Raport zaliczeniowy z psychofizyki Aleksandra Wyciszkiewicz Kalina Kalinowska Katarzyna Korona 1
1. Wstęp teoretyczny Warto ująć projektowanie przedmiotów w kontekście percepcji wielomodalnej. Definiuje się ją jako odbieranie bodźców z co najmniej dwóch modalności. W przypadku naszego eksperymentu bierzemy pod uwagę przede wszystkim jednoczesną stymulację zmysłu wzroku oraz słuchu. W przypadku wrażenia wizyjno dźwiękowego, różni się ona od złożenia wrażeń będących następstwem niezależnej stymulacji wzroku oraz słuchu. W przypadku braku dopasowania treści wizyjno dźwiękowej, może to skutkować poczuciem dyskomfortu (wrażenie braku spójności zaprezentowanej treści) oraz przekłamaniem postrzeganego wrażenia, czyli iluzją słuchową. W percepcji obrazu i dźwięku biorą udział informacje przechowywane w pamięci. Do ich wydobycia konieczny jest bodziec, który zainicjuje proces przetwarzania w przypadku pralki będzie to jej dźwięk. Według Welcha i Warren, którzy w swojej hipotezie zakładają rozbieżności pomiędzy różnymi bodźcami są rozstrzygane w zależności od tego, który z tych bodźców zawiera dokładniejszą i bardziej pożyteczną informację w kontekście danej sytuacji. W przypadku określania odległości, czyli w analizie źródła dźwięku w przestrzeni dominuje zmysł wzroku. Natomiast słuch dominuje nad wzrokiem w sytuacjach kiedy jest wymagana duża rozdzielczość czasowa. Nawiązując do badań Stromsa i Zydy dotyczące odbioru treści wizyjno dźwiękowej na przykładzie dźwięków wysokiej jakości towarzyszących obrazom wysokiej jakości, możemy postawić na podstawie ich wyników hipotezę, że pralka jest postrzegana jako lepszej jakości 1 przy towarzyszącym jej wysokiej jakości dźwięku niż gdyby nie towarzyszył jej żaden dźwięk. 2 Według Luddena doświadczanie produktu jest związane z informacją pochodzącą ze wszystkich zmysłów. Przeprowadzał on eksperymenty na temat tego jak dźwięk przyczynia się do ogólnego odbioru danego produktu. Podczas tych eksperymentów manipulowano dźwiękami wydawanymi przez różne przedmioty codziennego użytku takimi jak np. sokowirówka czy mały odkurzacz ręczny. W kilku przypadkach zauważono związek pomiędzy poziomem dopasowania dźwięku wydawanego przez przedmiot, a poziomem zaskoczenia. W dalszych badaniach odkryto, że wrażenie dźwiękowe danego przedmiotu ma wpływ na jego ogólne postrzeganie. Do podobnych wniosków doszedł Zampini i jego współpracownicy, którzy pokazali, że dźwięk wpływa na percypowanie danego produktu. W ich badaniu, uczestnicy słyszeli przez słuchawki dżwięki, które na bieżąco były manipulowane przez badaczy. Manipulowano ogólną głośnością dźwięku lub jego częstotliwością, w efekcie czego szczoteczki elektryczne były postrzegane jako bardziej przyjemne, wody jako bardziej gazowane, a chipsy jako bardziej chrupiące i świeże. Są to podstawy na bazie których uważamy, że istnieje wpływ pomiędzy percypowanym dźwiękiem a obrazem. W artykule Luden, Schifferstein i Hekkerta, na temat niezgodności sensorycznej oraz 1 Na podstawie notatek własnych. 2 Geke D. S. Ludden and Hendrik N. J. Schifferstein; Effects of Visual Auditory Incongruity on Product Expression and Surprise; 2
