Paweł Kozakiewicz. Klimat a drewno - zbiór zadań

Paweł Kozakiewicz Klimat a drewno - zbiór zadań Wydawnictwo SGGW Warszawa 006

Paweł Kozakiewicz: Klimat a drewno zbiór zadań. Wydanie II uzupełnione Warszawa 006 Recenzent: Prof. dr hab. Mieczysław Matejak Projekt okładki i strony tytułowej Paweł Kozakiewicz Fotografie na okładce Paweł Kozakiewicz Na okładce rzeźba anioła z XVIII wieku, wykonana w drewnie lipowym własność prywatna ISBN 83-744-374- WYDAWNICTWO SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO ul. Nowoursynowska 66, 0-787 Warszawa tel. (0) 593 55 0 (sekretariat), (0) 593 55 7, fax (0) 593 55 e-mail: jmw_wyd@alpha.sggw.waw.pl (funkcjonuje do końca 006 roku) wydawnictwo@sggw.pl

Spis treści str. Wstęp 3 Indeks 4. Zadania z pełnymi rozwiązaniami 5.. Podstawowe parametry i przemiany powietrza 5.. Wilgotność równoważna drewna 7.3. Sterowanie klimatem. Zadania do samodzielnego rozwiązania 7.. Treść zadań 7.. Odpowiedzi 30 Spis najważniejszych wzorów 3 Tabele i wykresy 33 Literatura 44 Wstęp Zbiór zadań Klimat a drewno został napisany z myślą o studentach studiów wieczorowych Wydziału Technologii Drewna SGGW specjalność Konserwacja Drewna Zabytkowego. Zbiór stanowi uzupełnienie do podręcznika noszącego zbliżony tytuł: Klimat a drewno zabytkowe autorstwa P. Kozakiewicza i M. Matejaka, wydanego przez Wydawnictwo SGGW w 000 roku ze wznowieniem w 00 roku. Zbiór zadań zawiera praktyczne ujęcie zagadnień omówionych w wyżej wymienionym podręczniku. Dobór odpowiednich warunków klimatycznych w pomieszczeniach w których przechowywane jest drewno jest działaniem równie ważnym jak jego prawidłowa konserwacja. Umiejętność praktycznego zastosowania i wykorzystania odpowiednich zależności (opisanych wzorami) do rozwiązywania konkretnych zagadnień z zakresu klimatyzacji, posiadanie wiedzy dotyczącej właściwości higroskopijnych drewna, umiejętność sterowania parametrami powietrza w pomieszczeniach jest bazą do działań bardzo istotnych w zabezpieczaniu i ochronie drewna. Zbiór zadań, który trzymają Państwo w rękach, składa się z dwóch części: ) zadaniowej, z zadaniami omówionymi i rozwiązanymi krok po kroku ; ) ćwiczeniowej, z zadaniami do samodzielnego rozwiązania. Zadania zamieszczone w pierwszej części zbioru zapoznają z podstawowymi parametrami powietrza i rodzajami przemian oraz uczą posługiwania się wykresem h-x. Kolejne z nich przedstawiają zależność wilgotności równoważnej drewna od parametrów powietrza i wprowadzają w zagadnienia związane z klimatyzacją. W drugiej części znajdą Państwo treści zadań do samodzielnego rozwiązania z podanymi końcowymi wynikami. Wyniki te mogą nieco odbiegać od otrzymanych przez Państwa, co może być skutkiem zaokrągleń stosowanych podczas obliczeń i niedokładności przy odczytach odpowiednich parametrów z wykresu h-x. Uzupełnieniem zbioru są tablice i wykresy h-x, zamieszczone na końcu skryptu, obrazujące podstawowe dane dotyczące parametrów powietrza i wilgotności równoważnych drewna. W stosunku do wydania I skrypt uzupełniono o dodatkowe wykresy h-x oraz zależności do obliczania wilgotności równoważnej drewna. Warszawa, lipiec 006 Paweł Kozakiewicz 3

