WSPÓLNA POLITYKA ROLNA WCZORAJ, DZIŚ I JUTRO

WSPÓLNA POLITYKA ROLNA WCZORAJ, DZIŚ I JUTRO Ludwik Wicki X Mazowiecki Kongres Rozwoju Obszarów Wiejskich 26 października 2016 r.

Plan wystąpienia 1. Wprowadzenie 2. Historia zmian WPR 3. Jakie wyzwania stawiane są przed WPR 4. WPR a funkcje rolnictwa 5. Wykorzystanie działań w polskim rolnictwie 6. Jakie były kierunki wykorzystania środków 7. Wyzwania dla przyszłej WPR

WPROWADZENIE

Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej (WPR) Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej jest to zespół działań mających na celu: zapewnienie dostępności do żywności dla wszystkich obywateli UE, a także rozwój sektora rolnego oraz rozwój obszarów wiejskich. Finansowana jest ona z ze budżetu Unii Europejskiej.

1951 początki współpracy europejskiej

2004 Rozszerzenie Unii o 10 państw. Były to: Polska Czechy Słowacja Węgry Słowenia Litwa Łotwa Estonia Cypr Malta

Unia Europejska w 2016 roku obejmuje cały kontynent i kraje o różnym rolnictwie

Wspólna Polityka Rolna w 2016 roku Wspólna Polityka Rolna dotyczy coraz większej liczby krajów o zróżnicowanym poziomie rozwoju gospodarczego oraz o różnym rolnictwie

HISTORIA WPR

Początki Wspólnej Polityki Rolnej W 1962 r. na podstawie zapisów Traktatów Rzymskich UE wprowadza Wspólną Politykę Rolną. UE staje się w krótkim czasie samowystarczalna pod względem żywnościowym. Dochody rolników wzrastają, a ceny żywności dla konsumentów pozostają umiarkowane. W latach 80. pojawia się nadprodukcja.

Wspólna Polityka Rolna - WPR Wspólna Polityka Rolna WPR (Common Agricultural Policy CAP): To całość działań podejmowanych przez Wspólnotę Europejską w sektorze rolnictwa dla osiągnięcia określonych celów. To zbiór procedur i przepisów regulujących produkcję, handel i przetwórstwo artykułami rolnymi w UE.

Postanowienia Traktatu Rzymskiego W traktacie Rzymskim postanowiono o celach WPR: Artykuł 39 1. Wspólna polityka rolna ma na celu: a) zwiększenie efektywności produkcji rolnej, b) zapewnienie właściwego poziomu życia ludności rolniczej, c) stabilizację rynków, d) zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, e) utrzymanie rozsądnych cen żywności...

Cele WPR 1. Wspieranie zwiększonej produktywności (postęp techniczny, racjonalizacja produkcji, optymalne wykorzystanie zasobów). 2. Zapewnienie godziwego poziomu życia osób zatrudnionych w rolnictwie w Unii Europejskiej (poprzez zwiększanie dochodu. 3. Stabilizacja rynków w celu uniknięcia znacznego wahania cen. 4. Zapewnienie dobrego i niezawodnego zaopatrzenia w żywność tak, by Wspólnota była możliwie najbardziej samowystarczalna. 5. Stabilizacja cen żywności na poziomie przystępnym dla konsumenta.

Priorytety od reformy z 2013 r. zagwarantowanie rentownej produkcji żywności; zapewnienie zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi; wspieranie zrównoważonego rozwoju wszystkich obszarów wiejskich w UE.

Zasady WPR 1. Jednolitość rynku rolnego swobodny przepływ towarów, wspólne ceny i zasady handlu z krajami trzecimi 2. Preferencja dla produktów unijnych pierwszeństwo zbytu dla towarów UE, dopłaty eksportowe, taryfy importowe. 3. Solidarność finansowa wspólne koszty krajów unijnych. 4. Współodpowiedzialność producentów limity produkcyjne, kary.

Podstawowe działania WPR W ramach Wspólnej Polityki Rolnej realizowane jest wiele różnych działań mających prowadzić do osiągnięcia celów. Poszczególne działania były stosowane w różnym zakresie w danych okresach, a także różnią się w poszczególnych krajach. Są to: Systemy interwencji wewnętrznej, System ochrony na granicy, Wsparcie producentów.

