Informatyczne systemy wsparcia agrofirmy

Michał Cupiał * Anna Szeląg-Sikora ** Informatyczne systemy wsparcia agrofirmy Wstęp Nowoczesne systemy informatyczne istnieją już w większości przedsiębiorstw, jednak ciągle brakuje programów przeznaczonych dla rolnictwa i rolników. Systemy używane w przemyśle są przystosowane do zupełnie innych warunków i przez rolnika praktycznie nie mogą być wykorzystane. Mimo, iż producent rolny ma dużo mniejszy wybór niż w przypadku firm należących do innych sektorów, również w tym przypadku istnieją aplikacje, które mogą wspomagać jego działalność [Cupiał, Tabor, 2005]; [Cupiał, 2006]. W literaturze nazwy przedsiębiorstwo rolnicze oraz gospodarstwo rolnicze są uważane za synonimy, częściej jednak przedsiębiorstwami rolniczymi nazywane są tylko takie gospodarstwa rolnicze, które wyróżniają się przedsiębiorczością, dużą produkcją towarową i łączeniem typowej produkcji rolniczej z innymi działalnościami. Wiedza o przedsiębiorstwach zawiera jednak wiedzę o gospodarstwach (rolniczych), co uzasadnia zastępowanie nazwy gospodarstwo nazwą przedsiębiorstwo. Z kolei nazwa przedsiębiorstwo jest często zastępowane nazwą firma w konsekwencji nazwę przedsiębiorstwo rolnicze zastępuje się często nazwą agrofirma [Stachak, 1998]. W konsekwencji, mówiąc o agrofirmie mówimy o przedsiębiorstwach związanych z rolnictwem (np. produkujących materiały do produkcji rolnej) jak również o gospodarstwach rolniczych - prowadzących typową działalność w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej. W związku z powyższym określenie agrofirma nie definiuje minimalnej powierzchni określanego tym mianem gospodarstwa, lecz (zdaniem niektórych) wskazuje, że powinna w nim przeważać produkcja towarowa. Wśród agrofirm wyróżnić więc można przede wszystkim typowe gospodarstwa rolne o powierzchni od kilku do kilku tysięcy hektarów, prowadzące produkcję roślinną, zwierzęcą oraz/lub dodatkową działalność, a także przedsiębiorstwa związane z branżą rolniczą. Biorąc pod uwagę formę własności, można stwierdzić, że większość małych i średnich agrofirm to agrofirmy rodzinne, zarządzane osobiście przez ich właścicieli. W większych obiektach występuje często forma spółek. Brytyjski Instytut Normalizacji definiuje zintegrowany system zarządzania (ZSZ) jako: połączenie procesów, procedur i praktyk działania stosowanych w organizacji w celu wdrożenia jej polityki, które może być bardziej skuteczne * Dr hab. inż. prof. UR, Instytut Inżynierii Rolniczej i Informatyki, Wydział Inżynierii Produkcji i Energetyki, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Michal.Cupial@ur.krakow.pl ** Dr inż., Instytut Inżynierii Rolniczej i Informatyki, Wydział Inżynierii Produkcji i Energetyki, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Anna.Szelag-Sikora@ur.krakow.pl

418 Michał Cupiał, Anna Szeląg-Sikora w osiąganiu celów wynikających z polityki niż podejście poprzez oddzielne systemy [BSI, 2000]. Z kolei Wikipedia podaje, że zintegrowany system informatyczny (ZSI) to najbardziej merytorycznie i technologicznie zaawansowana klasa systemów informatycznych wspomagających zarządzanie w przedsiębiorstwach i instytucjach. Optymalizuje procesy zarówno wewnętrzne, jak i zachodzące w najbliższym otoczeniu poprzez oferowanie gotowych narzędzi. Narzędzia te służą do automatyzacji wymiany danych pomiędzy działami przedsiębiorstwa oraz pomiędzy przedsiębiorstwem a innymi podmiotami biznesowymi z jego otoczenia (np. kooperantami, dostawcami, odbiorcami, bankami, urzędami skarbowymi). Głównymi cechami są: kompleksowość funkcjonalna, integracja danych i procedur, elastyczność funkcjonalna i strukturalna, zaawansowanie merytoryczne i technologiczne oraz otwartość [Wikipedia, dostęp: 14.01.2012]. W praktyce oznacza to obecnie ogromną liczbę systemów, wdrożonych i eksploatowanych w przedsiębiorstwach. Systemy te gromadzą i udostępniają informacje niezbędne w