1. Regulacje obowiązujące do 30 czerwca 2015 r. Zasadą jest, że VAT od sprzedaży towarów czy usług rozlicza sprzedawca. Jednak w przypadku sprzedaży niektórych towarów ustawodawca przewidział szczególne zasady rozliczania VAT należnego, polegające na przeniesieniu obowiązku rozliczenia VAT z tytułu dostawy towaru ze sprzedawcy na nabywcę, który staje się również podmiotem uprawnionym do odliczenia podatku naliczonego od tej transakcji. Mechanizm ten ma zastosowanie do towarów wskazanych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT oraz w razie łącznego spełnienia poniższych przesłanek wynikających z art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy: a) dokonującym dostawy jest podatnik, o którym mowa w art. 15, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 (ze względu na wartość nieprzekraczającą kwoty 150.000 zł), b) nabywcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, c) dostawa nie jest objęta zwolnieniem, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2 (przewidzianym dla towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej z VAT, od nabycia/importu/wytworzenia których podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego). W przypadku zaistnienia ww. warunków dostawca towaru jest zwolniony z obowiązku odprowadzenia podatku należnego z tego tytułu do urzędu skarbowego. Nie oznacza to jednak, że dostawca ten nie musi wykazać dokonanej sprzedaży w deklaracji VAT - wykazuje ją w poz. 31 jako dostawę towarów, dla których podatnikiem jest nabywca. Sprzedawca podaje jedynie wartość netto ww. dostawy w deklaracji za ten okres, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu tej dostawy. Ponadto jest on zobowiązany do wystawienia faktury z dodatkową informacją: "odwrotne obciążenie" (art. 106e ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT), niezawierającej stawki i kwoty podatku (art. 106e ust. 4 pkt 1 ustawy). Nabywca towarów objętych odwrotnym obciążeniem rozlicza podatek należny z tytułu dokonanej dostawy towarów, wykazując w poz. 31 i 32 deklaracji VAT wartość netto dostawy i wysokość podatku należnego. Zaś przy odliczeniu podatku naliczonego związanego z tą dostawą towarów (w tym przypadku kwotę podatku naliczonego stanowi kwota podatku należnego, o czym mowa w art. 86 ust. 2 pkt 4 lit. b) ustawy) ma zastosowanie art. 86 ust. 10 i art. 86 ust. 10b pkt 3 ustawy o VAT. Zgodnie z treścią art. 86 ust. 10 ustawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy w odniesieniu do danej transakcji. Z tym, że w przypadku dostawy towarów, dla której zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 7 podatnikiem jest ich nabywca, prawo do odliczenia podatku naliczonego powstaje, pod warunkiem, że podatnik uwzględni kwotę podatku należnego z tytułu tej transakcji w deklaracji podatkowej, w której jest on obowiązany rozliczyć ten podatek. 2. Towary objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia Nowelizacja zmodyfikowała brzmienie załącznika nr 11 do ustawy o VAT, zawierającego katalog towarów, wobec których stosuje się mechanizm odwrotnego obciążenia w rozliczeniach podatku VAT. I tak w załączniku nr 11 do ustawy zostały dodane: a) po poz. 21 dodaje się poz. 21a w brzmieniu: "21a 24.33.20.0 Arkusze żeberkowane ze stali niestopowej" b) po poz. 22 dodaje się poz. 22a-22g w brzmieniu: Złoto nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku - wyłącznie złoto o próbie 325 tysięcznych lub większej, z "22a ex 24.41.20.0 wyłączeniem złota inwestycyjnego w rozumieniu art. 121 ustawy, z zastrzeżeniem poz. 22b 22b bez względu na Złoto inwestycyjne w rozumieniu art. 121 ustawy 1
