Jahreskonferenz des Kommunalen Nachbarschaftsforums Metropolregion Berlin-Brandenburg in und mit der Stadt Stettin 14.

AG AG NORD WEST AG OST AG SÜD Jahreskonferenz des Kommunalen Nachbarschaftsforums Metropolregion Berlin-Brandenburg in und mit der Stadt Stettin 14. Oktober 2014 Forum Metropolitalne Szczecin Berlin-Brandenburgia w ramach Rocznej Konferencji Samorządowego Forum Sąsiedzkiego 14 października 2014 roku ZUSAMMENFASSUNG / PODSUMOWANIE

Inhalt / Spis treści Die Jahreskonferenz/ Konferencja doroczna 4 Kurzprotokolle der Arbeitsgruppen / Skrócone protokoły z prac grup roboczych 12 Teilnehmerverzeichnis der Arbeitsgruppen / Listy uczestników grup roboczych 22 Gesamtes Teilnehmerverzeichnis alphabetisch / Lista wszystkich uczestników w 28 porządku alfabetycznym Programm / Program 37 Resolution / Rezolucja 39

Die Jahreskonferenz Konferencja doroczna Anlass Kontekst Das Kommunale Nachbarschaftsforum Berlin Brandenburg - kurz: KNF - arbeitet seit 1997 als informelles Netzwerk für den länderübergreifenden partnerschaftlichen Dialog zu Fragen der Stadt- Umland-Entwicklungen von Berlin und dem angrenzenden Umland in Brandenburg. Die 10 jährige Mitgliedschaft Polens in der Europäischen Union hat das KNF zum Anlass genommen die diesjährige Jahreskonferenz des Kommunalen Nachbarschaftsforums am 14. Oktober 2014 in und gemeinsam mit der Stadt Stettin durchzuführen. Nachbarn, das sind im weiteren Sinne auch die Metropolregionen Hauptstadtregion Berlin-Brandenburg und die grenzüberschreitende Metropolregion Stettin. Diese wollen ihre Zusammenarbeit im Interesse ihrer Bürgerinnen und Bürger weiter intensivieren und die Grenzregionen zu einem erfolgreichen Wirtschaftsraum und Arbeitsmarkt entwickeln. Dies soll durch eine verstärkte Kooperation der Wirtschaft, der Universitäten, der Kultur und des Tourismus befördert werden. Die Konferenz war daher ein erster Schritt des Kennenlernens, des Dialoges Samorządowe Forum Sąsiedzkie Berlin Brandenburgia w skrócie KNF funkcjonuje od 1997 roku jako nieformalna sieć na rzecz ponadkrajowego dialogu partnerskiego w kwestiach rozwoju relacji miasta Berlin i otaczających go gmin ościennych w Brandenburgii. 10-lecie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej było powodem do zorganizowania tegorocznej konferencji Samorządowego Forum Sąsiedzkiego w dniu 14 października 2014 roku w i z udziałem Miasta Szczecin. Sąsiedzi, to w szerokim znaczeniu tego słowa także regiony metropolitalne jak region stołeczny Berlin-Brandenburgia oraz szczecińska metropolia transgraniczna. Dążą one do zintensyfikowania współpracy działając w interesie mieszkańców i z zamiarem rozwoju silnego gospodarczo polsko-niemieckiego obszaru transgranicznego i rynku pracy. Wzajemne relacje będą wspierane na płaszczyźnie gospodarczej, naukowej, kulturalnej oraz turystycznej. Forum Metropolitalne było zatem pierwszym krokiem do wzajemnego poznania, dialogu między polskimi i niemieckimi partnerami na temat re- copyright T. Stapel copyright T. Stapel copyright T. Stapel Anreise mit dem Zug / Podróż pociągiem Ankunft in Stettin - Gumience / Przybycie do stacji Szczecin-Gumieńce Empfang / Recepcja 4

Jahreskonferenz des Kommunalen Nachbarschaftsforums 2014 Zusammenfassung Die Jahreskonferenz zwischen den polnischen und deutschen Kollegen zu Stadt-Umland-Beziehungen beider Metropolenregionen und ihrer Verflechtungsbeziehungen untereinander. Schon die Vorbereitungen mit den polnischen Kollegen waren überaus kooperativ und freundschaftlich. lacji miasta i jego gmin ościennych w obu regionach metropolitalnych oraz na temat ich wzajemnych powiązań. Już przygotowania z kolegami polskimi były bardzo kooperatywne i przyjacielskie. Herr Łukasz Marcinkiewicz - stellvertretender Leiter des Strategiebüros der Stadtverwaltung Stettin - stellt sich als Moderator der Veranstaltung vor. Er erörtert das Programm mit organisatorischen Hinweisen und eröffnet die Konferenz. Herr Prof. Piotr Niedzielski - Leiter des Veranstaltungsorts Service Interlab - heißt die Teilnehmer der Jahreskonferenz herzlich Willkommen und wünscht eine erfolgreiche Konferenz. Als Vertreter der Veranstalter und Mitwirkende der Jahreskonferenz richten Herr Piotr Krzystek - Präsident der Stadt Stettin, Herr Prof. Dr.-Ing. Engelbert Lütke Daldrup - Staatssekretär für Bauen und Wohnen Berlin, Herr Jan Drews - Abteilungsleiter Gemeinsame Landesplanung Berlin-Brandenburg, Herr Jens- Holger Kirchner - Bezirksstadtrat Pankow von Berlin und Sprecher des Kommunalen Nachbarschaftsforum Berlin-Brandenburg und Herr Roman Walaszkowski - Geschäftsführer Stettiner Metropolregion (SOM) ihre Begrü- Pan Łukasz Marcinkiewicz, zastępca dyrektora Wydziału Strategii Urzędu Miasta Szczecin, przedstawia się jako moderator spotkania. Objaśnia program od strony organizacyjnej i otwiera konferencję. Pan prof. Piotr Niedzielski kierownik miejsca imprezy, Service InterLab, wita serdecznie uczestników konferencji i życzy im udanych obrad. Jako przedstawiciele organizatorów i współorganizatorów Forum słowa powitania wygłaszają: pan Piotr Krzystek - Prezydent Miasta Szczecin, pan prof. dr inż. Engelbert Lütke Daldrup - Sekretarz Stanu ds. Budownictwa i Mieszkalnictwa Berlin, pan Jan Drews - dyrektor Wspólnego Krajowego Wydziału Planowania Berlin-Brandenburgia, pan Jens-Holger Kirchner - radny Rady Dzielnicy Pankow i rzecznik Samorządowego Forum Sąsiedzkiego Berlin-Brandenburgia oraz pan Roman Walaszkowski - dyrektor biura Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego (SOM). Begrüßung Powitanie copyright T. Stapel Begrüßung durch Prof. Piotr Niedzielski 5

