Raport polsko-niemieckiej grupy roboczej ds. Przepływu informacji Wrocław, środa, 8 grudnia 2010 A) Sytuacja wyjściowa: W dniu 7/8 sierpnia 2010r. polsko-niemiecko-czeski obszar przygraniczny dotknęła katastrofalna powódź, powodując po trzech stronach granicy znaczne szkody. Powodem wystąpienia powodzi były niespotykana w tym rejonie ilośd i gwałtownośd opadów deszczu. Biorąc pod uwagę fakt, że na wszystkich wodowskazach zlokalizowanych wzdłuż Nysy Łużyckiej i jej górnych dopływach zostały znacznie przekroczone jej dotychczasowe absolutne maksima oraz fakt zniszczenia wodowskazów Frydland i Visnova na rzece Smeda po stronie czeskiej, na której odnotowano katastrofalnie wysokie stany, czego rezultatem było zalanie wszystkich miejscowości wzdłuż rzeki, można stwierdzid, że powódź w górnym dorzeczu Nysy Łużyckiej, stanowiła katastrofą o wyjątkowych rozmiarach w tym obszarze. Uszkodzenie zapory na rzece Witce dodatkowo mogło utrudnid sytuację w obrębie rzeki Nysy. Wydarzenia te pokazały, że komunikacja pomiędzy niemieckimi i polskimi służbami w momencie wystąpienia zagrożenia lub katastrofy, która może mied oddziaływanie trans graniczne, powinna zostad zoptymalizowna.
Mając na uwadze powyższe w dniu 16 sierpnia 2010r. Wojewoda Dolnośląski, Pan Rafał Jurkowlaniec oraz Krajowy Minister Spraw Wewnętrznych Saksonii, Pan Markus Ulbig powołali w Zgorzelcu polsko-saksooską Grupę Roboczą, której celem była analiza wydarzeo w kontekście komunikacji trans granicznej a następnie na podstawie tej analizy wypracowanie propozycji co do optymalizacji komunikacji. Grupa robocza obradowała do tej pory 2 razy (20 i 30 sierpnia 2010r.). Uczestnikami spotkao byli przedstawiciele Policji i Straży Pożarnej obu krajów oraz przedstawiciele jednostek odpowiedzialnych za zarządzanie kryzysowe w Saksooskim Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, Saksooskim Ministerstwie Środowiska i Rolnictwa oraz Dolnośląskim Urzędzie Wojewódzkim. Rozmowy przebiegały w konstruktywnej i przyjaznej atmosferze. B) Opracowanie dróg przepływu informacji: Celem zbadania i wyjaśnienia komunikacji transgranicznej strony wymieniły się odpowiednią dokumentacją, tak aby wzajemnie umożliwid sobie porównanie posiadanych przez siebie dokumentów z dostarczonymi przez stronę partnera. Na podstawie powyższej dokumentacji odnośnie przekazywanych zgłoszeo w kontekście granicznym powstało zestawienie, które stanowi Załącznik nr 1 do Raportu. I) Wymiana informacji w dniu 7 sierpnia 2010 przed uszkodzeniem zapory Wymiana informacji w dniu 7 sierpnia miała charakter wielokanałowy. Dyżurny Powiatowego Stanowiska Kierowania PSP Zgorzelec o godz. 11.02 w dniu 7 sierpnia 2010 zwrócił się na formularzu stanowiącym załącznik do Porozumienia zawartego w dniu 18 lipca 2002r. w Słubicach pomiędzy Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczypospolitej Polskiej a Saksooskim Ministerstwem Spraw Wewnętrznych o wzajemnej pomocy podczas katastrof, klęsk żywiołowych i innych poważnych wypadków do Straży
Pożarnej w Görlitz z prośbą o udzielenie pomocy, tj. użyczenie łodzi i pontonów do ewakuacji mieszkaoców, zaznaczając w odpowiedniej rubryce, że powódź może mied oddziaływanie transgraniczne. Była to pierwsza informacja o możliwości zaistnienia zagrożenia transgranicznego przekazana przez stronę polską stronie niemieckiej. W tamtym czasie nie dało się jeszcze jednak przewidzied rozwoju wypadków na zaporze na rzece Witka. W ciągu całego dnia Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) we Wrocławiu wysyłał meldunki powodziowe do Centrum Powiadamiania o Powodzi Brandenburgia (Frankfurt nad Odrą), skąd przesyłano meldunki do Krajowego Saksooskiego Centrum Powodziowego w Dreźnie. W dniu 7 sierpnia 2010 IMGW przesłało stronie niemieckiej 13 meldunków nt. sytuacji hydrologiczno-meteorologicznej. Istnieje zgodnośd, że komunikacja ta przebiegała w znacznym stopniu bezproblemowo. Jednocześnie należy mied na uwadze, że przekazywane przez IMGW meldunki miały charakter informacyjny i nie stanowiły podstawy do podjęcia działao przez służby niemieckie, ale ich uzupełnienie. II) tamy uszkodzenie zapory na rzece Witka 1) Stan faktyczny: Błyskawiczne wypełnienie zbiornika Niedów i dynamiczne rozmywanie części ziemnej zapory doprowadziło do jej awarii. Było to konsekwencją niespotykanie wysokich przepływów po stronie czeskiej dodatkowo zwiększonych dopływem ze zlewni różnicowej po stronie polskiej. Szczególną uwagę Grupa Robocza poświęciła kwestii wymiany informacji odnośnie przerwania tamy na rzece Witce wzgl. zdarzeo na tym obiekcie. W tym celu dokonano wspólnej oceny posiadanych w tym kontekście zgłoszeo. Należy wyraźnie podkreślid że przedmiotem prac Grupy Roboczej była analiza przepływu informacji głównie w kontekście awarii na zbiorniku Niedów.
