KOMENTARZE BECKA. Kodeks pracy

KOMENTARZE BECKA Kodeks pracy

Polecamy nasze publikacje z serii Komentarze Becka: Zygmunt Niewiadomski PRAWO BUDOWLANE. KOMENTARZ, wyd. 5 Zygmunt Niewiadomski PLANOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE PRZE- STRZENNE, wyd. 7 Izabela Heropolitańska, Agnieszka Drewicz-Tułodziecka, Katarzyna Hryćków-Mycka, Paweł Kuglarz USTAWA O KSIĘGACH WIECZYSTYCH I HIPOTECE ORAZ PRZEPISY ZWIĄZANE Paweł Granecki PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH, wyd. 3 T. Grossmann, W. Knopkiewicz, J. Sebzda-Załuska, M. Szydło, J. Wilczewski USTAWA O WSPIERANIU ROZWOJU USŁUG I SIECI TELEKOMUNIKACYJNYCH. KOMENTARZ Stanisław Piątek PRAWO TELEKOMUNIKACYJNE. KOMENTARZ, wyd. 3 www.ksiegarnia.beck.pl

Kodeks pracy Komentarz prof. zw. dr hab. Jerzy Wratny Instytut Nauk Prawnych PAN Uczelnia Łazarskiego Instytut Pracy i Spraw Socjalnych członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy 2002 2006 5. wydanie WYDAWNICTWO C.H. BECK WARSZAWA 2013

Propozycja cytowania: J. Wratny, KP. Komentarz, 5. wyd., Warszawa 2013 Wydawca: Joanna Ziemiecka Wydawnictwo C.H. Beck 2013 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00 203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H. Beck Druk: Białostockie Zakłady Graficzne ISBN 978-83-255-4615-1 ISBN e-book 978-83-255-4616-8

Spis treści Przedmowa........................................ Wykaz skrótów..................................... Kodeks pracy Dział pierwszy. Przepisy ogólne........................ 5 Rozdział I. Przepisy wstępne....................... 5 Art. 1 9 1................................ 5 Rozdział II. Podstawowe zasady prawa pracy............ 19 Art. 10 18 3.............................. 19 Rozdział IIa. Równe traktowanie w zatrudnieniu......... 36 Art. 18 3a 18 3e............................. 36 Rozdział IIb. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy. 49 Art. 18 4 18 5.............................. 49 Rozdział III. (skreślony).......................... 50 Art. 19 21............................... 50 Dział drugi. Stosunek pracy........................... 51 Rozdział I. Przepisy ogólne........................ 51 Art. 22 24............................... 51 Rozdział II. Umowa o pracę........................ 68 Oddział 1. Zawarcie umowy o pracę.............. 68 Art. 25 29 2.............................. 68 Oddział 2. Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę..................................... 79 Art. 30 31............................... 79 Oddział 3. Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem.................................. 84 Art. 32 43............................... 84 Oddział 4. Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę................ 100 Art. 44 51............................... 100 Oddział 5. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia.................................... 113 Art. 52 55............................... 113 XI XV V

Spis treści Oddział 6. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia.................... 122 Art. 56 61............................... 122 Oddział 6a. Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia...................... 126 Art. 61 1 62.............................. 126 Oddział 7. Wygaśnięcie umowy o pracę........... 128 Art. 63 67............................... 128 Rozdział IIa. Warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa będącego członkiem Unii Europejskiej.......... 131 Art. 67 1 67 4.............................. 131 Rozdział IIb. Zatrudnianie pracowników w formie telepracy. 134 Art. 67 5 67 17............................. 134 Rozdział III. Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę.... 145 Oddział 1. Stosunek pracy na podstawie powołania... 145 Art. 68 72............................... 145 Oddział 2. Stosunek pracy na podstawie wyboru..... 151 Art. 73 75............................... 151 Oddział 3. Stosunek pracy na podstawie mianowania.. 152 Art. 76.................................. 152 Oddział 4. Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę............................. 153 Art. 77.................................. 153 Dział trzeci. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia..... 154 Rozdział I. Ustalanie wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą...................... 154 Uwagi ogólne............................. 154 Art. 77 1 77 5.............................. 155 Rozdział Ia. Wynagrodzenie za pracę................. 170 Art. 78 83............................... 170 Rozdział II. Ochrona wynagrodzenia za pracę........... 188 Art. 84 91............................... 188 Rozdział III. Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy............................ 204 Art. 92.................................. 204 Rozdział IIIa. Odprawa rentowa lub emerytalna.......... 211 Art. 92 1................................. 211 VI