Resolution zur Verbesserung der Bahnstrecke zwischen Berlin und Stettin Rezolucja w sprawie poprawy połączenia kolejowego między Szczecinem i Berlinem ßungsworte an die Teilnehmer. Voraussetzung für die weitere Kooperation und Vernetzung der Metropolregionen Berlin-Brandenburg und Stettin ist die Verbesserung der Erreichbarkeit beider Metropolenräume, insbesondere hinsichtlich der Schienenanbindung. Dieses Anliegen wurde mit der Unterzeichnung einer Resolution, die die Stärkung der Kooperation der Metropolregionen durch die Verbesserung der Bahnstrecke zwischen Berlin und Stettin zum Inhalt hat, zu Beginn der Jahreskonferenz besiegelt. Die Unterzeichner der Resolution, das Land Berlin, das Land Brandenburg, die Stadt Stettin zusammen mit dem Verein Stettiner Metropolregion (SOM) und das Kommunale Nachbarschaftsforum Berlin-Brandenburg fordern die Regierungen der Bundesrepublik Deutschland und der Republik Polen sowie die Infra strukturbetreiber auf, die Inhalte des Deutsch-Polnischen Abkommens über die Zusammenarbeit für die Weiterentwicklung der Eisenbahnverbindung Berlin Stettin vom 20.12.2012 zügig umzusetzen: die Unterstützung und Beschleunigung des Modernisierungsprozesses der Verkehrsverbindungen muss höchste Priorität bekommen. In die zweisprachige Konferenz leiteten Vorträge zu den Themen Die Rolle der Metropolenregion Stettin aus Sicht Rezolucja na rzecz poprawy połączenia kolejowego między Szczecinem i Berlinem Warunkiem dalszej współpracy i połączenia sieciowego regionów metropolitalnych Berlin-Brandenburgia i Szczecin jest polepszenie dostępności obu obszarów, w szczególności za pośrednictwem komunikacji kolejowej. To dążenie przypieczętowano podpisaniem na rozpoczęcie konferencji rezolucji, która ma na celu zintensyfikowanie współpracy obszarów metropolitalnych poprzez poprawę trasy odcinka połączenia kolejowego pomiędzy Berlinem i Szczecinem. Sygnatariusze rezolucji: Kraj Związkowy Berlin, Kraj Związkowy Brandenburgia, Miasto Szczecin wspólnie ze Stowarzyszeniem Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego oraz Samorządowe Forum Sąsiedzkie Berlin-Brandenburgia wzywają rządy Republiki Federalnej Niemiec oraz Rzeczypospolitej Polskiej, jak również operatorów infrastruktury szynowej do szybkiej implementacji polsko-niemieckiej umowy o współpracy przy rozwoju połączenia kolejowego Berlin-Szczecin z dn. 20.12.2012 r. : wsparcie i przyspieszenie procesu modernizacji obecnie funkcjonujących połączeń komunikacyjnych to zadanie priorytetowe. Wprowadzeniem do dwujęzycznej konferencji były wystąpienia na następujące copyright T. Stapel Unterzeichnung der Resolution / Podpisanie rezolucji (Piotr Krzystek, Prof. Dr.-Ing. Engelbert Lütke Daldrup, Jens-Holger Kirchner und Jan Drews) 6

Jahreskonferenz des Kommunalen Nachbarschaftsforums 2014 Zusammenfassung Resolution und Einführung der Gemeinsamen Landesplanung Berlin-Brandenburg (Herr Jan Drews, Abteilungsleiter der Gemeinsamen Landesplanung Berlin-Brandenburg) und Grenzüberschreitende Beziehungen Stettin Berlin-Brandenburg: Komplementarität oder Konkurrenz? (Herr Dr. Daniel Wacinkiewicz, Berater des Stadtpräsidenten von Szczecin) ein. Anschließend konnten sich die 150 Teilnehmer nach ihrem Interessenschwerpunkt in sechs moderierten Arbeitsgruppen zu den Themen Transport/Verkehrsverbindungen, Soziale Infrastruktur und Bildung, Raumplanung, Tourismus/Wassertourismus, Finanzierung der Zusammenarbeit unter Nutzung der ETZ-Programme und Wirtschaftsförderung über Erfahrungen und Gemeinsamkeiten austauschen. Durch Blitzreferate jeweils eines polnischen und eines deutsches Teilnehmers zu bestimmten Projekten in den Arbeitsgruppen wurde die Diskussion angeregt. Neue Aspekte, Anknüpfungspunkte und Möglichkeiten einer weiteren Kooperation konnten damit eröffnet werden. Im Programmpunkt kurze Präsentation der Diskussionsergebnisse stellt der Moderator im Ergebnis zusammengefasst die Arbeit der Gruppe allen Teilnehmern vor (siehe auch Kurzpro- tematy: Rola Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego z perspektywy Wspólnego Krajowego Wydziału Planowania Berlin-Brandenburgia (pan Jan Drews, dyrektor Wspólnego Krajowego Wydziału Planowania Berlin-Brandenburgia) oraz Transgraniczność relacji Szczecin - Berlin-Brandenburgia: komplementarność czy konkurencja? (pan dr Daniel Wacinkiewicz, doradca Prezydenta Miasta Szczecin). W dalszej części Forum 150 uczestników miało okazję wymienić poglądy i doświadczenia w ramach sześciu grup roboczych dotyczących następujących tematów: transport / komunikacja, infrastruktura społeczna i edukacja, planowanie przestrzenne, turystyka / turystyka wodna, finansowanie współpracy z wykorzystaniem programów EWT, wspieranie gospodarki. Impulsy do dyskusji w ramach grup roboczych dały minireferaty dotyczące konkretnych projektów, przygotowane przez polskiego i niemieckiego uczestnika z każdej grupy. Tym samym otwarte zostały nowe aspekty, punkty styczne i możliwości dalszej współpracy. W punkcie programu krótka prezentacja wyników prac w grupach moderator prezentuje wszystkim uczestnikom zwięzłe wyniki pracy w danej grupie (patrz także krótkie protokoły grup roboczych i lista uczestników). Einführungbeiträge und Arbeitsgruppen Wystąpienia wprowadzające i grupy robocze copyright T. Stapel Moderator Herr Łukasz Marcinkiewicz, stellv. Leiter des Strategiebüros, Stadtverwaltung Stettin / Moderator Łukasz Marcinkiewicz, z-ca dyrektora Biura Strategii UM Szczecin copyright T. Stapel Referent Dr. Daniel Wacinkiewicz, Berater des Stadtpräsidenten von Szczecin / Referent dr Daniel Wacinkiewicz, Doradca Prezydenta Miasta Szczecin copyright T. Stapel Roman Walaszkowski, Geschäftsführer Stettiner Metropolregion (SOM) / Roman Walaszkowski, dyrektor biura Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego (SOM) 7

