SPIS TREŚCI Wojciech Balus, Nowy systemat wiedzy XIII DZIEJE SZTUKI STAROŻYTNEJ Przedmowa 7 CZĘŚĆ PIERWSZA Badanie sztuki ze względu na jej istotę I. O początkach sztuki i przyczynach jej różnorodności u ludów 21 Ustęp pierwszy 21 1. Ogólna koncepcja niniejszych Dziejów 21 2. Początki sztuki tożsame z początkami rzeźbiarstwa 21 3. Podobne jej początki u różnych ludów 22 4. Jej starożytne dzieje w Egipcie 23 5. Późniejsza ale pierwotna sztuka u Greków. Kamienie i kolumny pierwszymi wizerunkami 23 6. Stopniowe formowanie postaci przez nasadzenie głowy 24 7. Przez zaznaczenie płci 24 8. Przez uformowanie nóg, którego dokonał Dedal 25 9. Wzajemne podobieństwo pierwszych postaci tworzonych przez Egipcjan, Etrusków i Greków 25 10. Większe prawdopodobieństwo, że sztukę Grecy przejęli od Fenicjan, nie zaś od Egipcjan 26 -Vhttp://d-nb.info/1034286994
11. Podobny obyczaj opatrywania postaci inskrypcjami, praktykowany wśród trzech wzmiankowanych ludów 26 12. Wyjaśnienie podobieństwa między najstarszymi posągami egipskimi i greckimi 27 13. Właściwości najstarszego stylu rysunku 28 Ustęp drugi 28 1. Pierwsze tworzywo artystów: glina 28 2. Malowane naczynia z gliny 29 3. Drugi rodzaj figur, z drewna 30 4. Z kości słoniowej 31 5. Później z kamienia, i to najpierw z właściwego każdemu krajowi 32 6. Z marmuru - początkowo tylko kończyny posągów. 0 statuach malowanych 33 7. Z brązu 34 8. O sztuce rytowania w kamieniu 35 Ustęp t r z e c i. O przyczynach różnorodności sztuki u ludów 36 1. Wpływ klimatu na kompleksję 36 A. Ogólnie 36. - B. I na narządy mowy 37. - C. Kompleksja Egipcjan 38. - D. Greków i Italczyków 38. - E. Kompleksja piękna pod cieplejszym niebem 39. - F. Wyjątkowe piękno Greków 40. - G. Jego szczególny dowód 41 2. Wpływ nieba na sposób myślenia 41 A. Narodów Wschodu i Południa 41. - B. Greków. 42. - C. Różnorodność wychowania, ustroju i rządów u poszczególnych ludów 43. D. Greków 43. - E. Rzymian. 44. - F. Uzdolnienia artystyczne Anglików 44. - G. Uściślenie tych uwag 45 II. O sztuce u Egipcjan, Fenicjan i Persów 46 1. O sztuce u Egipcjan 46 1. Przyczyny powstania sztuki u Egipcjan 46 A. W ich kompleksji 46. - B. W ich sposobie czucia i myślenia, w ich prawach, obyczajach i religii 48. - C. W sposobie traktowania artystów 50. - D. W wiedzy twórców 51 2. O stylu sztuki Egipcjan 52 A. Styl starszy 52. - B. O następującym bezpośrednio po pierwszym oraz późniejszym stylu sztuki egipskiej 64. - C. O naśladowaniu dzieł egipskich za cesarza Hadriana 66 -VI-
3. Część mechaniczna sztuki egipskiej 71 A. O wykonaniu jej dzieł 71. - B. O tworzywie, w którym pracowali artyści egipscy 73 2. O sztuce u Fenicjan i Persów 77 1. 0 sztuce Fenicjan 78 A. O naturze kraju, kompleksji mieszkańców, o ich naukach, bogactwie i handlu 78. - B. O kształcie ich bogów 80. -C.0 dziełach ich sztuki 80. - D. O ich odzieniu 81. - E. O sztuce u Żydów 81 2. O sztuce Persów 82 A. O jej zabytkach 82. - B. O kompleksji Persów 83. - C. Przyczyny słabego rozwoju ich sztuki 83. - D. O sztuce u Partów 86 3. Ogólne uwagi o sztuce tych ludów 86 III. O sztuce u Etrusków i u ich sąsiadów 89 Ustęp pierwszy. 