zarządzaniu procesami zachodzącymi w firmach. Z uwagi na fakt, że agrofirmy nie będące gospodarstwami rolniczymi nie różnią się zasadniczo od innych przedsiębiorstw i jest w nich stosowane typowe oprogramowanie (podobne jak w firmach z innych branż przemysłowych), w dalszych analizach będą brane pod uwagę przede wszystkim obiekty będące gospodarstwami rolniczymi. Jedynie w tej grupie agrofirm (tj. w gospodarstwach rolniczych), występują problemy związane ze specyfiką produkcji rolniczej. Celem opracowania była analiza oprogramowania przeznaczonego do wspomagania zarządzania oraz sprawdzenie możliwości zastosowania istniejących na rynku rozwiązań w agrofirmach. Zakres badań obejmował porównanie potrzeb producentów rolnych w zakresie oprogramowania z funkcjonalnością modułów składowych systemów wspomagania zarządzania dedykowanych dla odbiorców z innych sektorów gospodarki. W zestawieniu wykazane zostały możliwości wykorzystania istniejących systemów w zarządzaniu gospodarstwem rolniczym oraz wymienione czynniki, które uniemożliwiają zastosowanie tego oprogramowania w badanym obszarze. Dla porównania przedstawione zostały także przykładowe aplikacje reprezentujące oprogramowanie specjalistyczne, przeznaczone do wspomagania zarządzania w agrofirmie. 1. Specyfika produkcji rolniczej Powstanie i szybki rozwój przemysłu skłoniły ekonomistów do szukania odpowiedzi na pytanie, czy doskonalone środki produkcji i metod organizacji, które stały się źródłem wielkich zysków w przemyśle, mogą być zastosowane także w rolnictwie. Przeprowadzone badania wykazały jednak, że rolnictwo wyróżniają specyficzne warunki obiektywne, produkty, środki produkcji, procesy technologiczne i procesy pracy [Stachak, 1998]. Do takich cech, wyróżniających rolnictwo od innych branż można zaliczyć fakt ścisłego powiązania produkcji rolniczej z ziemią. Wiąże się to z rozprosze-

Informatyczne systemy wsparcia agrofirmy 419 niem produkcji, wpływem wielu czynników związanych z posiadanym obszarem, a także z faktem że prace polowe wykonywane są w ruchu. Kolejną cechą jest bardzo silna zależność od czynników klimatycznych (przede wszystkim pogody), na które producent rolny nie ma wpływu. W następnej kolejności wymienić należy zależność produkcji rolniczej od cech uprawianych roślin i hodowanych zwierząt, terminowość procesów gospodarczych, ich sezonowość, duże zróżnicowanie produkcji w poszczególnych obiektach czy wielostronność użytkowa produktów rolniczych. Poza wymienionymi, pojawiają się też inne czynniki, o mniejszym znaczeniu. Należy dodać że niektóre, wymienione cechy występują również w innych obszarach, a specyficzne jest nie posiadanie wybranej cechy lecz połączenie ich wszystkich równocześnie. Na wyniki i koszty gospodarowania wpływają też warunki w jakich produkcja jest prowadzona. Uwarunkowania produkcji rolniczej posiadają swoją specyfikę wyróżniającą ją od innych działów gospodarki [Michałek, Kowalski, Tabor, Cupiał, Kowalski, Rutkowski, 1998]. Do takich uwarunkowań mających decydujący wpływ na działalność agrofirmy zaliczyć można uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne, wśród nich zaś wyróżnić czynniki: przyrodnicze - glebowe i klimatyczne (okres wegetacji, zasoby wody, temperatury średnie i minimalne, żyzność gleby itp.), ekonomiczne (poziom cen, popyt, warunki logistyczne i transportowe, siła robocza, koszty surowców i materiałów itp.). Specyfika produkcji rolnej stawia przed producentami oprogramowania wyzwania, które nie są spotykane w przemyśle. Duża różnorodność i zmienność produkcji rolniczej, jej sezonowość oraz wpływ wielu czynników, często niezależnych od człowieka sprawia, że napisanie programu wspomagającego działalność rolnika nie jest łatwym zadaniem. Dodatkowym czynnikiem, który sprawia że tworzenie tego typu oprogramowania nie jest popularne, są stosunkowo małe zasoby finansowe gospodarstw rolnych (w odniesieniu do