Rozwój WPR Wspólna Polityka Rolna prawie od momentu jej powstania podlegała zmianom. W kolejnych okresach najważniejsze wiązały się z koniecznością: 1) przyśpieszenia restrukturyzacji rolnictwa, 2) zmniejszenia nadprodukcji oraz 3) zwiększeniem zakresu ochrony środowiska naturalnego i dobrostanu zwierząt.

1962-1968 1962-1968 okres wprowadzania WPR w życie,

Lata 60. lata 60. to tzw. złote lata WPR, zastosowano wysokie dopłaty wspierające rolnictwo, co przyczyniło się do wzrostu produkcji i osiągnięcia samowystarczalności żywnościowej w krajach członkowskich.

1969-1975 1969-1975- początek kryzysu WPR wynikającego z nadprodukcji niektórych towarów i braku wystarczających zmian w strukturze rolnictwa, powstają pierwsze projekty reform,

Lata 70. i 80. lata 70.-80. - kryzys WPR powstają znaczne nadwyżki produkcji

2000 2000 - wprowadzenie w życie postanowień Agendy 2000 - radykalne zmiany w WPR

Ważniejsze reformy WPR Plan Mansholta Fundusze strukturalne Program MacSharry ego Agenda 2000 Luksemburg 2003 Reforma 2013

Plan Mansholta Był to plan reformy WPR. Obejmował on przede wszystkim: poprawę struktury agrarnej przez powiększenie wielkości gospodarstw, likwidację słabych mało wydajnych gospodarstw oraz zmniejszenie nadwyżek produktów rolnych przez ograniczenie powierzchni produkcji.

Lata 1985-1990 Reformy zapoczątkowane planem Mansholta kontynuowano w latach 80. Do najważniejszych należały: stopniowe obniżenie realnego poziomu cen, wprowadzanie ograniczeń w wielkości produkcji, zwiększenie wymagań jakościowych.

Program MacSharry ego Następną istotną reformę WPR rozpoczęto w 1992 r. opracowując program McSharry ego. W ramach tych reform nacisk położono na: poprawę równowagi na rynku rolnym, wzrost konkurencyjności w rolnictwie Wspólnoty. Program był początkiem zmiany WPR z polityki interwencyjno-protekcyjnej, wykorzystującej rynek na politykę administracyjnego kierowania rolnictwem.

Reforma WPR związana z Agendą 2000 Był to początek drugiej zasadniczej reformy WPR Wynikała ona z konieczności odniesienia się do planowanego rozszerzenia Unii i Rundy Urugwajskiej WTO w zakresie światowego handlu Potrzeba odniesienia się do utrzymującego się braku równowagi na niektórych rynkach (wołowina, mleka).

Reforma z Luksemburga 2003 Na podstawie postanowień podjętych w Luksemburgu wprowadzono: Jednolitą płatność obszarową wypłacanie dotacji na podstawie ilości uprawianej ziemi lub płatności historycznych. Zasadę cross-compliance wzajemna zgodność (dopłaty zależne od spełnienia standardów w zakresie ochrony środowiska, dobrostanu zwierzą, zdrowia ludzi). Modulację redukcja wydatków na dopłaty bezpośrednie na korzyść rozwoju obszarów wiejskich.

Reformy z 2013 roku Płatności bezpośrednie mają sprawiedliwie wspierać dochody rolników, wynagradzać ich za świadczone usługi publiczne (np. ochronę środowiska). Dodatkowe wsparcie dla młodych rolników. Polityka rozwoju obszarów wiejskich ukierunkowana na zwiększanie konkurencyjności i wspieranie innowacyjności.

Redystrybucja dochodu narodowego przed i po reformach W ramach WPR dokonuje się redystrybucji dochodu narodowego. Sposób redystrybucji zmienił się znacząco w wyniku reform.