symbol PKWiU 22c ex 24.41.50.0 22d 24.42.11.0 22e 24.43.11.0 22f 24.43.12.0 22g 24.43.13.0 Metale nieszlachetne platerowane srebrem oraz metale nieszlachetne, srebro lub złoto, platerowane platyną, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu - wyłącznie złoto o próbie 325 tysięcznych lub większej, platerowane platyną, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu Aluminium nieobrobione plastycznie Ołów nieobrobiony plastycznie Cynk nieobrobiony plastycznie Cyna nieobrobiona plastycznie" c) po poz. 27 dodaje się poz. 27a w brzmieniu: "27a 24.45.11.0 Nikiel nieobrobiony plastycznie" d) po poz. 28 dodaje się poz. 28a-28d w brzmieniu: "28a ex 26.20.11.0 28b ex 26.30.22.0 28c ex 26.40.60.0 28d ex 32.12.13.0 Przenośne maszyny do automatycznego przetwarzania danych, o masie <= 10 kg, takie jak: laptopy i notebooki; komputery kieszonkowe (np. notesy komputerowe) i podobne - wyłącznie komputery przenośne, takie jak: tablety, notebooki, laptopy Telefony dla sieci komórkowych lub dla innych sieci bezprzewodowych - wyłącznie telefony komórkowe, w tym smartfony Konsole do gier wideo (w rodzaju stosowanych z odbiornikiem telewizyjnym lub samodzielnym ekranem) i pozostałe urządzenia do gier zręcznościowych lub hazardowych z elektronicznym wyświetlaczem - z wyłączeniem części i akcesoriów Biżuteria i jej części oraz pozostałe wyroby jubilerskie i ich części, ze złota i srebra lub platerowane metalem szlachetnym - wyłącznie części biżuterii i części pozostałych wyrobów jubilerskich ze złota o próbie 325 tysięcznych lub większej, tj. niewykończone lub niekompletne wyroby jubilerskie i wyraźne części biżuterii, w tym pokrywane lub platerowane metalem szlachetnym" Zawężenie stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia do czynnych podatników VAT Zgodnie z nowym art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT, podatnikami będą również podmioty nabywające towary wymienione w załączniku nr 11 do ustawy, z zastrzeżeniem ust. 1c, jeżeli łącznie spełnione będą trzy warunki: a) dokonującym ich dostawy będzie podatnik, o którym mowa w art. 15, u którego sprzedaż nie będzie zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9, b) nabywcą będzie podatnik, o którym mowa w art. 15, zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, c) dostawa nie będzie objęta zwolnieniem, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2 lub art. 122. W przypadku gdy nabywcą ww. towarów będzie podatnik objęty zwolnieniem od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT, jak również wykonujący wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3 ustawy o VAT, to rozliczenie tej transakcji dokonywane będzie przez sprzedawcę na zasadach ogólnych. Obecnie transakcję taką rozlicza nabywca, który musi odprowadzić podatek należny nie mając jednocześnie prawa do odliczenia podatku naliczonego. Mechanizm odwrotnego obciążenia stosowany będzie tylko do sytuacji, gdy nabywcą tych towarów będzie 2
podatnik VAT czynny. Nie będzie już obowiązku wystawiania faktur z odwrotnym obciążenie w stosunku do podatników zwolnionych, tacy jak np. lekarze, czy inni przedsiębiorcy korzystający ze zwolnienia ze względu na obrót. Także Rolnicy ryczałtowi nie będą już podlegali pod regulacje dotyczące odwrotnego obciążenia, które nakładały wystawiania w stosunku do nich faktur z odwrotnym obciążenie. Ograniczenie kwotowe w stosowaniu mechanizmu odwrotnego obciążenia W przypadku sprzedaży towarów wymienionych w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy, tj. laptopów, komputerów, telefonów, w tym - smartfonów, konsoli do gier wideo, itp. mechanizm odwrotnego obciążenia będzie