Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 SPOSÓB WYKORZYSTANIA WZORCÓW MIĘDZYNARODOWYCH autorskiego kierunku studiów PEDAGOGIKA OSÓB NIEPEŁNOSPARAWNYCH Z ARTETERAPIĄ (studia II stopnia stacjonarne i niestacjonarne) Wzorce międzynarodowe wykorzystywane w Instytucie Nauk o Edukacji dotyczą regulacji administracyjno-organizacyjnych, a także różnych rozwiązań związanych z programem studiów i kształceniem. Ważnym elementem jest uwzględnianie aktualnych kierunków rozwoju pedagogiki specjalnej na świecie, jednak bez pomijania kontekstualności i specyfiki naszego kraju oraz sposobu organizacji kształcenia w Polsce. Niezbędne informacje o wzorcach międzynarodowych i sposobie ich wykorzystania w Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie pozyskiwane są w trakcie wielu różnorodnych inicjatyw międzynarodowych, do których zaliczyć należy takie jak: Organizacja międzynarodowych konferencji naukowych Uczestnikami tych konferencji są przedstawiciele z różnych zagranicznych ośrodków uniwersyteckich, zajmujących się zarówno pedagogiką specjalną, ale także innymi dyscyplinami nauki, dzięki czemu spotkania te mają najczęściej charakter interdyscyplinarny. Jest to szansa na wymianę doświadczeń, poznanie wpracowanych modeli, metod pracy, osiągnięć w danym kraju, a także możliwość nawiązania współpracy w ramach różnego rodzaju wspólnych międzynarodowych projektów badawczych, naukowych i dydaktycznych, a także wprowadzania systemu Krajowych Ram Kwalifikacyjnych w toku projektowania procesu kształcenia podczas tworzenia kierunku Pedagogika osób niepełnosprawnych z arteterapią. Materiały przygotowane przez prelegentów w trakcie licznych konferencji wydawane są w postaci rozdziałów w pracach zbiorowych. Wydawane od 2004 roku przy współpracy z ośrodkami czeskimi i słowackimi prace zbiorowe przyjęły obecnie postać periodyku zawierającego tendencje pojawiające się w pedagogice specjalnej w krajach, których przedstawiciele uczestniczą w naszych konferencjach, ale także w krajach, w których prowadzone są przez nich badania. Istotnym cyklem międzynarodowych konferencją zapoczątkowanych przy współudziale Uniwersytetu Ostrawskiego (oraz okazyjnie Uniwersytetu z Preszowa), która odbywa się regularnie już od 2004 r., na przemian w Polsce (Ustroniu) i w Republice Czeskiej (Ostrawie) są spotkania i dyskusje poświęcone zagadnieniom edukacji,
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 2 socjalizacji i rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Wśród wątków pojawiają się również te, świadczące o olbrzymiej potrzebie i zasadności stosowania arteterapii w pracy pedagogicznej, terapeutycznej, rewalidacyjnej z osobami z niepełnosprawnością intelektualną. Do tej pory odbyły się: 2004 r. Ustroń: Wątki zaniedbane oraz konieczne w procesie edukacji i wsparcia społecznego osób niepełnosprawnych 2005 r. Ostrawa: Przemiany w kształceniu dzieci z upośledzeniami umysłowymi 2006 r. Ustroń: Wątki konieczne w procesie edukacji, rehabilitacji i socjalizacji osób niepełnosprawnych 2007 r. Ostrawa: Kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi 2008 r. - Ustroń: Problemy edukacji, rehabilitacji i socjalizacji osób niepełnosprawnych 2009 r. Ostrawa: Równe szanse edukacyjne osób ze specjalnymi potrzebami 2010 r. Ustroń: Zagadnienia edukacji i socjalizacji osób niepełnosprawnych 2011 r. Ostrawa: Refleksje nad współczesnymi trendami w pedagogice specjalnej 2012 r. Cieszyn: Zagadnienia edukacji, socjalizacji i fizjoterapii w życiu osób niepełnosprawnych 2013 r. Ostrawa: Zagadnienia edukacji inkluzyjnej 2014 r. Ustroń: Konstruowanie świata osób niepełnosprawnych między zmianą faktyczną a pozorowaną 2015 r. Ostrawa: Aktualne problemy specjalnej pedagogiki w Republice Czeskiej i Polsce Oprócz tych konferencji międzynarodowych W Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji rozpoczęto się nowy cykl konferencji poświęcony tematyce niedostosowania społecznego. W pierwszej konferencji z tego zakresu zatytułowanej Współczesne tendencje w resocjalizacji i pomocy postpenitencjarnej wzięli udział