Indeks Wykaz oznaczeń Lp. Symbol Znaczenie Jednostki r o ciepło parowania wody kj/kg r L ciepło topnienia lodu kj/kg 3 c ciepło właściwe powietrza kj/kgk 4 c l ciepło właściwe lodu kj/kgk 5 c p ciepło właściwe pary wodnej kj/kgk 6 c w ciepło właściwe wody kj/kgk 7 p b ciśnienie barometryczne MPa 8 p p ciśnienie cząstkowe pary wodnej MPa 9 p ciśnienie pary nasyconej MPa 0 p ciśnienie pary suchej MPa τ czas h lub doba h entalpia kj/kg 3 g gęstość kg/m 3 4 m o masa drewna absolutnie suchego g lub kg 5 m w masa drewna wilgotnego g lub kg 6 m l masa lodu g lub kg 7 m p masa pary g lub kg 8 m ps masa powietrza suchego g lub kg 9 H O m masa wody g lub kg 0 v objętość właściwa m 3 /kg ω prędkość przepływu powietrza m/s strumień masy m kg/h 3 t temperatura 0 C lub K 4 t m temperatura termometru mokrego 0 C lub K 5 t s temperatura termometru suchego 0 C lub K 6 W wilgotność bezwzględna drewna % 7 φ wilgotność względna powietrza % 8 W r wilgotność równoważna drewna % 9 x zawartość wilgoci w powietrzu (w kg suchego gazu) g/kg 4

. Zadania z pełnymi rozwiązaniami.. Podstawowe parametry i przemiany powietrza Informacje dotyczące konstrukcji i sposobu posługiwania się wykresem h-x oraz podstawowe dane o parametrach powietrza i sposobach ich wyznaczania podane są w pierwszym rozdziale książki Klimat a drewno zabytkowe (Kozakiewicz, Matejak 00). Czytelników, którzy chcieliby pogłębić widzę z tego zakresu zachęcam do sięgnięcia także po inne książki (np. Krieczetow 955, Gąsiorowski i in. 969, Strumiłło 983, Glijer, Matejak, Osipiuk 984, Dobrowolska, Matejak, 997, Dobrowolska, Kozakiewicz, Matejak 998). Zadanie I.. Dla powietrza o temperaturze 0 C i wilgotności względnej ϕ 0,7 przy ciśnieniu 0, MPa wyznaczyć entalpię i zawartość wilgoci (analitycznie i za pomocą wykresu h-x). Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: t0 C x p ϕ ϕ0,770% h x 6 pb p ϕ p b 0,MPa h c t + c p t + r ( ) X 0 ) wyznaczamy szukane wielkości na drodze obliczeń a. Potrzebną do obliczeń wartość ciśnienia pary nasyconej odczytujemy z tabeli IV: dla temperatury t0 o C ciśnienie p 3,37 hpa. b. Zawartość wilgoci wyliczamy z równania opisującego jej zależność od podanej wilgotności względnej powietrza: p ϕ 3,37 0,7 x 6 6 0, 3 [g/kg] pb p ϕ 000 3,37 0,7 c. Przy temperaturze 0 C i ϕ 0,7 w powietrzu znajduje się wilgoć tylko w postaci pary wodnej. By wyliczyć wartość entalpii korzystamy ze wzoru: h c t + c p t + r ( ) X 0 Podane w powyższym wzorze wielkości c, c p, r o - przyjmujemy z niewielkim błędem jako znane nam wartości stałe (c,0 kj/(kg K), c p,86 kj/(kg K) r o 500 (kj/kg)) lub uwzględniamy wpływ temperatury i odczytujemy ich dokładną wartość z tabeli VII: dla temp. t0 o C i p b 0,MPa c,0058 kj/(kg K), c p,860 kj/(kg K) i r o 453,4 kj/(kg), stąd: h,0 0 + 0,003 ( 500 +,86 0) 46, kj/kg lub h,0058 0 + 0,003 453,4 +,86 0 45, kj/kg ( ) 8 ) wyznaczamy szukane wielkości posługując się wykresem h-x a. Na wykresie h-x (rys.i na końcu skryptu) odnajdujemy punkt () przecięcia krzywej stałej wilgotności względnej powietrza ϕ 0,7 z prostą stałej temperatury powietrza t 0 C. b. Z punktu () prowadzimy linię pionową i odczytujemy zawartość wilgoci (x) na osi rzędnych: x 0,5 g/kg. 5

