COURTESY TRANSLATION OF SWD(2013) 446 FINAL

KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia XXX r. [ ](2013) XXX draft DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI Wytyczne dotyczące dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE Artykuł 6: Dokonywanie zakupów przez instytucje publiczne COURTESY TRANSLATION OF SWD(2013) 446 FINAL PL PL

SPIS TREŚCI A. Wprowadzenie... 2 B. Kontekst prawny i polityczny... 3 C. Zakres obowiązków... 4 C1. Instytucje rządowe... 4 C2. Przedmioty zamówienia objęte zakresem stosowania... 5 C3. Progi... 9 D. Proces udzielania zamówień... 10 D1. Warunki... 10 D2. Wniosek... 13 1

ARTYKUŁ 6: DOKONYWANIE ZAKUPÓW PRZEZ INSTYTUCJE PUBLICZNE A. WPROWADZENIE 1. Artykuł 6 dyrektywy 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej 1 (dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej, zwana dalej dyrektywą EED lub dyrektywą ) zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia, aby instytucje rządowe nabywały jedynie produkty, usługi i budynki o bardzo dobrej charakterystyce energetycznej. W dyrektywie wskazuje się, jakie to są przedmioty zamówienia oraz jaką charakterystykę energetyczną muszą osiągnąć, poprzez odniesienie do kryteriów określonych w szeregu środków legislacyjnych UE, takich jak dyrektywa 2010/30/UE 2 w sprawie etykietowania energetycznego oraz dyrektywa 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (zwana dalej dyrektywą EPBD ) 3. Obowiązek ten jest obwarowany szeregiem warunków określonych w art. 6 ust. 1 i ma zastosowanie wyłącznie do zamówień o wartości na poziomie lub powyżej kwot progowych określonych w art. 7 dyrektywy 2004/18/WE w sprawie zamówień publicznych 4. W art. 6 zawarte są również przepisy szczegółowe dotyczące zamówień sił zbrojnych, wspomagania instytucji publicznych na szczeblu regionalnym i lokalnym, zachęcania do stosowania umów o poprawę efektywności energetycznej oraz dokonywania zakupów pakietów produktów. Celem niniejszego dokumentu jest udzielenie pomocy państwom członkowskim we wdrażaniu art. 6 poprzez omówienie następujących kwestii: związek między art. 6 i dyrektywą w sprawie zamówień publicznych oraz porównanie tych przepisów z innymi przepisami UE dotyczącymi zamówień uwzględniających efektywność energetyczną; zakres stosowania art. 6 pod względem stron zobowiązanych, przedmiotów zamówienia oraz umów, do których artykuł ten ma zastosowanie; uwzględnienie przepisów art. 6 w procesie udzielania zamówień. Celem niniejszego dokumentu jest zapewnienie państwom członkowskim wytycznych dotyczących stosowania art. 6 dyrektywy EED. Dokument wyraża poglądy służb Komisji, nie zmienia on skutków prawnych dyrektywy i pozostaje bez uszczerbku dla wiążącej interpretacji art. 6 określonej przez Trybunał Sprawiedliwości. 1 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2010/8/WE i 2006/32/WE, Dz.U L 315 z 14.11.2012, s. 1. 2 Dyrektywa 2010/30/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zużycia energii oraz innych zasobów przez produkty związane z energią, Dz.U. L 153 z 18.6.2010, s. 1. 3 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (wersja przekształcona), Dz.U. L 153 z 18.6.2010, s.13. 4 Dz.U. L 134 z 30.4.2004, s. 114-240. 2

B. KONTEKST PRAWNY I POLITYCZNY 2. Ogólne zasady mające zastosowanie do udzielania zamówień publicznych w sektorach innych niż sektory obrony, gospodarki wodnej, energii, transportu oraz sektor pocztowy są określone w dyrektywie w sprawie zamówień publicznych. 3. W dyrektywie w sprawie zamówień publicznych ustanawia się ramy określające sposoby przeprowadzania zamówień publicznych w celu zapewnienia przestrzegania zasad takich jak uczciwa konkurencja oraz uzyskanie najlepszej relacji jakości do ceny płaconej z pieniędzy podatników. Określenie wymaganego przedmiotu zamówienia pozostawia się przepisom szczegółowym, takim jak dyrektywa EED. Zasady zawarte w takich szczegółowych przepisach muszą być jednak zgodne z zasadami określonymi w ogólnych ramach udzielania zamówień. 4. W przypadku dyrektywy EED zasady uczciwego postępowania i uzyskania najlepszej relacji jakości do ceny zostają zapewnione poprzez fakt, że minimalne wymagania, które musi spełniać przedmiot zamówienia, są powszechnie dostępne/niezastrzeżone i wspólne oraz mają na celu minimalizację kosztów cyklu życia danych przedmiotów zamówienia. Kwestię tę omawia się bardziej szczegółowo w sekcji D niniejszego dokumentu. 