Zmiany klimatu i kwestia adaptacji Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (SPA 2020) Szymon Tumielewicz Zastępca Dyrektora Departament Zrównoważonego Rozwoju
Zmiany klimatu 2
Scenariusze klimatyczne dla Polski Scenariusz wiązkowy zmian sum opadów w Polsce w sezonie letnim dla okresów 2011-2030 i 2081-2100. Mapy prezentują zmiany w % w stosunku do wartości średniej z okresu 1971-1990 Źródło: Projekt KLIMAT Wpływ zmian klimatu na środowisko gospodarkę i społeczeństwo IMGW 2012 4
Zmiany klimatu - wzrost natężenia zjawisk ekstremalnych przykład Wisły 2010 r. 5
2012 r. Zmiany klimatu - wzrost natężenia zjawisk ekstremalnych przykład Wisły 6
mitygacja adaptacja Cel powstania SPA 2020 Wzmocnienie filaru adaptacyjnego w polityce klimatycznej Polityka klimatyczna Zmniejszenie wrażliwości kraju na zmiany klimatyczne Stworzenie warunków dla stabilnego rozwoju społeczno -gospodarczego w obliczu ryzyk zw. ze zmianami klimatu Impuls dla innowacyjności 7
Strategia Adaptacyjna UE Dokument ramowy (komunikat KE oraz załączniki) zawierający kierunkowe wytyczne w zakresie adaptacji do zmian klimatu dla państw członkowskich i regionów UE. Główne założenia: zwiększenie świadomości nt. wagi adaptacji, wymiana informacji (climate-adapt.eea.europa.eu), współpraca i partnerstwo, zintegrowane podejście włączenie kwestii adaptacyjnych do innych polityk. 8
SPA 2020 w systemie dokumentów strategicznych SPA 2020 9
Główne fazy projektu faza przygotowawczoanalityczna Projekt KLIMADA (MŚ, IOŚ, NFOŚiGW) faza wykonawcza SPA 2020 10
SPA 2020 etapy przygotowania wiosna - lato 2012 r.- koncepcja dokumentu, struktura i wstępny projekt październik listopad 2012 r. - uzgodnienia wewnętrzne grudzień 2012 r. - akceptacja projektu SPA 2020 przez Kierownictwo Resortu grudzień 2012 r. - przekazanie projektu SPA 2020 do wstępnych uzgodnień międzyresortowych styczeń luty 2013 r. prowadzenie uzgodnień międzyresortowych i SOOŚ wiosna - lato 2013 r. uzgodnienia w ramach KSE, KRMC, KWRiSR, KK PR, KRM październik 2013 r. przyjęcie dokumentu przez Rade Ministrów 11
Powiązanie SPA 2020 ze strategiami zintegrowanymi Cele SPA 2020 Cel 1. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska Cel 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich Cel 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu Cel 4. Zapewnienie zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzględnieniem zmian klimatu Cel 5. Stymulowanie innowacji sprzyjających adaptacji do zmian klimatu Cel 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu Korespondująca strategia zintegrowana Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa Strategia rozwoju transportu Krajowa strategia rozwoju regionalnego Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki Strategia rozwoju kapitału społecznego 12
Zakres SPA 2020 Diagnoza i scenariusze zmian klimatu cele i kierunki działań adaptacyjnych, które należy podjąć w najbardziej wrażliwych sektorach i obszarach w okresie do roku 2020 w odniesieniu do: gospodarki wodnej, rolnictwa, leśnictwa, różnorodności biologicznej (w tym NATURA 2000), zdrowia, energetyki, budownictwa i gospodarki przestrzennej, obszarów zurbanizowanych, transportu, obszarów górskich, strefy wybrzeża. działania adaptacyjne, w tym działania priorytetowe, wskazuje podmioty odpowiedzialne za ich realizację oraz podaje wskaźniki monitorowania i oceny realizacji przyjętych celów. ramy finansowe 13
