ELEWACJE ZAMKU W NIEMODLINIE

ZAŁĄCZNIK DO DOKUMENTACJI PROJEKTOWEJ TOM 1 BADANIA STRATYGRAFICZNE ELEWACJE ZAMKU W NIEMODLINIE 2016 1 S t r o n a

TOM 1 A. BADANIA STRATYGRAFICZNE A. I. MIEJSCA ODKRYWEK str. 3 A. II. OPIS ODKRYWEK str. 11 A. III. WNIOSKI str. 51 A. IV. SPIS ILUSTRACJI str. 64 SPIS TREŚCI 2 S t r o n a

A. BADANIA STRATYGRAFICZNE A.I. MIEJSCA ODKRYWEK Rysunek 1. Miejsca odkrywek stratygraficznych na rzucie zamku 3 S t r o n a

Fot. 1. Miejsca wykonania odkrywek 1 i 2 - dół bramy wjazdowej, wieża 4 S t r o n a

Fot. 2. Miejsce wykonania odkrywki 3 - pod obramieniem okna 1 piętra elewacji zewnętrznej skrzydła południowo-zachodniego Fot. 3. Miejsce wykonania odkrywek 5-7 - okno 1 piętra elewacji frontowej 5 S t r o n a

Fot. 4. Miejsca wykonania odkrywek 4-7 - elewacja frontowa 6 S t r o n a

Fot. 5. Miejsce wykonania odkrywek 8-9 ściana wewnętrzna (od dziedzińca) skrzydła południowo-zachodniego. Parter, pod arkadami. 7 S t r o n a

Fot. 6. Miejsce wykonania odkrywki 10 okno wieży 8 S t r o n a

Fot. 7. Miejsce wykonania odkrywek 11 i 12 kolumny arkad dziedzińca, parter, przed przejazdem bramnym 9 S t r o n a

Fot. 8. Miejsce wykonania odkrywki K1 kolumna arkady 1 piętra Fot. 9. Miejsce odkrywki 13 budynek gospodarczy, ściana frontowa, parter 10 S t r o n a

A. II. OPIS ODKRYWEK Fot. 10. Odkrywka 1 Odkrywka 1 - tynk parterowej części wieży, fragment dekoracji sztukatorskiej 1 - tynk cementowy 1a - struktura 1b - powierzchnia 2 - tynk wapienny - resztki 3 - tynk wapienno-cementowy z resztkami współczesnej pobiały 11 S t r o n a

Fot. 11. Odkrywka 2 Odkrywka 2 - tynk parterowej części wieży 1 - wątek ceglany 1a - cegła 1b - spoina wapienna 2 - tynk cementowy 3 - tynk wapienny - resztki 4 - tynk wapienno-cementowy 4a - 1 warstwa 4b - 2 warstwa 12 S t r o n a

Fot. 12. Odkrywka 3 Odkrywka 3 - tynk elewacji zewnętrznej 1 - wątek ceglany 1a - cegła 1b - spoina wapienna 2 - tynk wapienny 3 - pobiały 4 - tynk cementowy 5 - cementowa opaska okienna 13 S t r o n a

DOKUMENTACJA MIKROSKOPOWA I MAKROSKOPOWA PRÓBEK Z ODKRYWKI NR 3 (obszar oznaczony na odkrywce jako warstwa 2 i 3) Fot. 13. Próbka "a" z pierwotnego tynku z dwoma warstwami pobiał pobrana w miejscu odkrywki nr 3 Fot. 14. Próbka "b" z pierwotnego tynku z dwoma warstwami pobiał pobrana w miejscu odkrywki nr 3 14 S t r o n a

Fot. 15. Miejsca zdjęć mikroskopowych - próbka "a" pobrana w miejscu odkrywki nr 3 Fot. 16. Miejsca zdjęć mikroskopowych - próbka "b" pobrana w miejscu odkrywki nr 3 15 S t r o n a