Określeniem ewentualnego wpływu przerwania tamy na sytuację powodziową zajmuje się osobna polsko-niemiecka-czeska grupa ekspertów, uzgadniająca przyczyny i przebieg powodzi w dorzeczu Nysy Łużyckiej. Nie bez znaczenia pozostawad będzie tu fakt znacznej redukcji fali powodziowej na terenie zalewowym poniżej zbiornika Niedów na terenie Polski oraz nieznacznego wpływu na przepływ w mieście Zgorzelec i Görlitz, ze względu na znaczne ilości wody, które w sposób naturalny wpłynęły do wyrobiska Berzdorf. Ponadto należy pamiętad, że zdarzenia na terenie zbiornika Niedów są przedmiotem śledztwa prokuratury polskiej. Dokonując analizy zebranych materiałów nie powinno się również abstrahowad od faktu, że sytuacja powodziowa rozwijała się niezwykle dynamicznie a działania służb skoncentrowane były przede wszystkim na ratowaniu życia i zdrowia mieszkaoców zagrożonych terenów. Poniżej przedstawiono w skrócie najważniejsze zgłoszenia o charakterze transgranicznym w kontekście przerwania tamy na rzece Witka: 17.58: Policja w Zgorzelcu przekazuje telefonicznie informację do Straży Granicznej w Zgorzelcu. Dyżurny informuje, że tama na Witce pękła i prosi żeby powiadomid stronę niemiecką, żeby się przyszykowali. 18.02: Nadodrzaoski Oddział Straży Granicznej w Krośnie Odrzaoskim telefonicznie informuje Punkty Przyjmowania Osób i Regionalnej Wymiany Informacji w Görlitz i Ludwigsdorf (wspólne stanowiska Policji Federalnej i Polskiej Straży Granicznej) o zdarzeniach na zaporze na Witce: Następuje dynamiczne rozmywanie zapory. 18.05/18.07: Wspólne Centrum w Świecku otrzymuje informację od polskiej Straży Granicznej, że Następuje dynamiczne rozmywanie zapory. 18.10: Wspólne Centrum w Świecku otrzymuje informację od polskiej Straży Granicznej, że polskie służby zarządziły ewakuację Radomierzyc. 18.44: Dyrekcja Policji Łużyce Górne-Dolny Śląsk dowiaduje się telefonicznie od niemieckiej funkcjonariuszki, która na polecenie dowódcy znajduje się w Komendanturze Policji w Zgorzelcu celem pozyskania informacji o wydarzeniach na zaporze na rzece Witka, że tama pękła. 19.16: IMGW we Wrocławiu informuje: 7.08.2010 godz. 19.00 - aktualny odpływ ze zbiornika Niedów wynosi ok 650 m3/s.
