Spis treści Wprowadzenie Wykaz skrótów Bibliografia Orzecznictwo Rozdział I. Ogólne wiadomości o błędzie jako wadzie oświadczenia woli ő 1. Uwagi wstępne ő 2. Ogólne pojęcie błędu ő 3. Błędne oświadczenie woli z punktu widzenia prawa ő 4. Oświadczenie woli a treść kreowanego stosunku cywilnoprawnego I. Zobiektywizowany charakter oświadczenia woli II. Oświadczenie woli - czynność prawna - umowa III. Wykładnia umownych oświadczeń woli i jej wpływ na stosowanie przepisów o błędzie 1. Interpretacja oświadczeń woli wchodzących w skład umowy A. Uwagi wstępne B. Element subiektywny C. Element obiektywny D. Pojęcie abstrakcyjnego odbiorcy oświadczenia E. Problem tak zwanego "przypisania oświadczenia woli" F. Znaczenie staranności osoby składającej oświadczenie woli 2. Wynik interpretacji jako podstawa do ustalenia istnienia i kształtu błędu A. Wprowadzenie B. Wykładnia wykluczająca błąd C. Ustalona w procesie interpretacji treść oświadczenia woli a kształt błędu IV. Treść umowy a treść tworzonego stosunku cywilnoprawnego 1. Treść czynności prawnej w rozumieniu art. 56 i 84 KC 2. Czynniki kształtujące treść umownego stosunku cywilnoprawnego A. Typologia innych niż oświadczenie woli źródeł praw i obowiązków stron umowy
B. Hierarchia źródeł V. Specyfika wzorców umownych a przepisy o błędzie ő 5. Inne niż błąd wady oświadczenia woli I. Uwagi wprowadzające II. Problem podstępu III. Katalog wad oświadczenia woli 1. Brak świadomości albo swobody 2. Pozorność 3. Groźba IV. Wnioski końcowe Rozdział II. Rozważania prawno-porównawcze ő 1. Wprowadzenie ő 2. Błąd według prawa francuskiego II. Erreur-obstacle III. Przesłanki błędnego oświadczenia woli w znaczeniu prawnym 1. Treść umowy A. Subiektywna B. Obiektywna 3. Niewybaczalny charakter błędu IV. Podstęp V. Sankcja ő 3. Prawo niemieckie II. Rola wykładni III. Przesłanki błędnego oświadczenia woli w znaczeniu prawnym 1. Błąd co do treści oświadczenia a błąd w procesie formułowania woli 3. Zachowanie się stron IV. Specyfika podstępu V. Sankcja 1. Wzruszalność 2. Obowiązek odszkodowawczy VI. Zakłócenie podstawy czynności prawnej (St rung der Gesch ftsgrundlage) ő 4. Common law - analiza na przykładzie rozwiązań funkcjonujących na terenie Anglii i Walii II. Błąd w ścisłym znaczeniu (mistake) 1. Błąd wspólny
2. Błąd wyłączający porozumienie 3. Sankcja III. Odpowiedzialność za fałszywe zapewnienie (misrepresentation) 1. Pojęcie fałszywego zapewnienia 2. Typy fałszywego zapewnienia 3. Sankcja A. Unieważnienie umowy B. Odpowiedzialność odszkodowawcza IV. Skutki nieujawnienia istotnych informacji przez jedną ze stron umowy (non-disclosure) ő 5. Konstrukcja prawna błędu w Kodeksie zobowiązań z 1933 r. II. Przesłanki błędnego oświadczenia woli w znaczeniu prawnym 1. Błąd co do treści oświadczenia a błąd w pobudce 3. Zachowanie się stron III. Specyfika podstępu IV. Sankcja ő 6. Błąd według prawa holenderskiego II. Błąd niewłaściwy III. Przesłanki błędnego oświadczenia woli w znaczeniu prawnym 1. Brak nawiązania do treści czynności 3. Zachowanie się stron 4. Błąd wspólny 5. Okoliczności wyłączające możliwość powoływania się na błąd IV. Podstęp V. Sankcja ő 7. Błąd według projektu instrumentu opcjonalnego II. Pierwszeństwo interpretacji III. Prawne przesłanki błędu 1. Treść czynności prawnej A. Subiektywna B. Obiektywna 3. Zachowanie się drugiej strony umowy jako przesłanka prawnej skuteczności błędu 4. Okoliczności wyłączające możliwość powołania się na