5. Zbiór obowiązujących przepisów UE w zakresie zamówień uwzględniających efektywność energetyczną jest ugruntowany. Efektywność energetyczną uwzględnia się w procesie udzielania zamówień na różne sposoby. Zgodnie z dyrektywą 2009/33/WE 5 dotyczącą ekologicznie czystych pojazdów, instytucje i podmioty zamawiające muszą uwzględnić koszty eksploatacyjne dla cyklu użytkowania nabywanych pojazdów pod kątem szeregu czynników, w tym zużycia energii i emisji CO 2.. Musi się to odbywać poprzez określenie odpowiednich specyfikacji technicznych albo uwzględnienie tych aspektów w kryteriach udzielenia zamówienia. W przypadku ustalania wartości pieniężnej tych czynników w celu uwzględnienia ich w procesie dokonywania zakupów państwa członkowskie muszą stosować określoną metodykę oraz znormalizowane dane określone w dyrektywie. W celu udzielenia pomocy zamawiającym portal poświęcony pojazdom czystym ekologicznie 6 udostępnia narzędzie służące do obliczania kosztów eksploatacyjnych dla cyklu użytkowania. Dyrektywa w sprawie usług energetycznych (2006/32/WE) 7 zobowiązuje sektor publiczny do stosowania na zasadzie przykładowych wariantów umów o poprawę efektywności energetycznej lub zakupów energooszczędnych produktów, budynków i pojazdów w oparciu o analizę minimalnych kosztów cyklu eksploatacji. Państwom członkowskim pozostawia się określenie stosowanych poziomów efektywności i metod. Dyrektywa ta została uchylona wraz z wejściem w życie dyrektywy EED w dniu 4 grudnia 2012 r. 5 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/33/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania ekologicznie czystych i energooszczędnych pojazdów transportu drogowego, Dz.U. L 120 z 15.5.2009, s. 5-12 6 http://www.cleanvehicle.eu 7 Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/76/EWG, Dz.U. L 114 z 27.4.2006, s. 64-85. 3

Dyrektywa w sprawie etykietowania energetycznego (2010/30/UE) 8 nakłada na instytucje zamawiające obowiązek zamawiania jedynie produktów należących do najwyższej klasy efektywności energetycznej w przypadku, gdy takie produkty są objęte aktami delegowanymi wydanymi na podstawie tej dyrektywy. Przepis ten zostanie uchylony przez dyrektywę EED z dniem 5 czerwca 2014 r. W rozporządzeniu w sprawie Energy Star (106/2008/WE) 9 stosuje się to samo podejście, które stosuje się w art. 6 dyrektywy EED, tzn. instytucje rządowe muszą określić wymagania w zakresie efektywności energetycznej dotyczące zamówień publicznych na dostawy urządzeń biurowych zapewniające nie mniejszy poziom efektywności niż wymagania określone w programie Energy Star. W związku z tym w art. 6 dyrektywy EED nie wprowadza się nowego podejścia do zasad UE dotyczących zamówień uwzględniających efektywność energetyczną, a jedynie rozszerza się zakres obowiązków na dodatkowe przedmioty zamówienia. C. ZAKRES OBOWIĄZKÓW C1. Instytucje rządowe 6. Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 9 dyrektywy EED instytucje rządowe oznaczają wszelkie jednostki administracyjne, których właściwość obejmuje całe terytorium państwa członkowskiego. 7. Stosując tę definicję w praktyce, państwa członkowskie mogą korzystać z następujących źródeł: załącznika IV do dyrektywy w sprawie zamówień publicznych (2004/18/WE), który zawiera wykaz centralnych organów rządowych wszystkich państw członkowskich; danych dotyczących rachunków publicznych, które gromadzone są przez Eurostat na podstawie rozporządzenia Rady nr 479/2009/WE o stosowaniu Protokołu w sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu załączonego do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską 10. W wytycznych dotyczących rozporządzenia Rady (WE) nr 479/2009, ESA 95 11 (europejski systemem rachunków narodowych i regionalnych), w pkt S.1311 zawarta jest następująca definicja instytucji rządowych na poziomie centralnym : [ ] wszystkie ministerstwa i inne instytucje centralne, których kompetencje obejmują zwykle całe obszary gospodarcze, z 8 Dyrektywa 2010/30/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zużycia energii oraz innych zasobów przez produkty związane z energią, Dz.U. L 153 z 18.6.2010, s. 1. 9 Rozporządzenie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady nr 106/2008 z dnia 15 stycznia 2008 r. sprawie wspólnotowego programu znakowania efektywności energetycznej urządzeń biurowych (wersja przekształcona), Dz.U. L 39 z 13.2.2008, s. 1 7. 10 Dz.U. L 145 z 10.6.2009, s. 1 11 http://circa.europa.eu/irc/dsis/nfaccount/info/data/esa95/en/een00081.htm. 4

