ŹRÓDŁA POZYSKANIA ŚRODKÓW NA ROZWÓJ FIRMY 1
Rozwój firmy przejawia się w bardzo różnej postaci, w tym poprzez zwiększenie obrotów w efekcie działań marketingowych, ale w oparciu o istniejący potencjał, w wyniku inwestycji w nowe obiekty, urządzenia lub technologię, wprowadzenie nowych produktów ewentualnie usług, a także w drodze przejęć innych podmiotów gospodarczych o podobnym lub komplementarnym profilu działalności. Charakter przedsięwzięć rozwojowych decydować powinien o sposobie poszukiwania kapitału na ich realizację 2
PRZEZNACZENIE ŚRODKÓW Przejęcia Badania i wdrożenia Zakup maszyn i urządzeń Otwarcie nowych placówek produkcyjnych lub handlowych Zakup licencji lub technologii Promocja i reklama Spłata zobowiązań Kapitał obrotowy ROZWÓJ FIRMY ŹRÓDŁA ŚRODKÓW Kredyt bankowy Dotacje UE Giełda New Connect Obligacje Fuzje Fundusze inwestycyjne Fundusze wysokiego ryzyka Anioły biznesu 3
Bank jako partner w działalności rozwojowej Preferowane rodzaje przedsięwzięć rozwojowych Zakup maszyn i urządzeń; Otwarcie nowych placówek produkcyjnych lub usługowych; Zakup licencji; Kapitał obrotowy; Sposób podejścia Sformalizowane procedury postępowania i sposób akceptacji; Wymogi udokumentowania kto, gdzie i z jakim skutkiem realizuje podobne przedsięwzięcia; Niekiedy konieczność przeprowadzania obszernych analiz marketingowych; Wskazane posiadania promes kontraktów lub listów intencyjnych od odbiorców; Minimalizacja ryzyka i konieczność bardzo dużego zabezpieczenia kredytu; Unikanie projektów innowacyjnych lub niestandardowych; Chętne finansowanie projektów już rozpoczętych, bliskich finalizacji; Zrozumienie projektu Partnerstwo Pozornie szczegółowa analiza projektu, ale tylko formalna i standardowa; Zwykle małe zrozumienie projektu; Partnerstwo w realizacji projektu tylko pozornie (z nazwy); Czas Koszty Decyzje o kredytowaniu 6-12 miesięcy; Kredyt na 3-5 lat; Koszt to opracowanie biznes planu, ewentualnie także analizy rynku; potem koszt kredytu 6-8% (Wibor plus 0,5-1,5 punkta) 4
Dotacje UE jako źródło finansowania działalności rozwojowej Rodzaje przedsięwzięć rozwojowych Zakup licencji lub technologii; Zakup maszyn i urządzeń; Otwarcie nowych placówek produkcyjnych lub usługowych; Badania i wdrożenia; Sposób podejścia Standardowy, uproszczony i sformalizowany sposób podejścia do projektu; Ukierunkowanie na innowacje rozumiane w kategoriach projekt z Doliny Krzemowej ; Przy większych projektach (potrzeba, ale nie konieczność) uzyskania wsparcia banku, więc obowiązują procedury bankowe; Niezbędność wstrzymania działań inwestycyjnych do czasu złożenia aplikacji. Praktycznie brak szans na finansowanie projektów rozpoczętych; Duża niepewność co do wyników aplikacji i rodzaju kosztów uznanych za kwalifikowane dla uzyskania dotacji; Zrozumienie projektu Partnerstwo Żadnego kontraktu z analizującym wniosek i brak możliwości udzielenia wyjaśnień lub uzupełnień; Ocena punktowa, w dużym stopniu w kategoriach tak nie; Czas Koszty Decyzja o przyznaniu środków po ok. 6 miesiącach od złożenia wniosku; Środki dostępne po zakończeniu inwestycji; Najatrakcyjniejsza forma finansowania rozwoju; Dotacje pokrywają 25%-50% kosztów kwalifikowanych; Koszty to opłata za przygotowanie wniosku przez doradcę; 5