Podiumsdiskussion Dyskusja panelowa tokolle der Arbeitsgruppen und Teilnehmerverzeichnis). Zum Abschluss der Konferenz setzten sich Herr Dr. Wacinkiewicz, Herr Walaszkowski, Herr Kirchner, Herr Drews, Herr Künzel (Senatsverwaltung für Stadtentwicklung und Umwelt Berlin) und Herr Buchta (Ministerium für Wirtschaft und Europaangelegenheiten) mit dem Thema Neue Eröffnung der metropolitanen Zusammenarbeit im Ostseeraum/ in der Region in einer Podiumsdiskussion auseinander. Das Podium resümierte die Veranstaltung sowie die Zusammenarbeit zwischen den Regionen. Im Podiumsgespräch wird die geschichtliche Verbundenheit der beiden Länder und Städte hervorgehoben. Polen erfährt in den letzten Jahren einen Wandlungsprozess wie in den neuen Bundesländern. Die Öffnung der innereuropäischen Grenze vor 10 Jahren hatte einen gesellschaftlichen Wandel zur Folge. Stettin ist eine der größten Metropolregionen in Polen, das metropolitane Denken hat, wie auf diesem Forum der Metropolregionen erkennbar, Fuß gefasst. Der Austausch im Rahmen dieses Forums und als erster Schritt zur Kontaktaufnahme zwischen den beiden Metropolregionen kann, neben guten Konzepten für gemeinsame Projekte, auch helfen, bürokratische Hürden zu Na zakończenie forum pan dr Wacinkiewicz, pan Walaszkowski, pan Kirchner, pan Drews, pan Künzel (Ministerstwo Rozwoju Miasta i Ochrony Środowiska Kraju Związkowego Berlin) oraz pan Buchta (Ministerstwo Gospodarki i Spraw Europejskich Kraju Związkowego Brandenburgia) dyskutowali na podium na temat: Nowe otwarcie współpracy metropolitalnej w Obszarze Morza Bałtyckiego / w regionie. Panel podsumował imprezę oraz współpracę między regionami. Podczas rozmowy panelowej podkreślono związki historyczne obydwu krajów i miast. Polska przechodzi podobny proces zmian, jakie miały miejsce w nowych krajach związkowych. Następstwem otwarcia wewnętrznych granic UE przed 10 laty były przemiany społeczne. Szczecin jest jedną z największych metropolii w Polsce, a myślenie w kategoriach metropolitalnych stało się jak było to widoczne podczas tego Forum Metropolitalnego - faktem. Wymiana poglądów podczas forum, stanowiącego pierwszy krok do nawiązania kontaktu między obu obszarami metropolitalnymi, może obok dobrych koncepcji wspólnych projektów - pomóc także w pokonywaniu barier biurokratycznych. Należy to odnotować jako aspekt pozytywny pod względem wymagań stawianych wnioskom o dofinansowanie projektów UE. Obydwa regiony metropolitalne pomimo innych copyright T. Stapel Podiumsdiskussion / Dyskusja panelowa 8

Jahreskonferenz des Kommunalen Nachbarschaftsforums 2014 Zusammenfassung Podium überwinden. Dies ist insbesondere hinsichtlich der Vorgaben für EU Projektanträge positiv zu bemerken. Die beiden Metropolregionen sollten trotz unterschiedlicher Verwaltungsvoraussetzungen, aber auch der kulturellen Unterschiede die Schaffung einer kohärenten Botschaft und die Definition von gemeinsamen Interessenfaktoren (wie z.b. die Bahnverbindung) anstreben, um von der aktuellen EU-Förderperiode gemeinsam zu profitieren. Der Verein der Stettiner Metropolregion hat ein Strategiepapier veröffentlicht, das die starken Verflechtungen zwischen den Regionen zeigt. Grenzüberschreitende Zusammenarbeit wird seitens der Verwaltung kaum unterstützt, daher sind informelle Foren wie diese Jahreskonferenz besonders wichtig. Die wichtigsten Themen der Zusammenarbeit sind die Modernisierung und Beschleunigung der Bahnstrecke Berlin-Stettin, die Förderung der Zweisprachigkeit, die Zusammenarbeit der Hochschulen und die der Raumplanung. Die große Dynamik der heutigen grenzüberschreitenden Zusammenarbeit veranlasst die Partner zur Aufnahme der Gespräche über die Schaffung eines grenzüberschreitenden Thinktanks, der die Realisierung konkreter Projekte von der analytischen Seite unterstützen würde. uwarunkowań administracyjnych, a także różnic kulturowych powinny dążyć do zbudowania spójnego przekazu i zdefiniowania wspólnych płaszczyzn interesu (jak np. połączenie kolejowe), które ułatwia korzystanie ze wsparcia unijnego w aktualnej perspektywie finansowej. Stowarzyszenie Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego opublikowało dokument strategiczny ukazujący splot powiązań pomiędzy regionami. Władze administracyjne wspierają jedynie w ograniczonym stopniu współpracę transgraniczną, w związku z czym takie nieformalne fora, jak niniejsza konferencja są szczególnie ważne. Do najbardziej istotnych tematów współpracy należy modernizacja i przyśpieszenie połączenia kolejowego Berlin-Szczecin, wspieranie dwujęzyczności, współpraca szkół wyższych oraz planowanie przestrzenne. Duża dynamika obecnie realizowanej współpracy transgranicznej skłania również partnerów do podjęcia w najbliższej przyszłości rozmów na temat utworzenia transgranicznego think tanku, który wspierałby realizację konkretnych projektów od strony analitycznej. W celu skonkretyzowania działań w ramach współpracy zaproponowano utworzenie rady metropolitalnej, która mogłaby zebrać się w styczniu 2015 roku. Mogą powstać wspierające grupy tematyczne związane z najważniejszymi kwestiami. Podiumsdiskussion Dyskusja panelowa copyright T. Stapel copyright T. Stapel Austausch / Wymiana Austausch / Wymiana 9