Redystrybucja przed reformami Bezpośrednie zakupy konsumentów na rynku: Konsument - Rynek - Rolnik Wpływające do budżetu EWG środki z tytułu ceł i innych opłat na granicy oraz podatku VAT: Konsument - Budżet - Rynek - Rolnik Wpływające do budżetu EWG środki z obowiązkowych wpłat państw członkowskich: Podatnik - Budżet - Rynek - Rolnik

Redystrybucja po reformach Wpływające do budżetu UE środki z tytułu ceł i innych opłat na granicy oraz podatku VAT Konsument - Budżet - Rolnik Wpływające do budżetu UE środki z obowiązkowych wpłat państw członkowskich Podatnik - Budżet - Rolnik

Zmieniające się oczekiwania wobec WPR oraz społeczeństwa wiejskiego Wydajność Konkurencyjność Zrównoważony rozwój Lata początkowe (60-te i 70-te) Lata kryzysu (lata 80-te) 1992 Reforma WPR Agenda 2000 Reforma WPR 2003 Bezpieczeństwo żywnościowe Poprawa wydajności Stabilizacja rynkowa Dotacje Nadprodukcja Gwałtowny wzrost wydatków Tarcia międzynarodowe Działania strukturalne Redukcja nadwyżek Środowisko Stabilizacja dochodów Stabilizacja budżetu Pogłębienie procesu reform Konkurencyjność Rozwój obszarów wiejskich Orientacja rynkowa Troska o konsumenta Rozwój obszarów wiejskich Środowisko

Wsparcie rolnictwa Wsparcie rozwoju wsi Ewolucja WPR od wsparcia rolnictwa do polityki rozwoju wsi Wsparcie produkcji rolnej (subwencje, ceny gwarantowane) w celu zaspokojenia potrzeb żywnościowych wyniszczonej wojną Europy (1957-1968) 50. 60. 70. 80. 90. 00. 10. Oddzielenie wsparcia od produkcji; ograniczenia wysokości dopłat dla największych producentów; wzrost znaczenia działań na rzecz rozwoju wsi (2007-2013) Stymulowanie wzrostu konkurencyjności sektora żywnościowego UE i obniżanie intensywności produkcji Liberalizacja rolniczej (2000-2007) wsparcia rolnictwa i ograniczanie protekcjonizmu (1993-2000) Stopniowe ograniczanie działań wpływających na rynek (np. cen minimalnych) na rzecz mechanizmów strukturalnych; dodanie do działań WPR szkoleń, czy wcześniejszych emerytur (1968-1993) Reforma WPR z 2003 r.

FILAR I Dwa filary polityki rolnej FILAR II Interwencja rynkowa Płatności bezpośrednie Modulacja Cross-compliance Polityka rozwoju wsi Oś I Wsparcie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego. Oś II Zarządzanie zasobami naturalnymi. Oś III Dywersyfikacja działalności gospodarczej na obszarach wiejskich i podniesienie jakości życia ich mieszkańców. Wsparcie produkcji rolnej Ochrona środowiska Rozwój wsi/ wielofunkcyjne rolnictwo

Kierunek dalszych reform W przyszłości przewidywane są dalsze reformy. Niektórzy eksperci uważają, że nastąpi: rozdzielenie płatności od faktu prowadzenia produkcji rolniczej. Po co więc wsparcie dla rolnictwa?

Przyszłość WPR Rolnictwo to sektor w UE o wciąż rozbudowanym protekcjonizmie. Obecnie potrzeby wspierania rolnictwa i legitymizacji WPR uzasadnia się z następującymi przesłankami: bezpieczeństwem żywnościowym; bezpieczeństwem żywności; wielofunkcyjnością rolnictwa niestabilnością rynków (przesłanki przyrodnicze); globalnym zagrożeniem (politycznym, kryzysami);

WYZWANIA PRZED WPR

Globalizacja. Liberalizacja handlu. Wzrost liczby ludności. Najważniejsze wyzwania Wzrost zapotrzebowania na żywność na świecie.

Najważniejsze nie rozwiązane problemy zmiany klimatu, zabezpieczenie wody dla ludności i gospodarki, zachowanie bioróżnorodności, produkcja energii odnawialnej.

Role rolnictwa w odniesieniu do zasobów naturalnych poszkodowany (ograniczenia skali produkcji, zmienność pogody), chroniącego (glebę, krajobraz), zanieczyszczającego (emisja gazów cieplarnianych, wymywanie azotu z pól).