przedstawiciele z Polski, Czech i Słowacji. Również tutaj pojawiały się wątki konieczności kształcenia kadry będącej wykwalifikowaną w kierunku pedagogiki specjalnej ale takiej, która w swojej pracy skupia się na wykorzystaniu różnych form sztuki w procesie terapeutycznym. W listopadzie 2015 r. odbędzie również piąta edycja konferencji z cyklu Profesjonalizm a interdyscyplinarność oddziaływań w pracy z osobami niepełnosprawnymi, która drugi raz przybiera formułę międzynarodową łączącą doświadczenia naukowców i praktyków z Polski, Słowacji, Republiki Czeskiej i Niemiec. Wymiana studentów w ramach umów bilateralnych Programu Erasmus+
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 3 Niezwykle istotnym czynnikiem wykorzystywania wzorców międzynarodowych kierunku są wyjazdy studentów Wydziału w ramach programu Erasmus zarówno na wymiany semestralne, jak również w ramach praktyk międzynarodowych. W tym programie corocznie liczna grupa studentów wydziału wyjeżdża do krajów Unii Europejskiej, a w pomoc przy organizowaniu takich wyjazdu czynnie włączają się wybrani pracownicy Zakładu Pedagogiki Specjalnej. Głównym celem Erasmusa jest podnoszenie jakości kształcenia w krajach uczestniczących w tym programie poprzez rozwijanie międzynarodowej współpracy między uczelniami oraz wspieranie mobilności studentów i pracowników szkół wyższych. Program Erasmus, którego nazwa nawiązuje do imienia Erazma z Rotterdamu, został powołany w roku 1987 z myślą o propagowaniu i ułatwianiu wymiany studentów między uczelniami krajów Wspólnoty Europejskiej. Dzięki temu programowi z ofert stypendialnych skorzystało dotychczas ponad 2 miliony studentów w Europie. Uniwersytet Śląski w Katowicach od wielu lat uczestniczy w programie i posiada obecnie blisko 400 umów bilateralnych z uczelniami partnerskimi. A ma zawartych 12 umów bilateralnych w tym z uczelniami: 1. Kirchlische Padagogische Hochschule Graz (Austria) 2. Ostravska Universita (Ostrawa) 3. Uniwersytet di Avero (Portugalia) 4. Universytet św. Cyryla w Trnave (Słowacja) 5. Matej Bel University (Słowacja) 6. Fachhochschule Bielefeld (Niemcy) 7. Universite De Strasbourg (Francja) 8. Via University College Denmark (Dania) 9. Charles University In Prague (Czechy) 10. Masaryk University (Czechy) 11. Nesna University College (Norwegia) 12. Seinajoki University of Applied Sciences (Finlandia) Wymiana kadry dydaktyczno-naukowej w ramach umów bilateralnych Programu Erasmus
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 4 Oprócz studentów z wymiany w ramach wymienionych wyżej umów mogą korzystać również wykładowcy akademiccy. Dzięki wyjazdom zagranicznym nauczyciele mogą uzupełniać i poszerzać doświadczenie, wiedzę oraz upowszechniać ją, a także wykorzystywać w swojej pracy naukowej i dydaktycznej. Istotnym elementem wzbogacającym doświadczenie autorów efektów kształcenia na kierunku Pedagogika osób niepełnosprawnych z arteterapią są także doświadczenia i wiedza na temat metod i praktyki wprowadzania KRK za granicą zdobywana w trakcie wizyt wykładowców zagranicznych uczelni partnerskich w Polsce, przyjeżdżających w celu prowadzenia zajęć dydaktycznych w naszym wydziale. W ten sposób tradycja edukacyjna uczelni zagranicznych, oparta na efektach kształcenia, dociera do nas poprzez wykładowców z innych państw europejskich. Do takich inicjatyw, które sprzyjają poszerzaniu horyzontów naukowych oraz pomagają na wprowadzanie ulepszeń należą: 1. Cykliczne warsztaty dla studentów oraz spotkania z kadrą naszego Zakładu, z Prof. Doris Jager z Kirchlische Padagogische Hochschule z Grazu obywające się od ponad 20 lat. 2. Wizyta mgr Astrid Kohl z wykładami dla studentów oraz spotkaniami z kadrą na temat systemu edukacji specjalnej w Austrii 3. Udział w Focus on Europe odbywających cyklicznie się w Grazu podczas których omawiane są wzorce kształcenia zarówno ogólnego, jak również specjalnego w różnych krajach Europejskich. 