S Operator Gazociągów Przesytowych GAZ-SYSTEM S.A.

w zakresie projektowania Warszawa, styczeń 2010 edycja 1.0 gazociqgów przesyłowych wysokiego ciśnienia OGP GAZ-SYSTEM S.A. WYTYCZNE system S Operator Gazociągów Przesytowych GAZ-SYSTEM S.A.

gazociągów wysokiego ciśnienia OGP GAZ-SYSTEM S.A. w zakresie projektowania WYTYCZNE Warszawa, styczeń 2010 nin Nowakowsk( Zaakceptował: Zalwierdził: Pion Eksploatacji Zbigniew Babiński Pion Eksploatacji Wojciech Burzyński Oddział we Wrocławiu Beata Potyrała / Oddział w Świerkicnach Kazimierz Mazur Oddział w Tarnowie Wojciech Łuszcz / Oddział w RembeIszcznie Ksztof Kalinowski Oddział w Poznaniu Wojciech Łojewski Odcałw Gdańsku Kazimierz Jakubowski O$ys tern

E QJ4S emodyol DOMfl A Q J4S SMOUO4SO fld AI J4S!wQ4W Z ZOJM!b!DozOe lii J4S GUIOO O!UDD WAM li 17 J49 e!uezpomojdm 1 :!0seJ4 S!dS -wosas VS W3ISAS-ZyD 9OAMOIASeZJd M06b130z00 Joioiado

S system Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. I. Wprowadzenie. Niniejsze wytyczne przeznaczone są dla projektantów i wykonawców jako zalecenia, które należy stosować przy projektowaniu, budowie, przebudowie i remontach gazociągów przesyłowych o maksymalnym ciśnieniu roboczym powyżej 1,6 MPa dla potrzeb OGP GAL- SYSTEM S.A. Sieci przesyłowe należy projektować, budować i remontować zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, Polskimi Normami, zarządzeniami, procedurami i instrukcjami SESP obowiązującymi w OGP GAZ-SYSTEM S.A. oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej. Elementy nadziemne sieci gazowej należy sytuować możliwie blisko dróg ogólnodostępnych z zachowaniem zasady minimalizacji zajętego terenu, z prawnie uregulowanym dojazdem lub dojściem do tych elementów. Nowobudowany gazociąg musi mieć jednoznacznie określoną strefę kontrolowaną i maksymalne ciśnienie robocze MOP w każdym punkcie sieci. Projekt budowy nowego odcinka gazociqgu powinien określać metodę włączenia do czynnej sieci gazowej (metoda hermetyczna lub tradycyjna). Wytyczne obowiązujq od dnia zatwierdzenia dla zadań noworozpoczynanych. II. Wymagania ogólne. i i 1. Projektowanie sieci gazowych o maksymalnym ciśnieniu roboczym MOP powyżej 1,6 MPa należy wykonywać w szczególności w oparciu o następujące przepisy: 1.1. Ustawę z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Dz.U. 1994 nr 89 poz.414 z późniejszymi zmianami). 1.2. Ustawę z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne (Dz.U. 1997 nr 54 poz. 348 z późniejszymi zmianami). 1.3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r., w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz.U. 2001 nr 97 poz. 1055). 1.4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 03.07.2003 w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. nr 120 z 2003 r. poz. 1133). 1.5. Rozporzqdzenie Ministra Przemysłu Handlu z dnia 31 sierpnia 1993r w sprawie bezpieczeństwa higieny pracy w zakładach produkcji, przesyłania i rozprowadzania gazu (paliw gazowych) oraz prowadzących roboty budowlanomontażowe sieci gazowych (Dz.U. 1993 nr 83 poz.392 z późniejszymi zmianami). 1.6. Normę PN-EN 1594:2006 Systemy dostawy gazu. Gazociągi o maksymalnym ciśnieniu roboczym wyższym niż 16 bar. Wymagania funkcjonalne zwłaszcza w zakresie obliczeń. 1.7. W przypadkach szczególnych i za zgodą zamawiającego dopuszcza się stosowanie innych metod obliczeń, niż zawarte w normie PN-EN 1594:2006. 2. Maksymalny zakres temperatury pracy sieci gazowej należy przyjmować: od O C do 50 C dla elementów zlokalizowanych poniżej strefy przemarzania lub w pomieszczeniach ogrzewanych; od -29t do +50 C w pozostałych przypadkach. 3. Wymagania materiałowe ogólne: 4