Kierunki reform WPR Ziemia należy do rolników lecz powinna być traktowane jako dobro mieszane: prywatno-publiczne. Poza produkcją rolną ziemia będzie też traktowana jako źródło wartości: przyrodniczych; kulturowych; estetycznych; ważnych dla całego społeczeństwa Zwiększy się ilość ziemi rolniczej na obszarach chronionych, a stąd też powstają nowe obowiązki nakładane na rolników. 42

Pozaprodukcyjne funkcje rolnictwa (dostarczanie dóbr publicznych) społeczno-kulturowe, środowiskowe.

Oczekiwane efekty w wyniku wprowadzenia zmian oczekiwane były i są pozytywne efekty dotyczące: środowiska naturalnego, oraz rozwoju obszarów wiejskich.

Stare: wzrost produktywności rolnictwa; Stare i nowe cele WPR zapewnienie odpowiednich standardów życia dla ludności wiejskiej, zwłaszcza zwiększanie dochodów rolników; stabilizacja rynków; zapewnienie dostaw żywności; zapewnienie relatywnie niskich cen żywności dla konsumentów. Nowe: ograniczanie zmian klimatycznych. poprawna gospodarka wodą, zachowanie bioróżnorodności, produkcja energii odnawialnej.

Co mamy - trójstopniowa WPR Specjalne płatności na obszarach środowiskowo cennych Green points payments for environmentally sensitive and high nature-value areas Płatności dla obszarów o gorszych warunkach i za dodatkową ochronę Natural handicap payment or services for resource protection Płatności podstawowe Basic husbandry payment

WPR a funkcje rolnictwa

Funkcje rolnictwa Funkcje rolnictwa ekonomiczne społeczne przestrzenne

Wielofunkcyjność rolnictwa żywność pasze surowce energetyczne i inne jakość wody dobra prywatne wielofunkcyjność rolnictwa dobra publiczne krajobraz ochrona klimatu ochrona gleby ochrona środowiska

Schemat struktury działowo-gałęziowej agrobiznesu. Rolnictwo poddawane jest presji ze strony dostawców i odbiorców. środki produkcji do wytwarzania żywności import żywności handel żywnością eksport żywności ROLNI- CTWO PRZEMYSŁ SPO- ŻYWCZY gastronomia Spożycie żywności usługi produkcyjne dla rolnictwa i przemysłu spożywczego żywienie zbiorowe nauka, oświata i szkolnictwo wyższe obsługujące gospodarkę żywnościową l w

FUNKCJE ROLNICTWA PRODUKCYJNA USŁUGOWA SOCJALNA surowce żywność surowce przemysłowe i energetyczne na rzecz środowiska na rzecz ludności konwencjonalny integrowany ekologiczny SYSTEMY ROLNICTWA

Zmiany proporcji między różnymi systemami produkcji w rolnictwie w Szwajcarii 100% 80% Gospodarstwa konwencjonalne Gosp. ekologiczne 60% 40% Gospodarstwa integrowane 20% 0% 1993 1995 1997 1999 2001 2003 Źródło: Richter T., 2002: Possibiliteies and barriers for retaling organic products. Research Institute of Organic Agriculture (Switzerland) i od 2001 obliczenia własne.

Funkcje produkcyjne Produkcja: - żywności, surowców do produkcji żywności, - surowców przemysłowych, - na samozaopatrzenie i obrót wewnętrzny, - odnawialnych źródeł energii.

Nowa propozycja klasyfikacji pozakomercyjncyh funkcji rolnictwa 1. Funkcje białe 2. Funkcje błękitne Pozakomercyjne funkcje rolnictwa 4. Funkcje zielone 3. Funkcje żółte Źródło: opracowano na podstawie [Wilkin 2007] oraz [Huylenbroeck i inni 2007]

1. Funkcje białe Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego Zapewnienie różnorodności żywności Produkcja rolna na potrzeby farmaceutyczne 1. Funkcje białe Wytwarzanie żywności funkcjonalnej Źródło: opracowano na podstawie [Wilkin 2007] oraz [Huylenbroeck i inni 2007] Zapewnienie wysokiej jakości zdrowotnej żywności

2. Funkcje błękitne Zarządzanie zasobami wodnymi Wytwarzanie energii wodnej i wiatrowej 2. Funkcje błękitne Poprawa jakości wód Zapobieganie powodziom Źródło: opracowano na podstawie [Wilkin 2007] oraz [Huylenbroeck i inni 2007]

