Warszawa, dnia 16 lutego 2016 r. RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER FINANSÓW DP4.054.1.2016 Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu RP W związku z interpelacją poselską przekazuję następujące informacje. Interpelacja nr 653 (poseł Katarzyna Osos) Interpelacja w sprawie konsekwencji związanych z obniżeniem ratingu Polski Obniżenie ratingu Polski przez agencję Standard&Poor s to zła wiadomość dla polskich finansów publicznych, dla całej gospodarki oraz konsumentów. Jednocześnie S&P wskazała, że perspektywa jest negatywna co oznacza, iż w ocenie agencji istnieje "prawdopodobieństwo co najmniej jak jeden do trzech", że w ciągu 24 miesięcy rating zostanie ponownie obniżony, "jeśli podważona zostanie wiarygodność polityki pieniężnej lub jeśli finanse publiczne pogorszą się bardziej od naszych obecnych oczekiwań". Rynek walutowy na decyzję S&P już zareagował drastycznym spadkiem wartości naszej waluty, co przełoży się na wyższe koszty kredytów. Niższa ocena wiarygodności kredytowej Polski przełoży się na wzrost kosztów obsługi długu publicznego. Należy jednocześnie zwrócić uwagę, że do tej pory stosowaną praktyką było, iż ocena miasta lub firmy nie może być wyższa niż ocena kraju, na którego terytorium one funkcjonują. Zatem również rating miast, które miały dotychczas wysoką ocenę może zostać automatycznie obniżony do poziomu ratingu kraju. Należy mieć na uwadze, ze wysoki rating nie tylko zwiększa prestiż miasta na rynkach międzynarodowych, ale warunkuje również szeroki dostęp do rynków finansowych, co pozwala samorządom na realizację wieloletniego programu inwestycyjnego. Z pewnością obniżony rating utrudni samorządom realizację tych programów, a także może doprowadzić do zwiększenia kosztów obsługi zadłużenia. I pomimo, że można nie zgadzać się z decyzją agencji to widzimy, że rynek walutowy mocno zareagował, a inwestorzy mogą pozostać niewzruszeni, czego skutkiem może być odpływ kapitału z kraju. Mając na uwadze powyższe zwracam się do Pana Ministra z następującymi pytaniami: 1. Jakie rząd planuje podjąć działania by zmienić rating tzn. by odzyskać dotychczasową wiarygodność kredytową? Obniżenie oceny ratingowej przez jedną agencję nie oznacza zmiany postrzegania Polski przez inwestorów krajowych i zagranicznych. Mimo spadku ratingu pozycjonują oni Polskę jako atrakcyjne i bezpieczne miejsce inwestowania środków. Po upadku Lehman Brothers i kryzysie zadłużenia w strefie euro inwestorzy polegają bardziej na własnych analizach wiarygodności kredytowej kraju w oparciu o ocenę sytuacji makroekonomicznej i fiskalnej niż na zdaniu agencji ratingowych. Dobrym przykładem takiego podejścia są chociażby wyniki aukcji z 4 lutego, tj. znaczący popyt i wysoka sprzedaż obligacji długoterminowych (sprzedaż 4,4 mld zł przy popycie 6,7 mld zł). ul. Świętokrzyska 12, 00-916 Warszawa tel.: +48 (22) 694 55 55 e-mail: kancelaria@mf.gov.pl
W dniu ogłoszenia przez S&P raportu ratingowego również inne agencje miały prawo ogłoszenia decyzji co do ratingu Polski. Agencja Fitch potwierdziła rating Polski na niezmienionym poziomie, a agencja Moody s nie wydała żadnego oficjalnego komunikatu, co także oznacza podtrzymanie dotychczasowej oceny Polski. Decyzja agencji Standard&Poor s o obniżeniu oceny wiarygodności kredytowej Polski była zaskoczeniem dla uczestników rynku i jest nieuzasadniona w opinii MF. Co więcej, została podjęta bez wcześniejszego ostrzeżenia w postaci