Dokument W S system Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. 3.1 Dopuszczone do stosowania przy remontach i budowie sieci gazowej są wyłącznie wyroby spełniające jeden z poniższych warunków (arłio ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane Dz. U. 1994 nr 89 poz.414 z późniejszymi zmianami; oraz art. 5, 8 i 10 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. 2004 nr 92 poz.881). 32. Oznakowanie znakiem CE (oznacza zgodność z normą zharmonizowaną lub europejską aprobatą techniczną); 3.3. Lub oznakowanie znakiem budowlanym, przy czym producent musi wydać deklarację zgodności z Polską Normą lub aprobatą techniczną. 3.4. W dokumentach odniesienia (normach, aprobatach technicznych, europejskich uznaniach materiałów) musi być zaznaczone, że są to wyroby dopuszczone do zastosowania w sieciach gazowych, w zakresie ciśnień i temperatur (również minimalnych) występujących w projekcie, 3.5. Dla wyrobów należy przedstawić przynajmniej: jakościowy (świadectwo odbioru) wg PN-EN 10204:2006, wg wymagań określonych w normie wyrobu, projekcie oraz punkcie 4.10 Wytycznych, Deklarację zgodności, przypadku wyrobów wykonanych zgodnie z aprobatą techniczną wymagane jest załączenie tej aprobaty. 3.6. Wszystkie materiały obciążone ciśnieniem powyżej lóbar powinny spełniać wymagania p.8 normy PN-EN 1594:2006, 3.7. Do nowobudowanych sieci gazowych można stosować stale przeznaczone na urządzenia ciśnieniowe o Re360 MPa. a w pozostałych przypadkach o Re240 MPa. 3.8. Wymagane dokumenty jakościowe zgodnie z p.8.1.5.2 normy PN-EN 1594:2006. Zamiast świadectw odbioru 3.1.B wg PN-EN 10204+A1 :1997 dopuszcza się świadectwa odbioru 3.1 wg PN-EN 10204:2006, a zamiast 3.1.0 wg PN-EN 10204+A1 :1997 wymaga się 3.2 wg PN-EN 10204:2006. 4. Rury: 4.1. Rury stalowe powinny spełniać wymagania normy PN-EN 10208-2 AC:1999 Rury stalowe przewodowe dla mediów palnych. Rury o klasie wymagań B. 4.2. Nominalna grubość ścianki rurociągu o średnicy od DN15 oraz MOP>l6bar nie może być mniejsza niż 3mm dla rurociągów o średnicy nominalnej do DN5O oraz nie mniejsza niż 4 mm dla rurociągów o średnicy nominalnej równej lub wyższej DN5O. 4.3. Do grubości obliczeniowych dla średnic od DN15 należy dodać naddatek na korozję wielkości max. 1 mm. 4.4. Wytwórca rur oraz pośrednik powinni posiadać certyfikowane systemy kompleksowego zapewnienia jakości zgodnie PN-EN 1S09001 lub równoważne, w zakresie wytwarzania rur, Wytwórca rur powinien ponadto spełniać wymagania jakościowe w spawalnictwie zgodnie z normami PN-EN ISO 3834-1:2007 i PN-EN ISO 3834-2:2007 lub równoważne potwierdzone stosownym certyfikatem. 4.5. Dla rur ze szwem spiralnym nie dopuszcza się dostawy rur ze szwem łączącym taśmy. 4.6. Dla rur ze szwem wzdłużnym nie dopuszcza się rur z dwoma szwami wzdłużnymi. 4.7. Badania udarności należy wykonywać zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 10208-2 AC:1999. Badania udarności należy wykonywać w temperaturze -30 C lub niższej. 5

dotyczy rur o grubości ścianki 8mm i powyżej. Wymagania i warunki badań jak dla szwu spajanego. ciepła wg p. 8.2.1.2 normy PN-EN10208-2+AC:1999 w temperaturze 30oC. 4.8, Dla rur ze szwem dodatkowo wymagane są badania udarności strefy wpływu 4.9. Równoważnik węgla CEV określany według normy PN-EN 10208-2 AC:1999 nie powinien przekraczać war[ości 0,45. 4.10. Wymagana próba kafarowa DW]t dla korpusu rury w temperaturze -30 C - 4.11. Dla każdej pati rur wytwórca jest zobowiązany dostarczyć świadectwo odbioru typu 3.2 (3.1 dla blachy, taśmy stalowej oraz powłok ochronnych) wg PN EN10204:2006 które powinno spełniać następujące wymogi: Zawierać Określać Określać Określać Określać Zawierać Zawierać informację w zakresie ekspandowania i odciążenia rur. wyniki badań parametrów (w tym również grubości) izolacji zewnętrznej do minimalnej granicy plastyczności. - Być zgodne z wymaganiami normy PN-EN10208-2+AC:1999. informację w zakresie własności mechanicznych, składu chemicznego oraz technologii wytopu stali. zakres i rodzaj przeprowadzonych badań nieniszczących, wraz z poziomami akceptacji wg stosownych norm i przepisów. zakres i rodzaj obróbki cieplnej. rodzaj prowadzonych prób ciśnieniowych wraz z podaniem wartości ciśnienia próby i czasu trwania próby. osiągnięty przy próbie wodnej poziom wytężenia materiału w stosunku oraz malowania wewnętrznego przez niezależną od wydziału produkcyjnego komórkę jakości. 4.12. Dodatkowo dla rur o średnicy DN5 wprowadza się następujące wymagania Dla rur HFW (tj. zgrzewanych prądami wielkiej częstotliwości) z obrobioną cieplnie zgrzeiną wymagane są badania metalograficzne oraz badania twardości 2+ AC; 999). Dla każdej rury najeży przeprowadzić ciśnieniową próbę wodną do 100% umownej granicy plastyczności materiału rury wg p. 8.2.3.8 normy PN-EN 1 0208-2 AC: 1999. Zakres badań nieniszczących rur zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 10208-2+AC:1999 z uwzględnieniem dodatkowych wymagań: 1) Wymagane badania rozwarstwień na korpusie rury wg PN-EN 10246-14:2001 lub PN-EN10246-15:2002 - klasa dopuszczalności U2 2) Wymagane badania rozwarstwień na krawędziach taśmy/blachy w obszarze przyległym do zgrzeiny! spoiny wg PN-EN-10246-15:2002 lub PN-EN- 10246-16:2002 klasa dopuszczalności U2. 3) Badanie rozwarstwień na końcach rur (w obrębie 25mm z obu końców) 4) Dodatkowo dla rur HFW - badania zgrzeiny (włącznie z końcami rur) wg PN-EN10246-7:2006 lub PN-EN 10246-8:2002 - klasa dopuszczalności U2/C (U2). 5) Dodatkowo dla rur SAW (spawanych łukiem krytym) i 00W (spawanie 6 zgodnie wymaganiami p. D.2.4 normy PN-EN10208-2+AC:1999. kombinowane: łukiem krytym i w osłonie gazów); ultradźwiękowe usterek wzdłużnych dodatkowe: potwierdzające obróbkę cieplną zgrzeiny (p.8,2.3.7.2 normy PN-EN 10208- system- S Operator Gazociqgów Przesyłowych GAZIYSTEM S.A.