Podtrzymanie i rozwój infrastruktury gospodarczej Rozwój produkcji i usług bezpośrednio związanych z rolnictwem 3. Funkcje żółte Utrzymanie spójności i żywotności obszarów wiejskich 3. Funkcje żółte Podtrzymanie tożsamości wsi Ochrona tradycji i kultury ludowej Źródło: opracowano na podstawie [Wilkin 2007] oraz [Huylenbroeck i inni 2007]

Poprawa obiegu materii i energii Wytworzenie energii z biomasy 4. Funkcje zielone Współdziałanie w utrzymaniu obszarów chronionych 4. Funkcje zielone Kształtowanie i ochrona krajobrazu naturalnego i kulturowego Podtrzymanie bioróżnorodności Zapewnienie dobrostanu zwierząt gospodarskich Proekologiczn aagrotechnika Źródło: opracowano na podstawie [Wilkin 2007] oraz [Huylenbroeck i inni 2007]

Kto zapłaci? za realizację funkcji pozakomercyjnych o charakterze dóbr publicznych? Czy można to sfinansować w ramach WPR?

WYBRANE ELEMENTY Z REALIZACJI WPR i przykład Mazowsza

Zmiany udziału rolnictwa w tworzeniu PKB 18 16 14 12 10 % 8 6 4 2 0 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2012 2013 2014 Źródło: Roczniki statystyczne Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2006-2008, Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2013.

Liczba gospodarstw rolniczych w Polsce 2 500 2 000 tys. gospodarstw 1 500 1 000 500 0

Zmiany w strukturze obszarowej gospodarstw rolnych - liczba gospodarstw Gospodarstwa rolne Wyszczególnienie Powyżej 1ha w tym (ha): 1-2 2-3 3-5 5-10 10-15 15-20 20-30 30-50 50-100 pow. 100 liczba 1 956 517 281 349 427 183 84 64 32 12 7 2002 2010 różnica (2010-2002) struktura (%) 100,0 26,4 14,4 17,8 21,8 9,3 4,3 3,3 1,6 0,6 0,4 liczba 1 563 343 231 289 352 152 72 61 36 17 10 struktura (%) 4% 100,0 21,9 14,8 18,5 22,5 9,7 4,6 3,9 2,3 1,1 0,6 liczba (%) -393-174 -50-60 -75-31 -12-3 +4 +5 +3-20,0-33,7-17,8-17,2-17,6-17,0-14,3-4,7 +12,5 +41,7 +42,9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników PSR 2010, GUS Warszawa 2011

Struktura gospodarstw rolniczych w Polsce (wg PSR 2010) W strukturze gospodarstw rolniczych dominują gospodarstwa najmniejsze. Gospodarstwa do 10 ha stanowią aż 55% ogółu gospodarstw. Gospodarstwa największe, powyżej 20 ha to tylko 8% liczby gospodarstw pow. 50 ha - 2% 30-50 ha - 2% 1-2 ha - 22% 2-3 ha - 15% 20-30 ha - 4% 15-20 ha - 5% 3-5 ha - 18% 10-15 ha - 10% 7-10 ha - 11% 5-7 ha - 11%

Średnia powierzchnia gospodarstw rolnych [ha] w wybranych krajach UE 70 60 60 52 54 50 46 40 30 24 25 28 29 20 10 12 10 4 5 6 0 Rumunia Grecja Bułgaria Polska Litwa Hiszpania Holandia Słowacja Belgia Niemcy Francja W. Brytania Dania ha

Liczba gospodarstw rolniczych w wybranych krajach (wg Eurostat, dopłaty bezpośrednie otrzymuje około 1,5 mln gospodarstw w Polsce) 4500 4000 3931 tys. gospodarstw 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 45 86 249 371 527 1044 1679 2391 Dania Holandia Wielka Brytania Niemcy Francja Hiszpania Włochy Polska Rumunia

Zmiany w strukturze gospodarstw rolnych w Polsce Od 1991 roku w strukturze gospodarstw rolniczych znacząco wzrosła liczba gospodarstw większych, ale jeszcze nie dużych (pow. 15 ha). W 1991 r. było to 6%, a w 2010 r. już 12% gospodarstw. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1991 2002 2010 do 5 ha 5-10 ha 10-15 ha pow. 15 ha