Spis treści Rozdział IV. Odprawa pośmiertna.................... 215 Art. 93.................................. 215 Dział czwarty. Obowiązki pracodawcy i pracownika........ 218 Rozdział I. Obowiązki pracodawcy................... 218 Art. 94 99............................... 218 Rozdział II. Obowiązki pracownika................... 234 Art. 100 101............................. 234 Rozdział IIa. Zakaz konkurencji..................... 238 Art. 101 1 101 4............................ 238 Rozdział III. Kwalifikacje zawodowe pracowników....... 242 Art. 102 103 6............................. 242 Rozdział IV. Regulamin pracy...................... 253 Art. 104 104 4............................. 253 Rozdział V. Nagrody i wyróżnienia................... 260 Art. 105 107............................. 260 Rozdział VI. Odpowiedzialność porządkowa pracowników.. 262 Art. 108 113 1............................. 262 Dział piąty. Odpowiedzialność materialna pracowników..... 270 Rozdział I. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy............................... 270 Art. 114 123............................. 270 Rozdział II. Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi..................................... 280 Art. 124 127............................. 280 Dział szósty. Czas pracy.............................. 289 Rozdział I. Przepisy ogólne........................ 289 Wprowadzenie............................. 289 Art. 128................................. 290 Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy........ 293 Art. 129 131............................. 293 Rozdział III. Okresy odpoczynku.................... 298 Art. 132 134............................. 298 Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy............ 301 Art. 135 150............................. 301 Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych.......... 320 Art. 151 151 6............................. 320 Rozdział VI. Praca w porze nocnej................... 329 Art. 151 7 151 8............................ 330 Rozdział VII. Praca w niedziele i święta............... 333 Art. 151 9 151 12........................... 333 VII

Spis treści Dział siódmy. Urlopy pracownicze...................... 338 Rozdział I. Urlopy wypoczynkowe................... 338 Art. 152 173............................. 338 Rozdział II. Urlopy bezpłatne....................... 375 Art. 174 175............................. 375 Dział ósmy. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem............................................ 379 Art. 176 189 1............................. 379 Dział dziewiąty. Zatrudnianie młodocianych.............. 431 Rozdział I. Przepisy ogólne........................ 431 Art. 190 193............................. 431 Rozdział II. Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego..................... 436 Art. 194 196............................. 436 Rozdział III. Dokształcanie......................... 439 Art. 197 200............................. 439 Rozdział IIIa. Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe.......................... 441 Art. 200 1 200 2............................ 441 Rozdział IV. Szczególna ochrona zdrowia.............. 444 Art. 201 204............................. 444 Rozdział V. Urlopy wypoczynkowe................... 449 Art. 205................................. 449 Rozdział VI. Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe..... 451 Art. 206................................. 451 Dział dziesiąty. Bezpieczeństwo i higiena pracy............ 452 Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy.......... 452 Art. 207 209 3............................. 452 Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika............. 461 Art. 210 212............................. 461 Rozdział III. Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy.... 466 Art. 213 214............................. 466 Rozdział IV. Maszyny i inne urządzenia techniczne....... 467 Art. 215 219............................. 467 Rozdział V. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia................ 470 Art. 220 225............................. 470 Rozdział VI. Profilaktyczna ochrona zdrowia............ 475 Art. 226 233............................. 475 Rozdział VII. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe.... 484 Art. 234 237 1............................. 484 VIII