c. Z punktu () prowadzimy linie równoległą do izoentalp zaznaczonych na wykresie i odczytujemy entalpię (h) na osi odciętych: h 45 kj/kg. Przy odczycie entalpii (h) należy pamiętać, że wykres h-x posiada ukośnokątny układ współrzędnych (kąt ok. 35 o ). Rysunek do zadania I.. ZADANIE II.. Powietrze o temperaturze 5 C, wilgotności względnej 90% i ciśnieniu 0, MPa ogrzano do temperatury 5 C. Wyznaczyć końcową zawartość wilgoci oraz końcową wilgotność względną powietrza w sposób analityczny i przy użyciu wykresu h-x. Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: p b 0, MPa φ p ϕ t 5 C x x 6 pb p ϕ ϕ 90% p x t 5 C ϕ b p x + 6 ) wyznaczamy szukane wielkości na drodze obliczeń a. Potrzebną do obliczeń wartość ciśnienia pary nasyconej przy temperaturze początkowej i końcowej powietrza odczytujemy z tabeli IV: dla t 5 C p 8,78 hpa, a dla t 5 C p 3,67 hpa. b. Przy ogrzewaniu powietrza nie zmienia się zawarta w nim ilość wilgoci (x x ), wobec powyższego możemy policzyć ją z następującej zależności: p ϕ 8,78 0,9 x x 6 6 4,9 5 g/kg pb p ϕ 000 8,78 0,9 c. Wilgotność względną powietrza po ogrzaniu obliczymy ze wzoru: p x 000 4,9 ϕ b 0,48 5 p x + 6 3,67 4,9 + 6 % 6

) wyznaczamy szukane wielkości posługując się wykresem h-x a. Na wykresie odnajdujemy punkt () odpowiadający parametrom początkowym powietrza (przecięcie krzywej ϕ 0,9 i izotermy t 5 C). b. Następnie z wyznaczonego punktu prowadzimy prostą stałej zawartości wilgoci aż do przecięcia się z izotermą 5 C wyznaczając w ten sposób punkt (), odpowiadający parametrom końcowym powietrza, czyli powietrza po ogrzaniu. c. Dla punktu końcowego odczytujemy szukaną wilgotność względną powietrza: φ 5% d. Zawartość wilgoci jest taka sama jak dla punktu (). Odczytana wartość wynosi: x x 5 g/kg Rysunek do zadania II.. Zadanie III.. Posługując się wykresem h-x wyznaczyć temperaturę punktu rosy dla powietrza wilgotnego o temperaturze 0 C i wilgotności względnej równej 60%. Rozwiązanie Dane: t0 o C ϕ0,6 Szukane: t r Temperatura punktu rosy jest to temperatura w której powietrze wilgotne (przy stałej zawartości wilgoci) osiąga podczas chłodzenia pod stałym ciśnieniem stan nasycenia. a. Na wykresie odnajdujemy punkt odpowiadający podanym parametrom powietrza (punkt ) na przecięciu krzywej ϕ 0,6 i izotermą t 0 C). b. Z wyznaczonego punktu rysujemy pionową linię stałej zawartości wilgoci xconst. i odnajdujemy miejsce jej przecięcia z krzywą nasycenia (ϕ00%) punkt. c. Dla odnalezionego punktu () odczytujemy szukaną wartość temperatury rosy: t r o C 7

Rysunek do zadania III.. Zadanie IV.. Posługując się wykresem h-x wyznaczyć parametry końcowe powietrza po jego oziębieniu objętościowym do temperatury 5 o C. Parametry początkowe powietrza były następujące: zawartość wilgoci 4 g/kg i temperatura 5 o C. Rozwiązanie: Dane : Szukane : t 5 C φ x 4 g/kg x t 5 C a. Na wykresie h-x odnajdujemy punkt () odpowiadający parametrom początkowym powietrza (przecięcie pionowej lipni stałej zawartości wilgoci x 4g/kg z izotermą t 5 C). b. Powietrze zostało poddane oziębianiu objętościowemu, a więc stopniowo spadała jego temperatura przy nie zmieniającej się zawartości wilgoci, aż do osiągnięcia stanu nasycenia. Poruszając się po linii stałej zawartości wilgoci x 4 g/kg odnajdujemy miejsce jej przecięcia z krzywą wilgotności względnej powietrza równej 00%. Jest to tak zwany punkt rosy (punkt ). c. Przy dalszym oziębianiu nadmiar wilgoci kondensuje (skrapla się) i ogólna zawartość wilgoci w powietrzu maleje. Dlatego dalej poruszamy się po krzywej nasycenia (φ00%) i odnajdujemy miejsce jej przecięcia z izotermą t5 C. Miejsce to wyznacza parametry końcowe powietrza (punkt ). d. Dla punktu odczytujemy szukane parametry powietrza końcowego: x g/kg, φ 00%, h 37,5 kj/kg. 8