przemysłu), co przekłada się na niewielkie kwoty jakie producent rolny jest skłonny przeznaczyć na zakup odpowiedniego oprogramowania. Istotnym bodźcem do zakupu specjalistycznego oprogramowania przez osoby prowadzące działalność gospodarczą, są obowiązujące przepisy, które zmuszają przedsiębiorcę do prowadzenia księgowości (w obecnych czasach prawie niemożliwej bez komputerów). W przypadku rolnictwa, jedynie nieliczne gospodarstwa są zmuszone do prowadzenia sprawozdawczości, która z kolei jest prowadzona w różnym zakresie. W tej sytuacji tylko nieliczni producenci rolni decydują się na prowadzenie zapisów dotyczących swej działalności, nie będąc do tego zmuszeni przez instytucje nadzorujące [Cupiał, Molenda, 2003]. 2. Potrzeby oraz funkcjonalności Należy zadać sobie pytania: czy faktycznie producent rolny potrzebuje specjalistycznego oprogramowania, a jeśli tak jaką funkcjonalność powinny mieć tego typu programy? Czy faktycznie nie jest możliwe zastosowanie opro-

420 Michał Cupiał, Anna Szeląg-Sikora gramowania przeznaczonego do wspomagania działalności firm? Czy zamiast tworzyć nowe rozwiązania dedykowane dla rolnictwa, nie lepiej byłoby dostosować istniejące na rynku biznesowym rozwiązania? Okazuje się jednak, że oprogramowanie przeznaczone dla firm, może być wykorzystane w rolnictwie jedynie w bardzo ograniczonym zakresie. Nie nadaje się zupełnie dla producentów rolnych, posiadających niewielkie gospodarstwa i prowadzących typową działalność rolniczą. W dalszej części opracowania zostaną wymienione składowe przykładowego zintegrowanego systemu zarządzania przeznaczonego dla przemysłu, oraz przeanalizowane możliwości adaptacji jego modułów w agrofirmie. Finanse i księgowość - moduł, który jest elementem każdego zintegrowanego systemu zarządzania, w przypadku rolnictwa nie znajduje w takiej formie zastosowania. Istnienie modułu księgowego wynika przede wszystkim z wymogów ustawowych dotyczących prowadzenia księgowości w firmie, tymczasem przepisy dotyczące dokumentacji prowadzonej w gospodarstwie rolnym są zupełnie inne. Przeciętne gospodarstwo rolne nie musi prowadzić żadnej dokumentacji księgowej, dla udokumentowania swych przychodów oraz wydatków. Nie jest zobowiązane również do rozliczeń z urzędami skarbowymi, tak jak muszą to robić przedsiębiorstwa. W pewnych sytuacjach producenci rolni muszą prowadzić rachunkowość (np. w przypadku gospodarstw ekologicznych), ale sposób jej prowadzenia różni się diametralnie od dokumentacji, którą można prowadzić w istniejących systemach wspomagania zarządzania przedsiębiorstwem. Również moduł finansowy różni się znacznie od tego, co jest potrzebne w przeciętnej firmie z innej branży. Można więc stwierdzić, że istniejące w przemyśle rozwiązania nie znajdą zastosowania w agrofirmach, nawet po zastosowaniu niewielkich modyfikacji. Środki trwałe - w agrofirmie występują środki trwałe i są istotnym składnikiem każdego gospodarstwa rolnego. Jednak sposób ich ewidencjonowania różni się od stosowanego wobec środków trwałych w przemyśle. Rolnikowi nie zależy na wykazaniu amortyzacji środka trwałego, po to by odpis amortyzacyjny wykazać w kosztach produkcji, a tym samym zmniejszyć przychód, a w konsekwencji podatek. W przypadku producenta rolnego, amortyzacja ma być jedynie wskaźnikiem przeznaczonym do szacowania kosztów produkcji dla swoich własnych potrzeb (np. w celu kalkulacji ceny świadczonej usługi mechanizacyjnej). W konsekwencji rolnikowi nie zależy na wykazaniu jak najwyższego (dopuszczalnego przepisami) odpisu amortyzacyjnego, lecz na wyliczeniu realnych kosztów amortyzacji wynikających z faktycznego okresu użytkowania maszyny oraz jej wykorzystania rocznego. Wynika z tego, że moduł ewidencji środków trwałych powinien się pojawić w oprogramowaniu przeznaczonym dla agrofirmy. Jednak zastosowanie istniejących, przeznaczonych dla firm rozwiązań wymaga wprowadzenia bardzo istotnych modyfikacji.