Podiumsdiskussion Dyskusja panelowa Schifffahrt Rejs statkiem TV-Reportage Reportaż telewizyjny Um die Zusammenarbeit zu konkretisieren wird die Gründung eines Metropolenrats vorgeschlagen, der sich im Januar 2015 konstituieren könnte. Anliegengruppen zu den wichtigsten Themen können die Arbeit unterstützen. Das Kommunale Nachbarschaftsforum Berlin-Brandenburg mit der Geschäftsstelle bei der Senatsverwaltung für Stadtentwicklung und Umwelt wird zur Verstetigung der Kontakte und des Austauschs ein Internetforum einrichten. Die Geschäftsstelle des Vereins der Stettiner Metropolregion bietet ebenfalls an, ein gleiches Internetforum einzurichten und die Funktion des Multplikators für weitere Kontakte zwischen den Gemeinden und Landkreisen der beiden Metropolregionen zu übernehmen. Das umfangreiche Tagesprogramm endete für die deutschen Teilnehmer mit einer Schifffahrt auf der Oder und dem Dammschen See. Hier informierten sich die Teilnehmer über die städtischen Freiraumentwicklungsstrategie, über die Potenziale auf dem ehemaligen Werftgelände und den neuen Industrien bevor es mit dem Bus wieder Richtung Berlin ging. Über die Veranstaltung hat der Fernsehsender Telewizja Polska einen Beitrag gesendet (http://www.tvp.pl/szczecin/nasze-programy/berlinski -express/wideo/281014/17443580) und eine Reportage über das kommunale Nachbarschaftsforum Berlin- Brandenburg erstellt. Samorządowe Forum Sąsiedzkie Berlin- Brandenburgia ze swoim biurem przy Ministerstwie ds. Rozwoju Miasta i Ochrony Środowiska utworzy forum internetowe, zapewniające ciągłość kontaktów i wymiany opinii odnośnie poszczególnych tematów. Biuro stowarzyszenia Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego również zaproponowało utworzenie podobnej strony internetowej oraz przejęcie funkcji multiplikatora dla dalszych kontaktów pomiędzy gminami i powiatami obydwu regionów metropolitalnych. Bogaty program imprezy zakończył się dla uczestników niemieckich rejsem statkiem po Odrze i Jeziorze Dąbskim, podczas którego mogli uzyskać informacje na temat miejskiej strategii rozwoju przestrzennego Floating Garden 2050, a także na temat potencjałów na terenach postoczniowych i nowych przemysłów, po czym udali się autokarami w drogę powrotną do Berlina. TVP Szczecin nadała program na temat Forum Metropolitalnego (http://www. tvp.pl/szczecin/nasze-programy/berl i n s k i - e x p r e s s / w i - deo/281014/17443580), a także nakręciła reportaż o Samorządowym Forum Sąsiedzkim Berlin-Brandenburgia. 10

Jahreskonferenz des Kommunalen Nachbarschaftsforums 2014 Zusammenfassung copyright T. Stapel copyright T. Stapel copyright T. Stapel copyright T. Stapel copyright T. Stapel copyright T. Stapel copyright T. Stapel Alle Bilder dieser Seite: Schiffsrundfahrt auf Oder und Dammschen See / Wszystkie zdjęcia na tej stronie: przejażdżka statkiem po Odrze i Jeziorze Dąbie 11

Kurzprotokolle der Arbeitsgruppen Skrócone protokoły z prac grup roboczych Arbeitsgruppe A Transport/ Verkehrsverbindungen Grupa robocza A Transport / komunikacja Blitzreferate: Herr Rainer Hölmer, Bezirksstadtrat Treptow- Köpenick; Herr Maciej Sochanowski, Autor des Konzeptes zum Bau der Stettiner Metropolbahn Es bestehen bereits viele Konzepte sowie der Runde Tisch zum Thema Verkehr, die für den Raum zwischen Berlin und Stettin relevant sind. Die praktische Umsetzung bzw. die Lobby für die Verbindung Berlin-Stettin fehlt jedoch. Der Informationsfluss muss noch ausgebaut werden. Das Berlin-Stettin-Ticket (Brandenburg Ticket) ist bereits ein großer Erfolg, der Geltungsbereich könnte noch ausgebaut werden. Das Ticket gilt in Berlin derzeit nur für die Tarifzonen A und B. Man kann viel voneinander lernen, problematisch bleiben aber die unterschiedlichen Rechtsvorschriften und technischen Rahmenbedingungen. Es wird eine länderübergreifende Arbeitsgemeinschaft (AG) benötigt, die die Regelwerke abgleicht, Bedarfe ermittelt und die Technik anpasst. Die AG könnte auch die technischen Hindernisse auf der Bahnstrecke Berlin-Stettin in Angriff nehmen (Übergang Gleichstrom Wechselstrom, nicht auf Staatsgren- Minireferaty: pan Rainer Hölmer, radny Dzielnicy Treptow-Köpenick; pan Maciej Sochanowski, autor koncepcji budowy Szczecińskiej Kolei Metropolitalnej Powstało już wiele koncepcji oraz okrągłych stołów dotyczących kwestii komunikacji w odniesieniu do obszaru pomiędzy Berlinem i Szczecinem. Nie doszło jednak dotychczas do praktycznego wprowadzania koncepcji w życie, czy też stworzenia lobby na rzecz rozbudowy połączenia komunikacyjnego Berlin-Szczecin. Należy bardziej rozwinąć przepływ informacji. Bilet Berlin-Szczecin (bilet Brandenburgia) to duży sukces, jednak jego zasięg obowiązywania mógłby zostać bardziej rozszerzony. Obecnie bilet jest ważny w Berlinie tylko w strefach taryfowych A i B. Można się wiele od siebie nauczyć, wyzwaniem pozostają różnorodne przepisy prawa oraz uwarunkowania techniczne. Konieczne jest stworzenie ponadnarodowej grupy roboczej (GR), która dostrajałaby poszczególne zbiory przepisów, stwierdzałaby zapotrzebowania oraz dopasowywałaby rozwiązania techniczne. GR mogłaby zmierzyć się również z przeszkodami natury technicznej na trasie kolejowej Berlin-Szczecin (lokali- Arbeitsgruppe A - Transport/Verkehrsverbindungen / Grupach robocza A - Transport/komunikacja copyright T. Stapel 12