stosowany tylko wówczas, gdy łączna wartość towarów w ramach jednolitej gospodarczo transakcji przekroczy 20.000 zł netto (art. 17 ust. 1c ustawy). Za jednolitą gospodarczo transakcję uznawać się będzie transakcję objętą umową, bez względu na to, ile dostaw będzie realizowanych w ramach tej umowy, nawet jeżeli będą one dokonane na podstawie odrębnych zamówień i wystawionych faktur. Za taką transakcję będzie się również uznawało transakcję obejmującą więcej niż jedną umowę, jeżeli okoliczności towarzyszące tej transakcji lub warunki, na jakich została ona zrealizowana, będą odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie elektroniką. Przykład Załóżmy, że w lipcu 2015 r. podatnik VAT czynny zamówi dostawę tabletów w dziesięciu odrębnie fakturowanych transzach, z których każda obejmować będzie 5 sztuk o wartości netto 500 zł za sztukę. Ponieważ łączna wartość dostarczonych towarów wyniesie 25.000 zł (5 szt. 500 zł 10), zastosowanie znajdzie mechanizm odwrotnego obciążenia (VAT będzie musiał zatem rozliczyć nabywca). W nowych regulacjach ustalono także, iż obniżenie wartości dostaw dokonywanych w ramach jednolitej transakcji gospodarczej (np. w przypadku udzielenia rabatu, w wyniku którego wartość transakcji ulegnie zmniejszeniu do kwoty niższej niż 20.000 zł) nie wpłynie na określenie podatnika obowiązanego do rozliczenia podatku od takiej transakcji. 3. Odpowiedzialność solidarna przy sprzedaży towarów wrażliwych Na podstawie obowiązujących obecnie przepisów nabywca wyłączony jest z odpowiedzialności solidarnej jeżeli nabył towary od podmiotu wymienionego na dzień dokonania dostawy towarów w prowadzonym przez Ministra Finansów w formie elektronicznej i opublikowanym w Biuletynie Informacji Publicznej wykazie podmiotów, które złożyły kaucję gwarancyjną. Wysokość złożonej kaucji odpowiadać musi co najmniej jednej piątej kwoty podatku należnego przypadającej na dostawy towarów dokonane w danym miesiącu na rzecz danego podatnika lub wynosić co najmniej 3.000.000 zł. Od 1 lipca 2015 r. ustawodawca zróżnicował wysokość kaucji gwarancyjnej w zależności od tego, czy podatnik dostarcza paliwa, czy inne wrażliwe towary. Podniesiono minimalną i maksymalną wysokość kaucji gwarancyjnej dla podatników dostarczających paliwa odpowiednio do 1.000.000 zł i 10.000.000 zł. Nowelizacja ustawy rozszerzyła także listę towarów objętych odpowiedzialnością solidarną, m.in. o srebro i platynę w postaci surowca lub półproduktu, aparaty fotograficzne cyfrowe i kamery cyfrowe, atrament do pisania, tusz kreślarski, części i akcesoria do fotokopiarek. 4. Informacje podsumowujące w obrocie krajowym Wśród nowych uregulowań wprowadzonych omawianą ustawą na szczególną uwagę zasługują przepisy zobowiązujące sprzedawców do składania naczelnikowi urzędu skarbowego informacji podsumowujących 3
w obrocie krajowym, zawierających zbiorcze informacje o dokonanych przez nich transakcjach objętych odwrotnym obciążeniem, z tytułu których podatek powinien rozliczyć nabywca. Informacje te mają być składane za okresy rozliczeniowe, w których powstanie obowiązek podatkowy, w terminach przewidzianych dla złożenia przez podatnika deklaracji podatkowych, o których mowa w art. 99 ust. 1 3 ustawy o VAT. Informacje podsumowujące w obrocie krajowym, analogicznie jak deklaracje dla podatku od towarów i usług, będą mogły być składane za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Wzór informacji podsumowującej w obrocie krajowym druk VAT-27 będzie zawierał dane nt.: 1. podatnika składającego informację podsumowującą w obrocie krajowym (dane identyfikacyjne); 2. dokonanych transakcji (tj. nazwę lub nazwiska