wyjątkiem zarządzania funduszami zabezpieczenia społecznego. Do podsektora S.1311 zaliczone są te instytucje nienastawione na przynoszenie dochodu, które podlegają kontroli i są głównie finansowane przez rząd oraz których kompetencje obejmują całe obszary gospodarcze.. 8. Definicja ta różni się od definicji zawartej w dyrektywie EED, gdyż ta ostatnia nie odnosi się wyraźnie do instytucji centralnych i nie wyłącza zarządzania funduszami zabezpieczenia społecznego. Państwa członkowskie mogłyby więc zasadniczo stosować wykaz centralnych organów rządowych sporządzony do celów rozporządzenia Rady (WE) nr 479/200912 jako podstawę do ustalenia, które instytucje objęte są zakresem stosowania art. 6 dyrektywy EED, z uwzględnieniem wspomnianych wyżej różnic. 9. W wytycznych Komisji do rozporządzenia Rady (WE) nr 479/2009 wyjaśnia się, że instytucje rządowe na poziomie centralnym to instytucje nienastawione na przynoszenie dochodu, które podlegają kontroli i są głównie finansowane przez rząd oraz których kompetencje obejmują cały obszar gospodarczy. Instytucje rządowe na poziomie centralnym nie ograniczają się więc do ministerstw, lecz obejmują jednostki, które są od nich bezpośrednio zależne pod względem zwierzchnictwa (tj. nie są w pełni autonomiczne) i finansowania. W rozporządzeniu Rady (WE) nr 479/2009 i towarzyszących mu wytycznych określa się kryteria możliwe do zastosowania przez państwa członkowskie w celu ustalenia zakresu instytucji rządowych na poziomie centralnym w kontekście dyrektywy EED, lecz w żadnym razie nie są to kryteria wiążące, gdyż dyrektywa EED nie zawiera odniesienia do tego rozporządzenia ani do załącznika IV do dyrektywy w sprawie zamówień publicznych w kontekście definicji instytucji rządowych. 10. Państwa członkowskie, określając zakres przedmiotowego obowiązku, powinny uwzględnić motyw 17 dyrektywy EED, który stanowi, że [ ] obowiązek renowacji powierzchni pomieszczeń w budynkach instytucji rządowych dotyczy jednostek administracyjnych, których właściwość rozciąga się na całe terytorium państwa członkowskiego. Jeżeli w danym państwie członkowskim i w przypadku danego uprawnienia nie istnieje odpowiednia jednostka administracyjna, której właściwość obejmowałaby całe terytorium państwa, obowiązek ten powinien dotyczyć tych jednostek administracyjnych, których właściwość łącznie obejmuje całe terytorium państwa. Motyw ten uwzględnia federalną strukturę niektórych państw członkowskich i dotyczy państw członkowskich, w których w odniesieniu do określonych uprawnień (takich jak uprawnienia w dziedzinie zdrowia czy edukacji) nie istnieją centralne organy rządowe, które sprawowałyby kontrolę lub zapewniały główne źródło finansowania. C2. Przedmioty zamówienia objęte zakresem stosowania 11. Przedmioty zamówienia objęte przepisami wymienionymi w załączniku III do dyrektywy EED zostały określone poniżej. Wykaz ten, z wyłączeniem opon i budynków, nie jest stały ani wyczerpujący, gdyż w przyszłości przedstawione zostaną wnioski dotyczące środków wykonawczych obejmujących dodatkowe pozycje. Przepisy wykonawcze dotyczące systemu etykietowania energetycznego określone w dyrektywie 2010/30/UE 12 http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:l:2009:145:0001:0009:pl:pdf. 5

12. Środki wykonawcze dyrektywy w sprawie etykietowania energetycznego są aktami delegowanymi w rozumieniu art. 290 TFUE, przyjmowanymi przez Komisję, jeżeli Parlament Europejski i Rada nie wniosą sprzeciwu. 13. W przypadku niżej wymienionych produktów państwa członkowskie będą musiały dokonywać zakupów wyłącznie tych produktów, które należą do najwyższej klasy efektywności energetycznej, uwzględniając potrzebę zapewnienia wystarczającej konkurencji: zmywarki do naczyń dla gospodarstw domowych (rozporządzenie (UE) nr 1059/2010); urządzenia chłodnicze dla gospodarstw domowych (rozporządzenie (UE) nr 1060/2010); pralki dla gospodarstw domowych (rozporządzenie (UE) nr 1061/2010); telewizory (rozporządzenie (UE) nr 1062/2010); klimatyzatory (rozporządzenie (UE) nr 626/2011); suszarki bębnowe dla gospodarstw domowych (rozporządzenie (UE) nr 392/2012); lampy elektryczne i oprawy oświetleniowe (rozporządzenie (UE) nr 874/2012). 14. Zgodnie z art. 6 ust. 4 dyrektywy EED, przy zakupie pakietu produktów, objętego jako całość aktem delegowanym przyjętym na podstawie dyrektywy 2010/30/UE, państwa członkowskie mogą wymagać, aby łączna efektywność energetyczna była uznawana za ważniejszą niż efektywność energetyczna poszczególnych produktów pakietu, poprzez zakup pakietu produktów, który jest zgodny z kryteriami najwyższej klasy efektywności energetycznej. 