Rysunek do zadania IV.. Zadanie V.. Określić zawartość wilgoci w powietrzu jeśli wiadomo, że na każde 5kg powietrza suchego przypada 0,45 kg pary wodnej. Rozwiązanie : Dane: Szukane: Wzór: m ps kg x m m p 0,045 kg45g x m Dane podane w treści zadania wystarczy wstawić do wzoru, pamiętając o odpowiedniej zamianie jednostek: mp 45 x 9 g/kg m 5 ps p ps Zadanie VI.. Korzystając z wykresu h-x określić wilgotność względną powietrza, jeśli wiadomo że temperatura termometru suchego dla wynosi 5 o C a termometru mokrego 5 o C. Rozwiązanie : Dane: t s 5 o C t m 5 o C Szukane: φ a. Poruszając się po linii stałej temperatury równej temperaturze termometru mokrego (t m 5 o C), znajdujemy miejsce jej przecięcia z krzywą nasycenia (φ,0) - punkt. 9

b. Z odnalezionego punktu () prowadzimy prostą będącą przedłużeniem stałej temperatury (t5 o C) z obszaru mgły. Linia ta jest prawie równoległa do izoentalp. c. Linię tę prowadzimy aż do przecięcia się jej z linią izotermy termometru suchego (t s 5 0 C). Miejsce przecięcia się tych linii (punkt ) określają szukane parametry powietrza. d. Dla odnalezionego punktu () odczytujemy wartość wilgotności względnej powietrza: φ 45% Rysunek do zadania VI.. Zadanie VII.. Suche powietrze (o wilgotności 0%) i temperaturze 45 o C zostało nawilżone w ilości 0 g H O na każdy kg poprzez wtrysk mgły wodnej o temperaturze bliskiej 0 o C. Posługując wzorami analitycznymi i wykresem h-x określić parametry końcowe powietrza. Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: p b 0, MPa φ mp t 45 C x x mps ϕ 0% h c t + X c t x 0 g/kg w w m p 0 g p x ϕ b p x + 6 ) wyznaczamy szukane wielkości na drodze obliczeń a. Obliczamy zawartość wilgoci w powietrzu po jego nawilżeniu: m p 0 x 0 g/kg m ps 0

b. Zakładamy przybliżone wartości ciepła właściwego powietrza (c,0 kj/(kg K) i wody c w 4,9 kj/(kg K) lub odczytujemy z tabel wartości dokładne uwzględniające wpływ temperatury a następnie wyliczamy końcową entalpię powietrza: h c t + X w cw t,0 45 + 0,0 4,9 0 45 kj/kg. c. Wprowadzona do powietrza woda w postaci mgły wodnej zamieni się w parę pobierając ciepło parowania co spowoduje obniżenie temperatury powietrza. Korzystając z zasady termodynamiki możemy zapisać: mp ro t mps c gdzie t t t, m p ro 0,0 500 stąd: t t 45 0 o C m c ps d. Z tabeli IV na końcu skryptu, odczytujemy wartość ciśnienia pary wodnej dla temperatury t 0 o C: p 3,37 hpa. Ostatecznie wyliczamy końcową wilgotność względną powietrza: p x 000 0 ϕ b 0,68 68 % p x + 60 3,37 0 + 6 ) wyznaczamy szukane wielkości posługując się wykresem h-x a. Na wykresie h-x odnajdujemy punkt reprezentujący parametry początkowe powietrza. Jest to miejsce przecięcia się osi odciętych (x0) z prostą stałej temperatury t45 o C. b. Do powietrza została wtryśnięta mgła wodna o temperaturze bliskiej 0 o C, a więc przemiana będzie przebiegała po izoentalpie (h45 kj/kg). Odnajdujemy punkt () będący przecięciem tej izoentalpy z pionową linią stałej zawartości wilgoci (x0 g/kg). Punkt reprezentuje parametry powietrza po nawilżeniu. c. Dla punktu odczytujemy szukaną wartość końcową temperatury i wilgotności względnej powietrza: t 0 0 C, φ 0,7. Rysunek do zadania VII..