Zmiany w strukturze użytkowania ziemi wg wielkości gospodarstw Gospodarstwa o powierzchni powyżej 15 ha, których było 12%, użytkowały 51% ziemi rolniczej. Podobnie duże jest ich znaczenie w produkcji towarowej. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1991 2002 2010 do 5 ha 5-10 ha 10-15 ha pow. 15 ha

Zmiany relacji cenowych w rolnictwie W latach 1990-2014 ceny produktów rolnych w Polsce wzrosły dziesięciokrotnie, podczas, gdy ceny środków do produkcji rolniczej wzrosły prawie szesnastokrotnie. Dynamika po akcesji nie uległa zmianie. 2000 1800 1600 1400 1990=100 1200 1000 800 600 400 200 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ceny środków do produkcji ceny produktów trend cen środków do produkcji

Ceny realne pszenicy i rzepaku Ceny skupu pszenicy i rzepaku z uwzględnieniem wpływu inflacji. Ceny przeliczono przyjmując za punkt wyjścia ceny z 2014 roku. Zgodnie z polityką wspierania dochodów: nie ingeruje się zbytnio w mechanizmy rynkowe stąd duża zmienność cen. 250 pszenica rzepak trend cen rzepaku 200 150 100 50 0 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ceny realne z 2014 r.

Struktura dochodu dochody gospodarstw rolniczych są coraz silniej zależne od dotacji, co oznacza, że UE dotuje utrzymanie swojej produkcji rolniczej. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 101% 40% 30% 20% 73% 57% 46% 41% 44% produkcja dotacja 10% 0%

Udział gospodarstw według powierzchni 60% 50% 40% 30% 20% Polska Mazowieckie 10% 0% do 5 ha 5-10 ha 10-15 ha pow. 15 ha

2,00 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 Powierzchnia użytków rolnych według województw w mln ha

Powierzchnia gospodarstw rolnych według województw w ha 35 30 25 20 15 10 5 0

350 Liczba pracujących w rolnictwie wg województw 300 250 200 150 100 50 0

Poziom zatrudnienia 60 50 40 30 20 10 0

Znaczenie województwa mazowieckiego w rolnictwie kraju oraz w wykorzystaniu działań WPR 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 14,8% 12,8% 16,8% 12,9% 12,1% 11,3% 13,5% 11,8% 11,0%

Kwota wsparcia w ramach działań WPR w mld zł od 2004 r. 30 250 25 200 PROW PB PROW/ha PB 20 150 9 73 15 100 10 50 5 16 122 0 9 16 mazowieckie mazowieckie Polska

Wsparcie z działań WPR w złotych na 1 ha od 2004 r. 16 000 14 000 12 000 10 000 4682 5028 8 000 6 000 4 000 8 353 8 376 2 000 0 mazowieckie Polska

60 000 50 000 Wsparcie z działań WPR w złotych na 1 pracującego w rolnictwie od 2004 r. 52 626 52 246 40 000 30 000 20 000 10 000 0 mazowieckie Polska

52 700 52 600 Wsparcie z działań WPR w złotych na 1 pracującego w rolnictwie od 2004 r. 52 626 52 500 52 400 52 300 52 246 52 200 52 100 52 000 mazowieckie Polska

Wsparcie z działań WPR w złotych na 1 złotówkę produkcji towarowej rolnictwie od 2004 r. 0,20 0,18 0,18 0,16 0,14 0,14 0,12 0,10 0,08 0,06 0,04 0,02 0,00 mazowieckie Polska

Poziom wsparcia w ramach Osi 2 na 1 ha UR razem w PROW 2007-2013 717 922 1 092 1 154 1 209 1 210 1 245 1 291 1 328 1 475 1 560 1 564 1 814 1 868 2 000 2 201 2 272 2500 2000 1500 1000 500 0 Opolskie Śląskie Dolnośląskie Łódzkie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Małopolskie Świętokrzyskie Wielkopolskie Polska Mazowieckie Podkarpackie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Zachodniopomorskie Lubuskie Zł/ha/okres

Intensywność aplikowania w ramach programów RS (wniosków na 1000 gosp.) razem w PROW 2007-2013 307 265 210 183 495 493 480 471 453 436 413 702 830 1 104 1 015 990 1 269 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Zachodniopomorskie Warmińsko-Mazurskie Pomorskie Lubuskie Kujawsko-Pomorskie Podlaskie Świętokrzyskie Wielkopolskie Polska Opolskie Lubelskie Dolnośląskie Podkarpackie Mazowieckie Małopolskie Łódzkie Śląskie Wnioski na 1000 gosp.

