbki laboratoryjnej, otrzymana przez jej podzielenie odważka analityczna reprezentatywna część próbki do badań lub próbki laboratoryjnej
Próbka wraz z towarzyszącymi dokumentami (kopia pisma przewodniego, kopia protokołu pobrania próbki, karta próbki, inne dokumenty) dostarczana jest do laboratorium, gdzie podlega wpisowi w Zakładowym Rejestrze Próbek.
Próbkę laboratoryjną do urzędowych badań kontrolnych dzieli się na tzw. podpróbki A i B (Decyzja komisji 98/179/UE) w warunkach zapewniających czystość dostarczonego materiału. Musi być zagwarantowana przynależność próbek częściowych do próbki zbiorczej oraz wzajemna przynależność próbki A i B. Próbka A przeznaczona jest do bieżącej analizy. Z próbki tej zgodnie z odpowiednią procedurą badawczą przygotowuje się próbkę do badań przez dokładnie rozdrobnienie i wymieszanie. Próbki A do czasu wykonania analizy należy przechowywać w warunkach zgodnie z właściwymi zaleceniami.
Próbki po badaniu, od daty wysłania sprawozdania z badań przechowuje się przez okres ustalony w danym laboratorium, jednak nie krótszym niż dwa tygodnie. W przypadku stwierdzenia przekroczeń dopuszczalnych stężeń lub wykrycia substancji niedozwolonych próbki przechowuje się do czasu wyjaśnienia sprawy. Próbka B służy jako laboratoryjna próbka zabezpieczająca do potwierdzenia pozytywnych wyników badania próbki A na zawartość pozostałości. Próbkę B pakuje się osobno, oznacza wyraźnie jako próbkę B i niezwłocznie składa na przechowanie w laboratorium. W zależności od materiału badawczego próbki B (laboratoryjne próbki zabezpieczające) przechowuje się w chłodni lub zamrażarce do czasu wyjaśnienia sprawy, ale przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.
Badania usługowe Pewien problem stwarza zawsze ilość pobranych próbek z określonej partii materiału. W Decyzji Komisji 21/22 EC z dnia 8 marca 21 r. oraz Rozp.. Min. Zdrow.. z dnia 3 kwietnia 24 r. przyjęto, że do badania pozostałości chemicznych minimalna ilość próbek powinna wynosić: < 5 kg - 3 próbki op. jedn.: od 1 do 25 1 op. 5 5 5 kg - 5 próbek od 26 do 1 5% (2 op.) > 5 kg - 1 próbek > 1 5% (1 op.) Z każdej dostarczonej próbki laboratoryjnej należy przygotować próbkę do badań przez dokładne jej rozdrobnienie i wymieszanie.
Mleko i przetwory mleczne Ważnym elementem w badaniach chemicznych mleka i przetworów mlecznych jest pobieranie i przechowywanie próbek. Polska Norma PN 86 (Mleko i przetwory mleczarskie) opisuje sposób pobierania i transportowania tego rodzaju materiału do badań. Pobieranie próbek do badań chemicznych (ich masa lub objętość) zależą od rodzaju produktu i rodzaju badań. Próbkę stanowi cała zawartość opakowania jednostkowego lub jego wielokrotność w przypadku małych opakowań. Masa próbki mleka w proszku, masła, sera nie powinna być mniejsza niż 2 25 g. Należy pamiętać o zasadzie, że na każdy kierunek badania powinna być pobrana oddzielna próbka. Próbki powinny być oznakowane w sposób umożliwiający identyfikację partii, z której zostały pobrane. W warunkach laboratoryjnych mleko i produkty mleczne powinny być przechowywane w temperaturze od 2 do 8 C. 8 Natomiast w przypadku badań specjalistycznych jak leki, pestycydy czy metale próbki mogą być przechowywane przez dłuższy czas w stanie zamrożonym.
