ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO W SIEDLCACH. Nr 2 (2) 2015

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO W SIEDLCACH Se ri a ROL NICTWO Nr 2 (2) 2015 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyńska, Małgorzata Wyrzykowska Katedra Ekologii Rolniczej Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach zofia.rzymowska@uph.edu.pl OCENA SKUTECZNOŚCI WYBRANYCH HERBICYDÓW DO ZWALCZANIA SOLIDAGO CANADENSIS L. Assessment of selected herbicides applied to suppress Solidago canadensis L. Streszczenie: W związku z przenikaniem Solidago canadensis z odłogów i różnych siedlisk ruderalnych na pola uprawne przeprowadzono badania nad możliwością wykorzystania wybranych herbicydów do zwalczania tego gatunku. Badania wazonowe przeprowadzono w hali wegetatywnej IUNG we Wrocławiu. Opryskiwanie przeprowadzono w komorze opryskowej,,aporo z użyciem herbicydów zawierających: glifosat, chlorosulfuron, a także mieszanin (chlopyralid + fluroksypyr + trichlopyr), (jodosulfuron metylosodowy + foramsulfuron) i (2,4-D + dikamba). Zabiegi wykonano w dwóch terminach (BBCH 14 - faza 4 liści oraz BBCH 34 - faza 14 liści). Zastosowane herbicydy w zalecanych dawkach w obu terminach aplikacji nie wykazywały wymaganej skuteczności w niszczeniu świeżej masy Solidago canadensis. Najlepsze efekty w obu terminach uzyskano po zastosowaniu glifosatu. W pozostałych przypadkach efektywność zwalczania tego gatunku była niska, szczególnie w opóźnionym terminie wykonywania zabiegu. Lepsze wyniki uzyskano w redukcji suchej masy. Najlepsze efekty osiągnięto po zastosowaniu dwóch herbicydów: Aminopielik D 450 SL (71% redukcji) oraz Roundup Ultra 360 SL (70% redukcji) w fazie 4 liści Solidago canadensis. Dla pozostałych herbicydów efektywność ograniczania suchej masy była mniejsza, ale również oscylowała pomiędzy 66% a 68%. W fazie 12-14 liści Solidago canadensis jedynie środek Roundup Ultra 360 SL spowodował 58% ubytek suchej masy rośliny akceptorowej. Słowa kluczowe: chemiczne zwalczanie, Solidago canadensis, herbicydy, pola uprawne, ścierniska, odłogi Wstęp Solidago canadensis (nawłoć kanadyjska) jest gatunkiem obcym, uważanym w Europie za inwazyjny, który w okresie ostatnich 20-30 lat rozprzestrzenił się na obszarze praktycznie całej Polski [Szymura i Wolski 2006, Dajdok i Pawlaczyk 2009, Rola i Rola 2010, Szymura i Szymura 2011, Jezierska-Domaradzka i Domaradzki 2012, Tokarska-Guzik i in. 2012, Skrajna i in. 2012, Korniak i in. 2012, Kopeć i in. 2014]. Gatunek ten zajmuje różne siedliska, np. opuszczone ogrody, nieużytki, miedze, zarośla i obrzeża lasów oraz tereny w obrębie torów kolejowych [Szymura i Wolski 2006, Dajdok i Pawlaczyk 2009, Korczyński 2012]. Jednak jego masowe występowanie

16 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyńska, Małgorzata Wyrzykowska notowane jest najczęściej na terenach odłogowanych, zwłaszcza w obrębie miast i terenów podmiejskich oraz na nieużytkach pozostawionych wzdłuż ciągów komunikacyjnych [Rola i Rola 2010, Sekutowski i in. 2011, Korniak i in. 2012, Jezierska- Domaradzka i Domaradzki 2012, Rzymowska 2015]. W warunkach ekologicznego i ekstensywnego rolnictwa może zagrażać również roślinom uprawnym [Jezierska- Domaradzka i Domaradzki 2012, Pużyńska i in. 2012, Rzymowska 2015]. Solidago canadensis uważany jest za gatunek niełatwy do zwalczania chemicznego, na co wskazywać mogą badania przeprowadzone przez Domaradzkiego i Badowskiego [2012]. Celem pracy było sprawdzenie skuteczności zwalczania Solidago canadensis przez wybrane herbicydy. Metodyka Ocenę skuteczności zwalczania Solidago canadensis przeprowadzono z użyciem herbicydów wykorzystywanych