4. Wyjazdy studyjne pracowników zakładów mające na celu obserwacje funkcjonowania poszczególnych systemów kształcenia specjalnego w różnych krajach (Kraje Skandynawskie: prof. Zenon Gajdzica, dr Sylwia Wrona; Włochy- Austria: prof. Zenon Gajdzica, dr Sylwia Wrona; Republika Czeska: prof. Zenon Gajdzica, dr Sylwia Wrona, dr Dorota Prysak, dr Ilona Fajfer-Kruczek, dr Magdalena Bełza) Wymiana informacji jaka następuje poprzez wyjazdy i przyjazdy kadry naukowo-dydaktycznej skłania do wniosku, iż wprowadzanie Krajowych Ram Kwalifikacyjnych w różnych krajach przebiega w różny sposób i nie pozbawione jest pewnych trudności. Współpraca i systematyczna wymiana poglądów i doświadczeń jest cennym źródłem informacji przy opracowywaniu KRK. Pozyskane informacje służą jako materiał uzupełniający do udoskonalania programów studiów i dostosowywanie ich do wymogów kształcenia studentów (zwiększanie oferty dydaktycznej w języku angielskim). Ponadto są dodatkowym źródłem informacji w procesie opracowywania efektów kształcenia na kierunku. Badania międzynarodowe Projekty międzynarodowe
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 5 Pozyskiwanie wzorców międzynarodowych odbywa się również poprzez szeroko prowadzoną działalność badawczą w ramach różnego rodzaju projektów międzynarodowych, ale także przez prowadzenie prac badawczych awansowych dotyczących porównywania różnych aspektów edukacji specjalnej i terapii w krajach Europejskich. Za przykład może służyć przygotowana w Zakładzie Pedagogiki Specjalnej rozprawa doktorska dotycząca systemów edukacji uczniów z głębszą i głęboką niepełnosprawnością intelektualną w Anglii, Republice Czeskiej i Polsce. W przygotowaniu są habilitacje porównujące systemy polskie, czeskie i słowackie w zakresie funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością intelektualną w systemie penitencjarnym oraz systemów wczesnego wspomagania rozwoju małego dziecka niepełnosprawnego. W ramach współpracy transgranicznej Funduszu Mikroregion Śląsk Cieszyński zostały przeprowadzone dwa projekty społeczno-badawcze: 1. Wsparcie instytucjonalne osób niepełnosprawnych intelektualnie w powiecie cieszyńskim i karwińskim. Źródło finansowania: Jednostka finansująca program Operacyjny Współpracy Transgranicznej 2007-2013 Republika Czeska- Polska Fundusz Mikroprojektów Euroregionu Śląsk Cieszyński- Těšínské Slezsko (2011) Wspólny projekt we współpracy z Uniwersytetem Ostrawskim i Diakonią Śląską. 2. Osoba niepełnosprawna moim sąsiadem. Nieinstytucjonalne formy wsparcia osób niepełnosprawnych. Źródło finansowania: Jednostka finansująca program Operacyjny Współpracy Transgranicznej 2007-2013 Republika Czeska- Polska Fundusz Mikroprojektów Euroregionu Śląsk Cieszyński- Těšínské Slezsko (2012). Wspólny projekt we współpracy z Uniwersytetem Ostrawskim. Doświadczenia wielu krajów europejskich, z którymi współpracujemy pokazują, że wprowadzanie Krajowych Ram Kwalifikacyjnych zostało wdrożone w różny sposób. Proponowany kierunek wpisuje się w tendencje europejskie ostatnich 20 lat dotyczące kształcenia nowej jakości pedagogów specjalnych w zakresie pracy z osobą niepełnosprawną intelektualnie, łączących kompetencje pedagogiczne (z zakresu pedagogiki specjalnej, oraz psychologiczne i społeczne) z kompetencjami o charakterze arteterapeutycznym (wykorzystującymi sztukę w terapii osób z niepełnosprawnością intelektualną). Współpraca i systematyczna wymiana poglądów i doświadczeń z placówkami zagranicznymi była cennym źródłem informacji przy opracowywaniu programu kształcenia na kierunek pedagogika osób niepełnosprawnych z arteterapią. Specyfika tego kierunku polega na konieczności budowania interdyscyplinarnego zespołu tworzącego kadrę wyspecjalizowaną w wielu zakresach z mocnym naciskiem na specjalistów w zakresie niepełnosprawności oraz specjalistów z zakresu terapii z wykorzystaniem sztuki. Pozyskane informacje służą do weryfikacji oraz udoskonalania programu studiów, dostosowywania do tendencji panujących w Europie zarówno w zakresie kształcenia studentów, ale przede wszystkim w zakresie reagowania na potrzeby rynku pracy będącego odbiorcą absolwentów tego kierunku, nie tylko w naszym kraju ale również w innych krajach Europy i świata.