Fot. 17. Fragment "0", próbka "a" - I warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3) Fot. 18. Fragment "1", próbka "a" - I warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3) 16 S t r o n a

Fot. 19. Fragment "2", próbka "a" - I i II warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3) Fot. 20. Fragment "3", próbka "a" - I i II warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3) 17 S t r o n a

Fot. 21. Fragment "3", próbka "a" - miejsce wykonania powiększenia (odkrywka 3) Fot. 22. Powiększenie, fragment "3", miejsce 4, próbka "a" - czerwone i żółte drobiny w pobiałach (odkrywka 3) 18 S t r o n a

Fot. 23. Fragment "7", próbka "a" - I warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3) Fot. 24. Fragment "8", próbka "a" - I warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3) 19 S t r o n a

Fot. 25. Fragment "5", próbka "b" - I warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3) Przedstawiony materiał zdjęciowy potwierdza, że możliwe jest odkrycie podczas prac konserwatorskich pierwotnych spoin, tynków i warstw barwnych (lub pobiał). Dlatego też zaleca się prowadzenie usuwania wtórnych tynków cementowych pod ścisłym nadzorem konserwatorskim oraz kontynuowanie badań podczas tych prac. 20 S t r o n a

Fot. 26. Odkrywka 4 Odkrywka 4 - tynk parterowej części elewacji frontowej 1 - wątek ceglany 2 - tynk wapienny - resztki 3 - tynk cementowy, bardzo twardy 3a - struktura 3b - powierzchnia 4 - tynk wapienno-cementowy, warstwa I 5 - tynk wapienno-cementowy, warstwa II, z pobiałą współczesną 21 S t r o n a

Fot. 27. Odkrywka 5 (front) Odkrywka 5 (front) tynk obok okna 1 piętra wraz z wnęką okienną 1 cegła 2 zaprawa wapienna spoina 3 tynk cementowy (lub cementowo-wapienny z dużą zawartością cementu), szary 4 tynk wapiennocementowy z pobiałą współczesną 22 S t r o n a

Fot. 28. Odkrywka 5 (front) Odkrywka 5 (front) powiększenie fragmentu 1 cegła 2 zaprawa wapienna spoina 3 tynk cementowy (lub cementowo-wapienny z dużą zawartością cementu), szary 23 S t r o n a

Fot. 29. Odkrywka 5 (bok) Odkrywka 5 (bok) tynk wnęki okiennej, 1 piętro (ciąg dalszy odkrywki 5 (front) 3 tynk cementowy (lub cementowo-wapienny z dużą zawartością cementu), szary 3a farba czerwona (odcień ciemnowiśniowy) na tynku 3 4 tynk wapienno-cementowy z pobiałą współczesną 4a - pobiała współczesna na cienkiej zacierce kontynuacja tynku 4 z frontu 24 S t r o n a

Fot. 30. Odkrywka 5 (front) Odkrywka 5 (bok) powiększenie fragmentu 3 tynk cementowy (lub cementowo-wapienny z dużą zawartością cementu), szary 3a farba czerwona (odcień ciemnowiśniowy) na tynku 3 4 tynk wapiennocementowy z pobiałą współczesną 25 S t r o n a

Fot. 31. Odkrywka 6 Odkrywka 6 stolarka okienna (1 piętro) 1 drewno 2 farba jasnobrązowa (odcień beżowy) na podkładzie (biel) 3 farba ciemnobrązowa (gruba, spękana warstwa) 26 S t r o n a

Fot. 32. Odkrywka 6 Odkrywka 6 powiększenie fragmentu 1 drewno 2 farba jasnobrązowa (odcień beżowy) na podkładzie (biel) 3 farba ciemnobrązowa (gruba, spękana warstwa) 27 S t r o n a

Fot. 33. Odkrywka 7 Odkrywka 7 stolarka okienna (1 piętro) 1 drewno 2 relikty bieli podkład 3 - farba jasnobrązowa na podkładzie (biel) 4 farba ciemnobrązowa (gruba, spękana warstwa) 28 S t r o n a