do zwalczania chwastów w zasiewach zbóż i kukurydzy oraz na użytkach zielonych, ścierniskach i w sadach (tab. 1). Doświadczenie wazonowe w warunkach hali wegetatywnej przeprowadzono w Zakładzie Herbologii i Technik Uprawy Roli IUNG-PIB we Wrocławiu w 2011 roku. Nasiona Solidago canadensis pozyskano do badań jesienią z nieużytków, na których nie prowadzono wcześniej zabiegów herbicydowych, w sąsiedztwie pól uprawnych w granicach miasta Siedlce. Nasiona przekazano do ZHiTUR we Wrocławiu w celu założenia fitotestu. Wysiano je do doniczek o pojemności 5 dm 3 wypełnionych podłożem składającym się z torfu i piasku w stosunku 2:1. Siew wykonano w marcu 2011 roku, umieszczając w każdej doniczce po 8 nasion. Po wschodach roślin w doniczkach pozostawiono po 4 siewki Solidago canadensis. Po około 6 tygodniach, gdy rośliny miały wysokość 10 cm (BBCH 14), wykonano oprysk wybranymi herbicydami (tab. 1). Zabiegi herbicydowe wykonano w komorze opryskowej,,aporo wyposażonej w ruchomą głowicę z dyszą typu TeeJet XR 11003-VS dla ciśnienia roboczego o wartości 0,25 MPa (2,5 bara). Taki sam schemat doświadczenia herbicydowego zastosowano dla roślin Solidago canadensis, które osiągnęły fazę 14 liści (BBCH 34). Po 3 tygodniach od momentu wykonania oprysku (zarówno dla fazy 4 liści, jak i 12-14 liści), zważono świeżą i suchą masę roślin Solidago canadensis. Skuteczność chwastobójczą zastosowanych w eksperymencie herbicydów w odniesieniu do roślin Solidago canadensis oceniono na podstawie ubytku świeżej i suchej masy w porównaniu do roślin z obiektu kontrolnego. Uzyskane wyniki dotyczące świeżej oraz suchej masy opracowano statystycznie, wykorzystując program Statistica 10.0. Przeprowadzono jednoczynnikową analizę wariancji dla układu całkowicie losowego. Szczegółowego porównania średnich dokonano testem Tukeya przy p 0,05.

Ocena skuteczności wybranych herbicydów do zwalczania Solidago canadensis L. 17 Tabela 1. Wykaz zastosowanych herbicydów Table 1. List of herbicides applied Obiekty Objects Herbicydy Herbicides Zawartość substancji czynnych Active substances content [g l -1 ; g kg -1 ; %] Dawka na ha Dosage per hectare 1 Kontrola (untreated) - - 2 Roundup Ultra 360 SL glifosat 360 5,0 l 3 Fernando 225 EC chlopyralid 50 fluroksypyr 75 trichlopyr 100 4,0 l 4 Maister 310 WG + jodosulfuron metylosodowy 10 Actriob 842 EC foramsulfuron 300 150 g + 1,0 l 5 Glean 75 WG chlorosulfuron 75% 30 g 6 Aminopielik D 450 SL 2,4-D 417,5 dikamba 32,5 3,0 l Wyniki Skuteczność działania herbicydów zastosowanych w fazie 4 liści Solidago canadensis (BBCH 14) Zastosowane herbicydy w zalecanych dawkach, w okresie gdy osobniki Solidago canadensis miały wysokość 10 cm, wpływały istotnie na ograniczenie świeżej i suchej masy w stosunku do obiektu kontrolnego (bez herbicydu). Najwyższą skutecznością w ograniczaniu świeżej masy badanego gatunku charakteryzował się Roundup Ultra 360 SL (76% ubytku świeżej masy), którego skuteczność różniła się istotnie od działania pozostałych herbicydów (tab. 2). Udowodniono również istotne różnice w działaniu Maister 310 WG + Actirob 842 EC w porównaniu do Fernando 225 EC, którego skuteczność okazała się najniższa. Glean 75 WG i Aminopielik D 450 SL wykazały się podobną skutecznością, która nie odbiegała istotnie od działania dwóch wcześniej wymienionych herbicydów. Wszystkie wybrane herbicydy wykazywały większą skuteczność działania w odniesieniu do suchej masy. Przyjmując, że jej redukcja na poziomie 50% uważana jest za skuteczną, można stwierdzić, iż wszystkie zastosowane herbicydy przekroczyły ten poziom skuteczności. Nie stwierdzono istotnych różnic w działaniu analizowanych herbicydów.

