"Wyzwania związane z adaptacją do zmian klimatu a kierunki polityki miejskiej"

Transkrypt

1 "Wyzwania związane z adaptacją do zmian klimatu a kierunki polityki miejskiej" II Kongres Rewitalizacji Miast Kraków r. Szymon Tumielewicz Zastępca Dyrektora Departamentu Zrównoważonego Rozwoju 1

2 Europa - kluczowa rola miast Główne wyzwania przed jakimi stoi ludzkość, takie jak zdrowie publiczne, rozwój gospodarczy, ubóstwo, energia, wyczerpywanie się zasobów oraz stan środowiska są zadaniami stojącymi przed miastami. Ich rozwiązanie zależy od kierunku rozwoju, który te miasta obejmą. A te wyzwania będą rosły w miarę, jak miasta będą się powiększać Margot Wallström wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej 2007 r. 2 2

3 Polityka miejska a adaptacja - raport Europejskiej Agencji Środowiska Główne wyzwania stojące przed miastami wskazywane w raporcie przygotowanym przez EEA to: wysokie temperatury i fale upałów(fale upałów przyczyniły się do największej ilości zgonów podczas klęsk żywiołowych w ostatnich dziesięcioleciach w Europie. Szacuje się iż fale upałów przyczyniły się do śmierci około osób w czasie czterech miesięcy lata 2003 r. w Europie Środkowej i Zachodniej. Przewiduje się że czas trwania, częstotliwość i/lub intensywność fal upałów będzie wzrastać) powodzie (Burze i powodzie są zagrożeniami naturalnymi, które powodowały największe straty gospodarcze w Europie. W roku 2002 w 6 krajach członkowskich UE wystąpiła największa liczba powodzi. Spowodowane straty szacuje się na około 21 mld USD) deficyt wody i susze (Czynniki społeczno-ekonomiczne, takie jak wzrost liczby ludności, wzrost konsumpcji i użytkowania gruntów zaostrzają problem niedoboru wody. Przewiduje się, iż w Europie stan zasobów wodnych będzie maleć na skutek rosnących rozbieżności pomiędzy zapotrzebowaniem na wodę a jej dostępnością). 3 3

4 Krajowe dokumenty strategiczne a polityka miejska Przyjęcie przez Radę Ministrów w lipcu 2010 r. Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego : Regiony, miasta, obszary wiejskie (KSRR ) oraz Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK 2030) w grudniu 2011 r. stworzyło podstawy prowadzenia przez państwo ukierunkowanej terytorialnie polityki rozwoju. Szczególnym obszarem działań polityki ukierunkowanej terytorialnie są obszary miejskie, które w największym stopniu przyczyniają się do rozwoju społecznogospodarczego kraju. Dokumenty rządowe (szczególnie KPZK 2030 i KSRR ) określają różne aspekty działań rozwojowych wobec obszarów miejskich. 4 4

5 Krajowa Polityka Miejska (KPM) a zmiany klimatu Założenia Krajowej Polityki Miejskiej (KPM) odnoszą się do zmiany klimatu, jako wyzwania horyzontalnego, specyficznie ujawniającego się w miastach. Wymienione w tym dokumencie wyzwania: wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną zapewnienie ciągłości zaopatrzenia w energię elektryczną, zarządzanie zasobami wody, poprawa efektywności energetycznej poprzez m.in. termomodernizację budynków, przyłączanie mikroźródeł energii odnawialnej, modernizację istniejących miejskich jednostek wytwarzania i przesyłu energii, inteligentne systemy pomiarowe mają bezpośredni związek z adaptacją i powinny znaleźć odzwierciedlenie w realizacji poszczególnych celów KPM. 5 5