Informatyczne systemy wsparcia agrofirmy 421 Kontroling - tego typu informacje z reguły nie są wykorzystywane w produkcji rolniczej. Mimo iż funkcja analityczno-syntetyczna, która umożliwia lokalizowanie i monitorowanie odchyleń wielkości rzeczywistych w odniesieniu do wielkości planowanych pod kątem wyznaczonych celów mogłaby znaleźć zastosowanie również w agrofirmie. Jednak w celu zastosowania w rolnictwie, moduł ten musiałby być znacznie zmodyfikowany i dostosowany do panujących realiów. Zarządzanie inwestycjami - inwestycje w rolnictwie, podobnie jak w przemyśle, wymagają narzędzi informatycznych, które pomogą je w sposób racjonalny realizować. W przypadku tego modułu różnica pomiędzy aplikacjami dla biznesu i dla producenta rolnego nie jest duża. W konsekwencji adaptacja tego modułu wymaga niewielkich zmian. Rozliczenia z urzędem skarbowym - moduł nie ma zastosowania w rolnictwie w obecnym stanie prawnym. Rolnik, jeśli nie prowadzi dodatkowej działalności, nie ma potrzeby korzystania z tego modułu. Projekty - w typowym gospodarstwie rolnym, producenci rolni realizują także różne projekty. Kontrola przedsięwzięć pozwalająca nadzorować wszystkie etapy realizacji projektu - od ofertowania, projektowania i zatwierdzania do zarządzania zasobami i ustalania kosztów przedsięwzięcia byłaby jak najbardziej wskazana. Jednak projekty w rolnictwie posiadają swoją specyfikę i konieczne byłoby zmodyfikowanie istniejących rozwiązań, lub/oraz napisanie odpowiednich scenariuszy przeznaczonych dla producentów rolnych. Zarządzanie kadrami - w typowym gospodarstwie rodzinnym, gdzie nie są zatrudnione osoby z zewnątrz - moduł zbędny. W przypadku zatrudniania dodatkowych pracowników, w większych agrofirmach, moduł może być wykorzystywany. Jednak większość istniejących systemów opiera sie na rozliczeniach z urzędami skarbowymi oraz ZUS-em. Tymczasem w agrofirmie, konieczne jest także uwzględnienie KRUS-u, a specyfika zatrudnienia i rozliczeń różni się od spotykanej w innych branżach. Remonty i utrzymanie majątku produkcyjnego - moduł, który umożliwia nadzorowanie czynności związanych z utrzymaniem agrofirmy, ułatwiający inspekcje, kontrole, konserwacje jest w małym gospodarstwie zbędny. W dużej agrofirmie moduł ten mógłby znaleźć zastosowanie. Zarządzanie jakością - podobnie jak w przemyśle, zachowanie wysokich standardów jakości, również w rolnictwie jest bardzo ważne. Jest to jednocześnie znacznie trudniejsze, gdyż znacznie trudniej (przede wszystkim z uwagi na wiele czynników zewnętrznych, niezależnych od producenta rolnego) jest zachować powtarzalność wytworzonej produkcji. Również w tym przypadku, chcąc zastosować istniejące rozwiązania, należy wprowadzić znaczne modyfikacje. Planowanie produkcji - specyfika produkcji rolniczej wymaga, aby moduł planowania produkcji był zupełnie inny niż dla rozwiązań przemysłowych. W module planowania produkcji rolniczej, konieczne jest wprowadzenie wielu

422 Michał Cupiał, Anna Szeląg-Sikora rozwiązań wspierających proces produkcyjny. Muszą być one jednak dostosowane do warunków panujących w rolnictwie. Gospodarka materiałowa - kontrola całości procesu zakupów, wybór właściwego w danej chwili dostawcy, zarządzanie magazynem, dokładna weryfikacja faktur, a także funkcja informacyjna jest w małych gospodarstwach zbędnym dodatkiem. W dużych agrofirmach wykorzystanie tego modułu mogłoby być celowe. Jednak podobnie jak w poprzednich przypadkach wymagane byłoby zmodyfikowanie modułu oraz dostosowanie do specyfiki rolnictwa. Sprzedaż i dystrybucja - moduł ułatwiający sprzedaż wyprodukowanych towarów może być zastosowany, lecz w przypadku, gdy producenci rolni posiadają stałych i nielicznych odbiorców, jego możliwości nie