SPA 2020 kluczowe obszary Gospodarka wodna i morska DZIAŁANIA ADAPTACYJNE zagrożenia SPA 2020 Zreformowanie struktur gospodarki wodnej z uwzględnieniem adaptacji do zmian klimatu. Nadmiar wody - powodzie i podtopienia Deficyt wody - susze Sztormy i erozja brzegów morskich Uwzględnianie aktualnego i potencjalnego wzrostu poziomu morza i zagrożenia powodziowego w planach inwestycyjnych w strefie nadmorskiej i wodach przybrzeżnych. Opracowanie i wdrożenie metod oceny ryzyka powodziowego i ryzyka podtopień. 14
SPA 2020 kluczowe obszary Rolnictwo i obszary wiejskie DZIAŁANIA ADAPTACYJNE zagrożenia SPA 2020 Nadmiar i deficyt wody Zmienność plonowania Rozwój szkodników Rozwój systemów monitoringu i wczesnego ostrzegania o możliwych skutkach zmian klimatycznych dla produkcji roślinnej i zwierzęcej. Wsparcie inwestycyjne gospodarstw oraz doradztwo technologiczne uwzględniające aspekty dostosowania budownictwa wiejskiego i produkcji rolnej do zwiększonego ryzyka klimatycznego. 15
SPA 2020 kluczowe obszary Różnorodność biologiczna DZIAŁANIA ADAPTACYJNE zagrożenia SPA 2020 Zmiany w zasięgu występowania i cyklach rozrodczych gatunków Zmiany w reżimie hydrologicznym Migracja gatunków inwazyjnych Przygotowanie strategii, planów ochrony, programów ochrony lub planów zadań ochronnych w zakresie ochrony przyrody z uwzględnieniem zmian warunków klimatycznych. Zróżnicowanie i dostosowanie drzewostanów. Ochrona gleb przed erozją 16
SPA 2020 kluczowe obszary Energetyka DZIAŁANIA ADAPTACYJNE zagrożenia SPA 2020 Silne wiatry i ekstrema temperaturowe Oblodzenia sieci przesyłowych Deficyt wody (do celów chłodniczych) Przygotowanie systemu energetycznego do zmienionych warunków z uwzględnieniem szczytu zimowego i letniego zapotrzebowania na energię. Zapewnienie awaryjnych źródeł energii oraz przesyłu w przypadkach, w których zastosowanie podstawowych źródeł nie będzie możliwe. Zapewnienie awaryjnych źródeł chłodzenia 17
SPA 2020 kluczowe obszary Transport DZIAŁANIA ADAPTACYJNE zagrożenia SPA 2020 Zjawiska ekstremalne, w tym powodzie i podtopienia Zmiany chwilowych warunków pogodowych Uwzględnienie w procesie projektowania i budowy infrastruktury transportowej zmienionych warunków klimatycznych. Utworzenie \ rozwijanie systemów stałego monitoringu wrażliwych na zmiany klimatu elementów budownictwa i infrastruktury transportowej i 18
SPA 2020 - szczególna wrażliwość miast na zmiany klimatu powodzie DZIAŁANIA ADAPTACYJNE zagrożenia SPA 2020 miejska wyspa ciepła ocena wrażliwości miasta i zaplanowanie kompleksowych działań adaptacyjnych (strategie / plany) deficyt wody deszcze nawalne i podtopienia skuteczne planowanie przestrzenne z uwzględnieniem ryzyk klimatycznych efektywne zarządzanie wodami opadowymi, w tym wykorzystanie wód opadowych ekspansja terenów zielonych i wodnych, rewitalizacja przyrodnicza 19
SPA 2020 Zagadnienia horyzontalne SPA 2020 Edukacja Zwiększanie świadomości w zakresie zmian klimatu i sposobów minimalizowania ich skutków (administracja szczebla centralnego, regionalnego i lokalnego) Edukacja w zakresie zmiany zachowań na sprzyjające adaptacji do zmian klimatu, w tym oszczędne korzystanie z zasobów, gł. wody (społeczeństwo) Innowacje Wspieranie innowacji technologicznych - przeprowadzenie analizy potencjału polskiej gospodarki do wytwarzania i wdrażania innowacyjnych technologii adaptacyjnych. Wspieranie innowacji organizacyjnych - opracowanie procedur dot. współpracy służb i instytucji na potrzeby reagowania na wielowymiarowe zagrożenia zw. ze zmianami klimatu Promocja innowacyjnych rozwiązań w zakresie adaptacji produkcji rolnej i rybackiej do zmian klimatu. 20
