Dr hab. Diana Pietruch-Reizes JĘZYKI INFORMACYJNO-WYSZUKIWAWCZE Zagadnienia do egzaminu 1. Język informacyjno-wyszukiwawczy - charakterystyka ogólna. Definicja języka. Pojecie "znak". Własności znaków. Języki naturalne i języki sztuczne. Język informacyjnowyszukiwawczy (JIW) jako rodzaj języka sztucznego. Funkcje i cechy JIW. Synonimia i homonimia w JIW i sposoby jej eliminacji. Definicja JIW. Typologie JIW. 2. Struktura JIW. JIW jako system znaków. Poziomy znaków w języku informacyjnym. Rodzaje gramatyk. Typologia relacji zachodzących pomiędzy jednostkami leksykalnymi JIW. Relacje syntagmatyczne. Środki służące do wyrażania tych relacji. Pole semantyczne JIW. Relacje słownikowe ( paradygmatyczne i pozajęzykowe). Typy słowników języka informacyjnego. Rodzaje uporządkowań jednostek leksykalnych w tych słownikach. 3. Historia i rozwój języków informacyjnych. 4. Miejsce JIW w systemie informacyjno-wyszukiwawczy m (SIW). Proces indeksowania. Indeksowanie swobodne, indeksowanie słownikowe, indeksowanie współrzędne. Metodyka indeksowania w JIW. Szerokość i szczegółowość indeksowania. JIW w systemach dokumentacyjnych i faktograficznych. Środki językowe w bazach danych: bibliograficznych, faktograficznych, skierowujących, pełnotekstowych. 5. Język słów kluczowych : struktura, słownik, składnia. Metodyka indeksowania w języku słów kluczowych. Budowa słowników słów kluczowych. Doświadczenia Ośrodków Informacji Naukowej PAN. 6. Język deskryptorowy. Podstawowe pojęcia: deskryptor, askryptor, artykuł deskryptorowy, deskryptor tytułowy, deskryptor węższy, deskryptor szerszy, deskryptor kojarzeniowy,
deskryptor dziedzinowy, tezaurus i in. struktura języka deskryptorowego Tezaurus jako słownik języka deskryptorowego. Zarys rozwoju tezaurusów, rodzaje. Budowa tezaurusa. Ewolucja tezaurusów stosowanych w wyszukiwaniu informacji (Thesaurus of ASTIA descriptors; model tezaurusa na przykładzie Thesaurus of Engineering and Scientific Terms TEST;. Standaryzacja tworzenia tezaurusów na poziomie krajowym i międzynarodowym: ANSI Z39.19-1974 Guidelines for Thesaurus Structure, Construction, and Use; ISO 2788 Documentation Guidelines for the Establishment and Development of Monolingual Thesauri,; ANSI/NISO Z39.19-2003 Guidelines for the Construction, Format, and management of Monolingual Thesauri; ANSI/NISO Z39.19-2005 Guidelines for the Construction, Format, and Management of Monolingual Controlled Vocabularies; PN-92/N-09018 Tezaurus jednojęzyczny. Zasady tworzenia, forma i struktura. IFLA Guidelines for Multilingual Thesauri (IFLA, 2005). Kierunki rozwoju tezaurusów w związku z ich zastosowaniem w środowisku sieciowym. zasady opracowania. Metodyka indeksowania w języku deskryptorowym. Tezaurus informacji naukowej w oprac. E. Chmielewskiej Gorczycy. System Tezaurusów Biblioteki Sejmowej STEBIS : ( praca z wybranymi tezaurusami) Tezaurus Nazw Geograficznych i Organizacji Międzynarodowych; Funkcje i przeznaczenie tezaurusa; Struktura tezaurusa; Słownictwo; Forma deskryptora; Wielojęzyczność i spójność tezaurusa Tezaurus prawa Tezaurus nauka - mikrotezaurus Tezaurus społeczeństwo mikrotezaurus Tezaurus polityki PATIN - polsko-angielski tezaurus informacji naukowej, oprac. Eugeniusz Ścibor, Joanna Tomasik.