Fot. 34. Odkrywka 7 Odkrywka 7 powiększenie fragmentu 2 relikty bieli podkład 3 - farba jasnobrązowa na podkładzie (biel) 4 farba ciemnobrązowa (gruba, spękana warstwa) 29 S t r o n a

Fot. 35. Odkrywka 8 Odkrywka 8 ściana pod arkadami, dziedziniec wewnętrzny, parter 1 cegła 2 pobiała I 3 pobiała II 3a warstwa pobiały 3b nawarstwienia 4 pobiała 30 S t r o n a

Fot. 36. Odkrywka 8 Odkrywka 8 makrofotografia próbki 1 cegła 2 pobiała I 3 pobiała II 31 S t r o n a

Fot. 37. Odkrywka 8 Odkrywka 8 makrofotografia próbki 1 cegła 2a cienka warstwa zaprawy wapiennej (występuje miejscowo) 2 pobiała I 3 pobiała II 3a warstwa pobiały 3b nawarstwienia 32 S t r o n a

Fot. 38. Odkrywka 8 Odkrywka 8 makrofotografia próbki 1 cegła 2 pobiała I 3 pobiała II 33 S t r o n a

Fot. 39. Odkrywka 8 Odkrywka 8 przekrój warstw 1 cegła 2a cienka warstwa zaprawy wapiennej (występuje miejscowo) 2 pobiała I (możliwe 2 warstwy) 3 pobiała II 34 S t r o n a

Fot. 40. Odkrywka 8 Odkrywka 8 przekrój warstw 1 cegła 2a cienka warstwa zaprawy wapiennej (występuje miejscowo) 2 pobiała I 3 pobiała II 35 S t r o n a

Fot. 41. Odkrywka 9 Odkrywka 9 - ściana pod arkadami, dziedziniec wewnętrzny, parter warstwy leżące na pobiałach z odkrywki 8 1 wątek ceglany + pozostałe warstwy z odkrywki 8 2 zaprawa wapienna, biała (I) 2a pobiała (pokryta nawarstwieniami i przebarwiona związkami pochodzącymi z zaprawy 3 3 zaprawa wapienna, żółta (II) 3a pobiała 3B zacierka cementowa 5 pobiała (różowo-ugrowa) 6 farba fioletowa, współczesna 36 S t r o n a

Fot. 42. Odkrywka 9 Odkrywka 9 przekrój warstw 2 zaprawa wapienna, biała (I) 2a - pobiała 3 zaprawa wapienna, żółta (II) 3a pobiała 3B zacierka cementowa 4 zacierka z zaprawy wapiennej o żółtym zabarwieniu 5 pobiała (różowougrowa) 6 farba fioletowa, współczesna 37 S t r o n a

Fot. 43. Odkrywka 9 Odkrywka 9 przekrój warstw (powiększenie fragmentu fotografii 38) 2 zaprawa wapienna, biała (I) 2a - pobiała 3 zaprawa wapienna, żółta (II) 3a pobiała 3B zacierka cementowa 4 zacierka z zaprawy wapiennej o żółtym zabarwieniu 6 farba fioletowa, współczesna 38 S t r o n a

Fot. 44. Odkrywka 9 Odkrywka 9 makrofotografia próbki 3 zaprawa wapienna, żółta (II) 3a pobiała 5 pobiała (różowougrowa) 6 farba fioletowa, współczesna 39 S t r o n a

Fot. 45. Odkrywka 9 Odkrywka 9 makrofotografia przekroju 2 zaprawa wapienna, biała (I) 3 zaprawa wapienna, żółta (II) 40 S t r o n a

Fot. 46. Zaprawa I z odkrywki 9 makrofotografia struktury Fot. 47. Zaprawa II z odkrywki 9 makrofotografia struktury 41 S t r o n a

Fot. 48. Odkrywka 10 Odkrywka 10 stolarka okna wieży 1 drewno 2 biel (podkład) 3 - farba jasnobrązowa (odcień beżowy) na podkładzie 4 farba ciemnobrązowa (gruba, spękana warstwa) 42 S t r o n a