Poziom wsparcia w ramach programów RS na 1 ha UR razem w PROW 2007-2013 246 350 384 460 494 545 559 588 606 632 638 658 828 903 981 1 401 1 539 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Łódzkie Śląskie Mazowieckie Małopolskie Opolskie Wielkopolskie Świętokrzyskie Podlaskie Dolnośląskie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Polska Podkarpackie Warmińsko-Mazurskie Pomorskie Lubuskie Zachodniopomorskie Zł/ha/okres

300 250 200 150 100 50 0 Modernizacja gospodarstw rolnych intensywność pozyskiwania środków (PROW 2007-2013) Wniosków na 1000 gosp. pow. 4 ESU dolnośląskie kujawskopomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińskomazurskie wielkopolskie

Modernizacja środki pozyskane na 1 ha UR (cały okres PROW 2007-2013) 1000 Na 1 ha w zł 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0

Modernizacja gospodarstw rolnych w przeliczeniu na 1 osobę (cały okres PROW 2007-2013) 8000 Na 1 osobę pracującą w rolnictwie w zł 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0

? Jakie efekty przynosi WPR dla całego rolnictwa. Wciąż trzeba czekać na zauważalne statystycznie efekty. W pojedynczych gospodarstwach mogą to być znaczące zmiany modernizacyjne i rozwojowe ale to jest 10-15% najlepszych gospodarstw.

Akcesja a rozwój Rozwój = wzrost + zmiany strukturalne Wzrost (wzrost produkcji, dochodów) Zmiany strukturalne (zmiany struktury obszarowej gospodarstw, struktury ekonomicznej gospodarstw, zmiany w zasobach czynników produkcji, zmiany w relacjach między czynnikami produkcji, zmiany struktury produkcji itp.)

Czynniki wzrostu i rozwoju Akcesja do UE i uczestnictwo w JRE: działanie na popyt: wzrost popytu zewnętrznego na produkty rolno-żywnościowe (efekty kreacji i przesunięcia w HZ), umiarkowany wzrost popytu wewnętrznego, działanie na podaż: bezpośrednie wsparcie dochodów, wsparcie strukturalne (PROW).

Wsparcie sektora rolnego WPR w latach 2007-2013 Wsparcie sektora rolnego: Razem UE-27 (2007-2013) 374,5 mld EURO Polska (2007-2013) 28,3 mld euro + 8,2 wkład publiczny krajowy= 36,5 mld EURO dopłaty bezpośrednie 15,1 mld EURO + 4,2 mld (CNDP)= 19,3 mld EURO PROW 13,2 mld euro z budżetu UE + 4 mld euro wkład publiczny krajowy=17,2 mld EURO Źródło: Komisja Europejska

Fundusze 2007-2013 Środki dostępne na realizację polityki rolnej w zakresie płatności bezpośrednich oraz rozwoju obszarów wiejskich w latach 2007-2013 to prawie 30 mld euro ze środków unijnych. Do tej kwoty należy dodać kilka miliardów euro pomocy krajowej. Razem 36,5 mld euro.

Struktura budżetu PROW 2007-2013 Razem 17,4 mld euro. LEADER 4% PT 2% oś III 20% oś II 31% oś I 43%

Wydatki z PROW 2007-2013 ważniejsze działania* - czy to modernizacja, czy środowisko jest na pierwszym miejscu ONW renty strukturalne modernizacja gospodarstw program rolnośrodowiskowy 10,9 10,2 10,2 9,6 młody rolnik zwiększanie wartości dodanej odnowa i rozwój wsi 2,7 3,2 3,5 zalesienia 1,0 mld zł * stan na 2016r.