Jahreskonferenz des Kommunalen Nachbarschaftsforums 2014 Zusammenfassung Protokolle der Arbeitsgruppen ze!). Es gibt eine Untersuchung zur Bahnstrecke Berlin-Stettin, die im November 2014 vom VBB veröffentlicht wird, diese könnte Grundlage für weitere Aktivitäten sein. Die Zunahme des Logistikverkehrs und des Güterverkehrsaufkommen, der bzw. das durch den Hafenausbau von Swinemünde noch weiter wachsen wird, ist zu bewältigen. Dabei muss auch der Gütertransport auf der Schiene eine echte Alternative zum Straßengüterverkehr darstellen. Nicht ohne Bedeutung bleibt auch die Frage der Modernisierung der Wasserwege, die eine weitere Entwicklung des Binnentransports zwischen Berlin und Stettin ermöglicht. Ein gutes Beispiel sei die Zusammenarbeit des Stettiner Hafens mit der Berliner Hafen- und Lagergesellschafzt. Die Bedeutung von Swinemünde und der polnischen Ostseebäder v.a. auch für touristischen Verkehr sowie der Berliner Flughäfen wird betont. Eine besondere Rolle kommt hier der Europäischen Union zu, die die Vereinheitlichung und Normierung der Gesetze in den EU-Ländern, u.a. im Bereich der Verkehrspolitik und die Durchführungsvorschriften unterstützen soll. Moderation/Berichterstattung: Herr Charęza (Stadtverwaltung Stettin) zacja przetworników mocy prądu stałego i zmiennego poza obszarem granicy państwowej!). Sporządzono studium dotyczące trasy kolejowej Berlin-Szczecin, które zostanie opublikowane w listopadzie 2014 r. przez Związek Komunikacji Berlin Brandenburgia VBB i które mogłoby stanowić podstawę do dalszych działań. Istnieje możliwość uporania się ze zwiększeniem komunikacji logistyczneji ze spodziewanym wzrostem natężenia przewozów towarowych spowodowanym rozbudową portu w Świnoujściu. Kolejowy transport towarowy musi przy tym stanowić rzeczywistą alternatywę dla drogowego transportu towarowego. Nie bez znaczenia pozostaje również sprawa modernizacji dróg wodnych umożliwiających dalszy rozwój transportu śródlądowego pomiędzy Berlinem a Szczecinem. Dobrym przykładem jest współpraca portu w Szczecinie zberlińską Spółką Portowo-Magazynową (BEHALA). Należy podkreślić znaczenie Świnoujścia oraz polskich kurortów nadbałtyckich, a także lotniska w Berlinie między innymi dla ruchu turystycznego. Szczególna rola przypada również Unii Europejskiej, która powinna wspierać ujednolicenie i unormowanie przepisów na terenie krajów członkowskich m.in. w sprawach polityki transportowej i przepisów wykonawczych. Moderacja / sprawozdawczość: pan Charęza copyright T. Stapel copyright T. Stapel copyright T. Stapel Anne Fellner Arleta Majewska Harald Knauer 13

Arbeitsgruppe B Bildung und Soziale Infrastruktur Grupa robocza B Infrastruktura społeczna i edukacja Blitzreferate: Herr Oberlack, Bürgermeister Glienicke/Nordbahn; Frau Misiak, Leiterin der Abteilung für Bildung, Stadtverwaltung Stettin Voraussetzung für nachbarschaftliche Begegnungen auf allen Gebieten ist Bildung, insbesondere die Zusammenarbeit im Bereich des Deutschunterrichts in Polen und Schaffung von Bildungsstätten mit Polnisch-Unterricht in Deutschland. Wichtige Schnittstelle für die Vermittlung einer Fremdsprache sind gut ausgebildete Lehrkräfte, was nicht nur die Kommunikation in Deutsch und Polnisch betrifft, sondern zunehmend auch die englische Sprache. Diesbezüglich sollte im Rahmen der Bildungspolitik in Polen die Ausbildung von Lehrkräften für Deutsch sowie der Polnischlehrer, die fließend Deutsch sprechen, gefördert werden. Wichtig ist auch die Entwicklung der Zweisprachigkeit in der Vorschul- und der frühen Schulbildung, Aufnahme und Entwicklung von bereits bestehenden Kontakten, die den Schülern, Lehrern und Künstlern Praktikumsaufenthalte in Berlin ermöglichen können; Schaffung eines Förderzentrums für Deutsch- und Polnischlehrer; Organisation von Studienaufenthalten für Schulleiter und Lehrer, die gegenseitiges Kennenlernen und spätere Aufnahme von partnerschaftlichen Kontakten zwischen Schulen ermöglichen; Austausch von Erfahrungen und Materialien, die im Rahmen Minireferaty: pan dr Hans Günther Oberlack, Burmistrz Glienicke/Nordbahn; pani Beata Misiak, Dyrektor Wydziału Oświaty Urzędu Miasta Szczecin Podstawą do kontaktów sąsiedzkich we wszystkich dziedzinach jest edukacja, a szczególnie współpraca w zakresie nauczania języka niemieckiego w Polsce oraz tworzenie miejsc nauczania j. polskiego w Niemczech. Zasadniczą rolę przy przekazywaniu umiejętności językowych pełni dobrze wykwalifikowana kadra nauczycielska, co dotyczy nie tylko kwestii komunikowania się po polsku i niemiecku, ale w coraz większym stopniu także języka angielskiego. Za istotne działania do podjęcia uznano: w ramach polityki edukacyjnej w Polsce wspieranie kształcenia nauczycieli języka niemieckiego oraz nauczycieli polskiego mówiących biegle po niemiecku; rozwijanie dwujęzyczności w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej; nawiązanie oraz rozwój istniejących kontaktów umożliwiających praktyki i pobyt w Berlinie uczniom, nauczycielom i artystom; stworzenie centrum wspierającego naukę języka niemieckiego i polskiego; organizację wyjazdów studyjnych dla dyrektorów szkół i nauczycieli umożliwiających wzajemne poznanie i późniejsze kontakty partnerskie między szkołami. Wykorzystanie doświadczeń i materiałów wypracowanych w partnerstwie Saksonii i Dolnego Śląska. copyright T. Stapel Arbeitsgruppe B - Bildung und Soziale Infrastruktur / Grupach robocza B - Infrastruktura społeczna i edukacja 14