15. Obecnie nie istnieją zasady dotyczące etykietowania pakietów produktów. W najbliższej przyszłości oczekuje się wprowadzenia środków wykonawczych dotyczących etykietowania energetycznego dla pakietów produktów w odniesieniu do ogrzewaczy i systemów oświetleniowych. Na przykład zamawiający dokonujący zakupu pakietu systemów oświetleniowych obejmującego lampy, sterowniki, stateczniki i oprawy oświetleniowe mogliby wymagać, aby lampy posiadały klasę B, pod warunkiem że cały pakiet osiągnie najwyższą klasę (A+ i powyżej). Środki wykonawcze dotyczące ekoprojektu określone w dyrektywie 2009/125/WE 16. Środki wykonawcze określone w dyrektywie dotyczącej ekoprojektu 13 są obecnie przedmiotem procedury komitetowej i zostaną przyjęte przez Komisję po głosowaniu przeprowadzonym w komitecie regulacyjnym złożonym z przedstawicieli państw członkowskich oraz poddaniu ich następnie kontroli Parlamentu Europejskiego i Rady. 17. W przypadku produktów objętych zakresem środka wykonawczego dotyczącego ekoprojektu instytucje rządowe mogą dokonywać zakupu wyłącznie produktów, które spełniają wymogi poziomów referencyjnych efektywności energetycznej określonych w danym środku wykonawczym. Powyższy wymóg ma zastosowanie jedynie do produktów nieobjętych 13 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią (wersja przekształcona), Dz.U. L 285 z 31.10.2009, s. 10. 6

środkami wykonawczymi do dyrektywy w sprawie etykietowania energetycznego. Dodatkowo powyższy wymóg ma zastosowanie jedynie w przypadku rozporządzeń wykonawczych dotyczących ekoprojektu przyjętych po wejściu w życie dyrektywy EED. Jak dotychczas odpowiedni wykaz obejmuje rozporządzenie Komisji (UE) nr 1194/2012, które ustanawia wymogi dotyczące ekoprojektu dla lamp kierunkowych, lamp z diodami elektroluminescencyjnymi i powiązanego wyposażenia, oraz rozporządzenie Komisji (UE) nr 617/2013, które ustanawia wymogi dotyczące ekoprojektu dla komputerów i serwerów. Energy Star 18. Specyfikacje Energy Star zawarte są w załączniku C do umowy Energy Star między UE a USA14. Należy jednak zauważyć, że ponieważ oznaczenie Energy Star ma charakter dobrowolny dyrektywa EED nie wymaga, aby w odniesieniu do sprzętu biurowego nabywanego w ramach zamówienia publicznego stosowano oznakowanie Energy Star, lecz jedynie aby energooszczędność była nie mniejsza niż poziomy wskazane w odpowiednich specyfikacjach Energy Star. Nowe specyfikacje produktu mają być dodane w 2013 r. 19. Przyjęcie środków wykonawczych dotyczących ekoprojektu dla produktów objętych umową Energy Star planuje się na rok 2013. Powstaje zatem pytanie o to, którą z dwóch zasad państwa członkowskie powinny stosować jako podstawę przy przeprowadzaniu postępowań o udzielenie zamówienia publicznego. Ponieważ dyrektywa EED nie reguluje szczegółowo tej kwestii, należy ją uwzględnić w środkach wykonawczych dotyczących ekoprojektu dla konkretnych produktów lub poprzez horyzontalny środek wykonawczy dotyczący ekoprojektu regulujący tę konkretną kwestię. Opony 20. Instytucje rządowe będą mogły nabywać jedynie opony, które osiągają najwyższą klasę efektywności paliwowej zgodnie z definicją podaną w rozporządzeniu (WE) nr 1222/2009 15 w sprawie etykietowania opon pod kątem efektywności paliwowej i innych zasadniczych parametrów. W załączniku III do dyrektywy EED wskazuje się, że wymóg ten nie zakazuje instytucjom publicznym nabywania opon o najwyższej klasie przyczepności na mokrej nawierzchni lub zewnętrznego hałasu toczenia, w przypadku gdy jest to uzasadnione względami bezpieczeństwa lub zdrowia publicznego. Art. 6 dyrektywy EED nie ma zastosowania do rodzajów opon wyłączonych z zakresu stosowania rozporządzenia (WE) nr 1222/2009 na mocy art. 2 tego rozporządzenia (np. opon bieżnikowanych). Usługi 21. Ponieważ dyrektywa EED nie definiuje pojęcia zamówienie na usługi, jako punkt odniesienia należy zastosować odpowiednie definicje z dyrektywy w sprawie zamówień publicznych. Zamówienia publiczne na usługi są zdefiniowane w art. 1 ust. 2 lit. d) dyrektywy w sprawie zamówień publicznych, a przedmiotowe usługi są wymienione w załączniku II do tej dyrektywy. Jest to konieczne w celu odróżnienia zamówień publicznych 14 Umowa między rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki a Unią Europejską w sprawie koordynacji programów znakowania efektywności energetycznej urządzeń biurowych, Dz.U. L 63 z 6.3.2013, s. 7. 15 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1222/2009 z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie etykietowania opon pod kątem efektywności paliwowej i innych zasadniczych parametrów, Dz.U. L 342 z 22.12.2009, s. 46 58. 7