Zadanie VIII.. Obliczyć jak zmieni się objętość właściwa i gęstość powietrza po jego ogrzaniu o 30 o C. Parametry początkowe powietrza były następujące: temperatura 5 o C a wilgotność względna 90%. Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: t 5 C v v v ϕ 0,990% x 6 p ϕ pb p v,4 g v 9 ϕ x t + 73 + 8 73 a. Na podstawie danych podanych w treści zadania obliczamy temperaturę końcową powietrza (po ogrzaniu): t t + 30 5 + 30 35 o C a. Odczytujemy wartość ciśnienia pary nasyconej z tabeli IV na końcu skryptu: dla t 5 o C p 8,7, a na tej podstawie obliczamy zawartość wilgoci w powietrzu przed i po ogrzaniu: p ϕ 8,7 0,9 x x 6 6 4,9 g/kg pb p ϕ 000 8,7 0,9 b. Obliczamy objętości właściwe powietrza przed i po ogrzaniu z poniższych zależności: X t + 73 0,0049 5 + 73 v,4 +,4 + 0,793 m 3 /kg 9 8 73 9 8 73 X t + 73 0,0049 35 + 73 v,4 +,4 + 0,878 m 3 /kg 9 8 73 9 8 73 c. Ostatecznie obliczamy jak zmieni się objętość właściwa powietrza po jego ogrzaniu: v v v 0,878 0,793 0,085 m 3 /kg d. Na podstawie znajomości objętości właściwych wyznaczamy gęstości powietrza: g,6 kg/m 3 v 0,793 g,4 kg/m 3 v 0,878 e. Na koniec wyliczamy jak zmieniła się gęstość powietrza po jego ogrzaniu: g g g,4,6 0, kg/m 3

ZADANIE IX.. Powietrze o temperaturze 5 o C i wilgotności względnej φ30% zajmujące objętość 0 m 3 zostało dowilżone przez wtrysk pary wodnej o temperaturze 5 o C w ilości 64,5g. Określić parametry końcowe powietrza na drodze obliczeń i za pomocą wykresu h-x. Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: t 5 C t ϕ 30% ϕ x 6 V 0 m 3 m p 64,5 g h v v,4 3 p ϕ pb p ϕ X t + 73 + 9 8 73 h c t + c p t + r ( ) X 0 V m ps v p x ϕ b p x + 6 ) wyznaczamy szukane wielkości na drodze obliczeń a. Na podstawie znajomości temperatury i wilgotności względnej powietrza obliczamy pozostałe parametry powietrza tj. zawartość wilgoci, entalpię i objętość właściwą. Brakujące dane odczytujemy z tabel na końcu skryptu: - z tabeli IV lub z tabeli VI dla t5 C ciśnienie pary nasyconej p 3,67 hpa - z tabeli VI lub VII dla t5 C ciepło parowania r o 44 kj/kg p ϕ 3,67 0,3 x 6 6 6,0 g/kg pb p ϕ 000 3,67 0,3 h c t + c p t + r X,0 5 +,86 5 + 44 0,006 39,9 kj/kg ( ) ( ) 40 0 X t + 73 0,006 5 + 73 v,4 +,4 + 0,85 m 3 /kg 9 8 73 9 8 73 b. Obliczamy ile kilogramów powietrza znajdowało się w pomieszczeniu: V 0 m ps 3,5 kg v 0,85 c. Dysponując ta daną możemy określić jak zmieni się zawartość wilgoci i entalpia powietrza po wprowadzeniu 64,5g pary wodnej o temperaturze t5 C: mp 64,5 x 7 g/kg m 3,5 h ps ( c t + r ) X (,86 5 + 44) 0,007 7, 4 p o kj/kg d. Bazując na uzyskanych wynikach obliczamy parametry powietrza po nawilżeniu: x x + x 6 + 7 3 g/kg h h + h 40 + 7,4 57,4 kj/kg p x 000 3 ϕ b 0,65 65 % p x + 6 3,67 3+ 6 h r X 57,4 44 0,03 h c t + ( c p t + r0 ) X t 5 c + c X,0 +,86 0,03 o o C p

X t + 73 0,03 5 + 73 v,4 +,4 + 0,883 m 3 /kg 9 8 73 9 8 73 ) wyznaczamy szukane wielkości posługując się wykresem h-x a. Znając początkową temperaturę i wilgotność względną powietrza odnajdujemy na wykresie h-x punkt () reprezentujący parametry tego powietrza. Leży on na przecięciu izotermy t5 o C i krzywej stałej wilgotności względnej φ30%. b. Prowadząc linię pionową z punktu odczytujemy początkową zawartość wilgoci w powietrzu: x 6 g/kg. Do dalszych rozważań będzie również potrzebna znajomość gęstości powietrza, którą odczytujemy z osi odciętych: g,8 kg/m 3. c. Do powietrza została wtryśnięta para wodna o temperaturze równej temperaturze tego powietrza wobec tego nawilżanie będzie przebiegało po izotermie t5 o C. Szukany punkt () reprezentujący parametry powietrza po nawilżeniu będzie znajdował się na tej linii. Aby go odnaleźć musimy określić o ile wzrosła zawartość wilgoci w nawilżanym powietrzu ( x). W tym celu najpierw obliczamy ile kilogramów powietrza znajdowało się w pomieszczeniu a następnie szukane x : m ps g V,8 0 3,6 kg mp 64,5 x x + x x + 6 + 3 g/kg m 3,6 ps d. Odnajdujemy punkt () leżący na przecięciu linii stałej temperatury t5 o C i linii stałej zawartości wilgoci x3 g/kg. e. Dla odnalezionego punktu odczytujemy pozostałe parametry powietrza po nawilżeniu: h 58 kj/kg, φ 65%, g,75 kg/m 3. Rysunek do zadania IX.. 4