Środki żywienia zwierząt W przypadku badań chemicznych pasz ważne jest, aby do laboratorium trafiła reprezentatywna próbka laboratoryjna, nie uszkodzona i nie zmieniona podczas transportu i składowania. Zasady pobierania próbek środków żywienia zwierząt zawarte zostały w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 marca 23 roku, Dz.U. Nr 49. Sposób przygotowania próbek pasz do badań określa Polska Norma PN ISO 6498 21 (Pasze Przygotowanie próbek do badań)
Walidację powinno się przeprowadzić w przypadku: metod nieznormalizowanych metod opracowanych przez laboratorium metod znormalizowanych wykorzystywanych poza przewidzianym dla nich zakresem metod znormalizowanych, które zostały rozszerzone lub zmodyfikowane Walidacja powinna być na tyle obszerna, na ile jest to konieczne przy danym zastosowaniu lub obszarze zastosowania. (PN-EN ISO/IEC 1725:21+Ap1:23
Proces walidacji powinien obejmować: stosowanie materiałów odniesienia: CRM (Certificate Reference Material), HRM (Homemade Reference Material), RM (Reference Material) stosowanie różnych procedur (metod) analitycznych udział w badaniach międzylaboratoryjnych lub testach biegłości systematyczna ocena czynników wpływających na wynik wyznaczenie niepewności wyniku oparte na teoretycznych podstawach metody i na praktycznym doświadczeniu (PN-EN ISO/IEC 1725:21+Ap1:23)
Możliwe źródła niepewności pobieranie próbki (jednorodność, wpływ temperatury i ciśnienia itp.) przygotowanie próbki (warunki przechowywania, czystość stosowanych odczynników, błędy rozcieńczania bądź zatężania itp.) niepewność stosowanych materiałów odniesienia kalibracja przyrządu pomiarowego (precyzja przyrządu, błędy kalibracji, zgodność próbki z kalibrantem itp.) pomiar sygnału (warunki pomiaru, efekty matrycowe, zakłócenia pochodzące od reagentów lub innych analitów, ustawienia parametrów przyrządu, precyzja powtórzeń pomiarów próbki, rozdzielczość pomiaru itp.) przetwarzanie danych (uśrednianie, kontrola zaokrągleń itp.)
W jakich przypadkach należy oszacować niepewność wyniku? po wprowadzeniu nowej procedury analitycznej przy zmianie parametrów krytycznych stosowanej procedury analitycznej w trakcie przeprowadzania procesu walidacyjnego Metrologicznie nieuzasadnione jest dążenie do bardzo małej niepewności wyniku
Dlaczego wyznaczana jest niepewność wyniku? spełnienie wymogów normy ISO 1725 poprawnie wyznaczona wartość niepewności wskazuje na jakość wyników (ważne zarówno dla laboratorium jak i klienta) pozwala na uzyskanie informacji o wartości mierzonej umożliwia porównywanie wyników prawidłowo udokumentowany budżet niepewności pozwala na właściwą interpretację wyników Wiarygodność wyniku związana jest w dużej mierze z wiedzą badacza o niepewności tego wyniku
Kontrola pracy laboratoriów powinna obejmować Wewnętrzna kontrola jakości badań - badania wewnątrzlaboratoryjne próbki do badań wzmocnione określonymi stężeniami badanych związków - badania certyfikowanych materiałów odniesienia BCR 184 Bovine Muscle (Mięśnie wołowe) BCR 185 Bovine Liver (Wątroba wołowa) BCR 186 Pig Kidney (Nerki wieprzowe) BCR 151 Skim Milk Powder (Odtłuszczone mleko w proszku)
Zakład Farmakologii i Toksykologii PIWet w Puławach: - jako organizator badań międzylaboratoryjnych dla ZHW oraz - jako krajowe laboratorium referencyjne uczestniczy w międzynarodowych badaniach biegłości organizowanych przez: Food Analysis Performance Assesment Schemes (FAPAS) Luty 21 Crab Meat Test Material Series 7, Round 29 Zakres badań: arsen, kadm, rtęć, miedź Październik 21 Canned Fish Test Material Series 7, Round 33 Zakres badań: kadm, ołów, rtęć Listopad 24 Milk Powder Test Material Series 7, Round 52 Zakres badań: kadm, ołów, rtęć, arsen