Jahreskonferenz des Kommunalen Nachbarschaftsforums 2014 Zusammenfassung Protokolle der Arbeitsgruppen der partnerschaftlichen Beziehungen zwischen Sachsen und Niederschlesien ausgearbeitet worden sind. Viele polnische Studenten leben mittlerweile in Berlin, die Pendlerverflechtungen zwischen Berlin und Stettin nehmen stetig zu. Daher werden die Berührungspunkte immer größer. Kooperationen mit Partnern im Bildungsund Sprachbereich, also mit den Universitäten, die zunehmend an Autonomie gewonnen haben, sind wichtige Projektpartner bei der Verbesserung der Sprachkompetenzen und Kulturvermittlung. Dazu zählen auch deutschpolnische Schulpartnerschaften, die den Zugang und die Begegnungsmöglichkeiten frühzeitig ermöglichen. Es ist notwendig, ein Modellprogramm für die grenzüberschreitende Zusammenarbeit im Bereich der Bildung und Kultur zu erarbeiten. Moderation/Berichterstattung: Herr Osiński (Grundschule Nr 47, Stettin) Wielu polskich studentów mieszka w Berlinie, a sieć powiązań związanych z komunikacją dojazdową pomiędzy Berlinem i Szczecinem stale się poszerza. Poszerzają się również obszary wspólnego działania. Należy do nich współpraca partnerska w dziedzinie oświaty i edukacji językowej, a zatem między innymi z uniwersytetami, które zwiększyły swoją autonomię i są ważnymi partnerami projektów mających na celu poprawę kompetencji językowych oraz przekazywanie wiedzy dotyczącej obszaru kultury. W tym zakresie należy wymienić również polsko-niemieckie partnerstwa szkolne, które aktualnie umożliwiają spotykanie się już na wczesnym etapie kształcenia.. Konieczne jest opracowanie modelowego programu współpracy transgranicznej w zakresie edukacji i kultury. Moderacja / sprawozdawczość: pan Osiński (Szkoła Podstawowa nr 47, Szczecin) Blitzreferate: Herr von Popowski, Complan; Frau Strzyzewska, Regionales Raumwirtschaftsbüro Mit dem gemeinsamen Entwicklungskonzept für die grenzüberschreitende Metropolenregion Stettin wurde eine projektbezogene administrative Ebene der Zusammenarbeit (Länder spezifisch unterschiedlich fixiert) geschaffen. In Minireferaty: pan Matthias von Popowski, Complan; pani Justyna Strzyżewska, Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Wraz ze wspólną koncepcją rozwoju transgranicznego szczecińskiego regionu metropolitalnego stworzono administracyjny szczebel współpracy projektowej (o różnorakiej strukturze w Arbeitsgruppe C Raumplanung Grupa robocza C Planowanie przestrzenne copyright T. Stapel Arbeitsgruppe C - Raumplanung / Grupach robocza C - Planowanie przestrzenne 15

den historisch gewachsenen und wieder im Aufbau befindlichen funktionalen Strukturen der Zentralität Stettins für z.b. auch die Uckermark (und die Uckermark als Wohnort für Stettin) zeigt sich mit der europäischen Metropolregion eine neu zu kommunizierende Kernregion in Europa. Die administrativen Strukturen sind durch die funktionalen Verbindungen belebt. Die funktionalräumlichen Verflechtungen im Grenzraum verdeutlichen Bedarfe und Möglichkeiten der Menschen und Strukturen der europäischen Metropolenregion. Mit dem gemeinsamen Erkennen und Kommunizieren dieser Chancen über Ländergrenzen hinweg kann sich die Metropolenregion Stettin in Europa mit ihrer Bedeutung an der Odermündung an der Ostsee unweit von Berlin positionieren. Die Region wird durch ihre Akteure generiert. Mit dem gemeinsamen Verständnis der Akteure für ihre Region werden sie und die Region sichtbar. Raumplanung braucht einen langen Atem insbesondere für eine europäische Region außerhalb des üblichen Sichtfeldes. Erfahrungen anderer Regionen Europas (z.b. an der Rheinschiene) machen Mut. Funktionale Bedürfnisse und administrative Notwendigkeiten müssen zusammengebracht werden. Der Maritime Schwerpunkt ist benannt. Für scheinbar einfache Themen, wie Anlegestellen für Segelboote für den Freizeitbereich, gilt es ebenso Wege zu finden, wie für die Diskussion eines Hafenausbaus bzw. einer Stabilisierung der Hafenfunktion mit den schwierigen und sensiblen Themen des Hochwasser- und Naturschutzes. Jahrelang anstehende Aufgaben wie der schnellen Verkehrsanbindung zwischen Stettin und Berlin und der besseren sprachlichen Verständigung müssen immer weiter verfolgt werden. zależności od danego kraju). W ramach historycznie uformowanych i odtwarzanych obecnie funkcjonalnych struktur ośrodka szczecińskiego oddziałujących np. na Uckermark (Uckermark jako miejsce zamieszkania dla szczecinian) ukazuje się wraz z europejskim regionem metropolitalnym nowy do zakomunikowania kluczowy obszar w Europie. Dzięki tym funkcjonalnym połączeniom ożywiły się również struktury administracyjne. Ten splot funkcjonalno-przestrzennych powiązań w obszarze przygranicznym wskazuje potrzeby i możliwości ludzi i struktur europejskiego regionu metropolitalnego. Dzięki wspólnemu dostrzeżeniu i zakomunikowaniu tych szans ponad granicami krajów istnieje możliwość wypozycjonowania w Europie szczecińskiego regionu metropolitalnego wraz z jego znaczeniem w obszarze ujścia Odry oraz lokalizacją nadbałtycką. Region tworzony jest przez występujące w nim podmioty. Dzięki wspólnemu zaangażowaniu zainteresowanych podmiotów na rzecz swojego regionu zostaną dostrzeżeni zarówno oni, jak ich region. Planowanie przestrzenne to dalekosiężny proces, szczególnie w przypadku postrzegania go w wymiarze regionu europejskiego. Doświadczenia innych regionów Europy (np. region Rheinschiene) dodają wiary w powodzenie podejmowanych działań. Należy połączyć potrzeby funkcjonalne z koniecznymi działaniami administracyjnymi. Wspomniano już o priorytetach związanych z lokalizacją nadbałtycką. Należy znaleźć rozwiązania dla z pozoru takich łatwych tematów, jak np. pirsów cumowniczych dla rekreacyjnych łodzi żaglowych, jak również dla rozbudowy portów, lub ich ustabilizowania, a także uwzględnić trudniejsze tematy, jak np. kwestie związane z ochroną przeciwpowodziową czy ochroną przyrody. Należy kontynuować prowadzone od lat zadania, jak np. kwestie związane z 16