ZADANIE X.. Wyznaczyć parametry końcowe mieszaniny (x, ϕ, t) powstałej w wyniku zmieszania dwóch objętości powietrza o następujących parametrach: a) V m 3, t 40 o C, φ 40%, b) V 4m 3, t 5 o C, φ 80% przy założeniu stałego ciśnienia barometrycznego p b 0,MPa. Zadanie należy rozwiązać w sposób analityczny i graficznie (za pomocą wykresu h-x). Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: t 3 V m 3, t 40 o C, φ 40% x 3 V 4m 3, t 5 o C, φ 80% ϕ 3 x 60,4 p ϕ pb p ϕ, h c t + ( c p t + r ) X 0 X t + 73 V v +, m 9 8 73 v m x + m x m h + m h x3, h3 m + m m + m ) wyznaczamy szukane wielkości na drodze obliczeń a. Po odczytaniu z tabeli VI ciśnień par nasyconych w mieszanych objętościach powietrza (dla t 40 o C p 73,75 hpa i dla t 5 o C p 8,78 hpa, dla) obliczamy zawartość wilgoci: x 6 ϕ p p ϕ p 0,4 73,75 6 000 0,4 73,75 8, 9 ϕ p x 6 p ϕ p 0,8 8,78 6 4, 4 g/kg 000 0,8 8,78 b. Korzystając z podanych wzorów obliczamy entalpie mieszanych objętości powietrza (po odczytaniu wartości ciepła parowania dla temperatury t 40 o C i t 5 o C z tabeli VI lub VII): h c t + c p t + r,0 40 + (,86 40 + 406) 0,089 86, 9 kj/kg ( 0 ) ( c t + r0 ) X c t + X h p g/kg,0 5 + (,86 5 + 488) 0,0044 6, 0 kj/kg c. Do wyznaczenia mas mieszanych składników niezbędna jest znajomość ich objętości właściwych: X t + 73 0,089 40 + 73 v,4 +,4 + 0, 97 m 3 /kg 9 8 73 9 8 73 X t + 73 0,0044 5 + 73 v,4 +,4 + 0, 79 m 3 /kg 9 8 73 9 8 73 V V 4 m,57 kg, m 5, 05 kg v 0,97 v 0,79 d. Ostatecznie liczymy entalpię i zawartość wilgoci w otrzymanej mieszaninie: m x + m x,57 8,9 + 5,05 4,4 x3 8, 7 g/kg m + m,57 + 5,05 m h + m h,57 86,9 + 5,05 6,0 h3 37, kj/kg m + m,57 + 5,05 e. Na koniec obliczamy temperaturę i wilgotność względną powstałej mieszaniny: h3 r0 X 3 37, 500 0,0087 h3 ( c + c p X 3 ) t3 + r0 x3 t3 c + 5, o C c X,0 +,86 0,0087 p 3 5