To zgłoszenie wpływa do Krajowego Saksooskiego Centrum Powodziowego o 19.26 19.36: Komenda Główna PSP w Warszawie informuje drogą elektroniczną Federalny Urząd ds. Ochrony Ludności i Pomocy w Przypadku Katastrof w Bonn że: Sytuacja jest bardzo zła, ponieważ nastąpiło przerwanie tamy w Zgorzelcu (zbiornik Elektrowni Turów w okolicach miasta Zgorzelec). Może to stanowid duże zagrożenie dla Miasta Görlitz. Ten e-mail zostaje przesłany do Saksooskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i wpływa tam o godz. 20.03. 20.00 Komenda Główna PSP w Warszawie informuje telefonicznie Wspólne Federalno-Landowe Centrum Powiadamiania i Oceny Sytuacji o uszkodzeniu tamy na zbiorniku Niedów. 20.23: IMGW wysyła następującą wiadomośd do Centrum Powiadamiania o Powodzi Brandenburgia (Frankfurt nad Odrą): Prognoza stanów wody - rzeka Nysa Łużycka Sieniawka 439 cm dn. 7.06. o godz. 18.00 (pomiar) brak danych - od godz. 19.00 W związku z awarią zapory na zbiorniku Niedów i szacowanymi odpływami ze zbiornika na ok. 650 m/s, na stacji wodowskazowej w Zgorzelcu stan wody może osiągnąd ok. 800 cm i może wystąpid wcześniej ok. godz. 22-24. dn. 7.08. Przybory wód mogą byd bardzo gwałtowne. 20.25: Telefon dyżurnego Straży Pożarnej w Zgorzelcu do Straży Pożarnej w Görlitz, czy wiadomo stronie niemieckiej, że tama na Witce została przerwana. Straż Pożarna w Görlitz potwierdza, że posiada tę informację. 2) Podsumowanie: Stwierdza się, że pierwsza informacja o rozwijającej się sytuacji na zaporze na rzece Witka została telefonicznie przekazana przez służby polskie służbom niemieckim o godz. 18.02. Mając na uwadze, że uszkodzenie zapory nastąpiło ok. godz. 18.00, strona polska jest zdania, że w związku z tym przekazała informację o przerwaniu tamy służbom niemieckim, tak szybko, jak było to możliwe. Strona saksooska przyjęła ten punkt widzenia do wiadomości. 3) Ocena:
Obie strony są zgodne co to tego, że należy zoptymalizowad komunikację transgraniczną w przypadku wystąpienia katastrof bądź innych poważnych nieszczęśliwych wypadków. a) Na podstawie Art. 3 i Art. 1. Umowy z 10 kwietnia 1997r. pomiędzy Republiką Federalną Niemiec i Rzeczypospolitą Polską o wzajemnej pomocy podczas katastrof, klęsk żywiołowych i innych poważnych wypadków (Załącznik nr 2) Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczypospolitej Polskiej i Saksooskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zawarli w dniu 18 lipca 2002 Porozumienie o wzajemnej pomocy podczas katastrof, klęsk żywiołowych i innych poważnych wypadków (Porozumienie o wzajemnej pomocy). (Załącznik nr 3) Poniżej przedstawiona została najbardziej istotna treśd Porozumienia: Art. 2 polsko-saksooskiego Porozumienia reguluje, które służby powinny ze sobą współpracowad: 1. Saksooskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Komendant Główny PSP w Polsce, 2. Dyrekcja Landowa w Dreźnie i Wojewodowie województw: lubuskiego i dolnośląskiego (Wojewoda Lubuski i Wojewoda Dolnośląski), 3. Starostowie powiatów: żarskiego, zgorzeleckiego, żagaoskiego, bolesławieckiego, lubaoskiego i starosta powiatu Görlitz. Art. 4, Ust.1, Punkt 1 określa, że wymienione służby wzajemnie informują się o potencjalnych i konkretnych zagrożeniach, ich skutkach i działaniach celem ich zwalczania na pasie 25 km po obu stronach granicy. Zgodnie z Art. 5, Ust1, Punkt 2 polsko- saksooskiego Porozumienia wyżej wymienione służby informują się o wystąpieniu katastrofy albo poważnego wypadku, kiedy nie można wykluczyd, że dotknięte tym zdarzeniem zostanie terytorium paostwa będącego stroną Porozumienia. Do przekazania informacji zgodnie z Ust. 2 należy użyd formularza wezwania, stanowiącego Załącznik nr 2 Porozumienia.