Spis treści Rozdział VIII. Szkolenie.......................... 496 Art. 237 2 237 5............................ 496 Rozdział IX. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze................................. 500 Art. 237 6 237 10........................... 500 Rozdział X. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy....... 503 Art. 237 11................................ 503 Rozdział XI. Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy....... 505 Art. 237 11a 237 13a.......................... 505 Rozdział XII. Obowiązki organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi.................. 510 Art. 237 14................................ 510 Rozdział XIII. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania prac w różnych gałęziach pracy... 510 Art. 237 15................................ 510 Dział jedenasty. Układy zbiorowe pracy.................. 516 Wprowadzenie............................. 516 Rozdział I. Przepisy ogólne........................ 519 Art. 238 241 13............................ 519 Rozdział II. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy....... 564 Art. 241 14 241 21........................... 564 Rozdział III. Zakładowy układ zbiorowy pracy.......... 580 Art. 241 22 241 30........................... 580 Dział dwunasty. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy....................................... 602 Rozdział I. Przepisy ogólne........................ 602 Art. 242 243............................. 602 Rozdział II. Postępowanie pojednawcze................ 603 Art. 244 261............................. 603 Rozdział III. Sądy pracy........................... 606 Art. 262 280............................. 606 Dział trzynasty. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika................................. 614 Uwaga ogólna............................. 614 Art. 281 290 1............................. 614 Rozdział II. (skreślony)........................... 622 Art. 284 290 1............................. 622 IX

Spis treści Dział czternasty. Przedawnienie roszczeń................. 624 Art. 291 295............................. 624 Dział czternasty a. (uchylony).......................... 630 Art. 295 1 295 2............................ 630 Dział piętnasty. Przepisy końcowe...................... 631 Art. 296 305............................. 631 Indeks rzeczowy.................................... 653 X

Przedmowa Udostępniany Szanownym Czytelnikom w nowym wydaniu komentarz do Kodeksu pracy ma swoją historię sięgającą roku 1996. Wówczas pod firmą Spółki Sezam ukazało się pierwsze jego wydanie będące reakcją na uchwalenie gruntownej, w skali dotychczas niewystępującej, nowelizacji Kodeksu pracy ustawą z 2.2.1996 r. Komentarz ten miał już w tym samym roku wznowienie, a następnie ukazywał się rokrocznie z uwzględnieniem zmian zachodzących w przepisach ustawodawstwa pracy, przepisach wykonawczych, a także dorobku orzecznictwa. W sumie do 2001 r. komentarz miał siedem wydań. Przez cały czas cieszył się wyjątkową, niesłabnącą popularnością na rynku wydawnictw prawniczych. Po przejęciu praw do tytułu przez Wydawnictwo C.H. Beck komentarz doczekał się, nie licząc obecnego, czterech wydań. Pierwsze uwzględniało stan prawny na koniec 2002 r., drugie na koniec 2003 r. Trzecie wydanie rejestrowało stan prawny w zakresie ustawodawstwa pracy na dzień 1.7.2004 r., a więc już po dniu akcesji Polski do Unii Europejskiej, natomiast czwarte ukazało się na początku 2005 roku. W okresie, gdy komentarz publikowany był w Wydawnictwie C.H. Beck, miały miejsce dwie nowelizacje Kodeksu pracy o przełomowym znaczeniu dla kształtowania się stosunków pracy. Pierwszą była zmiana Kodeksu pracy z 26.7.2002 r. (Dz.U. Nr 135, poz. 1146), która weszła w życie częściowo 29.11.2002 r., częściowo zaś 1.1.2003 r., określana w niniejszym komentarzu jako nowelizacja lipcowa. Drugą natomiast całościową nowelizację przepisów Kodeksu pracy przyniosła ustawa z 14.11.2003 r. (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) obowiązująca od 1.1.2004 r. Tę drugą nowelizację określa się w komentarzu jako nowelizację europejską z uwagi na jej zasadniczy cel, jakim było dokończenie na ówczesnym etapie procesu dostosowywania przepisów polskiego prawa pracy do norm wspólnotowych. Nowelizacja lipcowa przyniosła obniżenie standardów uprawnień pracowniczych w wielu działach kodeksu, a więc nastąpiło odwrócenie wcześniejszej, trwającej przez dziesiątki lat, tendencji do rozwijania tych uprawnień. W intencjach ustawodawcy nowe przepisy miały służyć uelastycznieniu prawa oraz obniżeniu kosztów pracy, co powinno się było przyczynić do XI