Giełda jako źródło pozyskania środków rozwojowych Rodzaje przedsięwzięć rozwojowych Sposób podejścia Zrozumienie projektu Partnerstwo Czas Koszty Każdy rodzaj przedsięwzięć rozwojowych z wyjątkiem badań i wdrożeń. Preferowane przejęcia, zakupy inwestycyjne oraz uruchomienie nowych placówek; Sposób na zdobycie kapitału tylko dla firm średnich i dużych. Projekt traktowany jest w kategoriach czysto finansowych; ma zwiększyć zysk i w krótkim okresie podnieść wartość firmy. Stopień prezentacji projektu jest bardzo ogólny. Dla inwestorów (dawców kapitału) ważna jest wiarygodność firmy, jej historia, branża, w której działa, standing finansowy oraz osoby zarządzające firmą. Atrakcyjność projektu porównywana jest z rentownością bezryzykownych sposobów lokowania kapitału oraz z propozycjami innych spółek giełdowych; Nikt nie analizuje szczegółowo możliwości i sposobu realizacji projektu. Ma przynieść zysk. Akceptowane jest ryzyko niepowodzenia projektu. Reprezentanci inwestorów zasiądą w radzie nadzorczej, by monitorować działalność firmy; Przygotowanie do upublicznienia trwa min. rok; Koszty to wynagrodzenie doradców oraz biura maklerskiego; razem to 5-8% wartości emisji; 6
New Connect jako źródło pozyskania środków rozwojowych Rodzaje przedsięwzięć rozwojowych Wszystkie rodzaje przedsięwzięć rozwojowych; Sposób podejścia Nowy sposób na zdobycie kapitału dla firm małych i średnich, a także firm nowoutworzonych lub z krótką historią. Dla dawców kapitału przede wszystkim ważna jest branża i atrakcyjność projektu; Akceptuje się projekty o dużym stopniu ryzyka, ale równocześnie dające ponad przeciętne zyski; Sposób wejścia na New Connect bardzo uproszczony zwłaszcza przy emisjach do 10 mln zł. Dotychczas takie przeważały; New Connect traktowany jest jako wstęp do notowań na rynku regulowanym. Następuje szybki wzrost wartości firmy (często ponad 100%), ale i bardzo duże wahania notowań; Zrozumienie projektu Partnerstwo Nie analizuje się dogłębnie projektu, ale też rozpoznaje się go bardziej uważnie niż na rynku giełdowym; Poza przypadkami zakupów spekulacyjnych nabycie akcji traktuje się jako inwestycje długoterminową; Czas Koszty Okres do pierwszych notowań to 4-6 miesięcy; Przy emisjach do 10 mln zł kosztem jest wynagrodzenie autoryzowanego doradcy w granicach 300-400 tys. zł. Emisje publiczne to wydatek rzędu 5-10% wartości emisji; 7
Obligacje jako źródło kapitału na rozwój Rodzaje przedsięwzięć rozwojowych Praktycznie wszystkie rodzaje przedsięwzięć rozwojowych; Sposób podejścia Przy zakupie obligacji liczy się przede wszystkim wiarygodność finansowa emitenta, stabilność jego dochodów, a także historia i profil działalności. Firma nie musi wykazywać zwiększenia przychodów lub rentowności jako efektu wykorzystania środków z emisji obligacji, ale dobrą kondycję ekonomiczną i jej stałość, gwarantująca wykup obligacji. Instrument przeznaczony przede wszystkim dla firm dużych, funkcjonujących w mało ryzykownych obszarach gospodarki; Zrozumienie projektu Partnerstwo Analiza projektu i późniejsze partnerstwo przy jego realizacji praktycznie nie ma miejsca; Wyjątkiem są obligacje emitenta z przeznaczeniem do konkretnego nabywcy; Czas Koszty Proces przygotowania procesu emisji obligacji trwa ok. 6 miesięcy; Koszt stanowi opracowanie dokumentu informacyjnego, poszukiwanie nabywców, wynagrodzenie banku oraz oprocentowanie. Jest ono nieco wyższe niż oprocentowanie lokat bankowych; 8