b) Po analizie dokonanych zgłoszeo i dróg przepływu informacji (patrz pozycja II) należy stwierdzid, że z uwagi na nagłośd i bezprecedensowośd sytuacji powodziowej na pograniczu polsko-niemieckim nie udało się w pełni zachowad procedur przekazywania informacji ustalonych w Porozumieniu. Po analizie wyżej wymienionego stanu faktycznego otwartą pozostaje kwestia, w jakich konkretnych przypadkach informacja powinna zostad przekazana. Kwestia ta jest interpretowana przez Strony w zróżnicowany sposób. Tak np. Strony nie mogły porozumied się co do tego, na ile wcześniej należało poinformowad służby niemieckie co do zdarzeo na rzece Witka. Polska strona, jak wcześniej zaznaczono, stała na stanowisku, że zdarzeniem, o którym w myśl Porozumienia o Pomocy należało powiadomid stronę przeciwną, było uszkodzenie zapory a nie fakt przelewania się wody przez koronę zbiornika Polska strona poinformowała stronę niemiecką o dynamicznym rozmywaniu zapory niezwłocznie po otrzymaniu takiej informacji. C) Przedsięwzięcia Grupa Robocza proponuje następujące przedsięwzięcia celem ulepszenia komunikacji transgranicznej w przypadku wystąpienia katastrofy bądź zdarzeo niosących za sobą większe szkody. I Nowelizacja Porozumienia o Wzajemnej Pomocy Należy znowelizowad Porozumienie o Wzajemnej Pomocy. Następujące punkty należy tu konkretnie wziąd pod uwagę: - Aktualizacja i sprawdzenie Punktów Kontaktowych ( w czasie i poza normalną służbą) - Aktualizacja i sprawdzenie dróg przepływu informacji
- Treśd zgłoszeo (konkretyzacja, które zdarzenia są wymagane do zgłoszenia) - Udoskonalenie formularzy zgłoszeniowych Saksooskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wystosuje w najbliższym czasie zaproszenie do strony polskiej do prac nad nowelizacją Porozumienia. II Wymiana funkcjonariuszy/urzędników kontaktowych Za duży deficyt uznano brak informacji bądź ich szczątkowośd nt. podjętych przez obie strony działao przeciwpowodziowych. Dlatego też proponuje się, znaleźd rozwiązania (ewent. W Porozumieniu o Pomocy), które bez zbędnych formalności pozwalałyby na oddelegowywanie funkcjonariuszy łącznikowych do poszczególnych sztabów/ jednostek policyjnych, tak aby móc z pierwszej ręki otrzymywad informacje nt. prowadzonych przez Służby Strony działao. III Przeprowadzenie wspólnych dwiczeo Absolutnie niezbędne jest przeprowadzenie wspólnych dwiczeo. Celem tych dwiczeo (przynajmniej po części również niezapowiedzianych) jest zidentyfikowanie słabych punktów na linii przekazywania informacji transgranicznej. IV Doskonalenie kompetencji językowych Obie strony są zgodne, że należy zlikwidowad barierę językową. Zostaną poczynione szczegółowe ustalenia co do odpowiednich przedsięwzięd w tym zakresie. V Ewaluacja Powinny byd przeprowadzane regularne spotkania ewaluacyjne celem dokonywania ewentualnych dopasowao lub udoskonaleo. W tym kontekście ustalono również przeprowadzanie bezpośrednio po określonych sytuacjach interwencyjnych wspólnych analiz tych sytuacji i podjętych działao.. VI Opracowanie transgranicznych planów ratowniczych Należy dążyd do opracowania wspólnych i jednolitych transgranicznych planów ratowniczych a co za tym idzie transgranicznego zarządzania dostępnymi siłami, celem uzyskania wglądu, z
jakich sił wsparcia można skorzystad do konkretnego i celowego zwalczania danego zagrożenia. VII Organizacja wspólnych sympozjów Planuje się zorganizowanie na początku przyszłego roku (2011) w Wyższej Szkole Policji Saksooskiej w Rotenburgu sympozjum z udziałem strony czeskiej, polskiej i niemieckiej nt. transgranicznego zwalczania katastrof. Podobne przedsięwzięcia powinny odbywad się w przyszłości w regularnych odstępach czasowych. VIII Wspólne Centrum Dalej prowadzone są aktywne rozważana nt. utworzenie Transgranicznego Centrum Informacji dla obszaru Saksonia/Polska, stanowiącego zamiejscową placówkę Wspólnego Centrum w Świecku. IX Cel 3 Aktualnie sprawdza się możliwości pozyskania pieniędzy w ramach projektów w obrębie Celu 3 dla optymalizacji zarządzania kryzysowego w przypadku wystąpienia katastrofy lub innych poważnych wypadków niosących za sobą duże szkody. X) Włączenie strony czeskiej Obie strony są zgodne co do tego, że z uwagi na sytuację na trój styku paostw należy włączyd do współpracy Republikę Czeską. W tym kontekście strona saksooska zadeklarowała gotowośd, poinformowania strony czeskiej o aktualnym stanie rzeczy. XI Stała grupa meteorologiczno-hydrologiczna Do rozważenia pozostaje kwestia powołania w stosownej perspektywie czasowej stałej grupy meteorologów i hydrologów, która w sposób ciągły monitorowałaby sytuację w subregionie pogranicza polsko-niemiecko-czeskiego.