Milk Powder Test Material Series 7, Round (24 r) Pierwiastek Wartość referencyjna µg/kgg/kg Wartość oznaczona µg/kgg/kg Z-score L. lab. L. lab. Z-score 2 Procent Ołów 12, 17,,2 122 84 69 Kadm 44,4 44,4, 128 15 82 Rtęć 38,2 37,5 -,1 111 9 81 Arsen 5,5 52,,1 92 57 62
European Union Reference Laboratory for Residue Instituto Superiore di Sanita Rome 7th Proficiency Test on Assurance of Trace Element Deterimnation in Matrices of Animal Origin Luty 22 Zakres badań: arsen, kadm, ołów, rtęć, cynk Maj 22 Zakres badań: arsen, kadm, ołów, rtęć, miedź, żelazo European Commision Joint Research Centre Institute for Reference Materials and Measurements Belgium IMEP-19: Trace Elements in Rice Wrzesień 22 Zakres badań: ołów, kadm, miedź, cynk European Commision Joint Research Centre Institute for Reference Materials and Measurements Belgium IMEP-2: Trace Elements in Tuna Fisch Październik 23 Zakres badań: ołów, rtęć, arsen
Maksymalne zawartości ołowiu, kadmu i rtęci w żywności Rozporządzenie Komisji 466/21/EC z dnia 8 marca 21 roku Ołów (mg/kg) mięso,1 narządy,5 mleko,2 ryby,2 skorupiaki,5 zboża,2 warzywa,1 owoce,1 małe owoce,3 Kadm (mg/kg) mięso,5; konina,2 wątroba,5 nerki 1, ryby,5 skorupiaki,5 zboża,1 warzywa i owoce,5 warzywa korzeniowe,1 warzywa liściaste,2 Rtęć (mg/kg) ryby i produkty rybne,5 niektóre gatunki ryb 1,
Maksymalne poziomy zanieczyszczeń metalami szkodliwymi dla zdrowia Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 kwietnia 24 r. Pochodzenie Ołów Kadm mg/kg Rtęć Arsen Cynk Uwagi Mięso ssaków i drobiu, świeże i mrożone oraz jaja,1,5,2,2 - w mięsie koni Cd,2 Wątroba Nerki,5,5,5 1,,5,5,5,5 - - nie nadają się do spożycia nerki i wątroby koni Ryby i przetwory,2,5,5 4, - w rybach drapieżnych Hg- 1, Tłuszcze zwierzęce, masło,1,2,1,1 - Mleko i napoje,2,1,1,1 -
Pismo Głównego Lekarza Weterynarii z dnia 14 września 24 r (GIWhig.51/mon mon/257/24) Dotyczy: interpretacji wyników badań kontrolnych pozostałości chemicznych, biologicznych i leków. W sytuacji, w której stwierdza się brak uregulowań prawnych na poziomie unijnym i krajowym, przy interpretacji wyników należy kierować się wykładnią podaną w krajowym programie badań kontrolnych pozostałości chemicznych, biologicznych i leków w pozycji poziomy działania (jest to czasowe stosowanie poziomów działania).
Pierwiastki toksyczne w tkankach świń Pierwiastek Tkanka Liczba próbek badanych Liczba próbek negatywnych n % Liczba próbek pozytywnych n % Liczba próbek > MPZM n (%) Wartość maks. mg/kg Ołów mięś ęśnie 536 176 32,8 36 67,2 2 (,4) 7,15 wątroba 52 69 13,3 451 86,7 3 (,6) 3,5 Kadm mięś ęśnie 536 186 34,7 35 65,3 1 (,2) 7,15 wątroba 52 4,8 517 99,2 1(1,9 1,9) 9,57 Rtęć mięś ęśnie 536 321 59,9 214 4,1,8 wątroba 52 163 31,3 358 68,7,37 Arsen mięś ęśnie 536 43 75,2 133 24,8,11 wątroba 52 272 52,3 248 47,7,12
Pierwiastki toksyczne w tkankach bydła Pierwiastek Tkanka Liczba próbek badanych Liczba próbek negatywnych n % Liczba próbek pozytywnych n % Liczba próbek > MPZM n (%) Wartość maks. mg/kg Ołów mięś ęśnie 214 58 27,1 156 72,9 2 (,9),15 wątroba 214 11 5,1 23 94,9,38 Kadm mięś ęśnie 214 47 22, 167 78,,23 wątroba 214 2,9 212 99,1 2 (,9),749 Rtęć mięś ęśnie 214 126 58,9 88 41,1,1 wątroba 214 26 12,1 188 87,9,4 Arsen mięś ęśnie 214 149 69,6 65 3,4,1 wątroba 214 92 43, 121 57,,1