Fuzja jako sposób na rozwój Rodzaje przedsięwzięć rozwojowych Sposób podejścia Zrozumienie projektu Partnerstwo Czas Koszty Bardzo staranny wybór podmiotów, które się łączą; Czas przeprowadzenia procesu min. rok; Pozyskanie nowych produktów, nowych rynków lub nowych placówek produkcyjnych i handlowych; Przedsięwzięcie dokonywane z zamiarem wspólnego działania na zawsze; Sposób na skokowy rozwój i znaczącą, szybką poprawę pozycji rynkowej. Realizowany przede wszystkim w sytuacji gdy osiągnięcie zamierzonego poziomu wzrostu innymi metodami trwać będzie długo; Bardzo dogłębna analiza obu łączących się firm. Pełne partnerstwo; Bardzo atrakcyjna forma realizacji strategii rozwojowej; Niemal bezkosztowa. Ewentualne wydatki związane być mogą z wynagrodzeniem doradców. Po dokonaniu fuzji pojawiają się natomiast koszty dostosowania działalności obu firm, ale te pokrywane są już wspólnie; 9
Fundusz inwestycyjny jako dawca kapitału na rozwój Rodzaje przedsięwzięć rozwojowych Sposób podejścia Zrozumienie projektu Partnerstwo Czas Koszty Każdy rodzaj przedsięwzięć rozwojowych, ale preferowane to uruchomienie nowych placówek produkcyjnych lub handlowych oraz zakupy maszyn, urządzeń i technologii; Sposób na pozyskanie środków przez firmy będące w dobrej kondycji o dużym potencjale wzrostu (modne branże). Mała akceptacja dla przedsięwzięć ryzykownych. Fundusz wchodzi przez podwyższenie kapitału, często na pakiet większościowy. Gdy ma mniej niż 51% wymaga po roku IPO. Z założenia inwestycja funduszu ma trwać 2-3 lata i przynieść ma 100% zwrot kapitału. Inwestycja trwa dłużej, wtedy gdy nie opłaca się sprzedaż po 3 latach, bo zbyt tanio lub oczekiwany jest jeszcze dalszy, dynamiczny wzrost wartości firmy. Wycena wartości firmy przez fundusz dla potrzeb wejścia kapitałowego bardzo niska. Warunkiem jest wysoka ocena menadżerów firmy; gdy nie uznaje się ich za kompetentnych rezygnacja z transakcji; Fundusz dokonuje bardzo dogłębnej analizy firmy i przedsięwzięcia; Później na bieżąco współdziała z firmą i ją wspiera; Dokonuje (wymusza) znaczącą restrukturyzację; Czas przygotowania wejścia funduszu do firmy to 5-8 miesięcy; Koszty firmy niewielkie; 10
Fundusz wysokiego ryzyka lub Anioł Biznesu jako partnerzy działalności rozwojowej Rodzaje przedsięwzięć rozwojowych Sposób podejścia Zrozumienie projektu Partnerstwo Czas Koszty Wdrożenie nowego produktu; Zakupy inwestycyjne; Spłata zobowiązań; Otwarcie nowych placówek produkcyjnych lub handlowych; Interesujące dla tych dawców kapitału są firmy średnie lub małe, rzadko duże. Akceptują gorszą kondycję firm i duże ryzyko. Preferują projekty innowacyjne, niestandardowe lub zupełnie nowe przedsięwzięcia. Oczekują bardzo wysokiego zwrotu kapitału kilkakrotnego w ciągu 2-3 lat. Wchodząc w strukturę kapitału przejmują 51-75% własności po niskiej cenie. Wymagają, by właściciel firmy/autor projektu rozwojowego/pozostał w firmie w czasie realizacji przedsięwzięcia. Później chętnie odkupują jego udziały. Fundusz dokonuje bardzo dogłębnej analizy firmy i przedsięwzięcia; Później na bieżąco współdziała z firmą i ją wspiera; Dokonuje (wymusza) znaczącą restrukturyzację; Czas przygotowania wejścia funduszu do firmy to 5-8 miesięcy; Koszty firmy niewielkie; 11