Jahreskonferenz des Kommunalen Nachbarschaftsforums 2014 Zusammenfassung Protokolle der Arbeitsgruppen Erweitert wurden die Kooperationsbereiche 2014 (Lage am Wasser, Mensch- Kultur-Sprache-Arbeit, ÖPNV und Regionalverkehr, Modellregion Erneuerbare Energien, Funktion der Städte und Gemeinden) für 2015 um die Themen Wirtschaft und Wissenschaft, Positionierung in Europa sowie Natur- und Kulturräumliche Potenziale. Grenzen sollen überwunden werden durch das Verbinden der alten, gewachsenen Kompetenzen und dem Nutzen neuer Chancen, die sich aus dem Bündnis ergeben. Moderation:Frau Jahn (JMP), Berichterstattung: Herr Rump (Regionale Planungsgemeinschaft Oderland-Spree) Blitzreferate: Frau Anne Fellner, Baudezernentin Eberswalde; Herr Piotr Owczarski, Tourismusexperte, Autor der Studie Tourismus im SOM Die Odermündung ist eine gemeinsame Tourismusregion. Tourismusschwerpunkte sind Kanu-/Wassertourismus, Radtourismus, Reittourismus, Naturtourismus allgemein. Schwerpunkt der gemeinsamen Arbeit muss sein, das Wegenetz auszubauen und auszuschildern und die einzelnen Attraktionen der Region miteinander zu verknüpfen. Bislang gibt es nur wenige grenzüberschreitende Projekte. Hemmend für eine Zusammenarbeit sind die sprachli- szybkim połączeniem komunikacyjnym między Szczecinem i Berlinem czy też z zakresu lepszej komunikacji językowej. Na rok 2015 poszerzono obszary współpracy realizowane w roku 2014 (lokalizacja przybrzeżna, człowiek-kulturajęzyk-praca, przewóz pasażerski w komunikacji regionalnej, komunikacja regionalna, modelowy region energetyki odnawialnej, funkcja miast i gmin) o tematy związane z gospodarką i nauką, pozycjonowaniem w Europie oraz potencjałami w obszarze przyrody oraz kultury. Należy pokonywać granice dzięki łączeniu starych i nowo zdobytych kompetencji oraz wykorzystywaniu nowych szans, wynikających ze współpracy. Moderacja: pani Jahn (JMP), sprawozdawczość: pan Rump (Regionale Planungsgemeinschaft Oderland-Spree) Minireferaty: pani Anne Fellner, dyrektor Wydziału Budownictwa Eberswalde; pan Piotr Owczarski, ekspert ds. turystyki, autor studium Turystyka w SOM Ujście Odry stanowi wspólny region turystyczny. Do turystycznych priorytetów należą turystyka kajakowa, turystyka wodna, turystyka rowerowa, turystyka jeździecka, ogólna turystyka przyrodnicza. Główny nacisk współpracy należy położyć na rozbudowę sieci dróg, ich oznakowanie oraz połączenie poszczególnych atrakcji turystycznych w regionie. Arbeitsgruppe D Tourismus/ Wassertourismus Grupa robocza D Turystyka/ turystyka wodna copyright T. Stapel Arbeitsgruppe D - Tourismus/ Wassertourismus / Grupach robocza D - Turystyka/turystyka wodna 17

Arbeitsgruppe E Finanzierung der Zusammenarbeit unter Nutzung der ETZ- Programme Grupa robocza E Finansowanie współpracy przy wykorzystaniu programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej. chen Barrieren, die Bürokratie und fehlende Informationen über bestehende Projekte. Der Bedarf nach Austausch von Erfahrungen besteht auch beim Thema Yachthafen, Marina und Bootstourismus, sowie zur Finanzierung von Projekten. Dazu wird die Idee formuliert, dass ein Kontaktportal eingerichtet wird. Darin können Partner für gemeinsame Projekte gesucht werden. Moderation/Berichterstattung: Frau Krępic (Stepnicka Tourist Organisation) Blitzreferate: Herr Buchta, Ministerium für Wirtschaft und Europangelegenheiten Land Brandenburg; Fr. Lewoczko, Technisches Sekretariat der Europaregion Pomerania in Löcknitz Die Förderkulisse im transnationalen Raum mit vielen gemeinsamen Themen und zwischen zwei angrenzenden und vor allem aufstrebenden Metropolregionen, ist groß. Mit der neuen Förderperiode INTERREG 2014-2020 werden neue Anreize geschaffen, die vor allem bei den Fördermittelgebern die verstärkte Rolle als Vermittler und Berater abverlangen wird. In erster Linie sollte die Idee überzeugen, ein thematisches Ziel zu tragen, dann kann ein förderfähiges Projekt mit geeigneten Projektpartnern gern mit Unterstützung des Wirtschaftsministeriums entwickelt werden. Dotychczas zrealizowano jedynie nieliczne projekty transgraniczne. Przeszkodę współpracy stanowią bariery językowe, biurokracja oraz brak informacji odnośnie istniejących projektów. W dalszym ciągu istnieje zapotrzebowanie na wymianę doświadczeń również w zakresie portu jachtowego, mariny, jak i turystyki rekreacyjnych jednostek wodnych oraz finansowania projektów. W związku z tym zaprezentowano propozycję stworzenia portalu kontaktowego. Dzięki niemu partnerzy otrzymają możliwość znajdywania partnerów do współpracy przy projektach. Moderacja / sprawozdawczość: pani Krępic (Stepnicka Organizacja Turystyczna) Minireferaty: pan Marko Buchta, Ministerstwo Gospodarki i Spraw Europejskich Kraju Związkowego Brandenburgia; pani Ewa Lewoczko, Sekretariat Techniczny Euroregionu Pomerania w Löcknitz Zakres programów pomocowych w obszarze transgranicznym z wieloma wspólnymi tematami i pomiędzy dwoma dynamicznie rozwijającymi się regionami metropolitalnymi jest szeroki. Wraz z nowym okresem finansowania programu INTERREG 2014-20 zostały stworzone nowe zachęty, które wymagać będą zwiększonej aktywności instytucji przyznających wsparcie w roli pośrednika copyright T. Stapel Arbeitsgruppe E - Finanzierung der Zusammenarbeit unter Nutzung der ETZ- Programme / Grupach robocza E - Finansowanie współpracy z wykorzystaniem programów EWT 18