zmiany perspektywy z pozytywnej na stabilną i następnie negatywną. Przytoczone przez agencję argumenty uzasadniające decyzję nie dotyczyły sfery gospodarczej i nie znajdują odzwierciedlania w dokonanej przez agencję ewaluacji poszczególnych składników oceny ratingowej. Kluczowe elementy oceny zdolności suwerena do regulowania swoich zobowiązań finansowych, czyli przykładowo sytuacja ekonomiczna oraz polityka fiskalna i monetarna, ocenione zostały neutralnie lub pozytywnie, jako nie stanowiące zagrożenia dla wiarygodności kredytowej Polski, zarówno przez S&P, jak i inne agencje. Także prognozy dotyczące sytuacji makroekonomicznej i fiskalnej Polski przedstawione przez agencję S&P nie wskazują na wzrost ryzyka w obszarze wiarygodności kredytowej Polski w horyzoncie kilku najbliższych lat, a to te elementy w przyszłości powinny mieć decydujący wpływ na oceny wiarygodności kredytowej Polski dokonywane zarówno przez agencje, jak i inwestorów. Proces poprawy wiarygodności kredytowej jest procesem ciągłym i jest prowadzony na różnych płaszczyznach. Działania zmierzające do zwiększenia tempa wzrostu gospodarczego, dalszej poprawy konkurencyjności polskiej gospodarki poprzez wspieranie obszaru innowacyjności przy jednoczesnym utrzymaniu dyscypliny fiskalnej i stabilności finansów publicznych stanowią podstawowe elementy polityki rządu. Ich realizacja powinna przynieść pozytywne rezultaty widoczne w dalszej poprawie wskaźników makroekonomicznych, w tym także tych, które obecnie są wskazywane przez agencje ratingowe (nie tylko S&P) jako główne bariery poprawy ratingu (np. wzrost PKB per capita, spadek długu zagranicznego Polski). Pozytywne zmiany w tych obszarach będą wymuszać rewizję poglądów agencji ratingowych (nie tylko S&P, ale także tych, które mimo pozytywnej oceny sytuacji od dłuższego czasu utrzymują rating na niezmienionym poziomie - Fitch od stycznia 2007 r., Moody s od listopada 2002 r.). W międzyczasie MF prowadzić będzie aktywny dialog z w/w uczestnikami rynków finansowych nt. polityki makroekonomicznej rządu. 2. W związku z zagrożeniem zwiększenia kosztów obsługi długu publicznego, z czego Państwo zamierzacie pokryć te koszty? Limit wydatków na obsługę długu Skarbu Państwa zapisany w rządowym projekcie ustawy budżetowej na 2016 r. wynosi 31,8 mld zł i uwzględnia konieczność sfinansowania założonych w budżecie potrzeb pożyczkowych. Zaplanowany został w sposób bezpieczny, z uwzględnieniem naturalnej zmienności uwarunkowań rynkowych i w praktyce nie ma niebezpieczeństwa jego przekroczenia. Zwiększenie rentowności skarbowych papierów wartościowych (spw) w okresie bezpośrednio następującym po ogłoszeniu decyzji ratingowej agencji Standard&Poor s w praktyce nie powinno mieć istotnego wpływu na koszty obsługi długu w 2016 r. ze względu na jego krótkotrwały i odwracalny charakter. Obecnie (11 lutego 2016 r.) rentowności obligacji na rynku krajowym znajdują się na poziomach niższych od notowanych przed obniżką (15 stycznia 2016 r.), zaś kurs złotego jest mocniejszy w stosunku do USD oraz słabszy w stosunku do EUR (dane zostały przedstawione w tabeli). 2