zostaną wykorzystane. Jednak jest to część systemu, która wymaga bardzo niewielkich zmian. Zarządzanie usługami - w przypadku agrofirmy, w jej profilu działalności występują usługi. Z reguły jest to dodatkowy element wykorzystania posiadanych zasobów (maszyn i urządzeń). Zastosowanie modułu wspomagającego świadczenie usług, zwłaszcza mechanizacyjnych, jest jak najbardziej celowe. Także w tym przypadku, moduł ten musi być dostosowany do warunków panujących w rolnictwie. Inne moduły - pozostałe składowe systemu informatycznego wspomagające zarządzanie, takie jak kontrola obiegu dokumentów, komunikacja wewnątrz firmy itp. w przypadku agrofirmy nie znajdują zastosowania. Jednocześnie potrzebne jest wprowadzenie rozwiązań dedykowanych dla rolnictwa, nie spotykanych w przemyśle. Jak wynika z powyższych rozważań, dostosowanie istniejących, przeznaczonych dla przemysłu rozwiązań jest w przypadku rolnictwa niecelowe. Systemy wdrażane w agrofirmach, muszą być więc tworzone od początku, co oczywiście nie wyklucza zastosowania rozwiązań sprawdzonych w innych działach gospodarki. Znacznie niższa opłacalność produkcji rolniczej (w porównaniu do przemysłu) oraz dłuższy cykl produkcyjny sprawiają, że koszty wytworzenia, a w konsekwencji cena systemu nie może być zbyt wysoka. Mniejsza, skala przedsięwzięć, przy jednoczesnej złożoności problemów, które system powinien rozwiązywać sprawia że największe firmy z branży IT nie są i być może nie będą zainteresowane w najbliższym czasie tworzeniem takiego oprogramowania. Z kolei słabo wykształcona kadra agrofirmy, przy braku możliwości zatrudnienia informatyka, sprawia że programy nie mogą być zbyt skomplikowane w obsłudze. Ponieważ ich wdrażanie oraz eksploatację musi przeprowadzić właściciel agrofirmy ich interfejs musi być intuicyjny, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniej funkcjonalności i bezpieczeństwa danych. Jednak, mimo tych trudności, coraz więcej firm informatycznych zaczyna się interesować tym segmentem rynku. Powodem jest duża konkurencja na rynku oprogramowania dla biznesu - zdominowanego dodatkowo przez dużych graczy. Mniejsze firmy poszukując nowych źródeł dochodu, próbują tworzyć oprogramowanie dedykowane dla rolnictwa - jednak dzieje się to z różnym

Informatyczne systemy wsparcia agrofirmy 423 skutkiem. W wielu wypadkach, programiści zatrudnieni w tych firmach, próbują przenosić rozwiązania sprawdzone w przemyśle, nie analizując jednocześnie potrzeb odbiorców. Takie działania z góry skazane są na niepowodzenie. 3. Aplikacje istniejące na rynku Rynek oprogramowania przeznaczonego dla rolnictwa, mimo że znacznie mniejszy niż w przypadku firm przemysłowych oraz usługowych z innych branż, istnieje i liczba dostępnych na nim programów systematycznie się zwiększa. Mimo, iż brakuje systemów pozwalających kompleksowo zarządzać agrofirmami, to istnieje dość dużo programów, które pozwalają rozwiązywać pojedyncze problemy na jakie natrafiają producenci rolni. Do takich aplikacji należą np. programy do planowania nawożenia, chemicznej ochrony roślin oraz inne realizujące podobne zadania. Jednak na rynku spotkać można również aplikacje, które umożliwiają zarządzanie całym gospodarstwem rolniczym. Można stwierdzić, że spełniają one podobne funkcje jak zintegrowane systemy zarządzania w przemyśle, jednak sposób ich działania oraz zakres funkcjonalności jest inny. Poniżej przedstawione zostaną trzy przykładowe aplikacje, które przeznaczone są do wspomagania zarządzania agrofirmą - gospodarstwem rolniczym. Pierwsza z nich to Organizator Techniki Rolniczej - OTR-7. Aplikacja przeznaczona jest do projektowania gospodarstw, nie zaś do bieżącego zarządzania, lecz z uwagi na ujęcie obiektu w sposób