Odczytane z tabeli IV ciśnienie party nasyconej dla temperatury mieszaniny 5 o C wynosi p 7,040 hpa, stąd: p x 000 8,7 ϕ 3 3 b 0,8 8 % p x3 + 6 7,040 8,7 + 6 ) wyznaczamy szukane wielkości posługując się wykresem h-x a. Na wykresie h-x odnajdujemy punkty i odpowiadające parametrom powietrza a i powietrza b. Punkt leży na przecięciu izotermy t 40 o C i krzywej wilgotności względnej ϕ0,4, a punkt na przecięciu izotermy t 5 o C i wilgotności względnej ϕ0,8. b. Dla odnalezionych punktów i możemy odczytać pozostałe parametry: h 90kJ/kg, x 9,5g/kg, h 6 kj/kg, x 4,5 g/kg oraz g i g lub v i v (niektóre z wykresów h-x zamiast stałych linii gęstości powietrza posiadają naniesione linie stałych objętości właściwych powietrza). Na podstawie odczytanych gęstości powietrza z wykresu h-x zamieszczonego na końcu skryptu (g,kg/m 3 i g,7kg/m 3 ) obliczamy masy powietrza: m g V,, kg, m g V,7 4 5, 08 kg c. Punkt charakteryzujący parametry uzyskanej mieszaniny leży na odcinku łączącym punkty i. W celu dokładnego wyznaczenia punktu 3 wskazującego parametry mieszaniny należy uzyskany na wykresie odcinek podzielić proporcjonalnie do obliczonych udziałów: m, m 5,08 l 0,7, l 0, 3 m + m, + 5,08 m + m, 5,08 d. Przy wykreślaniu punktu 3 odpowiadającego parametrom mieszaniny należy odpowiednio odłożyć odległość l lub l. Odległość l to odcinek między punktem a punktem 3 i analogicznie odległość l to odcinek między punktem a punktem 3. e. Mając wyznaczony punkt 3 możemy odczytać wszystkie pozostałe parametry mieszaniny: h 3 38 kj/kg, x 3 9 g/kg, φ 3 80 %, t 3 5,5 o C. Rysunek do zadania X.. 6

. Wilgotność równoważna drewna Właściwości higroskopijne drewna oraz zjawiska sorpcji opisane są w książce pt. Klimat a drewno zabytkowe (Kozakiewicz, Matejak 00). Tematyka ta zawarta jest również w innych opracowaniach (np. Krzysik 978, Kozakiewicz 000, Kozakiewicz 003). Sposoby określania wilgotności drewna a także innych właściwości drewna podane są w skrypcie pt. Materiały pomocnicze do ćwiczeń z fizyki drewna Kozakiewicz (00) i Kozakiewicz (005). ZADANIE I.. Przy pomocy wzorów, tabel i wykresów wyznaczyć wilgotność równoważną drewna znajdującego się na poddaszu krytym blachą w upalny letni dzień, w którym termometr suchy wskazuje temperaturę 60 C, a termometr wilgotny temperaturę 50 C. Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: t s 60 C W r 0 Wr t m 50 C t s t m + 5 5 Wr t t + 4 s m ) wyznaczamy szukaną wilgotność równoważną drewna za pomocą wzorów: Do wyznaczenia wilgotności równoważnej przy znajomości temperatury termometru suchego i wilgotnego najwygodniej posłużyć się jednym ze wzorów empirycznych podanych na stronie 94 w książce pt. Klimat a drewno zabytkowe Kozakiewicz, Matejak 00. Temperaturę do poniższych wzorów wstawiamy w C, a wyniki wilgotności równoważnej otrzymujemy bezpośrednio w %. W 0 r t s t m + 5 0 8, 60 50 + 5 0 % lub 5 Wr t t + 4 5 60 50 + 4 8, 6 % s m ) wyznaczamy szukaną wilgotność równoważną drewna za pomocą tabel: Z tabeli IX zamieszczonej na końcu skryptu odczytujemy szukane wartości wilgotności równoważnej drewna. Według tabeli IX, dla temperatury termometru suchego t s 60 C i różnicy psychrometrycznej t t s t 60 50 0 o C wilgotność równoważna drewna przyjmuje wartość W r 8,7 %. m 3) wyznaczamy szukaną wilgotność równoważną drewna za pomocą wykresów: Do wyznaczenia wilgotności równoważnej drewna możemy wykorzystać wykresy przedstawione w książce pt. Klimat a drewno zabytkowe Kozakiewicz, Matejak 00 (rys.55 na str.97 lub rys.58 na str.99). Odczytana z wykresu na rys.58 wilgotność równoważna drewna wynosi W r 8,7%. 7