6 Strategiczny Plan Adaptacji (SPA) Pod nadzorem Ministra Środowiska opracowywany jest Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu (planowany termin przygotowania dokumentu koniec 2013 r.). Projekt stanowi realizację stanowiska Rządu ws. Białej Księgi KE: COM(2009)147 Adaptacja do zmian klimatu: w kierunku europejskich działań ramowych. KE rozpoczęła w br. przygotowanie wskazówek dot. opracowywania krajowych strategii adaptacji. Strategia adaptacji UE ma być gotowa w marcu Więcej informacji na stronie: 6 6

7 SPA a strategie rozwoju Adaptacja ma charakter lokalny i miasta samodzielnie powinny dokonać oceny swojej wrażliwości i odporności na zmiany klimatu oraz zdecydować o celach i sposobach redukcji ryzyka z nimi związanego. dokumenty strategiczne powinny zostać uzupełnione o kierunki działań adaptacyjnych wskazane w SPA. Krajowa Polityka Miejska (KPM) i lokalne programy rewitalizacji miast powinny uwzględniać adaptację do zmian klimatu, obok innych celów ekologicznych. 7 7

8 SPA zawartość dokumentu SPA będzie zawierał m.in.: scenariusze zmian klimatu w Polsce, określenie wpływu zmian klimatu i wrażliwości sektorów, koszty szkód spowodowanych ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi i klimatycznymi w latach , określenie skutków dla rozwoju do roku 2030, wskazanie kierunków działań adaptacji do 2030 r. i określenie systemu realizacji, określenie potrzeb finansowania w perspektywie finansowej UE Istotne jest, aby plany działań adaptacji dla wrażliwych sektorów i obszarów oraz szacunki kosztów i korzyści, mogły zostać uwzględnione w przyszłych decyzjach finansowych. 8 8

9 Zidentyfikowane zagrożenia dla miast Największe ryzyko dla miast, ich infrastruktury i pogorszenia warunków życia i bezpieczeństwa mieszkańców stanowią: fale upałów i miejskie wyspy ciepła, kontrasty termiczne, częste zmiany temperatury przechodzące przez 0 o C, wzrost koncentracji zanieczyszczeń powietrza (aerozole, pyły, ozon przyziemny, smog), powodzie, zalania i podtopienia (wyzwanie dla miejskich systemów odprowadzania wód; zagrożenie dla infrastruktury, zagrożenie dla zabudowy na terenach nizinnych i depresyjnych), deficyt wody i susze, silne i huraganowe wiatry (zwłaszcza dla mniejszych miast). Działania adaptacji w miastach powinny odnosić się do tych zagrożeń i ograniczać ryzyko ich wystąpienia. 9 9

10 Scenariusze klimatyczne dla Polski Źródło: Projekt KLIMAT Wpływ zmian klimatu na środowisko gospodarkę i społeczeństwo IMGW 2012 Wyniki wykazują, że istotniejszych zmian warunków klimatycznych należy oczekiwać w drugiej połowie XXI stulecia. Scenariusz wiązkowy zmian sum opadów w Polsce w sezonie letnim dla okresów i Mapy prezentują zmiany w % w stosunku do wartości średniej z okresu Anomalie średniej rocznej temperatury powietrza w Polsce ( C) w odniesieniu do okresu dla wybranych okresów XXI wieku ( , ) i scenariuszy emisyjnych (A2, B1, A1B) Źródło: Projekt KLIMAT Wpływ zmian klimatu na środowisko gospodarkę i społeczeństwo IMGW 2012 Do roku 2030 największe zagrożenie dla sektorów gospodarki, w tym dla miast, będą stanowiły ekstremalne zjawiska pogodowe i klimatyczne

11 Zmiana struktury demograficznej między 2012 a 2030 w miastach Struktura demograficzna rzutuje istotnie na ocenę wrażliwości miasta i podatności na ryzyko termiczne. Liczba mieszkańców w tysiącach Liczba mieszkańców w tysiącach Wiek mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 2012 Najbardziej wrażliwe grupy to osoby starsze >65 roku życia, małe dzieci, kobiety w ciąży i chorzy