18 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyńska, Małgorzata Wyrzykowska Tabela 2. Skuteczność działania wybranych herbicydów zastosowanych w fazie 4 liści Solidago canadenis Table 2. Efficacy of selected herbicides applied 4 leaves phase Solidago canadensis Nr No Herbicyd Herbicide Świeża masa [g] Fresh matter [g] % ubytku % decline Sucha masa [g] Dry matter [g] % ubytku % decline 1 Kontrola bez herbicydu 13,81 2,973 2 Roundup Ultra 360 SL 3,35 76 0,876 70 3 Fernando 225 EC 5,48 60 0,946 68 4 Maister 310 WG + Actriob 842 EC 4,17 70 0,971 67 5 Glean 75 WG 4,94 64 1,000 66 6 Aminopielik D 450 SL 4,48 68 0,870 71 NIR LSD 0,05 0,73 0,285 Skuteczność działania herbicydów zastosowanych w fazie 12-14 liści Solidago canadensis (BBCH 34) Ten sam zestaw herbicydów zastosowany w fazie 12-14 liści wykazywał w większości przypadków znacznie niższą skuteczność działania. Największą i istotną w porównaniu do pozostałych preparatów i kontroli redukcję świeżej masy stwierdzono w przypadku działania preparatem Roundup Ultra 360 SL, jednak redukcja na poziomie 62% nie była zadowalająca (tab. 3). Ograniczanie świeżej masy przy zastosowaniu pozostałych herbicydów było bardzo słabe. Wśród nich najgorsze efekty osiągnięto w przypadku zastosowania Gleanu 75 WG (3%) i Fernando 225EC (7%). Średnio świeża masa po ich zastosowaniu nie różniła się istotnie w stosunku do obiektu kontrolnego (bez herbicydów), podobnie jak w przypadku działania preparatu Aminopielik D 450 SL. Istotna obniżka świeżej masy nastąpiła po zastosowaniu preparatu Maister 310 WG + Actirob 842 EC, ale skuteczność na poziomie tylko 21% jest zdecydowanie niezadowalająca. Podobne efekty uzyskano w odniesieniu do suchej masy. Jedynie zastosowanie Roundupu Ultra 360 SL skutecznie ograniczało suchą masę badanego gatunku (58% ubytku suchej masy). Jego działanie istotnie różniło się od działania pozostałych herbicydów w ograniczaniu suchej masy. Nie wykazano istotnych różnic w tym zakresie w działaniu pozostałych herbicydów z wyjątkiem herbicydu Maister 310 WG + Actirob 842 EC, jednak była to niezadowalająca skuteczność. Najmniejszą skuteczność uzyskano po zastosowaniu Gleanu 75 WG sucha masa nie wykazywała istotnej różnicy w stosunku do kontroli.