na usługi od zamówień publicznych na roboty budowlane, które nie są objęte zakresem stosowania art. 6 dyrektywy EED. 22. Instytucje rządowe będą musiały uwzględniać w postępowaniach o udzielenie zamówienia na usługi obowiązek stosowania przez usługodawców jedynie produktów spełniających wymogi określone w lit. a) d) załącznika III do dyrektywy EED w trakcie świadczenia przedmiotowych usług. Powyższy wymóg ma zastosowanie wyłącznie do nowych produktów nabywanych przez usługodawców częściowo lub w całości na potrzeby świadczenia danej usługi. Na przykład zamawiający, który nabywa usługi IT, nie będzie musiał wymagać, aby dostawcy usług modernizowali wszystkie swoje urządzenia w celu osiągnięcia poziomów Energy Star, lecz jedynie aby nowe urządzenia, które będą oni nabywali do celów świadczenia danej usługi, osiągały te poziomy. 23. Dokumenty dotyczące zamówienia (takie jak ogłoszenia o zamówieniu, specyfikacja zamówienia lub dokumenty dodatkowe) powinny określać sposób przedstawienia przez oferentów dowodów spełnienia tego wymogu. Należy uwzględnić fakt, że będzie odbywać się to w odmienny sposób w ramach różnych metod udzielania zamówienia; na przykład, o ile możliwe może być zidentyfikowanie zakupów dokonanych szczególnie w celu świadczenia konkretnej usługi, to już w przypadku specyfikacji nastawionych na wynik końcowy, zwłaszcza ustalanych w trybie negocjacji, może to być początkowo trudniejsze. W tym ostatnim przypadku pewną możliwość stanowiłoby wiążące oświadczenie woli oferentów na wczesnym etapie, po którym przedstawiano by oczekiwane dodatkowe szczegóły jako część ostatecznej oferty. Dokumenty dotyczące zamówienia musiałyby określać środki służące do weryfikacji tego obowiązku. Środki te powinny być proporcjonalne do charakteru przedmiotowej usługi. Dowody wymagane od wykonawców mogłyby obejmować próbki, opisy i fotografie produktów nabytych do celów świadczenia usługi lub zaświadczenia sporządzone przez uznane właściwe urzędowe instytuty lub agencje kontroli jakości, wyraźnie potwierdzające zgodność produktów nabytych i wykorzystanych przez usługodawcę. Budynki 24. W przypadku nabywania budynków lub zawierania nowych umów najmu budynków instytucje rządowe zasadniczo będą musiały wybierać jedynie budynki spełniające minimalne wymagania w zakresie efektywności energetycznej, które dane państwo członkowskie określiło zgodnie z dyrektywą EPBD. 25. W art. 6 dyrektywy EED i w załączniku III do tej dyrektywy wskazuje się, że budynki nabyte lub wynajęte muszą spełniać minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej określone w art. 4 dyrektywy EPBD. Ten przepis dyrektywy EPBD nakłada na państwa członkowskie wymóg określenia między innymi minimalnych wymagań dla budynków i elementów budynków. 26. Jeżeli państwo członkowskie podjęło decyzję o dokonaniu transpozycji dyrektywy EPBD poprzez zastosowanie minimalnych wymagań tylko do elementów budynków poddawanych renowacji zgodnie z art. 7 dyrektywy EPBD, będzie ono musiało sprawdzić, czy cały budynek spełnia minimalne wymagania. Załącznik III do dyrektywy EED wskazuje, że zgodność z jej art. 6 i z załącznikiem III lit. f) należy sprawdzić przy pomocy świadectw charakterystyki energetycznej budynku, o których mowa w art. 11 dyrektywy EPBD. Artykuł ten stanowi, że 8

świadectwa charakterystyki energetycznej powinny zawierać charakterystykę energetyczną budynku oraz wartości referencyjne, takie jak minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej, aby umożliwić dokonanie porównania i oceny charakterystyki energetycznej. W związku z tym, bez względu na sposób transponowania art. 4 i 7 dyrektywy, świadectwa charakterystyki energetycznej zgodne z wymaganiami art. 11 dyrektywy EPBD powinny zapewnić państwom członkowskim środki do spełnienia wymogów określonych w art. 6 dyrektywy EED i w lit. f) załącznika III do dyrektywy EED. 27. Nie ma sprzeczności między minimalnymi wymaganiami dotyczącymi charakterystyki energetycznej zastosowanymi do elementów budynków na mocy art. 7 dyrektywy EPBD a określeniem charakterystyki energetycznej budynku jako całości. Artykuł 4 dyrektywy EPBD zobowiązuje państwa członkowskie do ustalenia minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej budynków lub modułów budynków oraz elementów budynków. Artykuł 7 dyrektywy EPBD wskazuje, że państwa członkowskie powinny podjąć niezbędne środki celem zapewnienia, aby przy wykonywaniu ważniejszej renowacji budynków charakterystyka energetyczna danego budynku lub jego części poddawanej renowacji została poprawiona tak, by spełniała minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej określone zgodnie z art. 4, na ile jest to możliwe pod względem technicznym, funkcjonalnym i ekonomicznym. W artykule tym określono również, że wymagania te należy stosować wobec budynku lub modułu budynku poddawanego renowacji jako całość oraz że, dodatkowo lub alternatywnie, wymagania te można stosować do elementów budynków poddawanych renowacji. 