Agnieszka Kolada IOŚ-PIB Nowa typologia jezior w Polsce
Aktualna typologia jezior polskich >50 ha (rok 2004) Region Niż Środkowopolski Niziny Wschodniobałtycko - Białoruskie ubregion Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora Polesia Geologia Niska zaw. Ca <25 mg/l Wsp. chindlera W<2 W>2 4 (9) W<2 W>2 tratyfikacja 1a 1b 2a 2b 3a 3b 5a 5b 6a 6b 7a 7b (16) (10) (113) (12) (163) (234) (52) (2) (87) (49) (5) (11)
Podział ekoregionalny jezior Niż Środkowopolski Niziny Wschodniobałtycko- Białoruskie??? Jeziora na Równinach Poleskich??? Wydzielanie odrębnych typów na Równinach Poleskich dyskusyjne
Podział ekoregionalny jezior Porównanie median i rozkładu wartości wskaźników biologicznych testem Kruskala-Wallisa dla 57 stratyfikowanych jezior w bardzo dobrym stanie (nieprzekształcone) 12 10 Chlorofil 'a' [µg/l]: KW-H(1;57) = 0,7343; p = 0,3915 1,6 1,4 Fitoplankton PMPL: KW-H(1;52) = 2,0386; p = 0,1533 Chlorofil 'a' [µg/l] 8 6 4 2 0 4.3 4.0 PMPL 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 0.4 0.6-2 1,00 Zach Wsch -0,2 1,0 Zach Wsch 0,95 Makrofity EMI: KW-H(1;39) = 1,6479; p = 0,1992 0,9 EMI 0,90 0,85 0,80 IOJ 0,8 0,7 0.788 0.869 0,75 0,70 0.753 0.731 0,6 0,5 Fitobentos IOJ: KW-H(1;24) = 1,8537; p = 0,1734 0,65 Zach Wsch 0,4 Zach Wsch Brak uzasadnienia podziału na ekoregiony geograficzne (jeziora zachodnie 2a, 2b, 3a, 3b i 4 i wschodnie 5a, 5b, 6a, 6b, 7a i 7b) dla jezior stratyfikowanych
Podział ekoregionalny jezior Porównanie median i rozkładu wartości wskaźników biologicznych testem Kruskala- Wallisa dla 38 polimiktycznych jezior w bardzo dobrym stanie (nieprzekształcone) 20 18 Chlorofil 'a' [µg/l]: KW-H(1;38) = 0,1941; p = 0,6596 1,6 1,4 Fitoplankton PMPL: KW-H(1;33) = 2,1251; p = 0,1449 16 1,2 Chlorofil 'a' [µg/l] 14 12 10 8 6 4 6.3 5.1 PMPL 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0.6 0.6 2 Zach Wsch 0,0 Zach Wsch 1,00 0,95 0,90 Makrofity EMI: KW-H(1;16) = 1,1601; p = 0,2814 1,0 0,9 0,8 Fitobentos IOJ: KW-H(1;12) = 1,9231; p = 0,1655 0.800 0,85 EMI 0,80 0,75 0.803 0.709 IOJ 0,7 0,6 0.601 0,70 0,5 0,65 Zach Wsch 0,4 Zach Wsch Brak uzasadnienia podziału na ekoregiony geograficzne (jeziora zachodnie 2a, 2b, 3a, 3b i 4 i wschodnie 5a, 5b, 6a, 6b, 7a i 7b) dla jezior polimiktycznych
Typ miktyczny Nieścisłości w pierwotnej typologii: - błędne przypisanie typu miktycznego niektórym jeziorom, niebadanym do 2004 roku (na podstawie głębokości średniej 6 m); - potrzeba doprecyzowania kryterium w przypadku jezior: nie w pełni stratyfikowanych (niepełne uwarstwienie); stratyfikowanych, o dużym udziale dna czynnego; w kolejnych latach raz stratyfikujące się, raz nie
Kryteria dla określenia typu miktycznego jezior Analiza profili termiczno-tlenowych z 750 jezior badanych w latach 2008-2013 Analizowane wskaźniki charakteryzujące zjawisko uwarstwienia termicznego/ stratyfikacji wód: powierzchnia i udział powierzchni dna czynnego w pow. jeziora; objętość i udział objętości warstw termicznych w obj. wód; stosunek powierzchni dna czynnego do epilimnionu (wskaźnik Fee). udział meta + hypo (%) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0-10 <20 20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90 >90 klasa udziału dna czynnego (%) Za jeziora funkcjonujące jak polimiktyczne uznajemy jeziora, w których: udział powierzchni dna czynnego stanowi >75% powierzchni jeziora, objętość łącznie hypo- i metalimnionu stanowi <15% objętości wód, wskaźnik Fee >0.15
Wpływ geologii zlewni / chemizm wód zawartość wapnia (mg Ca/l) tężenie wapnia 250 200 150 100 50 0 25 mg Ca/l 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 liczba jezior Przewodność [µ/cm] Przewodność 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0-500 1a 1b 2a 2b 3a 3b 4 5a 5b 6a 6b 7a 7b Barwa wód Jeziora nietypowe : lobeliowe rzadkie, wyjątkowe, chronione; przymorskie - o podwyższonej przewodności, bardzo płytkie, podlegające silnym działaniom wiatrów; pod wpływem geologii organicznej - o podwyższonej barwie wód Indywidualne podejście do oceny!!!