Ocena skuteczności wybranych herbicydów do zwalczania Solidago canadensis L. 19 Tabela 3. Skuteczność działania wybranych herbicydów zastosowanych w fazie 12-14 liści Solidago canadensis Table 3. Efficacy of selected herbicides applied in 12-14 leaves phase Solidago canadensis Nr No Herbicyd Herbicide Świeża masa [g] Fresh matter [g] % ubytku % decline Sucha masa [g] Dry matter [g] 1 Kontrola bez herbicydu 13,35-3,302 2 Roundup Ultra 360 SL 5,11 62 1,389 58 3 Fernando 225 EC 12,43 7 2,702 19 4 Maister 310 WG + Actriob 842 EC 10,57 21 2,317 30 5 Glean 75 WG 13,01 3 3,065 8 6 Aminopielik D 450 SL 11,23 16 2,695 20 NIR LSD 0,05 1,81 0,420 % ubytku % decline Dyskusja Nawłoć kanadyjska jest to północnoamerykański gatunek, który jako roślina ozdobna został sprowadzony do Europy w XVII wieku [Kubace i Priede 2010]. Aktualnie występuje na terenie całej Polski [Tokarska-Guzik i in. 2012]. Pierwsze dane o jego występowaniu na obecnych terenach naszego kraju pochodzą z 1872 roku [Tokarska- -Guzik 2003]. Jest to gatunek wieloletni, rozmnażający się generatywnie (za pomocą nasion) i wegetatywnie (za pomocą kłączy podziemnych i nadziemnych). Gatunek ten charakteryzuje się szybkim rozrostem klonalnym. Wiek nawłoci kanadyjskiej może sięgać nawet 100 lat [Sudnik-Wójcikowska 2011]. Wytwarzanie olbrzymiej liczby nasion (1100-25000 niełupek z jednego pędu) roznoszonych przez wiatr i szybkie przystępowanie do reprodukcji również przyczynia się do ekspansji tego gatunku [Moravcová i in. 2010, Jezierska-Domaradzka i Domaradzki 2012]. Solidago canadensis charakteryzuje się szeroką tolerancją ekologiczną w stosunku do różnych czynników siedliskowych [Jezierska-Domaradzka i Domaradzki 2012]. Ponadto cechuje się dużą konkurencyjnością i oddziaływaniem allelopatycznym w stosunku do gatunków rodzimej flory [Güsewell i in. 2006, Szymura i Szymura 2011]. Najczęściej w literaturze podnoszona jest kwestia negatywnego oddziaływania badanego gatunku na bioróżnorodność szaty roślinnej, szczególnie zbiorowisk naturalnych i półnaturalnych. Solidago canadensis negatywnie wpływa również na faunę, zwłaszcza zapylaczy [Moroń i in. 2009], oraz wielkość populacji stawonogów, ograniczając potencjalne zapasy żywności także owadożernym ptakom [Skórka i in. 2010, Tryjanowski i in. 2011]. Powoduje też zmiany w środowisku glebowym poprzez nagromadzenie toksycznych allelopatyn [Abhilasha i in. 2008] i zmniejszenie

20 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyńska, Małgorzata Wyrzykowska zawartości makro- i mikroelementów [Ehrenfeld 2003, Zhang i in. 2009]. Jednak Chapuis-Lardy i in. [2006] stwierdzili, że Solidago gigantea może zwiększyć dostępność składników odżywczych, a zwłaszcza fosforu. Innym zagrożeniem jest hybrydyzacja w wyniku krzyżowania z rodzimym gatunkiem Solidago virgaurea [Mossberg i Stenberg 2003]. Rzadko w literaturze można spotkać doniesienia na temat rozprzestrzeniania się Solidago canadensis w zbiorowiskach segetalnych [Anioł-Kwiatkowska 2008, Jezierska-Domaradzka i Domaradzki 2012, Pużyńska i in. 2012]. Intensywne zabiegi mechaniczne w połączeniu z zabiegami chemicznymi oraz konkurencyjne oddziaływanie samych roślin uprawnych, szczególnie rosnących w dużej obsadzie, eliminują najczęściej z łanu ten gatunek [Domaradzki i Badowski 2012]. Potwierdzają to badania Sekutowskiego i in. [2011, 2012], którzy stwierdzali obecność nasion Solidago canadensis i Solidago gigantea w glebie w sąsiedztwie odłogów, nie rejestrując ich w zachwaszczeniu badanych pól. Jednak w warunkach ekstensywnej i ekologicznej produkcji Solidago canadensis może zagrażać roślinom uprawnym. Taką sytuację obserwowano na polach uprawnych położonych w granicach miasta Siedlce i na terenach podmiejskich. Nieefektywne zwalczanie tego gatunku na ścierniskach powodowało jego obecność w uprawach zbóż i gorczycy [Rzymowska 2015]. Podobne informacje podawali również Anioł-Kwiatkowska [2008], Jezierska-Domaradzka