Fot. 49. Odkrywka 11 Odkrywka 11 1 cegła 1a relikty zaprawy wapiennej (kolor żółty) 2 zaprawa wapienna (prawdopodobnie identyczna z warstwą nr 2 z odkrywki 9 zaprawa I) 2a powierzchnia zaprawy 2 3 pobiała 4 zacierka wapienna z dużą zawartością związków ilastych, o brązowym zabarwieniu 5 wtórne pobiały na zacierce cementowej 43 S t r o n a

Fot. 50. Odkrywka 11 Odkrywka 11 powiększenie fragmentu 2 zaprawa wapienna (prawdopodobnie identyczna z warstwą nr 2 z odkrywki 9 zaprawa I) 2a powierzchnia zaprawy 2 3 pobiała 4 zacierka wapienna z dużą zawartością związków ilastych, o brązowym zabarwieniu 44 S t r o n a

Fot. 51. Odkrywka 9 Odkrywka 12 1 granit 2 - zaprawa wapienna (prawdopodobnie identyczna z warstwą nr 2 z odkrywki 9 zaprawa I) 2a powierzchnia zaprawy 2 3 pobiała 4 zacierka wapienna z dużą zawartością związków ilastych, o brązowym zabarwieniu 4a warstwa szarej farby 5 wtórne pobiały na zacierce cementowej 45 S t r o n a

Fot. 52. Odkrywka 9 Odkrywka 12 powiększenie fragmentu 1 granit 2 - zaprawa wapienna (prawdopodobnie identyczna z warstwą nr 2 z odkrywki 9 zaprawa I) 2a powierzchnia zaprawy 2 3 pobiała 4 zacierka wapienna z dużą zawartością związków ilastych, o brązowym zabarwieniu 4a warstwa szarej farby 5 wtórne pobiały na zacierce cementowej 46 S t r o n a

Fot. 53. Odkrywka K1 Odkrywka K1 1 granit 2 pobiała 3 pobiała na zacierce z zaprawy wapiennej 4 wtórne pobiały na zacierce cementowej 47 S t r o n a

Fot. 54. Odkrywka K1, powiększenie fragmentu 1 granit 2 pobiała 3 pobiała na zacierce z zaprawy wapiennej 48 S t r o n a

Fot. 55. Odkrywka 13 Odkrywka 13 1 zaprawa wapienna 2 pobiała 3 zaprawa z pobiałą 4 zaprawa z pobiałą 5 zaprawa z pobiałą 6 zaprawa z pobiałą 7 współczesna zacierka cementowa z pobiałami i farbą szarą 49 S t r o n a

Fot. 56. Odkrywka 13 Odkrywka 13 makrofotografia warstwy 2 (najstarsza pobiała) 1 zaprawa wapienna 2 pobiała 50 S t r o n a