Pierwiastki toksyczne w tkankach koni Pierwiastek Tkanka Liczba próbek badanych Liczba próbek negatywnych n % Liczba próbek pozytywnych n % Liczba próbek > MPZM n (%) Wartość maks. mg/kg Ołów mięś ęśnie 15 15 1,,9 wątroba 15 15 1,,37 Kadm mięś ęśnie 15 15 1, 5 (3,3),29 wątroba 15 15 1, 145 (96,7) 6,59 Rtęć mięś ęśnie 15 33 22, 117 78,,2 wątroba 15 4 2,7 146 97,3,15 Arsen mięś ęśnie 15 15 1, wątroba 15 15 1, Mięśnie MPZ maksymalny poziom zanieczyszczenia Pb,1 mg/kg; Cd,2 mg/kg; Hg,2 mg/kg; As,2 mg/kg
Pierwiastki toksyczne w tkankach zwierząt łownych Pierwiastek Tkanka Liczba próbek badanych Liczba próbek negatywnych n % Liczba próbek pozytywnych n % Liczba próbek > MPZM n (%) Wartość maks. mg/kg Ołów mięś ęśnie 11 15 14,9 86 83,1 7 (6,93),54 wątroba 91 5 5,5 86 94,5,4 Kadm mięś ęśnie 11 27 26,7 74 73,3 1 (1),13 wątroba 91 91 1, 3 1,773 Rtęć mięś ęśnie 11 24 23,8 75 76,2,13 wątroba 91 2 2,2 89 97,8 1 (1),1 Arsen mięś ęśnie 11 56 55,4 56 44,6,8 wątroba 91 4 39,6 51 6,4,21
Pierwiastki toksyczne w tkankach drobiu Pierwiastek Tkanka Liczba próbek badanych Liczba próbek negatywnych n % Liczba próbek pozytywnych n % Liczba próbek > MPZM n (%) Wartość maks. mg/kg Ołów mięś ęśnie 343 19 31,8 234 68,2 5 (1,5),44 wątroba 323 95 29,4 228 7,6,43 Kadm mięś ęśnie 344 121 35,2 121 64,8 5 (1,5),662 wątroba 326 14 4,3 312 95,7 4(1,2),973 Rtęć mięś ęśnie 342 2 21,2 142 78,8,8 wątroba 323 12 37,2 23 62,8,19 Arsen mięś ęśnie 341 218 63,9 123 36,1,6 wątroba 323 181 56, 142 44,,15
Pierwiastki toksyczne w mięśniach ryb Pierwiastek Liczba próbek badanych Liczba próbek negatywnych n % Liczba próbek pozytywnych n % Liczba próbek > MPZM n (%) Wartość maks. mg/kg Ołów 95 36 37,9 59 62,1,2 Kadm 95 33 34,7 62 65,3,5 Rtęć 95 95 1,448 Arsen 95 32 33,7 63 66,3 2,3 MPZ Pb,2 mg/kg; Cd,5 mg/kg; Hg,5 mg/kg; ryby drapieżne 1, mg/kg; As 4, mg/kg (Rozporządzenie Min. Zdrowia z dn. 13 stycznia 23 r., r Dz.U. Nr 37)
Pierwiastki toksyczne w mleku krowim Pierwiastek Liczba próbek badanych Liczba próbek negatywnych n % Liczba próbek pozytywnych n % Liczba próbek > MPZM n (%) Wartość maks. mg/kg Ołów 26 17 51,9 99 48,1 7 (3,4),9 Kadm 26 117 56,8 89 43,2 5 (2,4),15 Rtęć 26 138 66,9 68 33,1,2 Arsen 26 144 69,9 62 3,1,1 MPZ Pb,2 mg/kg; Cd,1 mg/kg; Hg,1 mg/kg; As,1 mg/kg; (Rozporządzenie Min. Zdrowia z dn. 13 stycznia 23 r., r Dz. U. Nr 37)
,16,14,12,1 mg/kg,8,61,6,4,38,29,28,5,37,2,6 Świnie Bydło Konie Drób Dziczyzna Ryby Mleko Średnie stężenia ołowiu w mięśniach zwierząt i mleku
,5,86 (maks.,29 ),4,3 mg/kg,2,1,5,5,8,8,5,2 Świnie Bydło Konie Drób Dziczyzna Ryby Mleko Średnie stężenia kadmu w mięśniach zwierząt i mleku
,3,31,2 mg/kg,1,1,1,1,1,3,1,1 Świnie Bydło Konie Drób Dziczyzna Ryby Mleko Jaja Średnie stężenia rtęci w mięśniach zwierząt, mleku i jajach
Ocena narażenia Zgodnie z zaleceniami Komitetu Ekspertów FAO/WHO tymczasowe tolerowane tygodniowe pobranie (PTWI Provisional Tolerable Weekly Intake) ) pierwiastków toksycznych przez człowieka na kg masy ciała nie powinno przekraczać: ołów 25 µg/kg; kadm 7 µg/kg; rtęć 5 µg/kg; arsen 15 µg/kg. Prawidłowej oceny zagrożenia zdrowia powinno się dokonać na podstawie analizy ich zawartości w racjach pokarmowych bądź też ocenie ich zawartości w poszczególnych produktach spożywczych z uwzględnieniem danych o ich spożyciu.
Podsumowanie w badaniach prowadzonych w każdym laboratorium bardzo ważna jest wiarygodność otrzymywanych wyników jakość badań możemy zapewnić poprzez walidację procedury, stosowanie materiałów odniesienia, prowadzenie badań wewnątrzlaboratoryjnych, udział w badaniach międzylaboratoryjnych krajowych i międzynarodowych zakres walidacji powinien być dostosowany do używanej techniki i metody analitycznej badania kontrolne tkanek zwierząt rzeźnych wskazują, że w około 2% próbek stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych limitów