i Domaradzki [2012] oraz Pużyńska i in. [2012]. W związku z tym szczególnie ważne jest skuteczne ograniczanie nawłoci kanadyjskiej w sąsiedztwie takich upraw. Prezentowane badania wskazują na dość niską skuteczność działania wybranych herbicydów. Zastosowanie ich w pierwszym terminie (gdy siewki osiągały fazę 4 liści) w znacznym stopniu ogranicza zwłaszcza suchą masę roślin Solidago canadensis. Najefektywniej na ograniczenie suchej masy działały: Aminopielik D 450 SL (71% redukcji) oraz Roundup Ultra 360 SL (70% redukcji) (w fazie BBCH14). W późniejszej fazie rozwojowej analizowanego gatunku (12-14 liści) w miarę zadowalające efekty można uzyskać jedynie po zastosowaniu Roundupu Ultra 360 SL. Inne zastosowane w omawianym doświadczeniu wazonowym herbicydy miały jeszcze mniejszą skuteczność działania. Lepsze efekty zwalczania Solidago gigantea uzyskali Domaradzki i Badowski [2012] w doświadczeniu poletkowym. Najbardziej skuteczne okazały się tu herbicydy zawierające w swoim składzie: trichlopyr i glifosat oraz mieszaniny (trichlopyr + fluroksypyr + chlopyralid) i (flazasulfuron + glifosat). Jednak po 5 miesiącach na obiektach, gdzie zastosowano glifosat i mieszaninę flumioksazyna + glifosat, rośliny Solidago gigantea zaczęły ponownie intensywnie odrastać. Podobne rezultaty uzyskano w Chinach, gdzie również obserwowano odrastanie roślin po wcześniejszej aplikacji herbicydów zawierających glifosat, MCPA, fluroksypyr, bentazon i oksyfluorfen [Shen i in. 2005, Yuan 2008].

Ocena skuteczności wybranych herbicydów do zwalczania Solidago canadensis L. 21 Podsumowanie i wnioski 1. Zastosowane herbicydy w zalecanych dawkach w obu terminach aplikacji nie wykazywały wymaganej skuteczności w niszczeniu świeżej masy Solidago canadensis. 2. Najlepsze efekty w obu terminach uzyskano po zastosowaniu glifosatu. W pozostałych przypadkach efektywność zwalczania tego gatunku była bardzo niska, szczególnie w opóźnionym terminie wykonywania zabiegu. 3. Lepsze wyniki osiągnięto w redukcji suchej masy. W fazie 4 liści najlepsze efekty uzyskano po aplikacji dwóch herbicydów (Aminopielik D 450 SL - 71% redukcji oraz Roundup Ultra 360 SL - 70%). Dla pozostałych herbicydów efektywność ograniczania suchej masy wynosiła 66-68%. 4. W fazie 12-14 liści Solidago canadensis zastosowane herbicydy miały niską skuteczność. Jedynie Roundup Ultra 360 SL spowodował 58% ubytek suchej masy rośliny akceptorowej. Piśmiennictwo Abhilasha D., Quintana N., Vivanco J., Joshi J., 2008. Do allelopathic compounds in invasive Solidago canadensis s. l. restrain the native European flora? J. Ecol. 96: 993 1001. http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2745.2008.01413.x Anioł-Kwiatkowska J., 2008. Segetal communities of Wrocław city. Acta Bot. Siles., 3: 5 26. Capuis-Lardy L., Vanderhoeven S., Dassonville N., Koutika L.S., Meerts P., 2006. The effects of the exotic invasive plant Solidago gigantea on soil phosphorus. Biology and Fertility of Soils, 42: 481 489. Dajdok Z., Pawlaczyk P., 2009. Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski. Wyd. Klubu Przyr., Świebodzin: 80 86. Domaradzki K., Badowski M., 2012. Możliwość chemicznego ograniczania występowania Solidago gigantea Aiton na terenach odłogowanych. Zesz. Nauk. UP Wroc., Rol. C, 584: 17 24. Ehrenfeld J.G., 2003. Effect of exotic plant invasions on soil nutrient cycling processes. Ecosystems, 6: 503 523. Güsewell S., Jacobs G., Weber E., 2006. Native and introduced populations of Solidago gigantea differ in shoot production but not in leaf traits or litter decomposition. Functional Ecology, 20: 575 584. Jezierska-Domaradzka A., Domaradzki K., 2012. Solidago canadensis L. jako potencjalny gatunek energetyczny zagrożenia dla środowiska przyrodniczego oraz ocena naturalnych zasobów surowca na przykładzie wybranych odłogowanych pól w powiecie wołowskim na Dolnym Śląsku. Zesz. Nauk. UP Wroc., Rol. C, 584: 43 52.