błąd 5. Błąd wspólny IV. Podstęp V. Sankcja Rozdział III. Błąd w ujęciu ekonomicznej analizy prawa ő 1. Uwagi wstępne ő 2. Pojęcia i metody ekonomicznej analizy prawa I. Indywidualizm II. Maksymalizacja użyteczności III. Wskaźniki społecznej efektywności IV. Racjonalność V. Koszty transakcyjne i sądowe ő 3. Ekonomiczna analiza jurydycznej konstrukcji błędu I. Ogólne zagadnienia dotyczące interpretacji oświadczeń woli wchodzących w skład umowy i treści stosunku cywilnoprawnego II. Ekonomiczna ocena zachowania się stron kontraktu jako przesłanki wadliwości umowy obarczonej błędem 1. Uwagi wstępne 2. Złożenie fałszywego zapewnienia przez kontrahenta 3. Obowiązek udzielenia informacji III. Istotność IV. Błąd a treść kreowanego stosunku cywilnoprawnego V. Błąd wspólny VI. Podstęp VII. Sankcja ő 4. Uwagi krytyczne Rozdział IV. Przesłanki błędu jako wady oświadczenia woli ő 1. Uwagi wprowadzające ő 2. Możliwość zastosowania regulacji błędu - problemy praktyczne I. Chwila złożenia oświadczenia przez stronę w kontekście wadliwości umowy 1. Problem oświadczeń składanych w toku "komunikacji pośredniej" 2. Błąd postrzegania a błąd przewidywania - dwie różne kategorie? II. Akceptacja ryzyka powstania błędu 1. Zarys problemu 2. Kontraktowanie w warunkach niepewności 3. Czy niezapoznanie się z treścią umowy oznacza akceptację potencjalnych błędów? III. Umowy związane z ryzykiem na przykładzie poręczenia
IV. Wyłączenie regulacji błędu przez przepis szczególny ő 3. Konstrukcja prawna przesłanek błędnego oświadczenia woli z art. 84 KC I. Relacje występujące pomiędzy poszczególnymi przesłankami - wzmianka II. Błąd co do treści czynności prawnej 1. Wprowadzenie 2. Czy tylko treść oświadczenia? 3. Motyw niewłączony do treści umowy 4. Próba zdefiniowania przesłanki 5. Konkretyzacja pojęcia błędu co do treści czynności prawnej A. Oświadczenie woli B. Wzorzec umowny C. Błąd co do prawa D. Inne źródła stosunku cywilnoprawnego E. Typ zawieranej umowy F. Osoba kontrahenta G. Przedmiot świadczenia H. Błąd co do istnienia zobowiązania do zawarcia umowy III. Zachowanie się kontrahenta jako przyczyna błędu 1. Nieodpłatność czynności jako okoliczność wyłączająca stosowanie przesłanki A. Pojęcie nieodpłatności B. Szczególne traktowanie umów nieodpłatnych - uwagi krytyczne 2. Błąd wywołany działaniem kontrahenta 3. Odpowiedzialność za zaniechanie udzielenia informacji A. Uwagi wprowadzające B. Podstawa i zakres obowiązku informowania a. Przepisy prawne a.1. Kodeksowa regulacja trybów zawierania umów a.2. Umowa sprzedaży (art. 546 ő 1 KC) a.3. Inne kontrakty nazwane na przykładzie umowy ubezpieczenia a.4.. Obowiązki informacyjne wobec konsumenta b. Kontekst sytuacyjny c. Umowa 4. Wiedza o błędzie lub możliwość łatwego jego zauważenia A. Charakter prawny przesłanek B. Błąd znany kontrahentowi
C. Co oznacza "łatwość zauważenia błędu"? 5. Czy błąd może być niewybaczalny? IV. Istotność błędu 1. Pojęcie istotności 2. Subiektywny aspekt istotności 3. Obiektywna istotność błędu V. Konsekwencje prawne błędu wspólnego ő 4. Zniekształcenia transmisyjne II. Zniekształcenie oświadczenia woli przez osobę użytą do jego przesłania 1. Konstrukcja prawna 2. Pojęcie posłańca ze szczególnym uwzględnieniem umów zawieranych za pomocą elektronicznych środków porozumiewania się na odległość 3. Czy każda modyfikacja oświadczenia wiąże stronę? III. Pełnomocnik 1. Uwagi wprowadzające 2. Błąd strony działającej przez pełnomocnika 3. Errans jako kontrahent osoby działającej przez pełnomocnika ő 5. Podstęp I. Charakter prawny II. Przesłanki 1. Uwagi wprowadzające 2. Podstępne zachowanie się kontrahenta A. Element intencjonalny B. Element materialny 3. Przyczynowość podstępu (istotność subiektywna) III. Podstęp osoby trzeciej Rozdział V. Uchylenie się od skutków błędnego oświadczenia woli ő 1. Uwagi wstępne ő 2. Podstawowe cechy sankcji błędnego oświadczenia woli I.. Pojęcie wadliwości czynności prawnej - zarys problematyki II. Mechanizm działania sankcji z art. 88 KC III. Zakres działania sankcji 1. Brak możliwości częściowego uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia 2. Czy dopuszczalna jest konwersja wadliwej czynności prawnej? 3. Uwagi końcowe ő 3. Sposób wykonania prawa przez erransa I. Konieczność złożenia oświadczenia kontrahentowi