SPA 2020 wdrażanie SPA 2020 wskazuje główne podmioty odpowiedzialne za realizację działań SPA 2020 jest dokumentem kierunkowym, zawarte w SPA 2020 cele i kierunki działań powinny zostać rozwinięte poprzez : na poziomie krajowym sektorowo: uwzględnienie kwestii adaptacyjnych w strategiach, planach i programach (w tym w programach operacyjnych finansowanych ze środków UE) oraz w procesie legislacyjnym na poziomie regionalnym i lokalnym przeprowadzenie oceny wrażliwości danego terytorium na zmiany klimatu i uwzględnienie adaptacji w planowaniu strategicznym i operacyjnym (w tym regionalne programy operacyjne) 21
Mainstreaming adaptacji do zmian klimatu w Polsce SPA 2020 Scenariusze zmian klimatu Wrażliwe sektory Cele i kierunki działań Zaangażowane podmioty Poziom krajowy - sektory Poziom regionalny / lokalny Ministerstwo Środowiska - miękka koordynacja Strategie i plany sektorowe Programy sektorowe (w tym finansowanie adaptacji w PO) Legislacja Standardy adaptacji do zmian klimatu (np. infrastruktura odporna na zmiany klimatu) Ministerstwo Środowiska Regionalne strategie i plany Regionalne programy (w tym finansowanie adaptacji w RPO) Ocena wrażliwości terytorium na poziomie lokalnym i odpowiedź w postaci strategii / planów adaptacji (w tym dla miast) Wymiana informacji i ogólnodostępna baza wiedzy portal KLIMADA Wdrażanie adaptacji poprzez istniejące fora i narzędzia w ramach systemu zarządzania rozwojem Wytyczne dot. inwestycji odpornych na zmiany klimatu (w oparciu o Wytyczne KE) Współpraca z MIR - programowanie NPF 2014-2020 Wytyczne dla RPO 2014-2020 Finansowanie adaptacji (krajowe i regionalne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej) Wytyczne dla systemu OOŚ
Finansowanie adaptacji do zmian klimatu - wybrane źródła Źródła Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej Budżety jednostek samorządu terytorialnego Krajowe oraz regionalne programy operacyjne w ramach nowej perspektywy finansowej 2014-2020 Instrument LIFE 2014-2020 Podstawa prawna/ strategiczna Wspólna Strategia Działania Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata 2013-2016 z perspektywą do 2020 roku, -Cel horyzontalny - promowanie zachowań ekologicznych, działań i przedsięwzięć służących zachowaniu bogactwa różnorodności biologicznej oraz adaptacji do zmian klimatycznych. -Priorytet 1 - działanie - Adaptacja sektora gospodarki wodnej do zmian klimatycznych Strategia działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na lata 2013-2016 z perspektywą do 2020 r.: -Priorytet 1: Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi -Priorytet 4: Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów Lokalne strategie/ plany adaptacji Program Operacyjny dotyczący gospodarki niskoemisyjnej, ochrony środowiska, przeciwdziałania i adaptacji do zmian klimatu, transportu i bezpieczeństwa energetycznego (POIiŚ BIS) - w szczególności w ramach celu szczegółowego 5.1. wzmacnianie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu oraz 5.2 zwiększenie możliwości zapobiegania zagrożeniom naturalnym i reagowanie na nie (dodatkowo w celu tematycznym dotyczącym transportu ( CT 7) i gospodarki niskoemisyjnej ( CT 4). Regionalne Programy Operacyjne. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój w celu szczegółowym 6.7. wspieranie przemian przemysłowych w kierunku gospodarki zasobooszczędnej oraz promowanie ekologicznego wzrostu gospodarczego (innowacje). Podprogram na rzecz klimatu - łagodzenie (redukcja CO2) i adaptacja do zmian klimatu
www.klimada.mos.gov.pl 24
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