0 Etruskach 89 1. Zewnętrzne okoliczności, w których rozwijała się sztuka Etrusków 89 A. Wolność tego ludu sprzyjająca sztuce 89. - B. Usposobienie Etrusków, w którym można szukać źródła właściwości ich sztuki 90. - C. Niefortunne wojny z Rzymianami i upadek ich ustroju, które powstrzymały rozwój ich sztuki 92 2. Sposoby przedstawiania ich bogów i bohaterów 93 A. Niektóre wspólne z Grekami 93. - B. Ich poszczególne przedstawienia bywały niekiedy osobliwe, podobnie jak u najdawniejszych Greków 93. - C. Kształt bogów wyższych 94. - D. Kształt poszczególnych bogów 95. - E. Herosów na zabytkach etruskich 98 3. Omówienie najprzedniejszych etruskich dzieł sztuki 98 A. Niewielkie figury z brązu oraz przedstawienia zwierząt 99. - B. Statuy z brązu i marmuru 99. - C. Płaskorzeźby 102. D. Gemmy 105. - E. Monety 106. - F. Dodatek. O domniemanych etruskich urnach z porfiru 107 Ustęp d r u g i. O stylu artystów etruskich 108 1. Ogólne o nim przypomnienie 108 2. O jego różnych stadiach i epokach 109 A. O styłu starszym i jego właściwościach 110. - B. Oznaki przechodzenia od tego stylu do następnego 111. - C. O drugim -VII-
stylu artystów etruskich i jego właściwościach 112. - D. Ich objaśnienie 114. - E. O późniejszym stylu artystów etruskich 115.- F. O odzieniu posągów etruskich 116 Ustęp trzeci. O sztuce ludów graniczących z Etruskami 116 1. Samnitów 116 2. Wolsków 118 3. Kampanów 118 A. Ich monety 119. - B. Ich malowane naczynia 119 4. Uwagi o kilku figurach z Sardynii 124 Zakończenie tego rozdziału 125 IV O sztuce u Greków 127 Ustęp pierwszy. O powodach i przyczynach rozkwitu sztuki greckiej oraz jej wyższości nad sztuką innych ludów 127 1. O wpływie nieba 128 2. O greckich ustroju i rządach, w związku z którymi rozpatrujemy tu również 129 A. Wolność 129. - B. Nagradzanie posągami sprawności ciała i innych zasług 130. - C. Sposób myślenia wykształcony przez wolność 131 3. O szacunku, jakim otaczano artystów 132 4. O zastosowaniu sztuki 135 5. O różnym wieku malarstwa i rzeźby 137 Ustęp d r u g i. O istocie sztuki 138 1. O rysunku postaci nagiej, który opiera się na pięknie 138 A. O pięknie w ogólności 138 2. 0 rysunku odzianych posągów greckich płci niewieściej 178 A. O materiałach, z których sporządzano odzienie 179. - B. O rodzajach i formie 181. - C. O zdobieniu odzienia kobiecego 191. - D. Ogólne rozważania o ozdobności posągów kobiecych 197 Ustęp trzeci. 0 rozkwicie i upadku sztuki greckiej, w której wyróżnić można cztery epoki i cztery style 198 1. Styl starszy 199 A. Jego zabytki 199. - B. Właściwości tego starszego stylu 205. - C. Przygotowanie stylu wysokiego przez starszy 206 - VIII -
