Podziały społeczne i segregacja: Warszawa na tle innych stolic Europy Dr hab. Szymon Marcińczak Uniwersytet Łódzki 9 grudnia 2015, Warszawa, Muzeum Warszawskiej Pragi
Plan Segregacja społeczna: procesy, wzory przestrzenne i efekty Nierówności społeczne w Europie Podziały społeczno-przestrzenne w Europie Segregacja społeczna w Warszawie na przełomie XX i XXI wieku Dlaczego wzory uległy zmianie Podsumowanie
Segregacja społeczna: procesy Nierówności społeczne Globalizacja i zmiany w strukturze zatrudnienia Polityka społeczna i redystrybucja dochodów Polityka mieszkaniowa i zakres regulacji rynku mieszkaniowego Indywidualne wybory jednostek i gospodarstw domowych
Segregacja społeczna: wzory przestrzenne Mierniki segregacji: wskaźnik braku podobieństwa (D), indeks segregacji (IS) Podziały społeczno-przestrzenne w skali miasta Segregacja jako cecha danego obszaru
Segregacja społeczna: efekty Efekt sąsiedztwa : Istnieje silne przeświadczenie, że biedne sąsiedztwa mają negatywny wpływ na mieszkańców (dochody, wykształcenie, zdrowie, i inne) Jednak wyniki badań nie potwierdzają jednoznacznie tego przekonania
Segregacja społeczna: efekty Zamieszki miejskie są zazwyczaj wynikiem wielu czynników, w tym: Nierówności społecznych i ubóstwa (zwłaszcza wśród młodych) Koncentracji przestrzennej ubóstwa (często w wielkich kompleksach mieszkaniowych na przedmieściach) Nakładania się nierówności społecznych na etniczne
Nierówności społeczne w Europie Nierówności społeczne i ekonomiczne rosną w Europie od ponad trzech dekad Podobny trend cechuje inne kraje rozwinięte oraz kraje rozwijające się
Nierówności społeczne w Europie Najbogatsi (1%) lewa oś Najbogatsi (5%) lewa oś Najbogatsi (10%) prawa oś Kraje uporządkowano według wielkości udziału w dochodach najbogatszych 10% Źródło:
Podziały społeczno-przestrzenne w Europie
Podziały społeczno-przestrzenne w Europie 35 30 25 20 15 10 5 0 Wiedeń Amsterdam Sztokholm Madryd Oslo Tallin Londyn Budapeszt Wilno Warszawa Ateny Praga Ryga W_01 N_01 W_11 N_11 Indeks segregacji w wybranych stolicach Europy, 2000 i 2011 rok Źródło: Marcińczak i inni (2015b) oraz Marcińczak i inni (2012)
Podziały społeczno-przestrzenne w Europie 50 45 Poziom segregacji wysoki 40 35 30 umiarkowany 25 20 15 niski 10 5 0 Londyn Wiedeń Amsterdam Madryd Ateny Sztokholm Warszawa Budapeszt Tallin Praga Wilno Oslo Ryga D_01 D_11 Wskaźnik braku podobieństwa (D) w wybranych stolicach Europy, 2000 i 2011 rok Źródło: Marcińczak i inni (2015b) oraz Marcińczak i inni (2012)
ludność z wykształceniem podstawowym ludność z wykształceniem wyższym Koncentracja wybranych grup społecznych spadek stabilna wzrost 1978-1988 1988-2002 Pomimo wzrostu nierówności społecznych, poziom segregacji społecznej malał od roku 1978 do 2002 Paradoks segregacji społecznej (po)socjalzmie Źródło: Marcińczak i inni (2013)
Budapeszt Warszawa Status społeczny rejonów statystycznych (2002 rok) Praga wysoki wysoki/ średni średni mieszany średni/ niski niski spolaryzowany Tallin Wilno Źródło: Marcińczak i inni (2015a)
Dlaczego wzory uległy zmianie Wzrost nierówności społecznych w ostatnich trzech dekadach Kurczenie się państwa dobrobytu Urynkowienie zasobów mieszkaniowych Rezydualizacja publicznych zasobów mieszkaniowych Globalizacja i profesjonalizacja rynku pracy Imigracja nisko-wykwalifikowanych imigrantów
Podsumowanie Poziom nierówności społecznych i segregacji społecznej w Europie jest wciąż niższy niż w obu Amerykach, Afryce i Azji Jednak nierówności społeczne oraz segregacja społeczna wzrosły w ostatniej dekadzie: podziały przestrzenne pomiędzy biednymi i bogatymi wzrosły we wszystkich stolicach Istotne znaczenie ma także kontekst społeczno-gospodarczy oraz efekty decyzji planistycznych oraz regulacji wprowadzonych w poprzednich dekadach
Podsumowanie Wpływ rosnących nierówności społecznych na poziom segregacji nie zawsze jest oczywisty i cechować się może opóźnieniem Na początku XXI wieku poziom segregacji społecznej w Warszawie należał do najwyższych w byłych krajach postsocjalistycznych Chociaż brakuje nowych danych, założyć należy, że poziom segregacji w Warszawie wzrósł
Dziękuję za uwagę