porównywania zmysłu wzroku do zmysłu zapachu oraz słuchu z węchem, zwrócono uwagę, że niedopasowanie sensoryczne może być efektywną staretegią do zaprojektowania bardziej interesujących i zachwycających produktów oraz zaskoczenia poprzez odbiór wizualny 3 przedmiotu. 2. Cel i hipoteza Badanie ma na celu potwierdzenie hipotezy badawczej oraz wpłynąć na proces projektowania pralek przez producentów. Hipoteza przez nas postawiona brzmi następująco: czy zachodzi korelacja między bodźcami wzrokowymi a bodźcami dźwiękowymi, oraz czy wpływa ona na percepcję produktu, spostrzegania marki. 3. Metoda i narzędzia 3.1 Opis bodźców Do badania użyto bodźce wzrokowe stworzone za pomocą programu Adobe Photoshop i znalezionych w Internecie. Źródła ilustracji zostały podane poniżej w spisie źródeł. Oba rodzaje bodźców (zarówno dźwiękowe jak i wzrokowe) zostały przez nas wybrane intuicyjnie, a poprawność ich zastosowania ma potwierdzić poniższy eksperyment. Nasze założenia wstępne starałyśmy się podperzeć odpowiednią teorią oraz pozostałymi badaniami naukowymi [ patrz wstęp ]. 3.1.1 Bodźce dźwiękowe Bodźce dźwiękowe są to odgłosy pralki wydawane podczas włączania, wyłączania pralki, przełączania programów, zawsze w tym samym momencie w przypadku wszystkich nagrań dźwiękowych. Prezentowane bodźce: a) bodziec dźwiękowy cute b) bodziec dźwiękowy nowoczesna c) bodziec dźwiękowy normalna d) bodziec dźwiękowy rupieć Linki do dźwięków zostały zamieszczone w załączniku. 3.1.2 Bodźce wzrokowe 3 Geke D.S. Ludden, Hendrik N.J. Schifferstein & Paul Hekkert, Sensory incongruity: comparing vision to touch, audition and olfaction 3
Bodźce wzrokowe są to obrazy 4 różnych pralek. Prezentowanye bodźce: a) bodziec wzrokowy: Pralka Hello Kitty (Ryc.1) b) bodziec wzrokowy: Pralka High Tech (Ryc.2) c) bodziec wzrokowy: Pralka Normalna (Ryc.3) d) bodziec wzrokowy: Pralka Starego Typu (Ryc.4) 3.2 Opis narzędzi i metoda Docelową grupę badanych stanowią osoby powyżej 18 roku życia, zarówno kobiety jak i mężczyźni, potencjalni nabywcy urządzeń gospodarstwa domowego. W celu pozyskania grupy badanych udałybysmy się do centrum handlowego lub bezpośrednio do sklepu z AGD, gdzie spotkałbyśmy osoby zainteresowane zakupem pralki. Aby badana próba była reprezentatywna należało by przebadać minimum 30 osób, w równych proporcjach płci. Eksperyment składa się z 3 podtestów. Osobie badanej zostaną przedstawione 3 niezależne prezentacje bodźców ( 3 podtesty). Podtest 1 : Prezentacja koleno trzech bodźców dźwiękowych w odstępach czasowych 30 sek. Po usłyszeniu każdego bodźca osoba badana proszona jest o udzielenie odpowiedzi na pytanie dotyczące opisu wcześniej słyszanego dźwięku. W tym celu osoba badana ma do dyspozycji skalę liczbową od 1 do 7, gdzie 1 oznacza bardzo nieprzyjemny dźwięk, natomiast 7 to dźwięk bardzo przyjemny. Przykładowy wygląd pytania: Proszę zaznaczyć na skali od 1 do 7 Pani/Pana wrażenie/odczucie po usłyszeniu dźwięku programatora pralki. 1 2 3 4 5 6 7 bardzo nieprzyjemny bardzo przyjemny Podtest 2: Prezentacja kolejno bodźców wzrokowych w odstępach czasowych 30 sek. Po prezentacji każdego bodźca osoba badana proszona jest o udzielenie odpowiedzi na pytanie dotyczące opisu wcześniej widzianego obiektu. W tym celu osoba badana ma do dyspozycji skalę liczbową od 1 do 7, gdzie 1 oznacza nieprzyjemny obiekt, natomiast 7 to obiekt przyjemny. Przykładowy wygląd pytania: Proszę zaznaczyć na skali od 1 do 7 Pani/Pana wrażenie/odczucie po obejrzeniu zdjęcia pralki. 1 2 3 4 5 6 7 bardzo nieprzyjemny bardzo przyjemny 4