A.III. WNIOSKI Oprócz odkrywek opisanych w niniejszej dokumentacji, wykonano wiele innych, w których nie odnaleziono żadnych informacji. Zrezygnowano z ich dokumentowania. Wszystkie wykazywały istnienie bezpośrednio na wątku ceglanym wtórnej zaprawy cementowej o bardzo dużej twardości. Dodatkowo przeprowadzono analizę układu warstw wypraw tynkarskich na podstawie zdjęć o bardzo wysokiej rozdzielczości wykonanych teleobiektywem. Metoda ta pozwoliła na analizowanie większych powierzchni. Przydała się w przypadku górnych partii wieży pokrytej dekoracją sgraffito. W parterowej części wieży nie odnaleziono tynków pierwotnych (odkrywki 1 i 2). Pierwszy, który leży bezpośrednio na wątku ceglanym, został wykonany z zaprawy cementowej (lub cementowo-wapiennej). Odkrywka nr 3, wykonana została w miejscu odspajającej się opaski okna skrzydła południowo-zachodniego. Odkryto tam relikty cienkowarstwowej zaprawy wapiennej z pobiałą. Warstwy te należą do najwcześniejszych wypraw tynkarskich ścian zewnętrznych zamku. Pod tynkiem znajduje się spoina wapienna o powierzchni zatartej na płasko, bez dodatkowego kształtowania w postaci rysy lub podcięcia. Tynk ma około 3-5 mm grubości. Ze względu na wartość znaleziska, z odkrywki pobrano próbki. Następnie wykonano serię zdjęć mikroskopowych. Wynika z nich, że tynk wapienny pokrywają 2 warstwy pobiały. Zdjęcia mikroskopowe ujawniły obecność drobin czerwonych i żółtych w pobiałach. Odkrywki 4 i 5 nie wnoszą ciekawych informacji. Wykonano je obok okien. Niestety, najstarsza, zachowana warstwa to tynk cementowy o ciemnoszarym zabarwieniu i bardzo dużej twardości. Korzystając z rusztowań przebadano okno. Odkrywki wykonano na stolarce w trzech miejscach (6 i 7 na elewacji frontowej oraz 10 na elewacji przeciwległej). Wydaje się, że najstarsza, zachowana w postaci zniszczonych reliktów farba, to jasny brąz lub ugier. Kolejne badania skrzydła południowo-zachodniego wykonano od strony dziedzińca (odkrywki 8 i 9). W Także w tym przypadku najstarsze warstwy 51 S t r o n a

barwne to pobiały. Pomimo obecności przynajmniej 2 tynków historycznych i starej zacierki wapiennej nie odnaleziono kolorów innych niż biel. Podobnie, jak w odkrywce 3, tak i tutaj na cegle leży cienka zacierka wapienna z pobiałami. Obserwacja mikroskopowa ujawniła, że są miejsca, gdzie pobiałę położono też bezpośrednio na ceramice, bez zaprawy (fot. 35). Nie wiadomo, czy jest to rozwiązanie oryginalne, czy też pobiałę nałożono po zniszczeniu cienkiego tynku. Nieco później pojawiają się grubsze tynki wapienne. Wcześniejszy ma biały kolor, późniejszy jest zabarwiony na żółto. Z żółtej zaprawy wykonano widoczne obecnie tynki sklepienia arkad tej części zamku. Mikroskopowe zdjęcie próbki z odkrywki 9 ujawnia istnienie na tynkach pobiał oraz 2 zacierek wapiennej i cementowej. Brak warstw kolorowych, oprócz współczesnej, fioletowej farby. Na fotografii 45 widać, że żółty tynk wapienny (II) położono na zniszczoną warstwę tynku białego (I). Na zdjęciu przekroju próbki nie widać żadnych warstw pomiędzy zaprawami (w przeciwieństwie do przekroju z fot. 42 i 43). Mając dość skąpe informacje dotyczące stolarki okiennej wykonano przegląd wszystkich dostępnych okien. Nie znaleziono elementów mogących stanowić podstawę analizy zmian kolorystyki od najstarszej do współczesnej. Jedynie w kilku miejscach zachowała się, oprócz najnowszej, ciemnobrązowej farby, warstwa starsza - jasnobrązowa (odkrywki 6 i 7 oraz 10). Podsumowując, na terenie całego zamku znaleziono jedynie dwie warstwy farb na stolarce okiennej (oprócz białego podkładu). Z tego powodu kolor stolarki okiennej pozostaje sprawą projektową. Pomocą mogą być konsultacje z historykami architektury lub analogie. Dostępny materiał ikonograficzny nie przekazuje pewnych informacji o kolorze małych detali, np. okien. Odnaleziony na obiekcie jasny brąz niekoniecznie współistniał z białymi ścianami. Odkrywki 11, 12 i 1K wykonano w celu sprawdzenia kolumn z elewacji wewnętrznych dziedzińca. Okazało się, że wykonano je z granitu, część jako murowane i tynkowane, a największe stanowią połączenie granitowych detali z murowanym i tynkowanym trzonem. Ze względów technicznych (brak dostępu ze względu na prace remontowe przy dachu) odkrywkę 1K wykonano na trzonie od strony wnętrza. We wszystkich przypadkach natrafiono na stare pobiały. Stwierdzono też wtórną szarość na zacierce z zaprawy wapiennej o zwiększonej ilości składników ilastych. Zaprawa z pobiałą z odkrywki 11 wykazuje bardzo 52 S t r o n a