Przedmowa ograniczenia skali bezrobocia. Wraz z większością analityków pozwalam sobie wyrazić sceptycyzm co do skuteczności takiej metody zwalczania bezrobocia. Kolejną, obszerną i znaczącą, zmianą Kodeksu pracy była wspomniana nowelizacja europejska. Dominującym, chociaż niewyłącznym, jej celem było dokończenie procesu dostosowywania przepisów kodeksowych do kilkudziesięciu dyrektyw Unii Europejskiej. Przykładowo chodziło o przepisy rozszerzające szczegółową regulację zasady niedyskryminacji w zatrudnieniu na inne niż tylko płeć pracownika kryteria niezwiązane z pracą. Wprowadzono zakaz mobbingu oraz molestowania seksualnego w pracy. Uwzględniono przepisy stwarzające zachętę do podejmowania pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy oraz przepisy nakładające na pracodawcę rozszerzony obowiązek informowania pracowników o warunkach zatrudnienia, podniesiono minimalny wymiar urlopu wypoczynkowego. Najdalej idące zmiany miały miejsce w dziale szóstym KP regulującym problematykę czasu pracy, któremu nadano w całości nowe brzmienie ze zmienioną numeracją przepisów. Istotne zmiany do Kodeksu pracy wprowadzono w drugiej połowie pierwszej dekady oraz na początku drugiej dekady XXI w., a więc w okresie nieobjętym poprzednią edycją Komentarza. Do najważniejszych należy zaliczyć uwzględnienie w Kodeksie pracy, w wyniku nowelizacji z 24.8.2007 r. (Dz.U. Nr 181, poz. 1288), przepisów o zatrudnieniu pracowników w formie telepracy (art. 67 5 67 15 ), co było podyktowane potrzebą przyswojenia regulacji europejskiej dotyczącej tej nietypowej umowy o pracę. Wydźwięk dostosowawczy miała także nowelizacja Rozdziału IIa Działu pierwszego (Równe traktowanie w zatrudnieniu) dokonana głownie ustawą nowelizującą Kodeks pracy z 21.11.2008 r. (Dz.U. Nr 233, poz. 1460). Z kolei do przesłanek polityki prorodzinnej, szczególnie w jej aspekcie pronatalistycznym, odwołano się w uzasadnieniu do ustawy z 6.12.2008 r. (Dz.U. Nr 237, poz. 1654; weszła w życie na początku 2009 r.), której efektem była rewizja Działu Ósmego KP w zakresie urlopów rodzicielskich, określonej w niniejszym Komentarzu jako ustawa prorodzinna. Innego rodzaju wyznacznikiem zmian był w tym okresie, a także i wcześniej, wzgląd na prawidłowość techniki legislacyjnej w zakresie podziału regulowanej materii między ustawę a akty wykonawcze zgodnie z wymaganiami Konstytucji. Ta głównie przyczyna przesądziła o rozbudowaniu i uszczegółowieniu przepisów art. 102 103 6 traktującego o zasadach podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników, co nastąpiło w wyniku nowelizacji Kodeksu pracy ustawą z 20.5.2010 r. (Dz.U. Nr 105, poz. 655). XII