i imię, identyfikator podatkowy NIP nabywcy oraz kwotę transakcji w zł, która obejmuje łączną wartość dostaw towarów oraz świadczonych usług, dla których podatnikiem jest nabywca zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 7 i 8 ustawy o VAT). Zostanie również wprowadzony wzór korekty informacji podsumowującej o dokonanych transakcjach w obrocie krajowym (VAT-27K). Korektę informacji podatnicy będą mieli obowiązek złożyć jeżeli dane zawarte we wcześniej złożonej informacji podsumowującej VAT-27 będą wymagać korekty. Ministerstwo Finansów przygotowało projekt rozporządzenia z 27 kwietnia 2015 r. w sprawie wzoru informacji podsumowującej w obrocie krajowym, który dostępny jest na stronie internetowej http://legislacja.rcl.gov.pl. Projektowany wzór "Informacji podsumowującej/korekty informacji podsumowującej w obrocie krajowym" (VAT-27), zawiera m.in.: nazwę lub imię i nazwisko podatnika składającego informację podsumowującą w obrocie krajowym oraz jego numer identyfikacji podatkowej, informacje o dokonanych transakcjach, tj. nazwę lub imię i nazwisko oraz numer identyfikacji podatkowej podatnika nabywającego towary lub usługi, łączną wartość dostaw towarów oraz świadczonych usług, dla których podatnikiem jest nabywca - w odniesieniu do poszczególnych kontrahentów. We wzorze zawarto także informację o możliwości składania przez podatnika formularza VAT-27 za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Projektowane rozporządzenie ma wejść w życie 1 lipca 2015 r., a wzór określony w załączniku (VAT-27) będzie stosowany począwszy od rozliczenia za okresy rozliczeniowe następujące po drugim kwartale 2015 r. 5. Odliczenia VAT od paliwa przy samochodach osobowych Podatnicy będą mogli korzystać z prawa do odliczania 50% wydatków na paliwo wykorzystywane do samochodów osobowych użytkowanych do celów mieszanych, czyli na potrzeby działalności gospodarczej i do celów prywatnych. Od tego dnia przestanie bowiem obowiązywać czasowo wprowadzony zakaz odliczania VAT od ww. wydatków. 6. Sprzęt przeciwpożarowy 1 stycznia 2016r. Najnowsza nowelizacja od 1 stycznia 2016 r. wprowadza także 23% stawkę VAT na sprzęt przeciwpożarowy. Obecnie na ten sprzęt obowiązuje 8% stawka VAT. Jednak Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał w tej sprawie wyrok, w którym stwierdził, że Polska powinna stosować stawkę podstawową. Tym samym usunięte zostanie z załącznika nr 3 (wykaz towarów i usług, opodatkowanych stawką podatku w wysokości 8%) ustawy o VAT uchyla się poz. 129-134 "Towary przeznaczone na cele ochrony przeciwpożarowej" 4
7. Przepisy przejściowe W art. 3 i 4 ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo zamówień publicznych wprowadzono także przepisy przejściowe w zakresie rozliczeń transakcji objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia, na mocy których m.in.: w przypadku uiszczenia przed dniem 1 lipca 2015 r. całości lub części zapłaty na poczet dostawy towarów, która od dnia 1 lipca 2015 r. nie będzie objęta już mechanizmem odwrotnego obciążenia (np. sprzedaż na rzecz podatnika zwolnionego z VAT) - dostawa towarów dokonana od tego dnia - podobnie jak wniesiona zaliczka - objęta będzie mechanizmem odwrotnego obciążenia, w przypadku zaliczek uiszczonych przed 1 lipca 2015 r. na poczet dostawy towarów, która od dnia 1 lipca będzie objęta mechanizmem odwrotnego obciążenia (np. złoto w postaci surowca lub półproduktu) - należy dokonać korekty (tj. na bieżąco - czyli w deklaracji za okres rozliczeniowy, w którym miała miejsce dostawa) rozliczenia tej zaliczki i objęcie jej mechanizmem odwrotnego obciążenia. Z poważaniem Piotr Beszterda 5