duże podobieństwo do wapiennego tynku I z pobiałą z odkrywki nr 9. Na granitowej bazie nie stwierdzono obecności pierwotnych warstw barwnych, jednak może to wynikać z destrukcji kamienia. Na elewacji budynku gospodarczego udokumentowano naturalną odkrywkę (nr 13). Większość znalezionych warstw tynków historycznych pokrywają pobiały. Szarość pojawia się dopiero współcześnie. Podsumowując, na rysunkach 2 i 3 pokazano rekonstrukcję kolorystyczną elewacji frontowej zamku. Ze względu na obecność współcześnie istniejących detali jest to rekonstrukcja połączona z częściową aranżacją historycznego wyglądu. Dotyczy to w szczególności rysunku nr 3, gdzie historyczna biel łączy się z dwudziestowieczną dekoracją neorenesansową wieży. Bardzo ważna dla interpretacji historycznych zmian kolorystyki zamku jest ikonografia. Opisane tu rysunki i zdjęcia 1 umieszczono w niniejszej dokumentacji. Pierwsze ryciny, z osiemnastego wieku, ukazują zamek jako budowlę jasną 2 lub białą 3 (rycina A1 i A2). W wieku dziewiętnastym zamek zmienia się. Odczytanie koloru z obrazu znanego z reprodukcji 4 jest trudne (rycina A3). Wiemy jedynie, że był to kolor jasny. Dysponujemy jednak fotografią z końca stulecia (rycina A4), na której widać, że tło ścian staje się ciemniejsze od detalu (opaski okienne). Szczyty są ciemniejsze od gzymsów. Na pocztówce z lat 1910-15 także widać ciemniejsze ściany i jasny detal (rycina A5). Porównując materiał archiwalny widać, że wielobarwna dekoracja sgraffito, nawiązująca do okresu renesansowego, pojawia się na wieży w latach dwudziestych XX wieku (ryciny A6 - A9). W całej okazałości sgraffito możemy podziwiać na archiwalnym zdjęciu z 1957 roku (rycina A10). Ze względów historycznych zmian kolorystyki zamku w materiale archiwalnym zamieszczono jeszcze dwie ilustracje z lat siedemdziesiątych XX wieku (rycina A11 i A12), z czasów, kiedy elewacja miała czerwony kolor. 1 Źródłem ilustracji jest strona internetowa www.dolny-slask.org.pl oraz www.fotopolska.eu 2 grafika z 1734 r. 3 Werner 1762-68 r. 4 kolorowa rycina z 1857-83 53 S t r o n a