28. W lit. f) załącznika III do dyrektywy EED wymieniono niektóre wyjątki. Jeden z wyjątków dotyczy sytuacji, w której instytucje rządowe nabywają lub zawierają umowę najmu w celu przeprowadzenia gruntownej renowacji lub rozbiórki budynku. Chociaż gruntowne renowacje nie zostały zdefiniowane w dyrektywie, w motywie 16 określa się je jako renowacje, które prowadzą do modernizacji, dzięki której redukowane jest zarówno zużycie energii dostarczonej, jak i zużycie energii końcowej w budynkach o znaczny odsetek w porównaniu z poziomami sprzed renowacji, co daje w efekcie bardzo dobrą charakterystykę energetyczną. Wynika z tego, że renowacje takie muszą co najmniej wykraczać ponad minimalne wymagania dotyczące efektywności energetycznej określone w dyrektywie EPBD. C3. Progi 29. Obowiązki określone w art. 6 dyrektywy EED mają zastosowanie do zamówień o wartości przekraczającej progi wymienione w art. 7 dyrektywy w sprawie zamówień publicznych. Obecnie obowiązujące progi ustanowiono rozporządzeniem (WE) nr 1251/2011 16. Dla wszystkich zamówień na dostawy udzielanych przez instytucje rządowe niedziałające w obszarze obronności oraz dla wszystkich zamówień oraz konkursów dotyczących usług wymienionych w części A załącznika II do dyrektywy w sprawie zamówień publicznych próg wynosi 130 000 EUR. Dla wszystkich zamówień dotyczących usług wymienionych w części B załącznika II do dyrektywy w sprawie zamówień publicznych próg wynosi 200 000 EUR. Usługi są objęte załącznikiem III do dyrektywy EED i w tym kontekście odpowiednie kategorie zawarte w części A załącznika II do dyrektywy w sprawie zamówień publicznych 16 Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1251/2011 z dnia 30 listopada 2011 r. zmieniające dyrektywy 2004/17/WE, 2004/18/WE i 2009/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do progów obowiązujących w zakresie procedur udzielania zamówień, Dz.U. L 319 z 2.12.2011, s. 43 44. 9

obejmują między innymi usługi konserwacyjne i naprawcze, usługi komputerowe i usługi z nimi związane, usługi sprzątania budynków i usługi zarządzania mieniem. 30. Ponieważ nabywanie istniejących budynków nie jest objęte dyrektywą w sprawie zamówień publicznych, żadne progi dotyczące zamówień nie mają zastosowania w tym przypadku. Centralne organy rządowe mogą jedynie nabyć budynki spełniające co najmniej minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej, określone w art. 4 ust. 1 dyrektywy EPBD, bądź zawrzeć nowe umowy najmu dotyczące jedynie takich budynków, niezależnie od wartości nabytego budynku lub umowy najmu. D. PROCES UDZIELANIA ZAMÓWIEŃ 31. Zasada określona w art. 6 dyrektywy EED jest prosta gdy instytucje rządowe nabywają produkty, budynki i usługi, muszą one zapewnić wysoką efektywnością energetyczną i muszą zachować zgodność z normami wymienionymi w załączniku III. Są to obowiązkowe wymogi minimalne i zgodnie z art. 1 ust. 2 dyrektywy EED państwa członkowskie mogą wprowadzić surowsze środki, o ile jest to zgodne z prawem UE i o ile o tych surowszych środkach krajowych poinformują Komisję. W związku z tym w procesie udzielania zamówień wymogi te co do zasady powinny być częścią specyfikacji technicznych lub każdego innego dokumentu określającego przedmiot zamówienia. 32. Obowiązki nałożone na mocy art. 6 dyrektywy EED mają do pewnego stopnia charakter warunkowy. Muszą one być zgodne z kryteriami opłacalności, wykonalności ekonomicznej, bardziej zrównoważonego charakteru, przydatności technicznej, a także wystarczającej konkurencji. Celem tych warunków jest powiązanie szczegółowych przepisów z podstawowymi zasadami dyrektywy w sprawie zamówień publicznych, a mianowicie uzyskania najlepszej relacji jakości do ceny i zapewnienia uczciwej konkurencji. W związku z powyższym, o ile warunki te są spełnione, państwa członkowie muszą nabywać najbardziej energooszczędne dostępne produkty, usługi i budynki. W celu ustalenia, czy warunki są spełnione, państwa członkowskie - zamiast podejmować decyzje indywidualnie w odniesieniu do