kompleksowy została wymieniona w niniejszym opracowaniu. Przykładowy zrzut ekranu programu OTR-7 zamieszczony został na rysunku 1. Program OTR-7 umożliwia wprowadzenie danych istniejącego gospodarstwa, lub zaplanowanie nowego obiektu. W efekcie powstaje model, który umożliwia przeprowadzenie kompleksowych analiz opłacalności całej agrofirmy, a także poszczególnych działów produkcji. Pozwala to na sprawdzanie stanu bieżącego oraz testowanie poszczególnych wariantów gospodarowania pod kątem opłacalności oraz wpływu na kondycję całego analizowanego obiektu. Program OTR-7 umożliwia zaplanowanie produkcji roślinnej, produkcji zwierzęcej, usług mechanizacyjnych (i innych) w zakresie korzystania oraz świadczenia i dodatkowej działalności (niekoniecznie związanej z rolnictwem). W obliczeniach ujęte zostały takie składniki majątku jak: park maszynowy oraz budynki i budowle. Obliczenia oparte zostały o karty technologiczne czynności wykonywanych w gospodarstwie. Pozwalają w konsekwencji m.in. na kalkulację kosztów pracy maszyn i urządzeń oraz wyliczenie nakładów pracy. Program jest darmowy i dostępny na stronie www.mcpk.net.

424 Michał Cupiał, Anna Szeląg-Sikora Rysunek 1. Przykładowy zrzut ekranu programu OTR-7 Źródło: Opracowanie własne. Kolejnym programem jest Bitfarma, służąca do ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych w gospodarstwach rolnych, a także do wspomagania procesu planowania i podejmowania decyzji z zakresu bieżącego zarządzania produkcją roślinną. Oprogramowanie zostało przygotowane przez firmę Bitcomp Polska i Centrum Doradztwa Rolniczego. Program Bitfarma jest przeznaczony zarów-

Informatyczne systemy wsparcia agrofirmy 425 no dla rolników jak i dla doradców rolniczych. Jest rozpowszechniany i promowany przez ośrodki doradztwa rolniczego. Przykładowy zrzut ekranu programu Bitfarma zamieszczony został na rysunku 2. Rysunek 2. Przykładowy zrzut ekranu programu Bitfarma Źródło: Opracowanie własne. Aplikacja zawiera następujące elementy: rejestr działek ewidencyjnych i rolnych, karty działek rolnych, moduł ekonomiczny, moduł magazynowy, moduł map oraz raporty. Program jest dość rozbudowany, posiada wiele funkcji i daje producentowi rolnemu dość duże możliwości. Jest przeznaczony dla gospodarstw prowadzących produkcję roślinną. Do interesujących i przydatnych należy moduł Nawożenie, który służy do przygotowywania planów nawozowych i ewidencji stosowanego nawożenia, zarówno mineralnego jak i organicz-

426 Michał Cupiał, Anna Szeląg-Sikora nego. Opracowany został przy współpracy z Instytutem Uprawy i Nawożenia w Puławach na bazie programu NawSald. Innym ciekawym modułem jest Ochrona roślin, przeznaczona do ewidencji zabiegów ochrony roślin prowadzonych na danej działce rolnej. Oferuje ona informacje wspomagające odpowiedni dobór środków ochrony roślin. Ten moduł opracowywany został we współpracy z Instytutem Ochrony Roślin w Poznaniu. Program Bitfarma jest komercyjny i dla uzyskania pełnej funkcjonalności konieczny jest jego zakup. Na stronie firmy Bitcomp [http://www.bitfarma.pl] dostępna jest wersja demonstracyjna o ograniczonej funkcjonalności. Do programów przeznaczonych do zarządzania gospodarstwem, należy oferta firmy Agropower, aktywnie promowana i łatwa do odszukania w internecie. Jest w niej aplikacja Agroasystent. Posiada ona funkcje pozwalające na: zarządzanie działkami i zasiewami, kontrolę kosztów, sporządzanie raportów i zestawień oraz dokumentów i druków, ewidencję badań gleby i planowanie nawożenia a także prowadzenie gospodarki magazynowej. Przykładowy zrzut ekranu programu Agroasystent zamieszczony został na rysunku 3. Rysunek 3. Przykładowy zrzut ekranu programu Agroasystent Źródło: Opracowanie własne.