2. Styl wysoki 207 A. Jego właściwości 207. - B. Jego zabytki zachowane w Rzymie 209 3. Styl piękny 210 A. Jego właściwości 210. - B. A zwłaszcza Gracja 212. - C. O sztuce w przedstawieniach dzieci 215 4. Styl naśladowców, zanikanie i upadek sztuki, zapoczątkowane.. 217 A. Przez naśladownictwo 217. - B. Przez pilność w kwestiach drugorzędnych 217. - C. Przypuszczenia dotyczące wysiłków podejmowanych przez pewnych artystów, by odwrócić postępujące zepsucie sztuki 219. - D. Ostrożność w osądzaniu, które dzieło jest oryginałem, a które zostało skopiowane dawno temu 221. - E. O znamionach stylu w czasach zanikania sztuki 223. - F. O wielkiej liczbie głów portretowych w stosunku do nielicznych posągów z tego czasu 224. - G. Niskie pojęcia o pięknie, panujące w tym ostatnim czasie 224. - H. O urnach pogrzebowych, pochodzących prawie bez wyjątku z późniejszych czasów 224. - I. O dobrym smaku, który przetrwał nawet w czasach upadku sztuki 225. - K. Zakończenie tego trzeciego ustępu, zawierające uwagi o niezwykłym zabytku sztuki dziwnej i niekształtnej, wykonanym przez artystów greckich 226. - L. Powtórzenie treści tego ustępu 227 Ustęp czwarty. Część mechaniczna rzeźbiarstwa greckiego 228 1. O różnym tworzywie, w którym pracowali rzeźbiarze greccy... 228 A. O marmurze i jego rodzajach 234 2. O wykonaniu 230 A. Ogólnie 230. - B. Szczegółowo 231 Ustęp p i ą t y. O malarstwie starożytnych Greków 240 1. O malarstwie naściennym 240 2. O malowidłach zachowanych na ścianach 241 A. O tych, które zostały niegdyś odkryte w Rzymie 241. - B. Malowidła herkulańskie 244. - C. Opis malowideł znalezionych tamże ostatnio 245. -D. O malowidłach w grobowcach pod Corneto 250. - E. Opis malowideł, które znaleziono niedawno poza Rzymem w nieznanym jeszcze miejscu 250 3. O czasie, w którym wykonano większość omówionych tu malowideł 253 4. Czy są one dziełem mistrzów greckich, czy rzymskich 255 5. O sposobach wykonywania malowideł naściennych szczegółowo 255 -IX-
V O sztuce u Rzymian 261 Ustęp pierwszy. Badania nad stylem rzymskim w sztuce 261 1. O dziełach artystów rzymskich 261 A. Z inskrypcjami rzymskimi 261. - B. Z imieniem samego artysty 262 2. O naśladownictwie artystów etruskich i greckich 262 3. Błędny pogląd o odrębnym stylu w sztuce 264 A. Z powodu nieprawidłowych objaśnień 264. - B. Ze źle pojmowanej czci dla dziel greckich 265. - C. Obalenie błędnego mniemania 265 4. Dzieje sztuki w Ezymie 265 A. Pod rządami królów 265. - B. W pierwszym okresie republiki 266. - C. Do czasów CXX. olimpiady 268. - D. Po drugiej wojnie punickiej 269. - E. Po wojnie z królem Antiochem 271. - F. Po zdobyciu Macedonii 272 Ustęp d r u g i. O rzymskich strojach męskich 273 1. Odzienie służące okryciu całego ciała 274 A. Tunika 274. - B. Toga 275. - C. Zdobienia strojów 276 2. Odzienie służące okryciu poszczególnych części ciała 277 A. Głowy 277. - B. O spodniach 278. - C. O butach 279. - D. O rękawiczkach 280 3. Rynsztunek chroniący ciało 286 A. O pancerzu 280. - B. O hełmach 280. -C.0 nagolennikach 281 CZĘŚĆ DRUGA Dzieje sztuki starożytnej rozpatrywane z uwzględnieniem zewnętrznych okoliczności historycznych Wstęp do części drugiej 285 1. O sztuce czasów najdawniejszych po Fidiasza 285 A. Rejestr najsławniejszych artystów tego czasu 285. - B. Rejestr szkół artystycznych 288. - C. O okolicznościach panujących w Grecji na krótko przed Fidiaszem 291. - D. Ateny przygotowują i inicjują rozkwit sztuk i nauk 292 -X-