Wskaźnik chindlera Porównanie median i rozkładu wartości wskaźnika chindlera (W) dla jezior polskich bezodpływowych i odpływowych (n=306) oraz przepływowych (n=738); 70 60 W: KW-H(1;1036) = 290,6644; p = 0.0000 50 Wsp. chindlera 40 30 20 10 0-10 bez RW powyżej Z RW powyżej Typ przepływowy jeziora Weryfikacja wartości wskaźnika chindlera dla wszystkich JCWP jezior na podstawie nowych powierzchni zlewni wyznaczonych zgodnie z MPHP10
Weryfikacja typologii jezior objęła: 1. Uproszczenie i zmniejszenie liczby typów (zniesienie podziału na ekoregiony geograficzne oraz wydzielenia jezior poleskich); 2. Nowe wyliczenia wskaźnika chindlera (wg MPHP10); 3. Doprecyzowanie kryterium stratyfikacji wód (udział dna czynnego w powierzchni jeziora, udział meta- i hypolimnionu w objętości wód); 4. Uwzględnienie jezior wyjątkowych (jeziora lobeliowe, przymorskie, pod wpływem geologii organicznej) w sposób indywidualny (specyficzne kryteria oceny);
Nowa kodyfikacja typów: Geologia: typ wapienny, Ca>25 mg/l W; typ krzemionkowy, Ca<25 mg/l K; typ organiczny, pod wpływem procesów torfotwórczych - Org; Chemizm wód: b. wysokie przewodnictwo, pod wpływem wód morskich Kond; Wskaźnik chindlera: mały W<2 m; duży W>2 - d; Typ miksji: stratyfikowane - a; polimiktyczne - b
Aktualna typologia jezior polskich >50 ha (rok 2004) Region Niż Środkowopolski Niziny Wschodniobałtycko - Białoruskie ubregion Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora Polesia Geologia Niska zaw. Ca <25 mg/l 4 Wsp. chindlera W<2 W>2 W<2 W>2 Mieszanie 1a 1b 2a 2b 3a 3b 5a 5b 6a 6b 7a 7b K_a 16 K_b 15 Wm_a 212 Wm_b 26 Kond 10 Wd_a 366 Wd_b 372 Zweryfikowana typologia jezior polskich >50 ha (rok 2015)
Wykaz zaktualizowanych typów jezior polskich: L.p. Typ abiotyczny zweryf. 1 Wm_a 2 Wm_b 3 Wd_a 4 Wd_b 5 Kond 6 K_a Nazwa typu abiotycznego jeziora na podłożu wapiennym (Ca>25mg/l), o małej wartości wskaźnika chindlera (W=<2), stratyfikowane jeziora na podłożu wapiennym (Ca>25mg/l), o małej wartości wskaźnika chindlera (W=<2), polimiktyczne jeziora na podłożu wapiennym (Ca>25mg/l), o dużej wartości wskaźnika chindlera (W>2), stratyfikowane jeziora na podłożu wapiennym(ca>25mg/l), o dużej wartości wskaźnika chindlera (W<2), polimiktyczne jeziora przymorskie, podlegające wpływom wód morskich, o naturalnie podwyższonej przewodności elektrolitycznej, polimiktyczne jeziora na podłożu krzemionkowym (Ca=<25mg/l, tzw. lobeliowe), stratyfikowane 7 K_b jeziora na podłożu krzemionkowym (Ca=<25mg/l, tzw. lobeliowe), polimiktyczne
Weryfikacja biocenotyczna abiotycznych typów jezior polskich
Typy fitoplanktonowe jezior wskaźnik PMPL Region Niż Środkowopolski Niziny Wschodniobałtycko - Białoruskie ubregion Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora Polesia Geologia Niska zaw. Ca <25 mg/l 4 Wsp. chindlera W<2 W>2 W<2 W>2 Mieszanie 1a 1b 2a 2b 3a 3b 5a 5b 6a 6b 7a 7b W<2 TRAT W<2 TRAT W>2 TRAT W>2 TRAT Obowiązujące typy fitoplanktonowe odpowiadają zweryfikowanym typom abiotycznym Wm_a, Wm_b, Wd_a i Wd_b, przy czym dla jezior o niskiej koncentracji wapnia, dla fitoplanktonu przyjmuje się kryteria jak dla Wm_a i Wm_b.
