OOno wcale nie jest miernikiem naszych zdolności ani pracowitości.

Pieniądze są po to, by się nimi dzielić Bartosz Kościesza OOno wcale nie jest miernikiem naszych zdolności ani pracowitości. Może za to być papierkiem lakmusowym naszego człowieczeństwa. W islamie, tak jak i w chrześcijaństwie, problemem nie jest pieniądz jako taki, jest nim stosunek człowieka do bogactwa. Stąd dozwolone jest oszczędzanie, zabronione zaś zatrzymywanie pieniądza. Od razu wyjaśniam, o co tu chodzi. K Każdy człowiek chciałby być pięknym, młodym i bogatym. Skoro jednak nie można mieć wszystkiego, zapewne zgodziłby się być choćby tylko doskonale uposażonym. Sęk w tym, by nie zafiksował się na bogactwo. Pomnażanie, ale nie posiadanie Człowiek, który posiada majątek powinien nie tylko oszczędzać, ale i inwestować. Nie od dziś wszak wiadomo, że pieniądz robi pieniądz. Ale w islamie chodzi o coś jeszcze dzięki temu, że pozostaje on w ruchu, daje innym pracę. Ta zaś gwarantuje wynagrodzenie. W ten sposób inwestor pomnaża własny majątek, ale równocześnie pomnaża też majątek społeczeństwa, w którym żyje. Indywidualne bogactwo nie zagraża więc bogaceniu się innych. Dochodzi oczywiście do dysproporcji jedni mają dużo więcej niż inni, ale przynajmniej jest szansa na to, by i niezamożni mogli mieć środki na utrzymanie. Inaczej wygląda sytuacja, gdy gromadzi się pieniądze dla samego posiadania. Wtedy grupa osób dysponuje olbrzymim majątkiem, zamraża go nie przejmując się innymi czy rynkiem. Dochodzi nie tylko do nierówności w przychodach, ale i do załamania gospodarki. Pojawiają się wówczas bezrobocie i bieda. To oczywiście spore uproszczenie, ale służy wyjaśnieniu zasady ekonomii islamskiej: bogacenie się i owszem, nigdy jednak gromadzenie majątku dla samego posiadania. Pieniądze są bowiem środkiem wymiany pomiędzy dwoma własnościami lub pomiędzy własnością a usługą, lub pomiędzy dwoma usługami. Kiedy zaczyna brakować pieniędzy, a ludzie mają trudności z ich uzyskaniem, wówczas wymiana dóbr i usług staje się niemożliwa. Następuje załamanie ekonomii zgodnie z zasadą, że im lepszy jest przepływ pieniędzy, tym lepszy jest stan ekonomii (patrz: http://islam. pl/artykul/99/zatrzymanie-pieniedzy-al-ih-thikaar-). Stąd Koran, święta księga muzułmanów, zakazuje zatrzymywania pieniędzy. Niektórzy komentatorzy podkreślają, że gdy jedni ludzie będą gromadzić pieniądze dla nich samych, czyli nie będą ich wydawać, inni ludzie będą mniej zarabiać. Spadnie zatem zapotrzebowanie na jakiekolwiek dobra, zacznie spadać produkcja, pojawią się zwolnienia pracowników i bezrobocie. Może nawet dojść do załamania ekonomii. Należy zaznaczyć, że do załamania ekonomii prowadzi zatrzymanie pieniędzy, a nie ich oszczędzanie. Oszczędzanie nie prowadzi do powstawania problemu bezrobocia, zatrzymanie tak. Różnica pomiędzy zatrzymaniem a oszczędzaniem pieniędzy jest taka, że zatrzymanie jest akumulacją pieniędzy bez żadnego celu. To oznacza po prostu, że zabiera się pieniądze z rynku. Oszczędzanie jest akumulacją pieniędzy w jakimś określonym celu, np. na budowę domu, ma pokrycie kosztów ślubu, pokrycia kosztów Hadż, lub podjęcia się jakiejś działalności