22 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyńska, Małgorzata Wyrzykowska Kopeć D., Michalska-Hejduk D., Polak A., Polak P., 2014. Gatunki z rodzaju nawłoć Solidago spp. [w:] (red.) Otręba A., Michalska-Hejduk D., Inwazyjne gatunki roślin w Kampinoskim Parku Narodowym i w jego sąsiedztwie. Charakterystyka wybranych inwazyjnych gatunków roślin. Wyd. Kampinoski Park Narodowy, Izabelin: 54 60. Korczyński M., 2012. Solidago w przestrzeni zurbanizowanej miasta Bydgoszczy. Zesz. Nauk. UP Wroc., Rol. C, 584: 73 80. Korniak T., Hołdyński Cz., Wąsowicz K., Święczkowska J., 2012. Amerykańskie gatunki z rodzaju Solidago w północno-wschodniej Polsce. Zesz. Nauk. UP Wroc., Rol. C, 584: 81 88. Kubace N., Priede A., 2010. NOBANIS Invasive Alien Species Fact Sheet Solidago canadensis. Online Database of the North European and Baltic Network on Invasive Alien Species NOBANIS. www. nobanis.org Moravcová L., Pyšek P., Jarošik V., Havličková V., Zákravský P., 2010. Reproductive characteristic of neophytes in the Czech Republic: traits of invasive and noninvasive species. Preslia, 82: 365 390. Moroń D., Lenda M., Skórka P., Szentgyörgyi H., Settele J., Wojciechowski M., 2009. Wild pollinator communities are negatively affected by invasion of alien goldenrods in grassland landscapes. Biological Conservation, 142: 1322 1332. Mossberg L., Stenberg L., 2003. The Nordic Flora. Den nordiska floran. Wahlström and Widstrand. Pużyńska K., Stokłosa A., Stupnicka-Rodzynkiewicz E., 2012. Wpływ warunków ekologicznych na występowanie Solidago sp. Zesz. Nauk. UP Wroc., Rol. C, 584: 89 98. Rola J., Rola H., 2010. Solidago sp. biowskaźnikiem występowania odłogów na gruntach porolnych. Fragm. Agron., 27(3): 122 131. Rzymowska Z., 2015. Nasilenie występowania Solidago canadensis L. w zachwaszczeniu upraw w granicach miasta Siedlce i na obszarach podmiejskich. Zesz. Nauk. UPH, Siedlce, 1(1): 29 44. Sekutowski T., Rola J., Rola H., 2011. Flora nowo budowanych szlaków komunikacyjnych na przykładzie zurbanizowanych obszarów rolniczych Oporowa (Wrocław). Acta Bot. Silesiaca, 7: 139 152. Sekutowski T.R., Włodek S., Biskupski A., Sienkiewicz-Cholewa U., 2012. Porównanie odłogu i sąsiadującego pola uprawnego pod względem zasobności w nasiona i rośliny nawłoci (Solidago sp.). Zesz. Nauk. UP Wroc., Rol. C, 584: 99 112. Shen G.-H., Yao H.-M., Guan L.-Q., Qian Z.-G., Ao Y.-S., 2005. Distribution and Infestation of Solidago canadensis L. in Shanghai Suburbs and its Chemical Control. Acta Agriculturae Shanghai, 21(2): 1 4. Skórka P., Lenada M., Tryjanowski P., 2010. Invasive alien goldenrods negatively affect grassland bird communities in Eastern Europe. Biological Conservation 143: 856 861.