Podtest 3 : Prezentacja kolejno 4 par bodźców (bodźca dźwiękowego z podtestu 1 oraz bodźca wzrokowego z podtestu 2). Osobie badanej sa prezentowane kolejne pary bodźców : a) Bodziec wzrokowy: Pralka Hello Kitty (Ryc.1) + bodziec dźwiękowy cute (link) b) Bodziec wzrokowy: Pralka High Tech (Ryc.2) + bodziec dźwiękowy nowoczesna (link) c) Bodziec wzrokowy: Pralka Normalna (Ryc.3) + bodziec dźwiękowy normalna (link) d) Bodziec wzrokowy: Pralka Starego Typu (Ryc.4) + bodziec dźwiękowy rupieć (link) Następnie osoba bada proszona jest o udzielenie odpowiedzi dotczącej oceny opisu wcześniej prezentowanej pary bodźców. Przykładowy wygląd pytania: Proszę zaznaczyć na skali od 1 do 7 Pani/Pana wrażenie/odczucie po prezentacji zestawów bodźców. 1 2 3 4 5 6 7 bardzo nieprzyjemny bardzo przyjemny 4. Analiza Jako pierwszy krok eksploracji danych należałoby policzyć statystyki opisowe zmiennych. Zmienne odpowiedź1, odpowiedź2, odpowiedź3 są mierzone na skali porządkowej, w związku z tym policzyć można dla nich jedynie modalną i medianę. Do dalszych obliczeń statystycznych powinno zastosować się nieparamteryczny test, Chi kwadrat dla jednej zmiennej. Umożliwi on sprawdzenie czy uzyskany rozkład zmiennych (odpowiedź1, odpowiedź2, odpowiedź3) jest dziełem przypadku i należy go traktować jako losowy, czy też kategorie analizowanych zmiennych rozkładają się nierównolicznie w sposób systematyczy i należy przyjąć założenie, że jedna z kategorii zmiennych jest dominująca ( czyli ma istotnie większą częstość występowania niż pozostałe kategorie). W celu określenia siły związku pomiędzy zmiennymi powinno się obliczyć współczynnik korelacji dla zmiennych porządkowych: tau b Kendala lub rho Spearmana. W zależności od otrzymanej wartości (od 1 do 1) możliwe będzie stwierdzenie ujemnej lub dodatniej korelacji między dwiema zmiennymi. Dodatkowo można zbadać zależność wyboru danej odpowiedzi między płciami oraz w zależności od wieku (jeśli takowy byłby zdefiniowany przez osoby badane). Przedstawiony przez nas eksperyment należy do testów o właściwościach afektywnych, badający odczucia, wrażenia, emocje osoby badanej [ E.Hornowska, 2001]. Aby warunek standaryzacji był spełniony całe badanie powinno zostać przeprowadzone w jednolitych warunkach tj. postępowanie według instrukcji zamieszczonej przy ankiecie z pytaniami. Każda osoba powinna być badana w tym samym pomieszczeniu, przy tym samym sprzęcie komputerowym. Aby zapewnić stosunkowo wysoki poziom rzetelności postanowiłyśmy w ocenie bodźców 5
posłużyć się skalą porządkową. Pierwotna wersja oceny miała opierać się na przypisywaniu odpowiednich przymiotników przez osoby badane do danych bodźców. Po głębszej analizie doszłyśmy do wniosku, że ten typ oceny, wprowadziłby zbyt duże zamieszanie związane z różnorodnością określeń poszczególnych doznań, co z kolei wpłynęło by na spadek dokładności pomiaru. 