handlowej. Ten rodzaj akumulacji pieniędzy nie wpływa na rynek, ani na poziom zatrudnienia. Nie zabiera się pieniędzy z rynku. Oszczędza się pewną kwotę po to, żeby wydać ją po pewnym czasie w jakimś celu. Przepływ pieniędzy pozostaje nienaruszony. Nie przynosi to żadnej szkody ekonomii. Islam dozwolił na zatrzymanie złota i srebra, co oznacza, że akumulacja pieniędzy w jakimś celu jest dozwolona (patrz: http://islam. pl/artykul/99/zatrzymanie-pieniedzy-al-ih-thikaar-). Podatki na cele dobroczynne Ważne przy tym jest to, że oszczędzający musi uiścić podatek z nieinwestowanych pieniędzy. Nigdy też nie wolno mu, ani nikomu z wierzących, zapominać o potrzebujących. Zresztą określone to zostało jasno w pięciu filarach islamu. Są nimi: 1. Wyznanie wiary (szahada) Nie ma Boga oprócz Allaha, a Mahomet jest Jego prorokiem. 2. Modlitwa (salat) odmawiana pięć razy dziennie z twarzą zwróconą w stronę Mekki. 3. Jałmużna (zakat) określoną część dochodów obowiązkowo oddaje się biednym. 4. Post (saum) w ciągu dziewiątego miesiąca roku muzułmańskiego (ramadanu) powstrzymywanie się od jedzenia i picia od wschodu do zachodu słońca. 5. Pielgrzymka do Mekki (hadż) odbyta przynajmniej raz w życiu, jeśli pozwala na to sytuacja materialna. Z filarów tych jasno wynika, że każdy muzułmanin ma obowiązek uiszczania podatku na cele dobroczynne. Nakazuje tak Koran. W surze 9 (czyli naszym rozdziale) Jasny Dowód (al-baiyyna) czytamy: Zostało im nakazane tylko, aby czcili Boga, wyznając szczerze Jego religię tak jak hanifowie odprawiali modlitwę i dawali jałmużnę. To jest religia prawdziwa. (98,5). O pomaganiu innym mowa jest w także w innych rozdziałach. W surze 2 Krowa (al- 32 KURIER FINANSOWY NR 2(32)/2013

-Bakara) znajdziemy m.in. słowa: Odprawiajcie modlitwę i dawajcie jałmużnę; skłaniajcie się z tymi, którzy się skłaniają! (2, 43). ( ) Odprawiajcie modlitwę i dawajcie jałmużnę! A cokolwiek dobrego przygotujecie pierwej dla siebie samych, znajdziecie to u Boga. Zaprawdę, Bóg widzi jasno to, co wy czynicie! (2. 110) ( ) Nie jest pobożnością, że zwracacie twarze ku wschodowi i ku zachodowi. Lecz prawdziwie pobożny jest: kto wierzy w Boga i w Dzień Ostatni; w aniołów, w Księgę i w proroków; i ten, kto rozdaje majątek mimo umiłowania go bliskim krewnym, sierotom i biedakom, podróżnemu i żebrzącym, i na wykup niewolników; i ten, kto odprawia modlitwę; i ten, kto daje jałmużnę; i ci, którzy wypełniają swoje zobowiązania, kiedy się zobowiązali (2, 177) Jeśli zaś ktokolwiek miałby wątpliwości, kogo należy wspomagać, to w surze 9 Skrucha (at-tauba) znajdzie kolejne wyjaśnienie: Jałmużny są tylko dla ubogich i biedaków, i tych, którzy przy nich pracują, i dla tych, których serca zostały pozyskane, i na wykup niewolników, i dla dłużników, i dla drogi Boga, i dla podróżnego. To jest obowiązek nałożony przez Boga! Bóg jest wszechwiedzący, mądry! (9,60). Z kolei w surze 93 Jasność Poranka (ad-duha) znajdziemy kolejne przypomnienie: Przeto sieroty nie uciskaj! A żebraka nie odpychaj! (93, 9 10). Dwa rodzaje obowiązkowo Ów podatek na cele dobroczynne w języku arabskim nosi miano zakat. Wyróżniamy dwa obowiązkowe jego