II. Wymóg formy pisemnej ad probationem III. Uchylenie się od skutków oświadczenia w pozwie lub innym piśmie procesowym IV. Możność uchylenia się przez przedstawiciela z uwzględnieniem pełnomocnictwa procesowego 1. Pełnomocnictwo materialnoprawne 2. Pełnomocnictwo procesowe ő 4. Termin do złożenia oświadczenia zmierzającego do wzruszenia błędnej umowy I. Charakter prawny terminu określonego w art. 88 KC II. Początek i upływ terminu ő 5. Możność dysponowania uprawnieniem kształtującym z art. 88 KC I. Możliwość zrzeczenia się uprawnienia do wzruszenia umowy II. Zbywalność uprawnienia do uchylenia się od skutków błędnego oświadczenia woli 1. Uwagi wstępne 2. Zbycie przedmiotu świadczenia 3. Zmiana strony wadliwej umowy A. Przelew wierzytelności B. Przejęcie długu 4. Zbycie uprawnienia z art. 88 KC niepołączone z przeniesieniem przedmiotu świadczenia III. Dziedziczność prawa podmiotowego z art. 88 KC ő 6. Praktyczne konsekwencje uznania wzruszenia błędnego oświadczenia woli za czynność prawną I. Interpretacja treści złożonego oświadczenia II. Wadliwość oświadczenia III. Analiza możliwości złożenia oświadczenia z zastrzeżeniem warunku lub terminu IV. Nadużycie uprawnienia do uchylenia się od skutków błędnego oświadczenia woli ő 7. Problem odpowiedzialności odszkodowawczej strony z tytułu uchylenia się od skutków błędnego oświadczenia Rozdział VI. Zbieg regulacji błędu z innymi normami ochronnymi ő 1. Zagadnienia podstawowe I. Pojęcie zbiegu norm II. Reguły wyłączania wielości ocen
III. Alternatywa albo kumulacja uprawnień w przypadku zbiegu rzeczywistego ő 2. Wzruszalność błędnej umowy a jej bezwzględna nieważność ő 3. Sytuacja erransa, któremu przysługują uprawnienia z tytułu rękojmi ő 4. Podstęp i błąd a odpowiedzialność deliktowa I. Zagadnienia ogólne II. Podstawa prawna odpowiedzialności odszkodowawczej kontrahenta III. Kumulatywny zbieg art. 88 oraz art. 415 KC ő 5. Inne wybrane postacie zbiegów I. Relacja pomiędzy błędem a niemożliwością świadczenia II. Czy strona błędnej umowy może powoływać się na klauzulę rebus sic stantibus? III. Zbieg art. 84 i n. KC oraz regulacji wyzysku IV. Czy możliwe jest wzruszenie umowy przez osobę, która nabyła rzecz ruchomą od nieuprawnionego (art. 169 KC)? Rozdział VII. Ogólna regulacja błędu jako wady oświadczenia woli strony umowy w projekcie nowego Kodeksu cywilnego ő 1. Uwagi wstępne ő 2. Pierwszeństwo interpretacji umowy oraz przypisanie oświadczenia woli ő 3. Prawne przesłanki błędu I. Uwagi wprowadzające II. Przesłanki o charakterze pozytywnym 1. Wymogi związane z zachowaniem się kontrahenta 2. Brak błędu co do treści czynności 3. Istotność III. Okoliczności wyłączające możliwość powoływania się na błąd 1. Zagadnienia wstępne 2. Błąd niewybaczalny 3. Ryzyko obciążające stronę IV. Błąd wspólny ő 4. Kwestia istnienia odrębnej regulacji podstępu ő 5. Zniekształcenia transmisyjne ő 6. Sankcja I. Mechanizm działania sankcji II. Forma oświadczenia o uchyleniu się III. Częściowa wzruszalność czynności IV. Akceptacja błędnej czynności przez kontrahenta V. Modyfikacja umowy VI. Termin do wzruszenia czynności oraz zdarzenia
powodujące wygaśnięcie uprawnienia erransa ő 7. Zbieg Rozdział VIII. Szczególne regulacje błędu strony umowy w przepisach Kodeksu cywilnego ő 1. Uwagi wprowadzające ő 2. Ugoda I. Umowa ugody - zarys II. Charakter prawny regulacji z art. 918 KC III. Stan faktyczny, który według treści ugody strony uważały za niewątpliwy IV. Istotność błędu przy ugodzie V. Podstęp kontrahenta VI. Dopuszczalność powołania się na odnalezione dowody VII. Sankcja wadliwego oświadczenia woli VIII. Zbieg regulacji błędu z innymi podstawami wadliwości ugody - wzmianka ő 3. Umowa o dział spadku I. Uwagi wprowadzające II. Zakres zastosowania art. 1045 KC III. Przesłanki błędu strony umowy o dział spadku 1. Kwestia uzupełniającego stosowania art. 84 KC 2. Stan faktyczny, którego dotyczy błąd stron IV. Sankcja ő 4. Uwagi de lege ferenda Zakończenie Indeks rzeczowy ISBN: 978-83-255-6691-3