poszczególnych przypadków - ustanawiają przejrzyste i oparte na dowodach metody, tak aby zapewnić przestrzeganie zasad uczciwego postępowania i uzyskania najlepszej relacji jakości do ceny określonych w ogólnych przepisach dotyczących zamówień publicznych. Ogólnie te pięć warunków uwzględniono w aktach prawnych wymienionych w załączniku III do dyrektywy EED. Mogą jednak wystąpić przypadki, w których nabywane produkty/usługi/budynki określone w załączniku III nie będą spełniały wszystkich warunków. W poniższych sekcjach przedstawia się wytyczne dotyczące tego, w jakich przypadkach może to mieć miejsce i jak można to zweryfikować. D1. Warunki Opłacalność i wykonalność ekonomiczna 33. W kontekście efektywności energetycznej opłacalność oznacza zasadniczo opłacalność w całym cyklu życia danego produktu, usługi lub budynku i wyraża stosunek kosztów danego środka do wpływu, jaki został osiągnięty pod względem efektywności energetycznej (tj. kosztu zakupu w euro w stosunku do ilości zaoszczędzonej energii) oraz wydajności produktu/usługi/budynku. Opłacalność w kontekście zamówień publicznych może być jednak 10

rozumiana szerzej i obejmować względy niezwiązane z bezpośrednimi korzyściami dla zamawiającego, np. koszty społeczne związane z emisją gazów cieplarnianych lub zanieczyszczeniami powietrza. Przykładem uwzględnienia takich kosztów społecznych jest dyrektywa EPBD, która pozwala państwom członkowskim na stosowanie podejścia makroekonomicznego podczas ustanawiania optymalnego pod względem kosztów poziomu efektywności energetycznej budynków, a także przewiduje uwzględnienie w obliczeniach kosztów emisji CO 2. Kolejnym przykładem jest dyrektywa w sprawie ekologicznie czystych pojazdów, w której koszty zewnętrzne związane z CO 2, NOx, węglowodorami niemetanowymi i cząstkami stałymi są uwzględniane przy obliczaniu kosztu w cyklu życia pojazdów zakupionych przez instytucje publiczne. 34. Wykonalność ekonomiczna odnosi się do pierwotnej ceny oraz kosztów bieżących produktu/usługi/budynku i zdolności zamawiającego do poniesienia tego kosztu. Środki na rzecz efektywności energetycznej prowadzą zawsze do obniżenia kosztów bieżących związanych z energią i w tym kontekście zasada wykonalności ekonomicznej odnosi się jedynie do zdolności zamawiającego do zapłacenia pierwotnej ceny i ponoszenia kosztów bieżących, np. konserwacji i części zamiennych. Należy podkreślić, że art. 6 i ogólnie dyrektywa EED mają na celu minimalizację kosztu w cyklu życia niezależnie od pierwotnej ceny. 35. Opłacalność w cyklu życia stanowi podstawę pozycji wymienionych w załączniku III do dyrektywy EED, zarówno w odniesieniu do minimalnych wymagań określonych w dyrektywie EPBD, jak i w przypadku specyfikacji Energy Star dla urządzeń biurowych. Zgodnie z dyrektywą EPBD minimalne wymagania dla budynków należy ustalać mając na względzie osiągnięcie poziomów optymalnych pod względem kosztów, podczas gdy minimalizacja kosztów w cyklu życia w porównaniu ze średnią rynkową jest jednym z kryteriów ustalania specyfikacji Energy Star. 36. Może jednak wystąpić sytuacja, w której zakup najbardziej energooszczędnego produktu nie jest opłacalny ani ekonomicznie wykonalny, na przykład w odniesieniu do poziomów referencyjnych dla niektórych produktów objętych dyrektywą dotyczącą ekoprojektu i najwyższych klas efektywności dla niektórych produktów objętych dyrektywą w sprawie etykietowania energetycznego. Poziomy referencyjne w ramach ekoprojektu służą identyfikacji produktów o najlepszej charakterystyce energetycznej na rynku, a dyrektywa w sprawie etykietowania energetycznego pozwala na ustalanie nieokreślonych najwyższych klas energetycznych odpowiadających jeszcze niedostępnej lub niewystarczająco dostępnej technologii. Może to ograniczyć liczbę produktów dostępnych na rynku, które mogą spełnić najwyższe wymogi, do czasu pojawienia się nowych, bardziej energooszczędnych modeli odpowiadających danemu najwyższemu wymogowi. W obu tych przypadkach producenci mogą doliczać kwotę marży, która przekracza oszczędności wynikające z niższych kosztów eksploatacyjnych bądź sprawia, że zakup produktu nie jest ekonomicznie wykonalny. 37. W kontekście art. 6 dyrektywy EED opłacalność nie musi odnosić się do najtańszego produktu na rynku z punktu widzenia kosztu w cyklu życia. Na przykład najmniejszy poziom kosztu w cyklu życia w przypadku produktów odpowiada minimalnym wymogom określonym zgodnie z dyrektywą w sprawie ekoprojektu. W tym przypadku zakup produktu o najmniejszym koszcie w cyklu życia oznaczałby zakup najmniej energooszczędnego produktu na rynku. Instytucje rządowe mają obowiązek ciągnięcia rynku poprzez zamówienia publiczne w kierunku produktów o większej energooszczędności, nawet jeżeli 11