Jahreskonferenz des Kommunalen Nachbarschaftsforums 2014 Zusammenfassung Protokolle der Arbeitsgruppen Thematisch sind es die Wasserwege, die die beiden Metropolen verbinden und viele Möglichkeiten der wirtschaftlichen, touristischen und verkehrlichen Zusammenarbeit anbieten. Von der polnischen Seite werden dazu konkrete Partnerschaftsprojekte vorgestellt, zu denen noch geeignete Partner auf der deutschen Seite gesucht werden. Das offensichtliche Missverhältnis auf Projektebene spiegelt die räumlichstrukturelle Gesamtsituation im Grenzsbereich Stettins nach Brandenburg wieder. Zur Vermittlung von Projektpartnerschaften und der zielgerichteten Bündelung von Fördermitteln zur Projektumsetzung werden neue Strukturen benötigt, die für die Gründung eines deutsch-polnischen EVTZ (Europäischer Verbund für territoriale Zusammenarbeit) mit Hilfe von INTERREG sprechen. Die polnischen Kollegen sehen im EVTZ einen wichtigen Katalysator für die Entwicklung der Metropolregion und setzen sich stark für dessen Gründung ein. Moderation: Frau Häusel (JMP), Berichterstattung: Herr Knauer (Regionale Planungsgemeinschaft Havelland-Fläming) i doradcy. W pierwszej linii idea projektu oraz jej cel tematyczny muszą być przekonywające, wtedy będzie można przejść do przygotowania kwalifikowalnego projektu wraz z partnerami projektu oraz chętnie także przy wsparciu Ministerstwa Gospodarki. Wymogi te spełniają tematycznie drogi wodne łączące ze sobą obydwie metropolie oraz wynikające z nich różnorodne możliwości współpracy w obszarze gospodarczym, turystycznym i komunikacyjnym. To nie jest nic nowego. Ze strony polskiej zostaną zaprezentowane w tym zakresie konkretne projekty partnerskie, do których poszukiwani są jeszcze partnerzy ze strony niemieckiej. Widoczna dysproporcja na poziomie realizacji projektów odzwierciedla ogólną przestrzenno-strukturalną sytuację panującą w obszarze przygranicznym pomiędzy Szczecinem i Brandenburgią. W celu pośredniczenia w nawiązywaniu partnerstw projektowych oraz połączeniu celowym środków wsparcia do realizacji projektów konieczne są nowe struktury, które z pomocą wsparcia w ramach programu INTERREG podejmą działania na rzecz stworzenia polsko-niemieckiego EUWT (Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej). Koleżanki i koledzy z Polski widzą w EUWT ważny katalizator rozwoju regionu metropolitalnego i angażują się intensywnie na rzecz jego stworzenia. Moderacja: pani Häusel (JMP); sprawozdawczość: pan Knauer (Regionale Planungsgemeinschaft Havelland-Flämig) 19

Arbeitsgruppe F Wirtschaftsförderung Grupa robocza F Wsparcie gospodarki Blitzreferate: Herr Christian Gräff, Bezirksstadtrat für Wirtschaft und Stadtentwicklung Marzahn-Hellersdorf von Berlin; Herr Marek Orszewski, Leiter der Abteilung für Strategisches Management, Marschallamt der Wojewodschaft Westpommern Es gibt bereits eine sehr gute grenzüberschreitende Zusammenarbeit: die grenznahen Kommunen und die Wirtschaftsförderungen der Landkreise sind bereits gut aufgestellt. Es gibt Kooperationen, Unternehmensnetzwerke und Städtepartnerschaften. Zukünftig sollte eine solche Zusammenarbeit auch auf der Ebene der beiden Metropolenregionen miteinander erfolgen. In einem ersten Schritt sollten die Defizite und Handlungserfordernisse herausgearbeitet werden. Ein Gedankenaustausch und eine Zusammenarbeit zwischen den Wirtschaftsförderern und den Unternehmen, ähnlich wie es bereits im grenznahen Raum angeboten wird, könnte in einem Metropolbeirat erfolgen. Ein dritter Ansatzpunkt für eine Zusammenarbeit ist ein gemeinsames Marketing. Auf der wichtigsten Immobilienmesse in Deutschland, der Expo Real 2015, sollten auf dem Berlin-Brandenburg-Stand auch Projekte aus der Metropolregion Stettin vorgestellt werden. Moderation: Frau Mack (JMP), Berichterstattung: Herr Brückmann (Industrieund Handelskammer Berlin) Minireferaty: pan Christian Gräff, radny Dzielnicy ds. Gospodarki i Rozwoju Miasta w Marzahn-Hellersdorf, Berlin; pan Marek Orszewski, dyrektor Wydziału Zarządzania Strategicznego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego Realizuje się już dobrą współpracę transgraniczną: przygraniczne samorządy terytorialne oraz instytucje wsparcia gospodarki powiatów prowadzą skuteczną działalność. Istnieją kooperacje, sieci współpracy przedsiębiorstw oraz partnerstwa miast. W przyszłości taka wzajemna współpraca powinna być prowadzona również na szczeblu obydwu regionów metropolitalnych. W pierwszej kolejności należy stwierdzić braki i zdefiniować potrzeby działania. W ramach rady metropolitalnej należałoby prowadzić wymianę poglądów oraz współpracę pomiędzy podmiotami wspierającymi gospodarkę a przedsiębiorstwami w taki sposób, w jaki ma to już teraz miejsce w obszarze przygranicznym. Trzeci obszar współpracy stanowią wspólne działania marketingowe. Pan Gräff zaproponował w tym zakresie prezentację projektów również ze Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego na stoisku informacyjnym Berlina i Brandenburgii organizowanym w ramach targów Expo Real 2015, największych targów nieruchomości w Niemczech. Moderacja: pani Mack (JMP); sprawozdawczość: pan Jochen Brückmann, Izba Przemysłowo-Handlowa w Berlinie copyright T. Stapel Arbeitsgruppe F - Wirtschaftsförderung / Grupach robocza F - Wspieranie gospodarki 20