rodzaje: zakat jako podatek w formie pieniężnej zakat al-fitr podatek w formie materialnej (głównie są to produkty spożywcze). Muzułmanin może nadto udzielać potrzebującym i innej, nazwijmy ją nieobowiązkową, pomocy tak materialnej, jak i finansowej. To tzw. sadaqa dobroczynność dawna z potrzeby własnej, a nie z nakazu prawa. Zaznaczam jednak wyraźnie zakat to jeden z filarów islamu, obowiązkowa kwota pieniężna przeznaczona raz w roku na cele dobroczynne. Wysokość zakatu oblicza się na podstawie ilości posiadanych dóbr materialnych i oszczędności. Obejmuje on następujące kategorie: produkty rolne (płody ziemi); złoto, srebro i pieniądze (oszczędności); towary, rzeczy przeznaczone na sprzedaż np. nieruchomości, trzoda, produkty spożywcze, środki transportu itp. Właściciel oblicza ich wartość pod koniec roku obrotowego (a potem rokrocznie) i przeznacza 2,5 proc. aktualnej rynkowej wartości na cele dobroczynne (zakat); zwierzęta hodowlane pod warunkiem, iż nie są przeznaczone na sprzedaż (wtedy kwalifikowałyby się do trzeciej kategorii), lecz hodowane są w celach reprodukcji, produkcji mleka oraz ich ilość osiąga minimalny poziom tzw. nisab (od którego wymagany jest podatek) patrz: http://www.planetaislam.com/praktyka/zakat_sadaqa_ jalmuzna.html Od jakiej minimalnej ilości majątku należy odprowadzać zakat? Otóż: W przypadku owoców i zbóż jest to pięć awsuq, czyli 618 kg. Przy czym, jeśli produkty są naturalnie nawadniane (deszcze, strumienie, rzeki) wynosi 10 proc. Pięcioprocentowy zakat odprowadza się od produktów wymagających sztucznego nawadniania. Dzieje się tak, bo ich właściciel ponosi dodatkowe koszty. Fot. www.fotolia.com Gdy chodzi o złoto, jest to równowartość 20 dinarów lub 85 gram. Zakat wynosi 2,5 proc. W wypadku srebra chodzi o pięć awaq, czyli 595 gram, oddaje się 2,5 proc. W przypadku pieniędzy mowa jest o równowartości 85 gram złota lub 595 gram srebra w danej walucie. Podatek wynosi 2,5 proc. Od towarów na sprzedaż zakat płaci się 2,5 proc. ich wartości wtedy, gdy osiąga ona minimalną ilość złota lub srebra. Jeśli chodzi o zwierzęta hodowlane nieprzeznaczone na sprzedaż to od 5 sztuk wielbłądów zakatem jest jedna owca; od 30 krów jednoroczne cielę; od 40 kóz i owiec jedna owca. (por. http://www.planetaislam.com/praktyka/zakat_sadaqa_jalmuzna.html) Komu się należy? Skoro wiadomo już, od czego muzułmanin musi odprowadzić zakat, warto dowiedzieć się, komu należy go oddać. Mówi o tym wspomniana już sura 9 Skrucha (at-tauba). Zatem może być przeznaczony: dla ubogiego faqir osoby posiadającej połowę lub mnie środków uznawanych w danym społeczeństwie za minimum gwarantujące przetrwanie; dla biedaka miskin osoby niezamożnej, lecz lepiej sytuowanej niż faqir. Zarówno ubogi, jak i biedak powinni otrzymać tyle, by wystarczyło im na rok wszak zakat udzielany jest raz w roku. Darczyńca nie może obdarowywać osób blisko z nim spokrewnionych ani tych, którzy są w stanie pracować i mają możliwość podjęcia pracy, lecz nie czynią tego; dla osób pracujących przy nich czyli tych, którzy zostali wyznaczeni do nadzorowania pobierania zakatu. Ich wynagrodzenie powinno być porównywalne z kwotą, jaką otrzymują pracownicy wykonujący podobne czynności w innych organizacjach, zależnie od czasu, który spędzają przy danej pracy (zakat), nawet jeśli są bogaci, pod warunkiem, iż są to dojrzali, rozsądni, godni zaufania muzułmanie, posiadający odpowiednie kwalifikacje do wykonywania danej pracy (por. http://www.planetaislam.com/praktyka/zakat_sadaqa_jalmuzna.html) KURIER FINANSOWY NR 2(32)/2013 33

