Pan Ireneusz Szpara Dyrektor Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Wojciecha Korfantego w Bytomiu WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 roku o NajwyŜszej Izbie Kontroli (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701 ze zm.), zwanej dalej ustawą o NIK, Delegatura NIK w Katowicach przeprowadziła kontrolę w Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Wojciecha Korfantego w Bytomiu, zwanego dalej CKU albo Centrum, w zakresie kształcenia osób dorosłych na tle potrzeb rynku pracy w latach 2005-2008 (do dnia zakończenia kontroli). W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli podpisanym w dniu 12 grudnia 2008 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Panu Dyrektorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia działalność Centrum w zakresie spraw objętych kontrolą, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości. 1
PowyŜszą ocenę uzasadniają następujące oceny cząstkowe i ustalenia kontroli: 1. NIK pozytywnie ocenia działania podejmowane przez Centrum w celu dostosowania kierunków i treści kształcenia do potrzeb lokalnego rynku pracy. Wprawdzie wśród zawodów, nauczanych w CKU, widoczna była przewaga zawodów nadwyŝkowych nad zawodami deficytowymi 1, jednak nie było przypadków kształcenia w zawodach wysoce nadwyŝkowych, generujących bezrobocie długotrwałe lub generujących istotne bezrobocie wśród absolwentów. W roku szkolnym 2008/2009 CKU podjęło próbę rozpoczęcia kształcenia w zawodzie elektromechanik pojazdów samochodowych, wykazanym w analizie z września 2008 r. przez Powiatowy Urząd Pracy w Bytomiu (zwany dalej PUP ), jako zawód deficytowy, jednak działania te zakończyły się niepowodzeniem, z powodu braku chętnych do kształcenia w nim. CKU podejmowało efektywną współpracę z powiatowymi urzędami pracy, a w szczególności: prowadziło szkolenia na zlecenie urzędów pracy. W roku szkolnym 2007/2008 CKU zorganizowało szkolenia dla 334 uczestników ogółem, w tym dla 169 na zlecenia Powiatowych Urzędów Pracy w Bytomiu i w Piekarach Śląskich; gromadziło informacje o sytuacji na rynku pracy, w tym o zawodach deficytowych i nadwyŝkowych, otrzymywane od PUP; kaŝdorazowo, przed rozpoczęciem naboru do oddziału szkoły zawodowej, CKU zwracało się o opinię PUP, odnośnie planowanych naborów do szkół zawodowych. Ponadto CKU dokonywało własnych analiz rynku pracy, prowadziło Szkolny Ośrodek Kariery, a takŝe zatrudniało tzw. doradcę zawodowego. Centrum uczestniczyło w targach i konferencjach związanych z rynkiem pracy i zwracało się do bytomskich pracodawców z propozycją współpracy, ukierunkowanej na skorelowanie oferty edukacyjnej CKU z potrzebami pracodawców. CKU posiadało aktualne akredytacje, przyznane przez Śląskiego Kuratora Oświaty, w zakresie prowadzonego kształcenia ustawicznego w formach kursów, dotyczących przeszło 30 zakresów kształcenia, certyfikat Śląska Szkoła Jakości, uprawnienia do prowadzenia kursów pedagogicznych dla instruktorów praktycznej nauki zawodu, do nauczania kierowców wózków jezdniowych i zostało wpisane do rejestru instytucji szkoleniowych prowadzonego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Katowicach. 1 Wszystkie 9 zawodów nauczanych w CKU było zawodami nadwyŝkowymi w roku szkolnym 2007/2008, a w roku szkolnym 2008/2009-7 zawodów było nadwyŝkowych, a 2 deficytowe. 2
2. NIK ocenia pozytywnie w zakresie naborów i przebiegu kształcenia zawodowego w formach szkolnych: spełnianie przez wszystkich nauczycieli przedmiotów zawodowych w CKU wymagań kwalifikacyjnych, wymaganych przez Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których moŝna zatrudnić nauczycieli niemających wyŝszego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli 2 ; realizację kształcenia zawodowego w wymiarze godzin zgodnym z wymaganiami, wynikającymi z Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych 3 oraz z programów nauczania poszczególnych zawodów, za wyjątkiem kształcenia w 3-letnim zaocznym technikum uzupełniającym w oddziale kończącym naukę w zawodzie technik handlowiec 4, gdzie liczba zrealizowanych godzin przedmiotów zawodowych, w stosunku do programu, została zmniejszona o 13 godzin, natomiast zwiększono liczbę godzin przedmiotów ogólnokształcących, a jednocześnie liczba godzin innych przedmiotów zawodowych była wyŝsza łącznie o sześć w stosunku do programu (wobec 400 godzin przedmiotów zawodowych przewidzianych w programie i 414 godzin 5 przewidzianych dla technikum uzupełniającego w załączniku nr 40 do ww. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych). Jak wyjaśnił ówczesny Dyrektor Centrum zmian dokonano w celu lepszego przygotowania słuchaczy do matury; prawidłowe udzielanie zwolnień z obowiązku odbycia praktyk zawodowych. Równocześnie NIK wskazuje na nieprawidłowości, stwierdzone w zakresie kształcenia w formach szkolnych, a mianowicie: przyjmowanie do klas pierwszych szkół funkcjonujących w ramach CKU osób, które nie legitymowały się zaświadczeniami lekarskimi o braku przeciwwskazań do nauki zawodu. Zgodnie z 7 ust. 4 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych 6, kandydaci ubiegający 2 Dz.U. Nr 155, poz.1288, ze zm. 3 Dz.U. Nr 15, poz.142, ze zm. 4 Skontrolowano 6 oddziałów kończących naukę w CKU w roku 2007/2008 5 A zatem wymiar nieprawidłowości wyniósł w odniesieniu do tego oddziału 3,25% (13 niezrealizowanych godzin z poszczególnych przedmiotów zawodowych wobec 400 godzin, wynikających z ww. rozporządzenia). 6 Dz.U. Nr 26, poz. 232. 3
się o przyjęcie do klasy pierwszej lub na semestr pierwszy szkoły ponadgimnazjalnej, prowadzącej kształcenie zawodowe, powinni posiadać zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kształcenia w określonym zawodzie. Stwierdzono, Ŝe w aktach osobowych słuchaczy, którzy rozpoczęli naukę od roku szkolnego 2007/2008, nie było takich zaświadczeń prawie u wszystkich (zaświadczenia przedłoŝyło 0,7 % słuchaczy), natomiast w aktach osobowych słuchaczy, którzy rozpoczęli naukę od roku szkolnego 2008/2009, nie było takich zaświadczeń w 59 % przypadków. Zaznaczyć naleŝy, Ŝe CKU w roku szkolnym 2007/2008 weryfikowało brak przeciwwskazań zdrowotnych do nauki zawodu dopiero na etapie kierowania słuchaczy na praktyki zawodowe. Weryfikacja ta jednak nie była naleŝyta, bowiem w przypadku dwojga słuchaczy, uczących się zawodu technik budownictwa, zaświadczenia lekarskie potwierdzały zdolność do pracy w handlu. W roku szkolnym 2008/2009, przed rozpoczęciem kontroli, CKU podjęło równieŝ działania mające na celu weryfikację, czy stan zdrowia słuchaczy pozwalał im na naukę wybranych przez nich zawodów. Do czasu zakończenia kontroli weryfikacja nie została ukończona. Jak zapewnił Dyrektor CKU, w przyszłości wprowadzony zostanie prawidłowy sposób gromadzenia tych dokumentów. przyjmowanie do klas pierwszych 3-letniego technikum uzupełniającego, kształcącego w zawodach technik mechanik, technik budownictwa i technik handlowiec, osób niespełniających kryteriów przyjęcia do danego oddziału tego technikum, wynikających z programów nauczania lub podstaw programowych 7 ; W roku szkolnym 2007/2008 odsetek słuchaczy niespełniających kryteriów, określonych w ww. podstawach i programach, w objętej badaniem populacji uczniów klas pierwszych technikum uzupełniającego, wyniósł 23 %, a w roku szkolnym 2008/2009 16 % 8. Na przykład, na kierunek technik budownictwa przyjmowano osoby o wyuczonym (w zasadniczej szkole zawodowej) zawodzie stolarz albo piekarz. 7 Dla zawodów technik mechanik i technik budownictwa podstawy programowe kształcenia w ww. zawodach, przewidywały w przypadku nauki w technikum uzupełniającym podbudowę w postaci odbytej nauki w zasadniczych szkołach zawodowych w następujących zawodach: - dla zawodu technik budownictwa: zawody murarz, betoniarz-zbrojarz, malarz-tapeciarz, posadzkarz, dekarz, technolog robót wykończeniowych w budownictwie, monter konstrukcji budowlanych; - dla zawodu technik mechanik: wszystkie zawody z branŝy mechanicznej, Dla zawodu technik handlowiec zarówno podstawy programowe, jak i program wymagały od osoby ubiegającej się o przyjęcie do technikum uzupełniającego, zawodu sprzedawca. 8 W objętej badaniem populacji słuchaczy ww. technikum odsetek osób, nieposiadających zawodów wyuczonych, uprawniających do nauki danego zawodu technika w technikum uzupełniającym, kształtował się następująco: 4