klasa klasa S system Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. - i Badania ultradźwiękowe na wykrycie usterek wzdłużnych/poprzecznych spoiny wg PN-EN10246-9:2004 dopuszczalności U2/U2H z uwzględnieniem dodatkowych wymagań określonych w normie PN-EN10208-2i-AC:1999. Badania radiograficzne złączy spawanych wg PN-EN10246-10:2004 - klasa obrazu Ri, kryteria akceptacji złączy spawanych oraz wymagania dotyczące czułości badania wg PN-EN1O2OB-2+AC:1999. 6) Badania radiograficzne spoin na końcach rur (końce nie przebadane oraz obszar naprawiany) PN-EN10246-10:2004 - jakości obrazu Ri na wady wzdłużne oraz poprzeczne. 5. Kształtki: 5.1. Wymaga się zastosowania kształtek kutych lub ciqgnionych bez szwu wg PN EN10253-2:2008. Nie dopuszcza się stosowania trójników ze spawanym odgałęzieniem z zastrzeżeniem p54. Kształtki ze szwami wzdłużnymi dopuszcza się w szczególnych przypadkach po uzgodnieniu z inwestorem. 5.2. Nominalna grubość ścianki elementów kształtowych nie może być mniejsza niż 4mm. 5.3. Wytrzymałość ciśnieniowa kształtek musi być co najmniej równa wytrzymałości ciśnieniowej rur z którymi będą łączone. 5.4. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się stosowanie odgałęzień spawanych, gdy średnica odgałęzienia jest co najmniej o połowę mniejsza od średnicy rury podstawowej. W takim przypadku należy przewidzieć dodatkowe elementy wzmacniające (tulejki, weldolety, nakładki). 5.5. Zakres ciśnień temperatur roboczych elementów kształtowych, powinien być potwierdzony w dokumencie odbioru elementu lub deklaracji zgodności producenta. 5.6. Dla kształtek o grubości ścianki powyżej 5 mm wymaga się badań udarności zgodnie z wymaganiami normy PN-EN1594:2006 przy czym temperatura weryfikacji powinna być nie wyższa niż -30 C. 5.7. Nie dopuszcza się zastosowania stali termomechanicznie walcowanej na elementy kształtowe poddawane obróbce na ciepło. 5.8. Nie zezwala się na zastosowanie łuków segmentowych. 5.9. Każdy element o średnicy powyżej DN4O powinien być oznakowany w sposób trwały przez producenta identyfikowalnym numerem lub znakiem pozwalającym przyporządkować go do danego dokumentu jakościowego. 5.10. W przypadku kształtek ciągnionych, których częścią składową są złącza spawane wymaga się, aby były one wykonywane w oparciu o uznane technologie spawania oraz poddane w 100% badaniom nieniszczqcym radiograficznym lub ultradźwiękowym a kryteria akceptacji nie były gorsze niż wymagania dla złączy rur wg PN-EN 1 0208-2+AC: 1999. 5.11. Każda kształtka powinna być poddana hydraulicznej próbie wytrzymałości przez producenta do ciśnienia wywołującego w ściance naprężenia 95% granicy plastyczności Re, 5.12. Dla nowobudowanych układów rurowych należy stosować kołnierze wykonane w oparciu o normę PN-EN 1092-12007 (odkuwki wg PN-EN 10222) tej samej klasy wytrzymałościowej, co rura, z którą będzie łączony kołnierz. W uzasadnionych przypadkach można stosować inne normy, po wcześniejszym uzgodnieniu z inwestorem. 5.13. Kołnierze należy dodatkowo oznakować rodzajem przylgi. 7

S system- Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM SA. i 6. Armatura zaporowo - upustowa: 6.1 Wymaga się, aby korpus był wykonany ze stali lub staliwa. Kurki manometryczne w wykonaniu nierdzewnym. 6,2. Armatura zaporowo-upustowa powinna spełniać następujące warunki techniczne: 6.2.1. Armatura powinna w szczególności spełniać wymagania następujących norm: PN-EN558:2008, PN-EN12982:2009, PN-EN1983:2008 oraz PN EN 1984:2002, 6.2.2. Armatura pełnoprzelotowa, 62.3. Armatura o średnicy DN100 i większej w wykonaniu z kulq ujarzmionq, 6.2.4. Zawory z korpusem spawanym (dla wersji podziemnej); z możliwością doszczelnienia zaworu z powierzchni gruntu, 6.2.5. Powinna być wyposażona w system Double Block and Bleed, 6.2.6. Automatyczna regulacja uszczelnień, 6.2.7. Brak potrzeby smarowania, 6.2.8. Konstrukcja zaworu powinna zapewnić możliwość wykonywania czynności eksploatacyjnych z powierzchni gruntu, 6.2.9. Odwodnienie korpusu (armatury podziemnej), wyprowadzone na powierzchnię. przymocowane do kolumny, zakończone zaworem kulowym wraz z śrubą odpowietrzającą oraz z zabezpieczeniem przed niekontrolowanym wypływem gazu, 6.2.10. Zawory kulowe powinny zapewniać szczelność zamknięcia klasy A wg PN-EN1 2266-1:2007. 6.2.11. Zasuwy na układach obejściowych zaworów liniowych powinny zapewniać szczelność zamknięcia klasy A wg PN-EM 2266-1:2007. 6.2.12. Zawory kulowe powinny być wykonane z zabezpieczeniem antystatycznym wg normy PN-EN12266-2:2007. 6.2.13. Napędy i armatura powinny być skonfigurowane i dostarczone wraz z wyposażeniem do ich obsługi i serwisowania. Instrukcje obsługi serwisowania muszą być dostarczone w oryginale i w języku polskim (tłumaczenie techniczne). 6.3. Dostawca napędów i armatury powinien zagwarantować odpowiednie przeszkolenie personelu do ich obsługi. Zaleca się, aby rozruch napędów i armatury zamontowanej na czynnych gazociągach (powyżej DN300) był wykonywany przez serwis dostawcy tych urządzeń. 64. Armatura powinna spełniać wymagania Polskich Norm. 7. Wymagane uprawnienia dla wykonawców: 7.1. Decyzja o stwierdzeniu przygotowania zawodowego do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. 7.2. Budujący sieć gazową powinni posiadać certyfikowany system zarządzania jakością według normy PN-EN ISO 9001 7.3. Wykonawcy złączy spawanych powinni posiadać certyfikowany system jakości w spawalnictwie zgodnie z PN-EN ISO 3834-1 :2006 i PN-EN ISO 3834-2:2006. 7.4. Wykonawcy badań nieniszczqcych i/lub niszczących powinni posiadać akredytację zgodnie z PN-EN ISO/lEC 17025:2005/Api :2007 7.5. Wykonawcy urządzeń podlegających Dozorowi Technicznemu powinni posiadać stosowne uprawnienia wystawiane przez Urząd Dozoru Technicznego. 8. Rozpoczęcie robót może nastąpić wyłącznie po protokolarnym przekazaniu placu budowy. 8