nie prowadzi to do zakupu produktów o najmniejszym koszcie w cyklu życia. Motyw 15 dyrektywy EED podkreśla tę wiodącą rolę. 38. Jeżeli jednak zamawiający publiczni stwierdzają, że koszt w cyklu życia wszystkich produktów należących do danej klasy efektywności energetycznej wymaganej przy zakupie zgodnie z art. 6 dyrektywy EED jest znacznie wyższy niż koszt w cyklu życia mniej energooszczędnych produktów, należy umożliwić im zakup tych mniej energooszczędnych produktów, pod warunkiem że odbywa się to w ramach zorganizowanego (tzn. nie doraźnego), opartego na dowodach i przejrzystego podejścia. Bardziej zrównoważony charakter 39. Bardziej zrównoważony charakter nie jest sprzeczny z większą efektywnością energetyczną. Przeciwnie, w większości przypadków między tymi dwoma elementami występuje synergia. Ponadto w przypadku pozycji objętych załącznikiem III do dyrektywy EED zużycie energii w fazie użytkowania ma zazwyczaj największe skutki dla środowiska. 40. W rzadkich przypadkach, w których występuje konflikt pomiędzy większą efektywnością energetyczną a zmniejszonym oddziaływaniem na środowisko, zamawiający publiczni będą musieli wyważyć te skutki na podstawie przejrzystego i opartego na dowodach podejścia, aby uzyskać możliwość nabycia produktów/budynków/usług mniej energooszczędnych niż te, których energooszczędność odpowiada poziomom wskazanym w załączniku III do dyrektywy EED. W takim przypadku należałoby się oprzeć na odpowiednich danych i narzędziach, takich jak ekowskaźniki 17. Trudno jest jednak umieścić na tej samej skali energię, materiały, emisje do powietrza i inne czynniki oddziałujące na środowisko. Jednym z możliwych rozwiązań jest normalizacja poprzez podzielenie każdej kategorii oddziaływania przez całkowitą wielkość tej kategorii (np. emisje do powietrza) w danym roku w UE lub w pojedynczym państwie członkowskim, a następnie porównanie w celu ustalenia, w której kategorii środowiskowej oddziaływanie produktu jest większe. Takie oceny są niedoskonałe, ale mogą pomóc w zidentyfikowaniu tych przypadków, w których zwiększona efektywność energetyczna mogłaby prowadzić do ogólnie negatywnego oddziaływania na środowisko. 41. W przypadku gdy na podstawie utrwalonych narzędzi i danych uznaje się, że ogólne oddziaływanie na środowisko produktów należących do danej klasy efektywności energetycznej, których nabycie wymagane jest zgodnie z art. 6 dyrektywy EED, jest znacznie gorsze niż ogólne oddziaływanie na środowisko produktów mniej energooszczędnych, zamawiający publiczni powinni mieć możliwość zakupu tych mniej energooszczędnych produktów. Wystarczająca konkurencja 42. W kontekście dyrektywy EED może pojawić się problem w przypadku, gdy dla danego produktu podaż na rynku jest ograniczona. Także ta sytuacja może dotyczyć w szczególności poziomów referencyjnych w ramach dyrektywy w sprawie ekoprojektu oraz najwyższych klas energetycznych w ramach dyrektywy w sprawie etykietowania energetycznego. Dostępne bazy danych, takie jak Top ten (www.topten.eu), mogą stanowić pomoc dla zamawiających 17 Podręcznik dotyczący systemu ILCD. Analysis of existing Environmental Impact Assessment methodologies for use in Life Cycle Assessment; JRC-IES, 2010. 12

przy szacowaniu liczby produktów oferowanych w ramach danej klasy. Należy jednak zauważyć, że w sprawie Concordia Bus Finland (C-513/99) Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że [ ] okoliczność, iż jedno z kryteriów przyjętych przez instytucję zamawiającą celem zidentyfikowania oferty najkorzystniejszej ekonomicznie mogło zostać spełnione jedynie przez niewielką liczbę przedsiębiorstw, sama w sobie nie stanowi naruszenia zasady równego traktowania (pkt 85). D2. Wniosek 43. W przypadku gdy zamawiający miałby uzasadnione przypuszczenie, że najbardziej energooszczędne produkty/usługi/budynki dostępne na rynku i spełniające kryteria wymienione w załączniku III do dyrektywy EED nie spełniają przynajmniej jednego warunku zawartego w art. 6, obowiązek nabycia tych pozycji nie ma zastosowania. Zamawiający będzie musiał wskazać w przejrzysty i oparty na dowodach sposób, że warunek nie jest spełniony. Sposób, w jaki należy to przedstawić, powinien być określony w przepisach krajowych transponujących art. 6 dyrektywy EED lub w innej publicznie dostępnej oficjalnej dokumentacji. 13