Podsumowanie: 1. Badania stratygraficzne wykazały, że przez dużą część swojego istnienia elewacje zamku były malowane na biało. Kolory na ściany wprowadzono współcześnie, prawdopodobnie dopiero w XIX wieku. 2. Najstarszy, zachowany kolor stolarki okiennej to ugier oraz jasny brąz. Może być barwą pierwotną dla istniejącej stolarki. 3. Neorenesansowa dekoracja w postaci trójbarwnego sgraffito pochodzi z XX wieku i jest wtórna. 4. Budynki gospodarcze też były przez większą część istnienia białe. Propozycje konserwatorskie: 1. Malowanie elewacji zamku na biało. 2. Opracowanie koloru detalu przez architekta projektującego remont zamku i uzgodnienie projektowanego koloru z Opolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. 3. Opracowanie koloru stolarki okiennej przez architekta projektującego remont zamku i uzgodnienie projektowanego koloru z Opolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. 4. Zachowanie istniejącej dekoracji sgraffito na wieży z jej pełną konserwacją i rekonstrukcją formy plastycznej, za wyjątkiem koloru. Rekonstrukcje można wykonać bez barwienia zapraw w masie ze względu na proponowane malowanie całości. Sugeruje się malowanie zrekonstruowanego boniowania na biało, z ewentualnym podkreśleniem rysunku inną barwą. Zaleca się uzgodnienie projektowanego koloru z Opolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Pod farbą położoną na zachowanych fragmentach sgraffita należy wykonać warstwę izolacyjną uniemożliwiającą wnikanie farby w zaprawę. Izolację uzgodnić z producentem farby. 4. Kontynuowanie badań architektonicznych i stratygraficznych podczas usuwania wtórnych tynków z elewacji w celu uzyskania możliwie pełnego obrazu historycznych zmian na obiekcie. 54 S t r o n a

Rysunek 2. Prawdopodobny wygląd elewacji po wykonaniu w latach XX-tych neorenesansowej dekoracji wieży. 55 S t r o n a

Rysunek 3. Próba połączenia historycznego, białego koloru z późniejszą dekoracją 56 S t r o n a

Rycina A1. Widok zamku z XVIII wieku Rycina A2. Widok zamku z XVIII wieku 57 S t r o n a

Rycina A3. Widok zamku z XIX wieku Rycina A4. Widok zamku z XIX wieku 58 S t r o n a

Rycina A5. Pocztówka z lat 1910-15 Rycina A6. Widok z początku XX wieku - brak dekoracji na wieży 59 S t r o n a

Rycina A7. Widok z lat dwudziestych XX wieku - dekoracja na wieży Rycina A8. Widok z lat dwudziestych XX wieku - dekoracja na wieży 60 S t r o n a

Rycina A9. Widok z lat dwudziestych XX wieku - dekoracja na wieży 61 S t r o n a

Rycina A10. Sgraffito wieży w roku 1957 62 S t r o n a

Ryc. A11. Widok elewacji z lat siedemdziesiątych XX wieku Ryc. A12. Widok elewacji z lat siedemdziesiątych XX wieku 63 S t r o n a