dla tych, których serca mogą zostać pozyskane osób cieszących się autorytetem, wpływowych, które mogą przyjąć islam, a także nowych muzułmanów niezbyt jeszcze silnych w wierze; na wykup niewolników okup za muzułmanina przebywającego w niewoli; dla dłużników osób, które zaciągnęły dług i zobowiązane są do jego uregulowania. Dzieli się on przy tym na dwie kategorie: a) pieniądze pożyczone na cele zgodne z islamem: ubranie, wydatki na życie, zawarcie małżeństwa, leczenie, budowę domu (jeśli wierny nie posiada miejsca do zamieszkania), wyposażenie wnętrza, zapłatę za szkody wyrządzone drugiemu człowiekowi. Jeśli osoba jest zbyt biedna, aby uregulować należność powinna otrzymać kwotę, która pokryje wysokość zaciągniętego (wyłącznie zgodnie z prawami islamu) długu. Odbiorca zakatu musi być muzułmaninem, dług musi być wymagany tzn. termin jego spłaty upłynął lub upłynie w przyszłym roku; dług jest zaciągnięty od człowieka (dług nie może obejmować należności względem Allaha tzn. obowiązku zapłaty zakatu, wykupu za popełnione występki, grzechy czy inne czyny zgodnie z zasadami islamu). b) dług zaciągnięty, lecz przeznaczony dla osób trzecich korzyści z długu nie będą przeznaczone dla bezpośredniego dłużnika, np. pieniądze przeznaczone na ustanowienie pokoju pomiędzy innymi osobami. Wolno z zakatu spłacić dług osoby zmarłej. dla drogi Boga środki na edukację o islamie, dystrybucję książek religijnych, wynagrodzenie dla muzułmańskich uczonych, misjonarzy, dla ochotników biorących udział w dżihadzie (nieopłacanych przez rząd), dla żołnierzy chroniących granic muzułmańskiego kraju. Odbiorcami mogą być biedni i bogaci w tej kategorii; dla podróżnego osoby będącej w podróży, nieposiadającej środków na jej dokończenie. Zakat powinien umożliwić mu dotarcie do miejsca przeznaczenia. Pod warunkiem wszakże, iż cel podróży nie jest sprzeczny z nakazami Allaha, a podróżny nie znalazł nikogo, kto zechciałby mu pożyczyć pieniądze na jej dokończenie (por. http://www. planetaislam.com/praktyka/zakat_sadaqa_jalmuzna.html). Drugim obowiązkowym dla muzułmanina aktem dobroczynności jest zakat al fitr (można to spolszczyć jako podatek na zakończenie postu) czyli przekazanie potrzebującym określonej ilości pożywienia po zakończeniu ramadanu. Jest to jedna Sâ. To miara ilości, a nie wagi równa się czterem mudd, przy czym jeden mudd to ilość pożywienia zawarta w dłoniach złożonych w kształt miseczki. Odnosi się do daktyli, jęczmienia, rodzynek, sera czy ziaren pszenicy. Choć niektórzy uczeni twierdzą, iż każdy rodzaj pożywienia, charakterystyczny dla danego regionu kwalifikuje się jako zakat al-fitr, (nawet mąka, mięso, mleko). Podatek ten obowiązkowo przekazuje muzułmanin na rzecz innego potrzebującego muzułmanina (por. http://www. planetaislam.com/praktyka/zakat_sadaqa_jalmuzna.html). Zakaz lichwy W islamie zakazana jest lichwa, czyli pożyczanie na procent. Jest to zgodne z Koranem. W przywoływanej już surze 2 Krowa (al-bakara) przeczytać możemy: A ci, którzy pożerają lichwę, nie powstaną inaczej, niż powstaje ten, którego przewrócił szatan przez dotknięcie. Tak jest, ponieważ oni mówią: «handel jest podobny do lichwy». Lecz Bóg dozwolił handel, a zakazał lichwy. A ten, kto otrzymał napomnienie od swego Pana i powstrzymał się, będzie miał swoje poprzednie zyski i jego sprawa należy do Boga. A którzy powrócą, tacy będą mieszkańcami ognia; oni tam będą przebywać na wieki. Bóg zniweczy lichwę, a pomnoży dawanie jałmużny. Bóg nie miłuje żadnego niewiernego grzesznika! Zaprawdę, ci, którzy wierzą i czynią dobre dzieła; ci, którzy odprawiają modlitwę i dają jałmużnę będą mieli nagrodę u swego Pana; nie doznają strachu! I nie będą się smucić. O wy, którzy wierzycie! Bójcie się Boga i porzućcie to, co pozostało z lichwy, jeśli jesteście wierzącymi! Jeśli jednak tego nie uczynicie, to oczekujcie wezwania do wojny od Boga i Jego Posłańca! A jeśli się nawrócicie, to otrzymacie swój kapitał. Nie czyńcie niesprawiedliwości, to i wy nie doznacie niesprawiedliwości! A jeśli kto jest w trudnym położeniu, to należy poczekać, aż jego sytuacja się poprawi; ale darowanie tego jako jałmużny jest dla was lepsze; żebyście tylko wiedzieli! I bójcie się Dnia, kiedy zostaniecie sprowadzeni do Boga! Wtedy zostanie wypłacone w pełni każdej duszy, co ona zarobiła i nikt nie dozna niesprawiedliwości. O wy, którzy wierzycie! Jeśli zaciągacie dług między sobą na określony czas, to zapisujcie to! I niech zapisuje między wami pisarz, według sprawiedliwości. I niech pisarz nie sprzeciwia się, by pisać tak, jak nauczył go Bóg. I niech on pisze, a dłużnik niech dyktuje! I niech się boi Boga, swojego Pana, i niczego z tego nie umniejsza. A jeśli dłużnik jest głupcem, słabym albo nie może dyktować, niech dyktuje jego opiekun, zgodnie ze sprawiedliwością! Żądajcie świadectwa dwóch świadków spośród waszych mężczyzn! A jeśli nie będzie dwóch mężczyzn, to jeden mężczyzna i dwie kobiety mogą być świadkami, na których się zgodzicie; jeśli jedna z nich zbłądzi, to druga będzie mogła ją napomnieć. A świadkowie niech nie odmawiają, kiedy są wzywani! I nie wzdragajcie się tego zapisywać czy to będzie dług mały, czy duży z zaznaczeniem jego terminu. To jest dla was sprawiedliwsze w obliczu Boga i bardziej prawidłowe dla świadectwa, i odpowiedniejsze dla usunięcia wątpliwości. Chyba że to jest handel towarem, który wy sobie przekazujecie z ręki do ręki; wtedy nie popełnicie grzechu, jeśli tego nie zapiszecie. I żądajcie świadków, kiedy dokonujecie między sobą transakcji, i nie wywierajcie żadnego przymusu ani na pisarza, ani na świadka! A jeśli tak czynicie, to popełniacie grzech. Bójcie się Boga! Bóg was poucza. On o każdej rzeczy jest wszechwiedzący! A jeśli jesteście w podróży i nie znajdujecie pisarza to powinniście wziąć zastaw. A jeśli jeden z was powierza drugiemu jakiś depozyt, to ten, któremu go powierzono, powinien go zwrócić; i niech boi