Przedmowa Piętno na treści pewnej liczby przepisów odcisnęła ustawa z 16.9.2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 232, poz. 1378), zwana ustawą deregulacyjną, mająca za cel usunięcie nieżyciowych ograniczeń utrudniających m.in. funkcjonowanie stosunków pracy w interesie obu stron. Równolegle nieustannie pomnażany był dorobek piśmiennictwa i judykatury. Na kształt niektórych przepisów Kodeksu pracy lub na kierunek ich wykładni wpłynęły także orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o dużym ciężarze gatunkowym. Ważnym dla polityki prawa pracy wydarzeniem było powołanie w 2002 r. Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy, która w 2006 r. przedstawiła projekty dwóch ustaw: zrekodyfikowanego kodeksu pracy oraz kodeksu zbiorowego prawa pracy, będącego pionierską próbą skodyfikowania zbiorowej części prawa pracy. W nawiązaniu do pierwszego z tych projektów należy podkreślić, że kodyfikatorom przyświecała myśl zerwania z plagą niekończących się nowelizacji Kodeksu pracy, czemu służyć miało zastąpienie obecnie obowiązującej ustawy aktem względnie stabilnym, dostosowanym do współczesnych warunków. Zabrakło wszakże woli wykorzystania projektów na płaszczyźnie legislacyjnej, w związku z czym pozostały one jedynie kolektywnym wkładem do nauki prawa pracy. Wacław Szubert pisał przed laty, rozważając kwestię dynamiki stosunków pracy, że prawo pracy, należy od tych gałęzi prawa, które w sposób szczególnie bezpośredni są uwarunkowane przez realia życia społeczno-gospodarczego oraz przez postęp techniczny (W. Szubert, Zarys prawa pracy, Warszawa 1980, s. 46). Należy się zatem spodziewać i dziś, jak w każdej epoce, dalszych zmian, zapowiadanych w bliższej lub dalszej perspektywie. Być może podjęte zostaną nowe wysiłki w celu dokonania tak potrzebnej rekodyfikacji, która ograniczyłaby niekończące się pasmo cząstkowych nowelizacji poszczególnych fragmentów kodeksu. Szczególnym celem komentarza jest przybliżenie i ułatwienie zrozumienia Czytelnikom nowych rozwiązań prawa pracy zwłaszcza wprowadzonych w latach 2005 2012. Rozwiązania te zostały szczegółowo omówione z ukazaniem istoty zmian i przyczyn ich wprowadzenia. Dokonano porównań ze stanem prawnym poprzednio obowiązującym oraz rozważono problemy wykładni. Utrzymanie się w konwencji przewodnika po Kodeksie pracy uzasadniało jedynie selektywne powoływanie literatury przedmiotu, której dorobek został wykorzystany w treści objaśnień do poszczególnych przepisów Kodeksu pracy. W niniejszym wydaniu zawarto wszakże wskazówki bibliograficzne do ostatnich zmian Kodeksu pracy, co, w przekonaniu autora, podnosi walory praktyczne komentarza. Omówiono skomplikowany stan prawny charakteryzujący się funkcjo- XIII

Przedmowa nowaniem wielu aktów wykonawczych oraz ustaw pozakodeksowych. Uwzględniono podstawowe orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego oraz Sądu Najwyższego. Komentarz uwzględnia stan prawny na 1.2.2013 r. Niniejsze wydanie komentarza chciałbym zarekomendować osobom zarządzającym firmami, kierownikom działów kadr, radcom prawnym oraz innym osobom zajmującym się sprawami pracowniczymi. Szczególnie gorąco polecam ją moim studentom i słuchaczom. Nieocenioną pomoc w przygotowaniu obecnego wydania komentarza otrzymałem od P. Joanny Ziemieckiej z Wydawnictwa C.H. Beck oraz moich asystentek: P. Marty Derlacz-Wawrowskiej z Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych, P. dr Leny Krysińskiej-Wnuk z Instytutu Nauk Prawnych PAN oraz P. Agaty Ludery-Ruszel z Uniwersytetu Rzeszowskiego. Tą drogą pragnę skierować do nich słowa podziękowania. Warszawa, styczeń 2013 r. Jerzy Wratny XIV

Wykaz skrótów 1. Źródła prawa CzasPrKierU...... ustawa z 16.4.2004 r. o czasie pracy kierowców (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 1155) EmRentyFUSU.... ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) FundŚwSocU...... ustawa z 4.3.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 592 ze zm.) KC............ ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK............ ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KomPrywU....... ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze zm.) Konstytucja RP... ustawa z 2.4.1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KP............. ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPC........... ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPW........... ustawa z 24.8.2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 ze zm.) KRiO........... ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 788) KSH........... ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) KW............ ustawa z 20.5.1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.) MiniWynagrU..... ustawa z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679 ze zm.) XV

Wykaz skrótów OchrDanOsobU.... ustawa z 29.8.1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm.) OchronaInfU...... ustawa z 5.8.2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) PIPU............ ustawa z 13.4.2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 404 ze zm.) PromZatrU....... ustawa z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) PrSpółdz........ ustawa z 16.9.1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst ŚwiadRodzU...... jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) ustawa z 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.) TrójstrKomU..... ustawa z 6.7.2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz.U. Nr 100, poz. 1080 ze zm.) UrlopWychowR... rozporządzenie MGPiPS z 16.12.2003 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz.U. Nr 230, poz. 2291) UrlopWypoczR.... rozporządzenie MPiPS z 8.1.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.) UsprawiedNieobR.. rozporządzenie MPiPS z 15.5.1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281 ze zm.) WypadkiU....... ustawa z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.) ZasiłkiU......... ustawa z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.) XVI