A.IV. SPIS ILUSTRACJI Rysunki Rysunek 1. Miejsca odkrywek stratygraficznych na rzucie zamku... 3 Rysunek 2. Prawdopodobny wygląd elewacji po wykonaniu w latach XX-tych neorenesansowej dekoracji wieży.... 55 Rysunek 3. Próba połączenia historycznego, białego koloru z późniejszą dekoracją... 56 Zdjęcia Fot. 1. Miejsca wykonania odkrywek 1 i 2 - dół bramy wjazdowej, wieża... 4 Fot. 2. Miejsce wykonania odkrywki 3 - pod obramieniem okna 1 piętra elewacji zewnętrznej skrzydła południowo-zachodniego... 5 Fot. 3. Miejsce wykonania odkrywek 5-7 - okno 1 piętra elewacji frontowej... 5 Fot. 4. Miejsca wykonania odkrywek 4-7 - elewacja frontowa... 6 Fot. 5. Miejsce wykonania odkrywek 8-9 ściana wewnętrzna (od dziedzińca) skrzydła południowozachodniego. Parter, pod arkadami.... 7 Fot. 6. Miejsce wykonania odkrywki 10 okno wieży... 8 Fot. 7. Miejsce wykonania odkrywek 11 i 12 kolumny arkad dziedzińca, parter, przed przejazdem bramnym... 9 Fot. 8. Miejsce wykonania odkrywki K1 kolumna arkady 1 piętra... 10 Fot. 9. Miejsce odkrywki 13 budynek gospodarczy, ściana frontowa, parter... 10 Fot. 10. Odkrywka 1... 11 Fot. 11. Odkrywka 2... 12 Fot. 12. Odkrywka 3... 13 Fot. 13. Próbka "a" z pierwotnego tynku z dwoma warstwami pobiał pobrana w miejscu odkrywki nr 3... 14 Fot. 14. Próbka "b" z pierwotnego tynku z dwoma warstwami pobiał pobrana w miejscu odkrywki nr 3... 14 Fot. 15. Miejsca zdjęć mikroskopowych - próbka "a" pobrana w miejscu odkrywki nr 3... 15 Fot. 16. Miejsca zdjęć mikroskopowych - próbka "b" pobrana w miejscu odkrywki nr 3... 15 Fot. 17. Fragment "0", próbka "a" - I warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3)... 16 Fot. 18. Fragment "1", próbka "a" - I warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3)... 16 Fot. 19. Fragment "2", próbka "a" - I i II warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3)... 17 Fot. 20. Fragment "3", próbka "a" - I i II warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3)... 17 Fot. 21. Fragment "3", próbka "a" - miejsce wykonania powiększenia (odkrywka 3)... 18 Fot. 22. Powiększenie, fragment "3", miejsce 4, próbka "a" - czerwone i żółte drobiny w pobiałach (odkrywka 3)... 18 Fot. 23. Fragment "7", próbka "a" - I warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3)... 19 Fot. 24. Fragment "8", próbka "a" - I warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3)... 19 Fot. 25. Fragment "5", próbka "b" - I warstwa pobiały na zaprawie wapiennej (odkrywka 3)... 20 Fot. 26. Odkrywka 4... 21 Fot. 27. Odkrywka 5 (front)... 22 Fot. 28. Odkrywka 5 (front)... 23 Fot. 29. Odkrywka 5 (bok)... 24 Fot. 30. Odkrywka 5 (front)... 25 Fot. 31. Odkrywka 6... 26 64 S t r o n a

Fot. 32. Odkrywka 6... 27 Fot. 33. Odkrywka 7... 28 Fot. 34. Odkrywka 7... 29 Fot. 35. Odkrywka 8... 30 Fot. 36. Odkrywka 8... 31 Fot. 37. Odkrywka 8... 32 Fot. 38. Odkrywka 8... 33 Fot. 39. Odkrywka 8... 34 Fot. 40. Odkrywka 8... 35 Fot. 41. Odkrywka 9... 36 Fot. 42. Odkrywka 9... 37 Fot. 43. Odkrywka 9... 38 Fot. 44. Odkrywka 9... 39 Fot. 45. Odkrywka 9... 40 Fot. 46. Zaprawa I z odkrywki 9 makrofotografia struktury... 41 Fot. 47. Zaprawa II z odkrywki 9 makrofotografia struktury... 41 Fot. 48. Odkrywka 10... 42 Fot. 49. Odkrywka 11... 43 Fot. 50. Odkrywka 11... 44 Fot. 51. Odkrywka 9... 45 Fot. 52. Odkrywka 9... 46 Fot. 53. Odkrywka K1... 47 Fot. 54. Odkrywka K1, powiększenie fragmentu... 48 Fot. 55. Odkrywka 13... 49 Fot. 56. Odkrywka 13... 50 Ryciny i zdjęcia archiwalne Rycina A1. Widok zamku z XVIII wieku Rycina A2. Widok zamku z XVIII wieku Rycina A3. Widok zamku z XIX wieku Rycina A4. Widok zamku z XIX wieku Rycina A5. Pocztówka z lat 1910-15 Rycina A6. Widok z początku XX wieku - brak dekoracji na wieży Rycina A7. Widok z lat dwudziestych XX wieku - dekoracja na wieży Rycina A8. Widok z lat dwudziestych XX wieku - dekoracja na wieży Rycina A9. Widok z lat dwudziestych XX wieku - dekoracja na wieży Rycina A10. Sgraffito wieży w roku 1957 Ryc. A11. Widok elewacji z lat siedemdziesiątych XX wieku Ryc. A12. Widok elewacji z lat siedemdziesiątych XX wieku 65 S t r o n a