się Boga, swojego Pana! (2, 275 283). W surze 3 Rodzina Imrana (al-imran) znalazł się kolejny nakaz: O wy, którzy wierzycie! Nie zdzierajcie lichwy podwójnie podwojonej. I bójcie się Boga! Być może, wy będziecie szczęśliwi! (3, 130) Może dlatego banki muzułmańskie działają inaczej niż instytucje w świecie zachodnim. Nie pożyczają pieniędzy na procent, lecz są wspólnikami w inwestycjach swoich klientów. Ponoszą ryzyko straty, lecz odpowiednio do wkładu dzielą się z klientem zyskiem. Działalność banków opiera się na zasadach ideologicznych działalność i podejmowane wraz z klientem inwestycje muszą być zgodne z interesami społeczeństwa oraz z szariatem, na przykład nie mogą finansować budowy kasyna. Muzułmanom wolno korzystać z kart kredytowych w zachodnich bankach (banki muzułmańskie nie oferują takiej usługi) na mocy fatwy (patrz: http://www.wiez.com.pl/islam/index.php?id=11). 34 KURIER FINANSOWY NR 2(32)/2013

PRENUMERATA 2013 OFERTA SPECJALNA Kwartalnik Kurier Finansowy Poświęcony finansom osobistym, informuje o aktualnej sytuacji na rynkach finansowych. Ma działy poświęcone giełdzie, obligacjom, towarzystwom funduszy inwestycyjnych, otwartym funduszom emerytalnym, nieruchomościom itp. Podpowiada, w co warto inwestować, jakie kredyty i w jakich bankach zaciągać, jaki rodzaj ubezpieczenia wybrać. 20 zł 12 zł 25 zł Finansowanie Nieruchomości Jest to jedyne w Polsce specjalistyczne czasopismo (kwartalnik) poświęcone finansowaniu nieruchomości i rozwojowi tego rynku. Adresowane jest do osób zawodowo związanych z tym rynkiem do pracowników banków, firm ubezpieczeniowych, funduszy inwestycyjnych oraz emerytalnych, a także firm deweloperskich. 190 zł 49 zł 200 zł Tytuł Ważne informacje dodatkowe: przy zamówieniu y papierowej otrzymują Państwo: wersję papierową pisma wersję elektroniczną pisma dostęp do całego archiwum pisma OFERTA SPECJALNA: FN+NBS+BANK + + Zamawiam roczną na 2013 r. 399 zł 90 zł 400 zł Kwartalnik Finansowanie Nieruchomości 190,00 zł 49,00 zł 200,00 zł Miesięcznik Finansowy BANK 300,00 zł 49,00 zł 320,00 zł Miesięcznik Nowoczesny Bank Spółdzielczy 204,00 zł 49,00 zł 220,00 zł Kwartalnik Kurier Finansowy 20,00 zł 12,00 zł 25,00 zł OFERTA SPECJALNA! (BANK, NBS, FN) 399,00 zł 90,00 zł 400,00 zł Zobowiązuję się do uregulowania należności w ciągu 7 dni od daty otrzymania faktury proforma. DANE PRENUMERATORA Nazwa firmy (nazwisko i imię) adres tel. e-mail: NIP Upoważniam Centrum Prawa Bankowego i Informacji Sp. z o.o. do wystawienia faktury VAT bez mojego podpisu; wyrażam zgodę na zamieszczenie danych w bazie adresowej w celach marketingowych. Aby mieć dostęp do archiwum, prosimy założyć konto na stronie www.alebank.pl. Oświadczam, że powyższy dostęp elektroniczny będzie wykorzystywany wyłącznie przez Panią/Pana: Podpis ora (pieczątka fi rmy) Suma zamówienia: zł Rabat za zamówione y: 2 10%, 3 20%, 4 30%, 5 i więcej 40% Suma zamówienia po rabacie: zł Aby złożyć zamówienie, wystarczy wypełnić poniższy druk i przesłać go faksem na numer: 22 629 18 72 lub pocztą na adres: Centrum Prawa Bankowego i Informacji Sp. z o.o., ul. Solec 101 lok. 5, 00-382 Warszawa (z dopiskiem wydawnictwo )