winien S S y S t e m Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM SA. i i 9. Osoby personelu wykonawczego nadzorującego muszą posiadać uprawnienia zgodne z obowiązujqcymi przepisami (prawo budowlane, prawo energetyczne itp.). 10. Wszystkie prace spawalnicze należy prowadzić zgodnie z wymaganiami i zaleceniami normy PN-EN 12732:2004. 11. Wymagane uprawnienia personelu spawalniczego przy budowie sieci gazowej: 11.1. świadectwo kwalifikacyjne uprawniające do zajmowania się eksplootacjq urządzeń, instalacji sieci na stanowisku eksploatacji; 11.2. spawacze muszą posiadać uprawnienia do spawania w zakresie materiału, średnic, grubości, rodzaju złącza zgodnie z: PN-EN 287-1:2007 lub, załącznikiem A normy PN-EN 12732:2004; 11.3. personel nadzoru spawalniczego - winien posiadać uprawnienia inżyniera spawalnika zgodnie z PN-EN ISO 14731:2006; 11.4. personel prowadzący badania nieniszczące - winien posiadać kwalifikacje zgodne z PN-EN 473:2008; 11.5. personel nadzorujący prace gazoniebezpieczne - posiadać kwalifikacje w zakresie dozoru urządzeń energetycznych. 12. Wykonawcy zobowiązani są do prowadzenia weryfikacji spawaczy do zadań (w warunkach budowy) w oparciu o wymagania normy PN-EN12732:2004 oraz instrukcji technologicznych spawania zaakceptowanych przez OGP GAZ-SYSTEM S.A. O terminie i miejscu wykonania złqczy dopuszczających należy powiadomić OGP GAL SYSTEM S.A. 13. Instrukcje technologiczne spawania należy opracować w oparciu o normę PN-EN 288-2:1994/Al :2002 lub PN-EN ISO 15609-1:2007 i przedłożyć OGP GAZ-SYSTEM S.A., w celu akceptacji, przed rozpoczęciem prac spawalniczych. 14. Przed przystąpieniem do prac spawalniczych należy sporządzić Plan spawania i kontroli złączy spawanych który należy uzgodnić w OGP GAZ-SYSTEM S.A. 15. Dopuszcza się zastosowanie elektrod celulozowych tylko do budowy części liniowej gazociągu tylko dla złączy poddawanych próbie ciśnieniowej. Przy zastosowaniu elektrod celulozowych wymagane jest uznanie w oparciu o normę PN-EN 288-9:2002 lub PN-EN ISO 15614-1:2008. 16. Wymagania wzakresie uznawania technologii spawania: 23.1. Dla złączy doczołowych uznanie w oparciu o normę PN-EN 288-9:2002 lub PN-EN 288-3:1994/Al :2002 lub PN-EN ISO 15614-1:2008 lub aktualniejsze ich wydania. 23.2. Naprawa złączy spawanych wymaga dodatkowych uznanych technologii spawania. 23.3. Zaleca się określenie ilości wprowadzanego ciepła w instrukcjach technologicznych spawania. 23.4. Dopuszcza się zastępowanie materiałów dodatkowych (elektrod, drutów itp.) innymi zamiennikami o tym samym oznaczeniu normatywnym pod warunkiem akceptacji przez służby spawalnicze OGP GAZ-SYSTEM S.A. 23.5. OGP GAZ-SYSTEM S.A. będzie akceptował uznane technologie spawania przez inne jednostki zatwierdzające (np. UDT, Instytut Spawalnictwa, PRS i inne) po ich wcześniejszym przedłożeniu do akceptacji, jeśli spełniają w/w wymagania. 23.6. Wymaga się w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenia procedury uznania technologii spawania w obecności przedstawiciela OGP GAZ-SYSTEM S.A. 23.7. W uzasadnionych przypadkach, dopuszczenie spawaczy do budowy należy przeprowadzić w obecności przedstawiciela OGP GAZ-SYSTEM S.A. 9