5. Podsumowanie Zaprojektowane przez nas badanie może posłużyć jako jedno z narzędzi dla projektantów urządzeń, w tym przypadku pralek. Umożliwi ono adekwatny dobór sygnałów dźwiękowych do wyglądu urządzenia, co uznajemy za istotną kwestię w procesie projektowania produktu. Analiza udzielanych odpowiedzi, ze względu na wiek osób badanych mogłaby umożliwić lepsze dotarcie do użytkowników oraz zrozumienie ich potrzeb. Uważamy, że test tego typu może być użyty, a wręcz zalecałybyśmy używanie go przez projektantów przy tworzeniu również innych urządzeń gospodarswa domowego, gdyż ta sfera wydaje się nam być zaniedbywaną. Jako że nasz eksperyment jest tylko projektem i eksperymentem myślowym nie możemy określić z całą pewnością czy potwierdziły się nasze intuicje oraz hipoteza badawcza, a także czy dobrana przez nas teoria jest weryfikowalna i czy stanowi rzeczywistą podstawę dla naszych badań. Korzystając ponownie z intuicji oraz dotychczasowych wyników badań w tej materii, uznajemy, że rzeczywiście tak jest. 6
Spis ilustracji Ryc.1. Ryc.2. Ryc.3. Ryc.4. 7
Źródła ilustracji: Ryc.1. Wykonana własnoręcznie na podstawie ilustracji znalezionej w Internecie [http://www.lg.com/us/img/about/photo library/art_flower_washing_machine 1.jpg] Ryc.2.Znaleziona w Internecie [http://www.design42day.com/uploads/2012/10/sphere washing machine by EmamiDesign 1.jp g] Ryc.3. Znaleziona w Internecie [http://1.bp.blogspot.com/ 0LRY2c2Pm8w/T1q14eILMqI/AAAAAAAAHXU/4UdmlU_HOdM/s160 0/washing%2Bmachine.jpg] Ryc.4. Znaleziona w Internecie [http://www.appliance reviews.co.uk/productimages/large/wf8604ngw_wh_washing machin e_fr_l.jpg] Linki do dźwięków: 1. cute [https://www.dropbox.com/sh/vwllct54hj6spzx/j5yebfyjso/cute.wav] 2. nowoczesna [https://www.dropbox.com/sh/vwllct54hj6spzx/mv1uubtc4z/nowoczesna.wav] 3. normalna [https://www.dropbox.com/sh/vwllct54hj6spzx/ejfvdxbu06/normalna.wav] 4. rupieć [https://www.dropbox.com/sh/vwllct54hj6spzx/xxodovx5bd/stara.wav] Bibliografia Geke D.S. Ludden,Sensory Iincongruity and Surprise in Product Design [http://www.narcis.nl/publication/recordid/oai:tudelft.nl:uuid:8cafddd5 6a38 42e4 9ca7 6 2abb4bfcaab] Geke D. S. Ludden and Hendrik N. J. Schifferstein, Effects of Visual Auditory Incongruity on Product Expression and Surprise http://www.ijdesign.org/ojs/index.php/ijdesign/article/view/87/77 8
Geke D.S. Ludden, Hendrik N.J. Schifferstein & Paul Hekkert Department of Industrial Design, Delft University of Technology, The Netherlands Sensory incongruity: comparing vision to touch, audition and olfaction [http://www.studiolab.nl/manila/gems/ludden/de2006luddensenses.pdf] Ladan Shams, Yukiyasu Kamitani, Shinsuke Shimojo, Visual illusion induced by sound [http://www.cns.atr.jp/~kmtn/pdf/shamskamitanicogbrainres02.pdf] Jean Vroomen and Beatrice de Gelder Sound Enhances Visual Perception: Cross modal Effects of Auditory Organization on Vision [https://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0ceeqfjab &url=http%3a%2f%2fciteseerx.ist.psu.edu%2fviewdoc%2fdownload%3fdoi%3d10.1.1. 124.7325%26rep%3Drep1%26type%3Dpdf&ei=4_H9UJrACumo4ATc94DQCA&usg=AFQjC NEew8UWj6ifysmNWx9Y5rsdvT6jXw&sig2=BH2EDAtB5Jhg9qvCXXqtPw&bvm=bv.41248 874,d.bGE] Daniel Sanabria, Salvador Soto Faraco and Charles Spence Exploring the role of visual perceptual grouping on the audiovisual integration of motion [http://servidor.ugr.es/~neurocogweb/04 SSS NR.pdf] Massimo Turatto, Veronica Mazza, Carlo Umilta, Crossmodal object based attention: Auditory objectsaffect visual processing [http://psych.unl.edu/mdodd/psy498/turattoetal.pdf] 9