7. Charakterystyka języka haseł przedmiotowych : struktura, słownik, składnia. Budowa artykułu przedmiotowego. Relacje. 8. Kartoteka autorytatywna i kartoteka wzorcowa. Kartoteka wzorcowa jako nowa forma organizacji i prezentacji wybranego JIW. System języka haseł przedmiotowych KABA. Metoda tworzenia języka KABA. Źródła wykorzystywane w trakcie prac nad założeniami metodycznymi języka KABA. Typy pozycji w kartotece. Kategorie leksykalne projektowanego języka. Struktura hasła. Prace bibliotek polskich nad kartotekami wzorcowymi. Kartoteka KABA w Internecie. Nazwy osób fizycznych, Nazwy postaci nie będących osobami fizycznymi. Dopowiedzenia. Forma nazwy osobowej. Funkcje nazwy osobowej w haśle przedmiotowym. Kompatybilność języka KABA z językami RAMEAU- RVM LCSH. 9. Współczesne tendencje rozwoju i zastosowań JIW. Literatura 1. Babik W.: Języki informacyjno-wyszukiwawcze charakterystyka funkcjonalnostrukturalna i metodologiczna. W: Informacja naukowa: rozwój, metody, organizacja. Pod red. Z. Żmigrodzkiego, W. Babika i D. Pietruch-Reizes. Warszawa 2006, s. 191-218. 2. Bibliotekarstwo. Wyd. 2 poszerz, i uzup. Pod red. Z. Żmigrodzkiego. Warszawa 1998. (D.Pietruch-Reizes, Rozdział na temat języków informacyjnowyszukiwawczych ). 3. Bielicka L. A.: Metodyka i organizacja opracowania tezaurusa. Warszawa 1988. Materiały Szkoleniowe CINTE nr 67. 4. Bielicka L.A. : Zasady gramatyczne w językach deskryptorowych. Warszawa 1985. Prace IINTE nr 54. 5. Bielicka L.A., Ścibor E. : Języki informacyjne. Rodzaje i zastosowanie w działalności informacyjnej. Warszawa 1982. Materiały Szkoleniowe CINTE nr 25. 6. Bielicka L.A., Ścibor E. : Wprowadzenie do teorii języków informacyjnych. Warszawa 1981. Materiały Szkoleniowe CINTE nr 21.
7. Bielicka LA. : Konwencjonalne metody indeksowania współrzędnego. Warszawa 1979. Prace IINTE nr 25. 8. Bojar B. : O metainformacji i metajęzyku. "ZIN" 1976 nr 2 s. 43-60. 9. Bojar B.: Języki i systemy informacyjno-wyszukiwawcze refleksje na koniec wieku. Od strukturalizmu do kognitywizmu. ZIN 2001 nr 1 s. 55-59. 10. Bojar B.: Zarys językoznawstwa dla studentów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Warszawa 1991. 11. Chmielewska-Gorczyca E. : Tezaurus informacji naukowej. Warszawa 1992. 12. Chmielewska-Gorczyca E.: Funkcje tezaurusa w systemie informacyjnowyszukiwawczym. Zagadnienia Informacji Naukowej 1995 nr 1-2(65-66) s. 3-17. 13. Głowacka T.: Język haseł przedmiotowych KABA po sześciu latach istnienia. ZIN 1999 nr 2 s. 40-52. 14. Guidelines for Multilingual Thesauri. Working Group on Guidelines for Multilingual Thesauri IFLA Classification and Indexing Section. 2009. Dostęp: http://archive.ifla.org/vii/s29/pubs/profrep115.pdf 15. Język haseł przedmiotowych KABA. Stan obecny i perspektywy rozwoju. Warszawa 1998 (teksty nstępujące: Język KABA i jego użytkownicy U. Sawicka; Język haseł przedmiotowych KABA prezentowany w formie kartoteki haseł wzorcowych A. Stanis; Kompatybilność języka KABA z językami RAMEAU- RVM LCSH - T. Głowacka; Perspektywy języka KABA - G. Jaśkowiak ). 