przed 100% 100% S system Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. 23.8. Na budowie wymagana jest obecność nadzoru spawalniczego z uprawnieniami min. EWS lub EWY. 23.9. Dla materiałów o granicy plastyczności powyżej 360 MPa zaleca się zastosowanie automatycznych ukosowarek skrawających. 17. Zaleca się aby długość pojedynczej rury spawanej do gazociągu nie powinna być mniejsza niż 0.5D lecz nie mniej niż 200mm. 18. Rury, części rur i inne elementy, należy przed cięciem ponownie oznakować. 19. Dla materiałów z grupy 2 i 3 wg PN-EN 288-3:1994/Al :2002 (Re>36OMPa) dopuszcza się cięcia palnikiem acetylenowo - tlenowym pod warunkiem spełnienia wymagań określonych w pkt 20. 20. W przypadku cięcia termicznego (palnik acetylenowo - tlenowy lub plazma) wymaga się obróbki mechanicznej ciętych powierzchni do głębokości minimum strefy wpływu ciepła (SWC). W takim przypadku wymagane są badania ultradźwiękowe na szerokości min 25 mm licząc od czoła rury. 21. Wszelkiego rodzaju odgałęzienia rurowe należy projektować i wykonywać jako złqcza doczołowe z pełnym przetopem jeśli nie uzgodniono inaczej. 22, Druki dzienników spawania, badań spoin, protokołów wykonania złączy, dopuszczeń spawaczy należy uzgodnić w OGP GAZ-SYSTEM S.A. na etapie uzgodnień technologii spawania, przed przystąpieniem do budowy. Dopuszcza się uzgodnienia wieloletnie. 23. Wymagania dla badań: 23.1. Do prowadzenia badań nieniszczqcych dopuszczone są wyłącznie laboratoria badań NDT uznane przez stronę trzecią zgodnie z PN-EN ISO/lEC 17025:2005, 23.2. Zakres badań - zgodnie z wymaganiami i zaleceniami normy PN-EN 12732:200k z uwzględnieniem dodatkowych wymagań: 23.2.1 W przypadku złączy doczołowych (spoiny obwodowe łączące rury) wymagane 100% badań radiograficznych lub po uzgodnieniu ultradźwiękowych. W przypadku złączy pachwinowych wymagane 100% badań penetracyjnych lub magnetyczno - proszkowych. 23.2.2 Badania penetracyjne lub magnetyczno - proszkowe - złączy spawanych króćców/ odgałęzień rurowych. 23.2.3 Zaleca się badania radiograficzne lub ultradźwiękowe - złączy spawanych króćców/ odgałęzień rurowych. 23.2.4 Spoiny gwarantowane (nie poddawane próbie ciśnieniowej) oprócz badań wizuolnych i radiograficznych - winny być poddane dodatkowo 100% badaniom ultradźwiękowym (dla grubości ścianki równej i większej od 8mm). 23.2.5 Badania ultradźwiękowe rozwarstwień zgodnie z załącznikiem B normy PN-EN 12732:2004 - spawaniem króćców, odgałęzień i innych elementów do rurociągu oraz przed wykonaniem cięcia. 24. Wymagania w zakresie złączy spawanych 24.1. Kryteria akceptacji złączy spawanych - poziom jakości B zgodnie z PN-EN ISO 5817 z odstępstwami dla niektórych niezgodności wg tablic Gl i G3 normy PN-EN 12732 oraz załącznikiem E tej normy. 24.2. W protokołach z badań należy każdorazowo zamieszczać wszystkie wykryte rodzaje i poziomy niezgodności spawalniczych złączy spawanych (w tym również dopuszczalne). 24.3. Przed badaniami wymaga się usunięcia wszelkich zanieczyszczeń złącza typu żużel lub odpryski. 10

wg S system Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. 24.4. Personel oceniający powinien posiadać przynajmniej uprawnienia drugiego stopnia w wykonywanej metodzie badań wg PN-EN 473:2008 lub PN-EN 473:2002/Al :2006. 24,5. Zaleca się badania wizualne poprawności przetopu króćców spawanych, w szczególności dla średnic odgałęzienia powyżej DN5C. 24.6. Badania radiograficzne: 24.6.1. Wymagana technika klasy B (ulepszona) badania radiograficznego - PN EN 1435:2001/A2:2005. 24.6.2. Minimalna ilość ekspozycji wg rysunku Al lub A2 zgodnie z załącznikiem A normy PN-EN 1435:2001/A2:2005 jeśli nie uzgodniono inaczej. 24.7. Wzory protokołów badań i instrukcje prowadzenia badań należy uzgodnić w OGP GAZ-SYSTEM S.A. przed przystąpieniem do prac. W przypadku wzorów protokołów dopuszcza się uzgodnienie wieloletnie. 24.8. Naprawy złączy spawanych: 24.8.1. Każdą naprawę należy udokumentować. 24,8.2, W przypadku wykrycia pęknięć w złączu lub gdy więcej niż 20% spoiny wykazuje niedopuszczalne niezgodności złącze należy wyciąć i wykonać ponownie. 24.8.3. Dopuszcza się jednorazową naprawę złącza. 24.9. Badania niszczące złączy spawanych: 24.9.1. Pobranie próbek następuje przed próbą ciśnieniową jeśli nie uzgodniono inaczej. 24.9.2. OGP GAZ-SYSTEM S.A. ma prawo wyboru złączy które mają zostać skierowane do badań niszczących. 24.9.3. Zakres badań musi być co najmniej zgodny z zakresem badań technologii spawania w oparciu o które wykonano złącza. Zamawiający może zwiększyć zakres badań, III. Gazociągi wraz z elementami 1. Wymagania projektowe: 1.1. Standardowa głębokość posadowienia części liniowej gazociągu powinna wynosić ok. 1,2m licząc od górnej płaszczyzny rury do poziomu gruntu. Maksymalna głębokość posadowienie gazociągu nie powinna przekraczać bez powodu 2m licząc od górnej płaszczyzny rury do poziomu gruntu. 1.2. Łuki gięte należy stosować zgodnie z wymaganiami normy PN-EN1594:2006, 2. Bierną i czynną ochronę antykorozyjną należy projektować zgodnie z dokumentem Wytyczne OGP GAZ-SYSTEM S.A. w zakresie projektowania ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych. 3. Na ogrodzeniu obiekfu liniowego U, ZW. śluza lub odwadniacz) muszą zostać umieszczone czytelne tablice informujące o zakazie używania otwartego ognia, tablice z informacją o numerach telefonów alarmowych oraz tablice z oznaczeniami obiektów. 4. Tablice moją być zgodne z wzorami zamieszczonymi w Księdze Wizualizacji Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. 5. W dokumentacji projektowej należy zamieścić schematy zawierające wszystkie elementy obiektu, Armaturę i urządzenia należy oznakować symbolami zgodnie z tabelą (numer obiektu, oznaczenie literowe oraz nr kolejny armatury danego rodzaju - 11