Typy makrofitowe jezior wskaźnik EMI Region Niż Środkowopolski Niziny Wschodniobałtycko - Białoruskie ubregion Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora Polesia Geologia Niska zaw. Ca <25 mg/l 4 Wsp. chindlera W<2 W>2 W<2 W>2 Mieszanie 1a 1b 2a 2b 3a 3b 5a 5b 6a 6b 7a 7b Jeziora lobeliowe Jeziora ramienicowe Pod względem botanicznym jeziora polskie grupują się w dwóch podstawowych typach makrofitowych: jeziora ramienicowe oraz lobeliowe, odpowiadające zweryfikowanym typom abiotycznym W i K.
Typy fitobentosowe jezior wskaźnik IOJ Pod względem fitobentosu wyróżnia się dwa typy jezior polskich, dla których wyróżniono specyficzne taksony referencyjne: jeziora miękko- i twardowodne, odpowiadające zweryfikowanym typom abiotycznym W i K. Typy rybne jezior wskaźnik LFI+/LFI-CEN Typologia biotyczna na podstawie ichtiofauny wyróżnia trzy typy jezior: 1) jeziora głębokie stratyfikowane o głębokości maksymalnej <30 m, odpowiadające typowi sielawowemu; 2) jeziora płytkie stratyfikowane o głębokości maksymalnej 8-30 m, odpowiadające typom sandaczowemu i leszczowemu; 3) jeziora płytkie polimiktyczne, odpowiadające typowi linowoszczupakowemu. Typy zoobentosowe jezior wskaźnik LMI Wstępne prace nad typologią na podstawie makrozoobezkręgowców litoralnych jezior o wodach twardych wskazują na brak potrzeby różnicowania typologicznego
Typ abiotyczny zweryikowan y Typ abiotyczny oryginalny Typ fitoplanktonowy Typ makrofitowy Typ fitobentosowy Typ makrozoobentosowy Typ ichtiofaunistyczny Przełożenie typów obowiązującej typologii na zweryfikowane typy abiotyczne i typy biocenotyczne: L.p. 1 Wm_a 2a, 5a, 7a (częśc.) W=<2 RAM TW TW ielawowy (jeżeli gł. max >30 m)/ andaczowy i leszczowy (jeżeli gł. max 8-30m) 2 Wm_b 2b, 5b, 7b (częśc.) W=<2 RAM TW TW Linowo-szczupakowy 3 Wd_a 3a, 6a, 7a (częśc.) W>2 RAM TW TW ielawowy (jeżeli gł. max >30 m)/ andaczowy i leszczowy (jeżeli gł. max 8-30m) 4 Wd_b 3b, 6b, 7b (częśc.) W>2 RAM TW TW Linowo-szczupakowy 5 Kond 4 W>2 RAM TW TW Linowo-szczupakowy 6 K_a 1a W=<2 LOB MW MW ielawowy 7 K_b 1b W=<2 LOB MW MW Leszczowy
Dziękujemy za uwagę