16. Kartoteka wzorcowa Języka KABA. Część I. Nazwy własne. Praca zbiorowa pod red. Jadwigi Woźniak. Warszawa 1994. 17. Paluszkiewicz A.:Rola Centralnej Kartoteki Haseł Wzorcowych. Przegląd Biblioteczny 1999 z. 3 s. 149-155. 18. Pietruch-Reizes D.: Języki informacyjno-wyszukiwawcze w systemach zautomatyzowanych. W: Bibliotekarstwo. Pod red. Z. Żmigrodzkiego. Wyd. 2. Warszawa 1998, s. 230-252. 19. Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjnowyszukiwawczych. Pod red. B. Bojar. Wyd. 2. Warszawa 2002. (hasła: język, JIW, funkcja metainformacyjna, funkcja porządkująca, funkcja wyszukiwawcza, notacja, plan notacji, słowniki JIW, metodyka budowy JIW, notacja, baza notacyjna, kartoteka haseł autorytatywnych, kartoteka haseł wzorcowych, hasło wzorcowe, hasło autorytatywne, język haseł przedmiotowych KABA, LCSH, RVM, RAMEAU, pole
semantyczne języka, język deskryptorowy, deskryptor, askryptor, artykuł deskryptorowy, deskryptor tytułowy, deskryptor węższy, deskryptor szerszy, deskryptor kojarzeniowy, relacja hierarchiczna, relacja współrzędności, paradygmatyka, syntagmatyka, język słów kluczowych, słowo kluczowe, indeksowanie współrzędne, indeksowanie uogólniające, indeksowanie wyszczególniające, indeksowanie swobodne, indeksowanie syntaktyczne, tezaurus, tezaurofaseta, tezaurus fasetowy, tezaurus graficzny, tezaurus branżowy, tezaurus nadrzędny tezaurus permutacyjny) 20. Słownik języka haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej. Wyd. 3. Warszawa 1997. 21. Sosińska-Kalata B. : Systemy notacyjne w językach informacyjno-wyszukiwawczych. Próba typologii. "ZIN" 1990 nr 2 s. 21-44. 22. Sosińska-Kalata B. Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna. Podręcznik. Warszawa 1996 (Rozdział I). 23. Sosińska-Kalata B.: Język informacyjno-wyszukiwawczy jako narzędzie organizacji wiedzy. W: Informacja. Wiedza. Gospodarka. Pod red. W. Pindlowej i D. Pietruch- Reizes. Warszawa 2001 s. 286-299. 24. Ścibor E., Tomasik-Bech J.: PATIN : polsko-angielski tezaurus informacji naukowej = Polish-English thesaurus of information science. Warszawa: Instytut Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomiczne 2001 25. Ścibor E.: Klasyfikacja piśmiennictwa. Olsztyn 1996. 26. Ścibor E.: Ścibor E., Tomasik-Beck J.: Metodyka budowy tezaurusów. Warszawa 1995. 27. Ścibor E.: Trzydzieści pięć lat ewolucji - języki informacyjne w latach 1953-1988. Rocznik Biblioteki Narodowej 1991 T. 25, s. 107-134. 28. Ścibor E.: Języki informacyjno-wyszukiwawcze u progu XXI w. Próba oceny. W: Informacja. Wiedza. Gospodarka. Pod red. W. Pindlowej i D. Pietruch-Reizes. Warszawa 2001 s. 309-328. 29. Ścibor E.: Wybrane zagadnienia teorii języków informacyjnych. Olsztyn 1999. 30. Wilczyńska Grażyna: Filozofia narodowa w językach haseł przedmiotowych RAMEAU - LCSH KABA. Bibliotekarz 2002 [nr] 5 s. 17-18. 31. Woźniak J.: Cechy dobrego języka informacyjno-wyszukiwawczego. Zagadnienia Informacji Naukowej 1998 nr 2(72) s. 3-17.