2. O sztuce tworzonej od czasów Fidiasza do czasów Aleksandra Wielkiego 296 A. Przed wojnąpeloponeską 297. - B. Podczas wojny peloponeskiej 301. - C. Dzieje sztuki po klęsce Aten w tej wojnie oraz w czasach odzyskanej przez nie wolności 306. - D.Po wojnie peloponeskiej 308. - E. Pod rządami Aleksandra Wielkiego 311 3. O sztuce po czasach Aleksandra i o jej zamieraniu 318 A. Za rządów jego bezpośrednich następców 318. - B. Zamieranie sztuki w Grecji i jej równoczesny rozkwit 321. - C. Zepsuty smak tamtych czasów, obecny przypuszczalnie również w sztuce 322. - D. O rzekomych dziełach sztuki z tego okresu 323. - E. Upadek sztuki w Egipcie i w Wielkiej Grecji 324. - F. Oraz w Grecji w następstwie wojen wewnętrznych prowadzonych przez Związek Achajski z Etolczykami, w które wmieszali się Rzymianie, a po zwycięstwie ogłosili Greków wolnym narodem 328. - G. Ponowny, ale krótkotrwały rozkwit sztuki w Grecji w następstwie nadania jej wolności 328. - H. Jej rozkwit na Sycylii 334. - I. Sławni artyści i dzieła tego czasu 330. - K. A w szczególności opis okaleczonego Herkulesa w Belwederze 331. - L. Odparcie twierdzenia 0 rzekomych posągach z tamtego czasu 333. - M. Rabunek greckich dzieł sztuki uprawiany przez Rzymian 334. - N. Koniec sztuki pod rządami Seleucydów 335. - O. Jej rozkwit pod panowaniem królów Bitynii i Pergamonu 337. - P. Koniec sztuki greckiej w Egipcie oraz odparcie argumentów Vaillanta i innych 337. - Q. Odrodzenie sztuki w Grecji 339. - R. Szkody, jakich doznała w następstwie wojen mitrydatejskich oraz spustoszeń dokonanych w Grecji, Wielkiej Grecji i na Sycylii 340 4. O sztuce greckiej pod panowaniem Rzymian 1 rzymskich cesarzy 342 A. Pod panowaniem Cezara 342. - B. O rządach Augusta i jego dokonaniach 344. - C. Pod rządami Tyberiusza 348. - D. Pod rządami Kaliguli 349. - E. Pod rządami Klaudiusza 349. - F. Pod rządami Nerona 349. - G. Pod rządami Wespazjana, Tytusa i Domicjana 355. - H. Pod rządami Trajana 358. - I. Pod rządami Hadriana 361. - K. Pod rządami Antoninów 366. - L. Pod rządami Kommodusa 371 5. Upadek sztuki za panowania Septymiusza Sewera 373 A. O dziełach powstałych pod rządami tego cesarza 373. - B. Pod rządami Heliogabala 374. - C. Pod rządami Aleksandra Sewera 374. - D. O posągu Pupiena 375. - E. Całkowity upadek sztuki za rządów Galiena 375. - F. O sztuce pod rządami Konstantyna. 376. - G. Wspomnienie o architekturze tamtych czasów 377. - H. O ekscesach, jakich dopuszczano się na posągach oraz o zachowanych dziełach z tego czasu 378. - I. O upadku miasta Ateny i o zniszczeniu Rzymu 380. - K. O rzekomych posągach -XI-
Justyniana i Belizariusza 381. - L. Ostateczny los posągów w Rzymie 382. - M. Oraz w Konstantynopolu 382 Zakończenie drugiej części Spis przytaczanych ksiąg