Ocena skuteczności wybranych herbicydów do zwalczania Solidago canadensis L. 23 Skrajna T., Ługowska M., Pawlonka Z., 2012. Wybrane cechy morfologiczne i biologia Solidago canadensis L. na odłogach środkowej części Niziny Południowopodlaskiej. Zesz. Nauk. UP Wroc., Rol. CI, 585: 69 78. Sudnik-Wójcikowska B., 2011. Rośliny synantropijne. Flora Polski. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa. Szymura M., Szymura T.H., 2011. Rozmieszczenie nawłoci (Solidago spp.) na obszarze Dolnego Śląska oraz ich wpływ na różnorodność biologiczną zasiedlanych fitocenoz. [w:] Kącki Z., Stefańska-Krzaczek E., (red.). Synantropizacja w dobie zmian różnorodności biologicznej. Acta Bot. Siles., 6: 195 212. Szymura M., Wolski K., 2006. Zmiany krajobrazu pod wpływem ekspansywnych bylin północnoamerykańskich z rodzaju Solidago L. Problemy Ekologii Krajobrazu 16: 451 460. Tryjanowski P., Hartel T., Báldi A., Szymański P., Tobolka M., Herzon I., Goławski A., Konvička M., Hromada M., Jerzak L., Kujawa K., Lenda M., Orłowski M., Panek M., Skórka P., Sparks T.H., Tworek S., Wuczyński A., Żmihorski M., 2011. Conservation of farmland birds faces different challenges in Western and Central-Eastern Europe. Acta Ornithol., 46: 1 12. http://dx.doi.org/10.3161/000164511x589857 Yuan G., 2008. Study on the Control of Solidago canadensis by Spraying Metsulfuron-methyl. Journal of Anhui Agricultural Sciences, 32: 14188 14189. Tokarska-Guzik B., 2003. The expansion of some alien plant species (neophytes) in Poland, [in] Child L. E., Brock J. H., Brundu G., Prach K., Pysek P., Wade P.M., Wiliamson M., (eds.) Plant invasions: Ekological treats and management solutions. Backhuys Publishers, Leiden, The Netherlands: 147 167. Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając A., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński Cz., 2012. Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa: ss. 197. Zhang Ch.B., Wang J., Quin B.Y., Li W.H., 2009. Effects of the invader Solidago canadensis on soil properties. Applied Soil Ecology, 43: 163 169. Assessment of selected herbicides applied to suppress Solidago canadensis L. Summary: Solidago canadensis continues to spread from set-aside land and various ruderal habitats into farmland area. The greenhouse studies were conducted to assess the efficacy of selected herbicides applied against this species. A pot experiment was conducted at the Institute of Soil Science and Plant Cultivation facility in Wrocław. Spraying was performed with Aporo spray chamber using following herbicides: glyphosate, chlorosulfuron and the mixtures of chlopyralid + fluroxypyr + trichlopyr, iodosulfuron-methyl-sodium + foramsulfuron and 2.4-D + dicamba. Herbicides were used in various growth stage (at the 10 cm - BBCH 14 and 20 cm of plant height BBCH 34). The herbicides applied at the recommended rates were not sufficiently effective at controlling fresh weight of Solidago canadensis. The best

24 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyńska, Małgorzata Wyrzykowska effects were observed following an application of glyphosate. The efficacy of the remaining herbicides was very poor, in particular at the later application date. Better results were obtained in the reduction of dry matter. Also, the results were the best following an application of two herbicides, that is Aminopielik D 450 SL (71% reduction) and Roundup Ultra 360 SL (70% reduction) applied at the Solidago canadensis growth stage of 4 leaves. The effectiveness of the remaining herbicides was lower and amounted to around 66-68%. At the stage of 12-14 leaves of Solidago canadensis, only Roundup Ultra 360 SL resulted in an 58% decline in the plant s dry matter. Keywords: chemical control, Solidago canadensis, herbicides, cultivated fields, stubble fields, fallow lands