PowyŜsze działania Dyrektor wyjaśnił chęcią pomocy w zmianie zawodu słuchaczom, w sytuacji gdy brak było techników uzupełniających dla niektórych kierunków nauczanych w zasadniczych szkołach zawodowych, potrzebą uniknięcia powtarzania przez słuchacza przedmiotów ogólnokształcących (co wystąpiłoby w przypadku przyjęcia słuchacza do technikum czteroletniego) oraz podobnym postępowaniem innych szkół, względnie placówek. organizowanie kształcenia, w grupach zajęciowych przekraczających dopuszczalną liczebność, na zajęciach z języków obcych i niektórych przedmiotów zawodowych (stanowiły one średnio 34,8 % zajęć 9, na których podział na grupy był obowiązkowy, zgodnie z 6 ust. 1 ww. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych). Według wyjaśnień Dyrektora, brak podziału na grupy spowodowany był m.in. niską frekwencją słuchaczy (mimo nominalnej liczby słuchaczy w danym oddziale, uzasadniającej podział na grupy), powodującą nieopłacalność ww. podziału. Wystąpiły równieŝ przypadki oddziałów, gdzie liczebność na początku roku szkolnego nie uzasadniała podziału na grupy, a dopiero w ciągu roku szkolnego liczebność ta uległa zwiększeniu i przekroczyła poziom uzasadniający podział na grupy. Biorąc pod uwagę fakt, Ŝe CKU korzysta z budynku wspólnie z zespołem szkół dla młodzieŝy - Państwowe Szkoły Budownictwa, który kształci swoich uczniów do godz.15.25, NIK przyjmuje wyjaśnienia, Ŝe z powodu ograniczonych moŝliwości lokalowych jedno pomieszczenie spełniało funkcję kilku pracowni a takŝe, Ŝe część niezbędnego wyposaŝenia gromadzona jest w pracowniach na czas zajęć. NIK zwraca jednak uwagę, Ŝe wyposaŝenie, słuŝące do nauki zawodu, nie w pełni pokrywało się z zalecanym przez podstawy programowe kształcenia w poszczególnych zawodach, nauczanych w CKU. Jak wyjaśnił Dyrektor CKU, istotną przyczyną tego stanu rzeczy były wysokie ceny niektórych składników zalecanego wyposaŝenia. Ponadto NIK zwraca uwagę, Ŝe w roku szkolnym 2006/2007 do egzaminu zawodowego przystąpiło 195 słuchaczy, spośród 213 absolwentów szkół zawodowych dla a) odnośnie osób, które rozpoczęły naukę w technikum uzupełniającym w roku szkolnym 2007/2008: dla zawodu technik budownictwa 31%, dla zawodu technik mechanik 11%, dla obu ww. zawodów łącznie 23%; b) odnośnie osób, które rozpoczęły naukę w technikum uzupełniającym w roku szkolnym 2008/2009: dla zawodu technik budownictwa 27%, dla zawodu technik mechanik 8%, dla zawodu technik handlowiec 3%, dla ww. 3 zawodów łącznie 16%. 9 Liczba oznacza średni udział godzin zajęć, przeprowadzonych bez podziału na grupy, w populacji godzin, na których podział na grupy był obowiązkowy, w II semestrze roku szkolnego 2007/2008 i w I semestrze roku szkolnego 2008/2009 do końca października, na wydziałach wieczorowym i zaocznym. 5
dorosłych, a zdało 54 osób, tj. 27,7 % zdających i 25,4 % ogółu absolwentów. Znacznie lepsze wyniki uzyskano w roku szkolnym 2007/2008, w którym ww. wskaźniki zdawalności ukształtowały się na poziomie 38,7 % zdających i 34,8 % absolwentów. Pan Dyrektor wyjaśnił, Ŝe gwałtowne pogorszenie się wyników ww. egzaminu, w przypadku absolwentów kierunku technik ekonomista w roku szkolnym 2007/2008, dotyczące większej liczby szkół i placówek, mogło być związane ze sposobem przeprowadzenia egzaminu. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi, NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o: 1) Zapewnienie egzekwowania od kandydatów na słuchaczy CKU obowiązku posiadania zaświadczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do nauki zawodu w trakcie ich rekrutacji do szkół zawodowych. 2) Przyjmowanie do 3-letniego technikum uzupełniającego osób spełniających kryteria przyjęcia. 3) Dokonywanie podziału na grupy zajęciowe w wymaganych przypadkach. 4) Podjęcie działań w celu sukcesywnego uzupełniania wyposaŝenia. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana Dyrektora, w terminie 15 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczyn niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, przysługuje Panu prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NIK w Katowicach umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK.. 6