211 S Operator Gazociqgów Przesyłowych GAZ-SYSTEM SA. S y S t e m - -- - ----- -- - - - np.: zawór kulowy liniowy zabudowany na ZZU nr 211 - obejściowy na ilu -211 ZKO 1): ZKL 1; zawór kulowy Zawór kulowy Zasuwa klinowa Zasuwa płytowa Armatura ZKL ZaKL Lik Armatura obeiśótówa ZKO ZaKO zpo Armatura upustowa ZKU ZaKU ZPU Zespół zaporowo-upustowy Zespół włqczeniowy Punkt pomiaru ciśnienia Monoblok izolujący Śluza nadawcza Śluza odbiorcza Śluza uniwersalna Zbiornik kondensatu Zespół odwadniający Kompensator liniowy ilu ZW M Ml SN SO SU ZbK ZOD KL 6. Przy budowie gazociqgów o średnicy większej lub równej DN300 zaleca się wykonywanie prób specjalnych po wcześniejszym uzgodnieniu z Inwestorem. 7. Nowobudowane gazociągi o średnicy większej lub równej DN 200 powinny być projektowane i budowane jako gazociągi tłokowalne. B. Nowobudowany gazociąg przystosowany do tłokowania należy poddać tzw zerowej inspekcji tłokami pomiarowymi. 9. Dla nowobudowanych gazociągów (w tym również przebudowywanych odcinków) o średnicy DN200 i powyżej zaleca się wykonanie inwentaryzacji geodezyjnej wszystkich wykonanych spoin obwodowych. 10. Dla nowobudowanych gazociągów o średnicy DN 500 i większej zaleca się budowę wzdłuż gazociągu linii światłowodowej. 11. Elementy gazociągów należy wykonywać zgodnie z zamieszczonymi rysunkami od rys. 1 do rys.ó. 12

OSF9 S y S t e m Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. SCHEMAT LINIOWEGO ZZU -4- Oznaczenie Nazwa Szt. [ciz] t LEGENDA Zawór kulowy liniowy do spawania podziemny Zawór kulowy upustowy 2 podziemny I lu 1+lzazuwa ( lub nadziemny) pmcwa ai ZKSO Zawór kulowy 2 nadziemny DN50 do spawania ZKC () patrz uwaga nr 3 fkj laku ( Zasuwa inowa upustowa 2 podzjernna (lub nadzimina) (bjt3l) Punkt pomiaru 3 ciśnienia Zawór ktowy r- obejsorowy do spawania podziwnny UWAGI: I Układ przedstawiony liniąkropkową stosować tylko te uzasadnionych przypadkach (opcja do podlączania nowych odbiorców). 2.Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, zabudowę zaworów kulowych upustowych ZKU i zasuw upustowych ZaKU jako nadziemne. Wówczas nie zabudowuje się punktów pomiaru ciśnienia z wykorzystaniem zaworów ZKSO. 3.Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, w miejscejednego zaworu kulowego ZKU zabudowę zasuwy p 1owej. Wówczas nie zabudowujemy zasuwy upustowej ZaKU, 4.DIa gazociągów do DN 200 włącznie dopuszcza się opcję zabudowy kurka ZKL jako nadziemnego (schemat ZZU wersja nadziemna). 5.Zaleca się zabudowę punktu pomiaru ciśnienia na każdym układzie rurowym ograniczonym armaturązaporową. żxd (OPCJA) (2) Rysi. 13

s y s t e m Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. SCHEMAT KĄTOWEGO ZZU Oznaczanie Nazwa Szt. [cj E:; 1;31 LEGENDA Zawór kulowy liniowy do spawania 2 podziemny Zawór kulowy upustowy 3 podziemny ( lub 1+2 zasuwy ( lub nadziemny) ptowe ) ZKSO Zawór kulowy nadziemny DN5O do spawania () patrz uwaga nr 2 Zasuwa kiinowa upustowa 3 LKI :podz11na ZaKU (lik nadziemna) Punkt pomiaru 4 ciśnienia I kk 7) UWAGI: 1.Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, zabudowę zaworów kulowych upustowych ZKU i zasuw upustowych ZaKU jako nadziemne. Wówczas nie zabudowuje się punktów pomiaru ciśnienia z wykorzystaniem zaworów ZK50. 2.Dopuszcza się. w uzasadnionych przypadkach, w miejsce zaworów kulowych upustowych ZKU zabudowę zasuw płytowych. Wówczas nie zabudowujemy zasuw upustowych ZaKU. 4,Dla gazociągów do DN 200 wiącznie dopuszcza się opoję zabudowy kurków ZKL jako nadziemnych. 5.Zaleca się zabudowę punktu pomiaru ciśnienia na każdym układzie rurowym ograniczonym armalurą zaporową Rys 2 14

system Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. SCHEMAT KĄTOWEGO ZZU - DWUSTRONNEGO ZaKU LEGENDA Oznaczenie Nazwa Szt. [t(j Zawór kuloyy do spawania 1 podziemny (*) patrz uwaga nr 2 ZaKU* UWAGI: 1 Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, zabudowę zaworów kulowych upustowych ZKU i zasuw upustowych ZaKLJ jako nadziwnne. Wówczas nie zablkionjje się pt.iklów pomiaru ciśnienia wykorzystaniem zaworów ZK5O. 2.Dopuszcza się. w uzasadnionych przypadkach. w miejsce zaworów kulowych upustowych ZKU zabucowę zasuw p4owych. Wówczas nie zabudcwijjemy zasuw upustowych ZaKU 3.Dla gazociągów do DN 200 włącznie dopuszcza się opcję zabudowy kurków ZKL i ZKO lako nadziemne 4.Zaleca się zabudowę punktu pomiaru ciśnienia na każdym uldadzie rurowym ograniczonym armaturą zaporowa tzi ZK5O LKI ZaKU jz3 Zawór kulowy upustowy 3 podziemny (lub 1.2 zasuwy ( lub nadziemny) plylowe Zawór kulowy nadziemny DN5O do spawania Zasuwa klinowa upustowa 3 podziemna ( lub nadziemna ( lub 1 Punkt pomiaru 4 ciśnienia Z wór kulo do spawania podziemny k 2 7 Rys.3. 15

OSF9 S y S t e m Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. SCHEMAT LINIOWEGO ZZU do DN200 włącznie (opcja nadziemna) Oznaczenie Nazwa Szt. I)Z1 LEGENDA Zawór kuloy lin koinierzo 1 nadziemny I::x:xJ pj ZaKU Zawór kulo%y upustowy kołnierzowy 2 nadziemny Zasuwa klinowa upustowa kołnierzowa nadziemna 57f Punkt pomiaru 2 ciśnienia ( lub 3) Zawór kulowy 2 do spawania UWAGI: 1 Przed punktem pomiaru ciśnienia zlokalizowanym na ga200iagu, należy zainstalować zawór kulowy oddnay do spawania. 2.Zaleca się zabudowę punktu pomiaru ciśnienia na każdym układzie rurowym ograniczonym armaturą zaporową. 3. Należy zapewnić odpowiednią sztywność kolumn upuslo ch w ozasie upuszczania gazu. Rys.4. 16

OSF9 S y S t e m Operator Gazociqgów Przesyłowych GAZ-SYSTEM SA. SCHEMAT ZESPOŁU WŁĄCZENIOWEGO (*) patrz uwaga nr 2 Oznaczenie Nazwa Szt. IccJ ri flj ZK50 LEGENDA Zawór kulowy liniowy do spawania 1 Podziemny ( lub kolnierzowy) Zawór kulowy upustowy podziemny ( lub izasuwa ( lub nadziemny) pmowa Zawór kulowy nadziemny DNSO do spawania Zasuwa klinowa upuslowa 1 pod2iwnna ZaKU ( lub nadztwnna) ( kb ba easay r Iłtzi J2j Punkt pomiaru 2 olśnienia UWAGI: 1.Dopuszcza się, w uzasaiionych przypaach, zabudowę zaworu kulowego upuslowego ZKU zasuwy upustowej ZaKtJ jako ementy nadzienine, Wówczas nie zabudowuje się lxinktu pomiaru c,śrenia wykorzystaniem zaworu ZK5D. 2.Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, w miejsce zaworu kulowego upustowego ZKU i zasuwy ZaKU, zabudowę zasuwy *towej. 3.Zaleca się zabudowę punktu pomiaruciśnienia na każdym układzie rurowym ograniczonym armaturą zaporową. 4.Dla krótkioh odcinków włączeniowych dopuszcza się rezygnację z zabudowy układu wydmuchowego i punktu pomiaru ciśnienia, Rys.5. 1 7

OSF9 S y S t e m Operator Gazociągów Przesyiowych GAZ- SYSTEM S.A. SCHEMAT ZESPOŁU ODWADNIAJĄCEGO ( ) patrz uwaga nr 1 zaku LEGENDA Oznaczenie Nazwa Szt. DJI Zawór kuloey 3 nadziemny, lub 2+lzasuwa upusto4y PMowa) ZaKU Zasuwa klinowa nadziemna upustowa C lub brak zasuwy Punkt pomiaru ciśnienia UWAGI: 1.Dopuszcza się. w uzasadnionych przypadkach, w rriejsce zaworu kulowego 2KU zasuyy ZaK(J, zabudowę zastmy płytowej. 2Dopuszcza się inne rozwiązania konstrukcyjne zabezpieczenia końcówki upustowej zpclu odwadniającego. 3.Armaruraodclnająca zespohi odwadniającego montowanaw pozycji pionowej. Rys.6. 12. Wymagania projektowe: 12.1. W uzasadnionych przypadkach w miejscu montażu elementów gazociągu należy przewidzieć pełną wymianę gruntu rodzimego w obrębie granicy układu. Przewidzieć podparcie zaworów i zasuw podziemnych na płytach fundamentowych. Zasypać piaskiem i zagęścić, przeprowadzić badania stopnia zagęszczenia (minimalny współczynnik zagęszczenia wynosi 0,95). 12.2. Izolację na elementach wystających powyżej poziomu gruntu należy wyprowadzić na wysokość co najmniej 30cm i wykonać zgodnie z wymaganiami w zakresie powłok ochronnych zawartych w Wytycznych OGP GAZ-SYSTEM S.A. w zakresie projektowania ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych. 12.3. Zalecane jest stosowanie kołnierzy szyjkowych z przylgą B2 wg PN-EN 1092-1. 18