Ocena Partnerów Finansowych sektora MŚP przy realizacji projektów rozwojowych Partner Aspekty finansowe; (brak konieczności zwrotu środków, utrata własności firmy, koszty obsługi) Szybkość pozyskania środków Techniczna łatwość pozyskania (najmniejszy stopień skomplikowania procesu) Korzyści dodatkowe (wsparcie merytoryczne w realizacji działań rozwojowych) RAZEM punkty Bank 2 3 3 3 11 Dotacje UE 5 1 4 1 11 Giełda 3 3 4 2 12 New Connect 3 5 5 2 15 Obligacje 2 4 4 1 11 Fuzja 4 2 1 5 12 Fundusz inwestycyjny Fundusz wysokiego ryzyka Anioł Biznesu 1 3 2 4 10 1 3 2 5 11 W ocena w skali punktowej 1 do 5, z tego 5 cecha najkorzystniejsza dla przedsiębiorcy, a 1 cecha najmniej korzystna; 12
13
Cel powstania Stworzenie rynku finansowego dla małych lub niedawno powstałych, atrakcyjnych firm o dobrych perspektywach wzrostu (polski AIM). Wzmocnienie finansowe sektora nowych technologii (innowacje). Założenia Emitenci spółki akcyjne o przewidywanej kapitalizacji do 20 mln zł i wartości oferty publicznej od kilku tysięcy do kilkunastu milionów zł. Inwestorzy inwestorzy indywidualni akceptujący wyższy poziom ryzyka, ale i szukający inwestycji o ponad przeciętnej stopie zwrotu, fundusze hedgingowe, fundusze zamknięte, firmy asset management, fundusze VC Autoryzowany Doradca firma przygotowująca Spółkę do upublicznienia, sporządzająca dokument informacyjny i przez rok wspiera spółkę w wypełnianiu obowiązków informacyjnych, w przestrzeganiu ładu korporacyjnego oraz w realizacji strategii prezentowanej inwestorom. 14
Debiut na dwa sposoby Oferta prywatna, skierowana do maksymalnie 99 podmiotów; dopuszczenie do obrotu na podstawie dokumentu informacyjnego przygotowanego i zatwierdzonego przez Autoryzowanego Doradcę (zamiast KNF). Oferta publiczna, realizowana przez biuro maklerskie po sprzedaniu prospektu emisyjnego jak na rynku regulowanym i zatwierdzenie prospektu przez KNF; przy ofertach poniżej 2,5 mln Euro ofertę tą można uruchomić w oparciu o dokument informacyjny, podlegający kontroli KNF. 15
Obowiązki informacyjne Zliberalizowane wymogi w stosunku do rynku regulowanego: raporty bieżące (informacja o zdarzeniach mających istotny wpływ na sytuację gospodarczą emitenta lub na cenę instrumentów finansowych, według uznania emitenta), raporty okresowe (skonsolidowane lub nieskonsolidowane): brak raportów kwartalnych, półroczne (bez audytu, tylko wybrane dane finansowe według uznania emitenta), roczne (z audytem). Standardy rachunkowości uznawane w skali międzynarodowej lub krajowe standardy rachunkowości właściwe dla siedziby emitenta. Obowiązujący język polski lub angielski. Rygorystyczne przestrzeganie zasad corporate governance, ale uwzględniające specyfikę notowanych podmiotów. 16
Statystyka NewConnect uruchomiono 30 sierpnia 2007 r. Początkowo (3 tygodnie) notowano tylko akcje 5 spółek. Obecnie na NewConnect upublicznione są akcje 43 spółek o łącznej kapitalizacji na poziomie 1,25 mld zł. Parametry rynku C/Z 37,3 C/WK 9,7 Łączna wartość obrotów 693 mln zł Łączna liczba transakcji 151 845 Inwestorami są głównie osoby prywatne, ale pojawiły się już małe fundusze VC i fundusze wysokiego ryzyka. Spółki o największej kapitalizacji: WDMSA 128 mln zł TECHNOPARK 2 65 mln zł Spółki o najmniejszej kapitalizacji: MAXIPIZZA 5,4 mln zł LIBERTY 6,2 mln zł 17