Wykaz skrótów ZwolGrupU...... ustawa z 13.3.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jedn. Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.) ZwZawU........ ustawa z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) 2. Organy, instytucje, organizacje orzekające NSA........... Naczelny Sąd Administracyjny OSPiUS......... Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SA............. Sąd Apelacyjny SN............. Sąd Najwyższy SN (7).......... Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów SR............. Sąd Rejonowy TK............. Trybunał Konstytucyjny 3. Czasopisma BISN........... Biuletyn Informacyjny Sądu Najwyższego Dz.U............ Dziennik Ustaw Dz.Urz.......... Dziennik Urzędowy GP............. Gazeta Prawnicza GS............. Gazeta Sądowa Kw. Pr.......... Kwartalnik Prawniczy MoP........... Monitor Prawniczy M.P............. Monitor Polski MPP........... Monitor Prawa Pracy NP............. Nowe Prawo OG............ Orzecznictwo Gospodarcze ONSA.......... Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego OSA........... Orzecznictwo Sądów Administracyjnych OSN........... Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby cywilnej (w latach 1933 1952), Orzecznictwo Sądu Najwyższego (w latach 1953 1961: Izby Cywilnej i Izby Karnej, w roku 1962: Izby Cywilnej, w latach: 1963 1981: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach: 1982 1989: Izby Cywilnej i Administracyjnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach: 1990 1994: Izby Cywilnej oraz Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, od XVII

Wykaz skrótów 1995 roku: Izby Cywilnej, od 1.1.2003 r.: Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych) OSNAPiUS...... Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Zbiór Urzędowy. Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1.7.1994 r.) OSNKW........ Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Karna i Izba Wojskowa OSP............ Orzecznictwo Sądów Polskich (w latach 1957 1989: Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych) OSPiKA......... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych OTK........... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Pal............. Palestra PiP............ Państwo i Prawo PiZS........... Praca i Zabezpieczenie Społeczne Polit. Społ........ Polityka Społeczna Pr. Pracy........ Prawo Pracy PS............. Przegląd Sądowy PUG........... Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Rej............. Rejent RPEiS.......... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny SC............. Studia Cywilistyczne Sł. Prac.......... Służba Pracownicza SP............. Studia Prawnicze Wok............ Wokanda ZNUJ........... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 4. Inne skróty art............. artykuł bhp............ bezpieczeństwo i higiena pracy cyt............. cytat, cytowany (-a, -e) FUS............ Fundusz Ubezpieczeń Społecznych GUS........... Główny Urząd Statystyczny IPiSS........... Instytut Pracy i Spraw Socjalnych itp.............. i tym podobne lit............. litera m.in............ między innymi MEN........... Minister Edukacji Narodowej MG............. Minister Gospodarki XVIII

Wykaz skrótów MGPiB......... Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa MOP........... Międzynarodowa Organizacja Pracy MPiPS.......... Minister Pracy i Polityki Socjalnej, od 10.11.1999 r. Minister Pracy i Polityki Społecznej MPPiSS......... Minister Pracy, Płac i Spraw Socjalnych MRiRW......... Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi MS............ Minister Sprawiedliwości MZiOS......... Minister Zdrowia i Opieki Socjalnej nast............. następny (-a, -e) niepubl........... niepublikowany (-a, -e) NIK............ Najwyższa Izba Kontroli np.............. na przykład Nr............ Numer opr............. opracowana (-e) orz............. orzeczenie PIP............ Państwowa Inspekcja Pracy PIS............ Państwowa Inspekcja Sanitarna pkt............. punkt por............. porównaj post............ postanowienie poz............ pozycja pozw........... ponadzakładowa organizacja związkowa ppkt........... podpunkt puzp........... ponadzakładowy układ zbiorowy pracy PZU............ Państwowy Zakład Ubezpieczeń r............... rok RM............ Rada Ministrów rozp............ rozporządzenie s............... strona (-y) t............... tom (-y) tekst jedn........ tekst jednolity tj.............. to jest tzn............. to znaczy uchw............ uchwała ust............. ustęp uzp............ układ zbiorowy pracy wyr............. wyrok zarz............ zarządzenie zd.............. zdanie zm............. zmiana (-y) zob............. zobacz XIX