S system Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. 12.4. Połączenia kołnierzowo-śrubowe włącznie z uszczelkami powinny być zaprojektowane i wykonane wg Polskich Norm. Stosowane śruby, nakrętki i podkładki powinny być wykonane w wersji ocynkowanej. 12.5. Zakres projektu wykonawczego należy każdorazowo uzgodnić z OGP GAZ-SYSTEM. 12.6. Wszelkie zmiany w stosunku do zatwierdzonego projektu należy formalnie uzgadniać z projektantem oraz z OGP GAZ-SYSTEM SA. 12.7. Na układach obejściowych zaworów liniowych należy stosować łuki kute lub ciągnione o promieniu min. 2xDN średnicy obejścia, 12.8. Układy technologiczne zespołów śluz nadawczych, odbiorczych lub uniwersalnych wymagają każdorazowo indywidualnego projektu który musi być uzgodniony z OGP GAZ-SYSTEM. 12.9. Instalacje śluz oddzielone monoblokami izolującymi należy uziemić. 12.10. Na układzie śluz zastosować dwa sygnalizatory przejścia tłoka - na śluzie oraz za układem obejściowym zespołu śluzy. 12.11. Na układzie śluz odbiorczych zastosować zbiorniki kondensatu umożliwiajqce opróżnianie podciśnieniowe, a w przypadku przewidywania dużych ilości kondensatów należy przewidzieć możliwość podłączania zabezpieczającej kolumny filtroseparacyjnej. 12.12. Należy stosować manometry klasy 1.6w wykonaniu morskim (wzmocnionym). 12.13. Układ odbioru kondensatu odwadniaczy należy wykonać o średnicy DN5O i zakończyć kołnierzem zaślepiającym z korkiem odpowietrzającym lub innym rodzajem zabezpieczenia. 12.14. Kolumny napędów armatury podziemnej należy wyprowadzić na wysokość 1,2m ponad poziom terenu, 12.15. Manometry należy wyprowadzić na wysokość co najmniej O,Bm ponad poziom terenu, Srednica przewodu zasilającego manometry (wychodzącego z ziemi) nie może być mniejsza niż DN5O. Pod manometrem należy zamontować zawór spawany o średnicy równej średnicy gazociągu wyjściowego z ziemi. 12.16. Kolumny upustowe: 12.16.1 Dobór wielkości kolumny upustowej należy dokonać zgodnie z załączoną poniższej tabelą:. Średnica 800 700 500 400 350 300 250 200 150 100 80 gazociągu Średnica 250 200 150 150 100 100 100 80 80 50 50 50 kolumny (150) (150) upustowej 12.16.2 Kolumny należy wyprowadzić 1,8m (z możliwośóą przedłużenia do 3m na czas upustu) ponad poziom terenu i zakończyć kołnierzem z korkiem do odpowietrzania. W uzasadnionych przypadkach kolumny należy wyprowadzić na wysokość 3m ponad poziom terenu. 12.16.3 Zaleca się lokalizować kolumny na terenie obiektów, 12.16.4 Strefy zagrożenia wybuchem 2 od połączeń rozłącznych powinny znajdować się wewnątrz ogrodzenia obiektu. 12.17. Oznakować strefy zagrożenia wybuchem (tablice UWAGA GAZ, STREFA ZAGROŻENIA WYBUCHEM 2. Strefy zagrożenia wybuchem należy obliczyć zgodnie ze Standardem Technicznym ST-G-003:2008. 12.18. Oznakowanie obiektu za pomocą następujących tablic informacyjnych: ió t9

numer S system- Operator Gazociqgów Przesytowych GAZ-SYSTEM S.A. 1218.1 właściciel obiektu przy wejściu (wejściach) na obiekt, 12,18.2 w przypadku zespołu zaporowo-upustowego (ilu) - ilu (numerację nadaje OGP GAZ-SYSTEM SA.). 12.19. Na obiektach place technologiczne I ewentualnie drogi dojazdowe wyłożyć kostką betonową ograniczoną krawężnikami. Pozostały teren obiektów wysypać kamieniem otaczak (granulacja 25 mm) układanym na geowłókninie (teren obiektu należy zabezpieczyć przed możliwością gromadzenia się wody). 12.20. Ogrodzenie obiektów wykonać o min. wysokości 1.8m na podmurówce min. 0.3m ponad poziom terenu. Poszczególne elementy ogrodzenia należy zabezpieczyć przed kradzieżą. 13. Próby ciśnieniowe należy projektować i wykonywać zgodnie z Rozporządzeniami wymienionymi w pkt. II.], Polskimi Normami, procedurami SESP oraz innymi regulacjami branżowymi. 14, Trasę gazociągu oznakować zgodnie z normami in-g-3001 :2001, ZN-G-3002:2001, ZN G-3003:2001, W dokumentacji projektowej przedstawić lokalizację, a w dokumentacji powykonawczej domiary lokalizacyjne słupków znacznikowych. 15. Dokumentacja powykonawcza powinna być opracowana i przekazana również w formie cyfrowej (pdt). 16. W przypadku budowy obiektów na gazociągach o średnicy DN200 i większej: 16.1 Wszelkie trójniki i odgałęzienia na gazociągu liniowym muszą być przystosowane do przepuszczenia tłoków. 16.1 Gdy średnica odgałęzienia przekracza połowę średnicy gazociągu głównego wymagane jest zastosowanie trójników z wyciąganą szyjką wyposażonych w prowadnice tłoków, fiitingów wyposażonych w kupony lub innych rozwiązań uniemożliwiających zablokowanie tłoka. Iy.Rury osłonowe 1. Rury osłonowe należy projektować i wykonywać zgodnie z wymaganiami standardu ST-G-002:2008, PN-EN 1594:2006. 2. Stosowanie rur osłonowych należy ograniczyć do niezbędnego minimum. V. Uwagi końcowe 1. Dopuszcza się, za zgodą OGP GAZ-SYSTEM, stosowanie norm z datą wydania inną niż w niniejszym opracowaniu w przypadku ich aktualizacji. 2. W uzasadnionych przypadkach, za zgodą OGP GAZ-SYSTEM, dopuszcza się stosowanie kołnierzy wykonanych wg standardów ANSI. 3. Niniejsze wytyczne należy stosować łącznie z wymaganiami zawartymi w Wytycznych OGP GAZ-SYSTEM S.A. w zakresie projektowania ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych. 20