WSPÓLNA POLITYKA ROLNA PO ROKU 2013

Sprawy (powszechnie?) znane

Źródło: W. Guba, MRiRW Budżet ogólny UE

Źródło: Komisja Europejska

Budżet WPR 2014 2020 (mld euro) 25 20 15 23,5 10 8,6 5 0 0,2 I filar [23,7 mld euro] Wkład PL 4,9 II filar [13,5 mld euro] Wkład UE

Fundusze na rolnictwo i rozwój wsi w Polsce w latach 2014-2020 45 40 39,2 42,4 35 (mld EUR) 30 25 20 15 21,8 23,7 17,4 18,7 PS 2007-2013 2014-2020 10 PROW 5 0 Płatności bezpośrednie Rozwój obszarów wiejskich Łącznie PS - polityka spójności PROW - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich

Na co środki? Modernizacja, środowisko, sprawy wsi? 3000 2500 2000 kwota mln euro 1500 1000 500 0

Priorytety ROW Innowacje, Zmiany Klimatu i Środowisko jako cele przekrojowe 1. Transfer wiedzy i innowacje. 2. Konkurencyjność rolnictwa i żywotność gospodarstw. 3. Łańcuch żywnościowy i zarządzanie ryzykiem 4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów 5. Efektywne gospodarowanie zasobami i przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną 6. Włączenie społeczne, redukcja ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich

Miliardy 5 Struktura budżetu PROW 2014-2020 wg priorytetów 4,346 4,229 4 3 2 1,569 2,149 1 0 0,151 0,301

Sprawy mniej pewne. Co w WPR po 2020?

Wyzwania dla WPR po 2020 roku Zwiększanie produktywności rolnictwa w celu zapewnienia żywności dla obywateli przy niskim zużyciu zasobów. Zapewnienie odpowiedniego standardu życia producentów rolnych przy zmienności na rynkach i presji związanej ze zmianami klimatu. Radzenie sobie z zagrożeniami ubytku naturalnego kapitału: zapylacze, żyzność gleb, bioróżnorodność, jakość wody i powietrza.

Ważne zagadnienia w planowaniu WPR po 2020 roku - 1 Utrzymanie rolnictwa opartego raczej na gospodarstwach rodzinnych niż na przedsiębiorstwach rolnych Ograniczanie zatrudnienia w małych gospodarstwach i odpływ ludzi do obszaru gospodarki żywnościowej ochrony środowiska. Zasada praca i wzrost,

Najważniejsze elementy przyszłych reform WPR Znacząco niższy budżet WPR. Wprowadzanie innowacji i modernizacja głównej części rolnictwa produkcyjnego z uwzględnieniem uwarunkowań środowiskowych. Ziemia jako dobro publiczne. Zrównoważone zarządzanie ziemią w europejskim i globalnym kontekście. Wsparcie zrównoważonego zarządzania ziemią na obszarach o niskiej produktywności. Likwidacja jednolitej płatności?

Ważne zagadnienia w planowaniu WPR po 2020 roku - 2 Przy zachowaniu podstawowej funkcji rolnictwa produkcji żywności następować będzie zwiększanie jego roli w nowoczesnej biogospodarce i gospodarce cyrkulacyjnej: produkcja energii ze źródeł odnawialnych, ograniczanie ilości odpadów, recykling biomasy, zarzadzanie ziemią i zasobami węgla związanego w glebie.

Najważniejsze elementy przyszłych reform WPR Zabezpieczenie masowe od ryzyk katastroficznych i zachęcanie do ubezpieczeń dochodów na poziomie gospodarstw. Efektywne kosztowo zarzadzanie środowiskiem rolniczym na większych obszarach i w okresach wieloletnich bez nadmiernej biurokracji Specjalne programy dla rolnictwa na terenach wrażliwych środowiskowo. Uwzględnianie postulatów ruchów środowiskowych.

Jaki jest obecne wskazywany powód wspierania rolnictwa ze środków publicznych zapewnia to ciągłość produkcji żywności w UE i pozwala finansować świadczenie usług publicznych, które nie mają wartości rynkowej: ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt, wysokiej jakości bezpieczną żywność.

Czyli Od wspierania produkcji do wspierania ochrony środowiska?

Jedyne co niezmienne w WPR to zmiany

Dziękuję za uwagę. www.wne.sggw.pl ul.nowoursynwska 166 02-787 Warszawa