Informatyczne systemy wsparcia agrofirmy 427 Agroasystent zlicza koszty prac polowych i prezentuje je w postaci zestawień. W zależności od używanej wersji programu dostępne są różne raporty obrazujące wyniki analiz danych gospodarstwa. Program pozwala na określanie, które pakiety programu rolnośrodowiskowego obowiązują na poszczególnych obszarach zasiewów. Może weryfikować wprowadzane dane i informować o ewentualnych nieprawidłowościach. Aplikacja umożliwia wygenerowanie wniosku o dopłaty obszarowe. W przypadku producentów rolnych zarejestrowanych jako płatnicy podatku VAT, moduł fakturowania pozwala na wystawianie faktur. Praca w programie wymaga uzupełnienia tabel słownikowych zawierających m.in. dane maszyn i urządzeń, nawozów, środków ochrony roślin czy materiału siewnego. W tym celu AgroAsystent korzysta z połączenia z centralną bazą danych słownikowych, z której można pobrać wybrane pozycje. Aplikacja jest komercyjna i dla uzyskania pełnej funkcjonalności konieczny jest jej zakup. Na stronie firmy Agropower [http://www.agropower.pl] można pobrać wersję demonstracyjną. Zakończenie Badania wykazują, że producenci rolni są zainteresowanie korzystaniem ze specjalistycznego oprogramowania, są świadomi jego przydatności w zarządzaniu produkcją, jednak nie są skłonni do wydatkowania dużych kwot na jego zakup. Dodatkowym czynnikiem jest fakt, że często nie posiadają informacji o aplikacjach dostępnych na rynku [Cupiał, 2008]. Jednak na rynku istnieją aplikacje przeznaczone do zarządzania agrofirmą. Różnią się one od swych odpowiedników przeznaczonych dla firm działających w innych branżach i dzięki temu są lepiej dostosowane do realiów panujących w rolnictwie. Mimo, iż rynek oprogramowania dla rolnictwa nie przynosi tak wielkich dochodów jak IT w innych branżach, w ostatnim okresie zaobserwować można dynamiczny rozwój aplikacji przeznaczonych dla tego sektora. Literatura 1. BSI Management System Integration A Guide, 2000 2. Cupiał M. (2006), System wspomagania decyzji dla gospodarstw rolniczych. Inżynieria Rolnicza. Nr 9 (84). 3. Cupiał M. (2008), Zapotrzebowanie na programy komputerowe w rolnictwie na przykładzie gospodarstw województwa małopolskiego. Inżynieria Rolnicza. Nr 9 (107). 4. Cupiał M., Molenda K. (2003), Ocena przydatności programów księgowych dla potrzeb mechanizacji na przykładzie programu PORR. Inżynieria Rolnicza. Nr 10 (52). 5. Cupiał M., Tabor S. (2005), Program wspomagający ocenę inwestycji mechanizacyjnych DoZeM 2. Inżynieria Rolnicza. Nr 6 (66). 6. http://www.agropower.pl. 7. http://www.bitfarma.pl.

428 Michał Cupiał, Anna Szeląg-Sikora 8. Michałek R., Kowalski J., Tabor S., Cupiał M., Kowalski S., Rutkowski K. (1998), Uwarunkowania technicznej rekonstrukcji rolnictwa. Polskie Towarzystwo Inżynierii Rolniczej, Kraków. 9. Stachak S. (1998) Ekonomika agrofirmy, PWN. 10. Wikipedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/zintegrowany_system_ informatyczny. Streszczenie W opracowaniu przedstawione zostały możliwości zastosowania oprogramowania przeznaczonego dla innych branż w rolnictwie. Zaprezentowane zostało przykładowe oprogramowanie przeznaczone dla wsparcia działalności agrofirmy. Mimo, iż producent rolny ma dużo mniejszy wybór niż w przypadku firm należących do innych sektorów, również w tym przypadku istnieją aplikacje, które mogą wspomagać jego działalność. Słowa kluczowe zintegrowane systemy zarządzania, produkcja rolnicza Systems IT for agricultural businesses (Summary) The paper presented the applicability of software designed for other industries in agriculture. Presented is programs designed to support the activities of agricultural businesses. Although the farmer has less choice than the case of companies belonging to other sectors, also there are applications that can support activities agricultural producers. Key words integrated management systems, agricultural production