Podział spółek z rynku NewConnect wg branż Przemysł 12% Usługi 17% Informatyka 12% Telekomunikacja 5% Media 5% Handel 20% Usługi finansowe 29% 18
Podział spółek z rynku NewConnect wg przychodów netto za rok 2007 powyżej 10 mln zł 14% 5,1-10 mln zł 14% 0-2 mln zł 51% 2,1-5 mln zł 21% 19
Podział spółek z rynku NewConnect wg wielkości zatrudnienia powyżej 100 osób 5% 51-100 osób 7% 0-10 osób 53% 11-50 osób 35% 20
Podział spółek z rynku NewConnect wg podwyższenia kapitału oferta prywatna podwyższenie powyżej 10 19% oferta publiczna przez podwyższenie 7% Bez podwyższenia 12% oferta prywatna podwyższenie 5-10 mln 14% oferta prywatna podwyższenie 0-5 mln 48% 21
Podział spółek z rynku NewConnect wg długości okresu istnienia rok i mniej 14% powyżej 5 lat 49% 1-5 lat 37% 22
Schemat postępowania firmy kandydata na New Connect do czasu upublicznienia akcji Wybór Autoryzowanego Doradcy Przekształcenie w spółkę akcyjną Audyt prawno biznesowy, księgowy i ewentualne porządkowanie spółki Podmioty uczestniczące w I fazie procesu Autoryzowany Doradca Prawnik Biegły księgowy Sporządzenie dokumentu informacyjnego i wycena Poszukiwanie inwestorów w grupie nie większej niż 99 podmiotów Uchwała o emisji i zbycie nowych akcji Harmonogram Upublicznienie akcji (istniejących, nowych) lub PDA 1 miesiąc 2 miesiąc 3 miesiąc 4 miesiąc 23
Atuty Uproszczony sposób upublicznienia spółki. Możliwość szybkiego uzyskania środków na rozwój. Bardzo znaczący wzrost wartości firm dobrych z dobrą strategią. Łatwość zaistnienia w świadomości otoczenia i w branży, bo ilość firm na parkiecie mała; duży potencjał promocyjny. Brak zagrożenia utraty kontroli nad firmą przez pierwotnych właścicieli. Dobry start do rynku regulowanego (po 1-2 latach). Mniejsze uzależnienie od sytuacji na światowym rynku finansowym niż w przypadku rynku regulowanego. Ułomności Trudność wyceny wartości spółki. Bardzo duże wahania wartości akcji. Mała płynność akcji. Łatwość podejmowania działań spekulacyjnych. 24
Praktyka Dużo spółek małych, bez historii, słabych ekonomicznie więc łatwo być gwiazdą. Można testować swoja wartość. Transakcje między partnerami, by pobudzić rynek. Relatywnie niski koszt wejścia. Małe zagrożenie dla spółki przy nieudanej emisji. Duże zainteresowanie wśród małych firm; trzeba się spieszyć. 25
Grażyna Magdziak współzałożyciel w 1991 r. BCC członek komisji oceniającej aplikacje o Medale Europejskie i Lidera Biznesu reprezentant pracodawców zrzeszonych w BCC w Komisji Trójstronnej i w komisjach parlamentarnych wykładowca w WSB w Nowym Sączu Prezes działa od 1990 r.; zajmuje się fuzjami i przejęciami firm, restrukturyzacją, a także pozyskaniem środków rozwojowych z banków, rynku publicznego od funduszy i inwestorów prywatnych oraz z funduszy UE; obsługuje przedsięwzięcia z zakresu partnerstwa publiczno - prywatnego; 100% kapitał polski; ponad 600 dużych projektów, w tym 52 sfinalizowane transakcje kupna sprzedaży i 21 spółek wprowadzonych na GPW; od listopada Autoryzowany Doradca na New Connect; 26
Klienci PGNiG Cefarm Białystok Stocznia Gdynia Polmos Zielona Góra Katowicki Holding Węglowy AKWAWIT Poczta Polska MLEKOVITA Ministerstwo Skarbu Państwa AGROS Hartwig Warszawa Jelfa ZM Sokołów Mostostal Płock Polmos Wrocław Huta Szkła Częstochowa PEKAES HOOP Agencja Rozwoju Przemysłu Polskie Młyny DANONE POLICE ZELMER OLIMPIA PORT GDAŃSKI PIECOBIOGAZ 27