12 Mieszkańcy powyżej 65 roku Procentowy udział ludzi w wieku ponad 65 lat w ogólnej liczbie mieszkańców poszczególnych miast powyżej 100 tys. wg stanu na rok 2011 Warszawa Łódź Katowice Chorzów Gdynia Wałbrzych Legnica Rybnik Płock Gorzów Olsztyn Elbląg Tychy 10,00 12,00 14,00 16,00 18,00 Źródło: Opracowanie Bożena Degórska Marek Degórski na potrzeby projektu SPA 12 12

13 Uwarunkowania gospodarki przestrzennej System planowania przestrzennego w Polsce wymaga gruntownej przebudowy W obecnym kształcie nie pozwala rozwiązać ani problemów adaptacji, ani problemów zarządzania przestrzenią, W SPA wskazane zostaną drogi realizacji w Polsce wytycznych KE w zakresie adaptacji przestrzeni każdego państwa członkowskiego do zmian klimatu oraz w zakresie zmniejszenia lub eliminowania negatywnych skutków wzajemnego oddziaływania zmian klimatu i gospodarki. Źródło: arszawa.gazeta.pl 13 13

14 Dostosowywanie obszarów miejskich do zmian klimatu W SPA zostaną wskazane działania i zalecenia niezbędne dla prawidłowego dostosowania obszarów miejskich do: zmian temperatury i zmniejszenia uciążliwości miejskiej wyspy ciepła, złagodzenia skutków gwałtownych opadów, poprawy warunków sanitarnych powietrza, adaptacji do niedoboru wody i susz, adaptacji do zagrożenia powodziowego, poprawy łączności ekologicznej. Żródło:

15 NOWA perspektywa finansowa UE Polityka miejska i klimat (adaptacja i mitygacja) są elementem przyszłej perspektywy finansowej UE i Polska będzie zabiegać o te środki. Źródło: ojastancja.pl W zakresie NPF o całkowitym budżecie mld EURO prawdopodobnie będą przewidziane środki finansowe na działania adaptacyjne i mitygacyjne w wysokości ok. 20% całkowitego budżetu (tj. około 203 mld EURO). Po raz pierwszy Polityka Spójności (ok. 33% NPF tj. około 336 mld EURO) jako jeden z jedenastu tematów wskazuje cel związany z adaptacją do zmian klimatu. Wspólna Polityka Rolna (36% NPF tj. 386 mld EURO) wspomagać będzie instrumenty zarządzania ryzykiem (w tym różne rodzaje ubezpieczeń) Program Horyzont 2020 (7,8% NPF tj. 80 mld EURO) będzie uwzględniał finansowe wsparcie dla działań B+R związanych z adaptacją. 35% z budżetu programu powinno być przeznaczone na działania związane z klimatem. Ponadto cel klimatyczny jest jednym z dwóch komponentów Programu LIFE+ (drugi komponent to komponent środowiskowy, ale również często odnoszący się do przeciwdziałania zmianom klimatu), na które przewidziano w NPF alokację w wysokości 386 mln EURO. Na podstawie ustaleń 4 sesji plenarnej Nieformalnego Spotkania Ministrów Środowiska, Cypr, r

16 SPA wstępne wnioski dla miast opracowanie i wdrożenie miejskich programów reagowania (m.in. rozdzielenie sieci kanalizacyjnej deszczowej od komunalnej, zwiększenie retencji wody poprzez rozwój terenów zielonych nieutwardzonych); prawne zapewnienie nienaruszalności obszarów zielonych i wodnych i ich ekspansja; poprawa ładu przestrzennego; opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego miast i ich przestrzeganie; intensyfikacja działań na rzecz poprawy monitoringu wrażliwości infrastruktury miejskiej; zwiększenie udziału społeczności lokalnych w zarządzaniu rozwojem miast, uwzględniającym obecne i przyszłe zmiany klimatu. Źródło:

17 Dziękuję za uwagę Szymon Tumielewicz Zastępca Dyrektora Departamentu Zrównoważonego Rozwoju 17