Data rentowności obligacji kurs złotego 2Y 5Y 10Y EUR/PLN USD/PLN 15-01-2016 1,51% 2,40% 3,16% 4,408 4,028 11-02-2016 1,49% 2,32% 3,10% 4,440 3,927 zmiana -2 pb -8 pb -6 pb 0,7% -2,5% W ogólności można stwierdzić, że zmiany rentowności spw w 2016 r. będą miały niewielki wpływ na poziom wydatków na obsługę długu krajowego w tym roku, gdyż mają one w znacznym stopniu charakter już zdeterminowany (zdecydowana większość wynika z aktualnego zadłużenia). Jednocześnie wahania rentowności nowoemitowanych w 2016 r. spw mają ograniczony wpływ na wysokość wydatków na obsługę długu w tym roku ze względu na fakt, że wydatki od tego długu są ponoszone z opóźnieniem uzależnionym od charakterystyki danego instrumentu (częstotliwość wypłaty odsetek, miesiąc wykupu). Ewentualny wpływ zmian rentowności będzie widoczny zatem przede wszystkim w kolejnych latach. Wahania kursu złotego mają natomiast bezpośredni wpływ na wysokość księgowanych w złotych kosztów obsługi długu zagranicznego w terminach dokonywania płatności. Poziom tych kosztów w okresie od 16 stycznia 2016 r. (tj. po dacie zmiany ratingu) do końca 2016 r. wynosi równowartość ok. 2,0 mld EUR. 3. Czy obniżenie ratingu wpłynie na wykonanie budżetu państwa na 2016 r.? Z punktu widzenia dochodów budżetu państwa, decyzja o obniżeniu oceny wiarygodności kredytowej Polski przez S&P, nie bezpośredniego przełożenia. Pośrednio, w krótkim okresie, osłabienie kursu złotego wywołane decyzją S&P może nawet przyczynić się do zwiększenia zysków przedsiębiorstw, a co za tym idzie podatku dochodowego. Podobny efekt może wywołać zwiększenie inflacji wywołane osłabieniem kursu złotego, co również w krótkim okresie może być dla dochodów, głównie z podatków pośrednich, pozytywnym czynnikiem. W zakresie wydatków budżetu państwa (poza kosztami obsługi długu, które zostały omówione wcześniej) obniżenie ratingu nie powinno mieć istotnego wpływu na ich realizację. Stosownie do zapisów ustawy o finansach publicznych kwoty wydatków ujęte w ustawie budżetowej stanowią nieprzekraczalny limit i tym samym określają dysponentom części budżetowych ich górny pułap możliwości wydatkowych. Należy również mieć na uwadze, że realizacja zarówno strony dochodowej, jak i wydatkowej budżetu państwa może ulegać pewnym odchyleniom i fluktuacjom w stosunku do pierwotnej prognozy. W toku wykonywania budżetu dysponentów obowiązuje zasada racjonalnego gospodarowania środkami publicznymi w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem warunku uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów co wiąże się z powstawaniem tzw. naturalnych oszczędności. Ich powstanie ma związek z zaistnieniem sytuacji, których nie można przewidzieć na etapie planowania budżetowego. Mogą one wynikać, jak w przypadku inwestycji, m.in. z wydłużenia czasu trwania procedury zamówień publicznych lub też z rozstrzygnięcia części przetargów na kwoty niższe niż planowano. Oszczędności mogą być również rezultatem zmian w harmonogramach realizacji zadań, co wiąże się z mniejszym zapotrzebowaniem na środki budżetowe w danym roku. Z każdym miesiącem dostępna jest także szersza wiedza na temat stopnia rozdysponowania rezerw budżetowych, ale także wzrasta możliwość zidentyfikowania potencjalnych źródeł naturalnych oszczędności przez dysponentów części budżetowych. W celu prawidłowej realizacji budżetu Ministerstwo Finansów na bieżąco monitoruje oraz dokonuje analiz zarówno strony dochodowej, jak i wydatkowej budżetu państwa. 3
Z upoważnienia dokument podpisany bezpiecznym podpisem elektronicznym Podsekretarz Stanu Piotr Nowak Do wiadomości: Pani Hanna Majszczyk, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Pan Adam Lipiński, Sekretarz Stanu, Sekretarz ds. Parlamentarnych w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów 4
5