ZADANIE II.. Określ zmianę wilgotności równoważnej drewna przeniesionego w okresie zimowym z pomieszczenia zamkniętego z centralnym ogrzewaniem (t 5 C i ϕ 30%) do pomieszczenia klimatyzowanego, w którym został zapewniony właściwy klimat dla przechowywania eksponatów drewnianych (t 8 C i ϕ60 %). Do określenia szukanych wilgotności równoważnych drewna wykorzystaj wzory, tabele i wykresy. Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: t 5 C, φ 30% W r W e r t 8 C, φ 60% W r o 3 + a ϕ + a ϕ + a3 ϕ a4 ) wyznaczamy szukane wilgotności równoważne drewna za pomocą wzorów: Wilgotności równoważne drewna dla podanych parametrów powietrza (temperatury i wilgotności) możemy obliczyć posługując się jednym ze wzorów empirycznych np. wzorem podanym na stronie 0 w książce pt. Klimat a drewno zabytkowe Kozakiewicz, Matejak 00: W e a o 3 + a ϕ + a ϕ + a a t r 3 ϕ 4 Do powyższego równania wstawimy wartości współczynników podane w tabeli 6 na str.0 w książce pt. Klimat a drewno zabytkowe Kozakiewicz, Matejak 00 (najlepiej dla drewna świerkowego, bowiem właściwości higroskopijne drewna świerkowego są zbliżone do średniej właściwości higroskopijnych różnych rodzajów drewna ze strefy umiarkowanej): a o,3996, a 0,043, a -0,6485 0-3, a 3 4,500 0-6, a 4-0,00363), stąd:,3996 3 6 3 W r e + 0,043 30 + 0,6485 0 30 + 4,5 0 30 0,00363 5 5,9 %,3996 3 6 3 e + 0,043 60 + 0,6485 0 60 + 4,5 0 60 0,00363 W r 8 9,7 % ) wyznaczamy szukane wilgotności równoważne drewna za pomocą tabel: Na podstawie danych zestawionych w tabeli 5 (str.95) w książce pt. Klimat a drewno zabytkowe Kozakiewicz, Matejak 00, odczytujemy szukane wartości wilgotności: - dla t 5 C i φ 30% W r 5,8 % - dla t 8 C i φ 60% W r 0,5 % 3) wyznaczamy szukane wilgotności równoważne drewna za pomocą wykresów: Do wyznaczenia wilgotności równoważnych drewna na podstawie znajomości temperatury i wilgotności względnej powietrza możemy wykorzystać jeden z wykresów przedstawionych na rys.54,55,56,57 (str.96,97 i 98) w książce pt. Klimat a drewno zabytkowe Kozakiewicz, Matejak 00. Wartości wilgotności równoważnych odczytane z wykresu 56 są następujące: - dla t 5 C i φ 30% W r 6 % - dla t 8 C i φ 60% W r % t ZADANIE III.. Posługując się wzorem empirycznym Keylwertha obliczyć wilgotność równoważną drewna modrzewia, topoli i dębu czerwonego znajdującego się w pomieszczeniu zamkniętym, w którym psychrometr wskazywał następujące temperatury: t s o C, t m 7 o C. 8

Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: t s 3 C t m 7 C W r mod W r top W r dąb W r A B log (t s t m ) a. Z tabeli VIII zamieszczonej na końcu skryptu odczytujemy współczynniki A i B dla wymienionych w zadaniu rodzajów drewna: - modrzew: A,%, B4,% - topola: A,0%, B5,5% - dąb: A0,%, B4,7% gdzie: współczynnik A to wilgotność równoważna drewna osiągana w procesie adsorpcji przy wilgotności względnej powietrza φ83%, a współczynnik B to wilgotność równoważna osiągana w procesie desorpcji przy wilgotności względnej powietrza φ37%. b. Wstawiając do równania wartości powyższych współczynników oraz podane temperatury termometru suchego i mokrego obliczamy szukane wilgotności drewna: - modrzew: W, 4, log( 7), 6 % r. mod r. top,0 5,5 log 7, r. dąą 0, 4,7 log 7, W % - topola ( ) 7 W % - dąb: ( ) 3 ZADANIE IV.. Dowolnym sposobem określić wilgotność równoważną drewna składowanego na wolnym powietrzu, pod zadaszeniem w okresie zimowym i letnim. Drewno to jest składowane w okolicach Warszawy. Rozwiązanie: a. Aby poprawnie rozwiązać niniejsze zadanie należy przyjąć zbliżone do rzeczywistości warunki składowania drewna tj. średnią temperaturę i wilgotność względną powietrza w okresie letnim i zimowym. W tym celu najlepiej posłużyć się wykresami przedstawionymi na rys. (str.7) i na rys.3 (str.8) w książce pt. Klimat a drewno zabytkowe Kozakiewicz, Matejak 00. b. Z wykresu na rysunku odczytujemy, że średnia temperatura dla okolic Warszawy w zimie wynosi t 4 o C a w lecie t 7 o C, natomiast z wykresu na rysunku 3 odczytujemy średnie wilgotności względne powietrza w zimie φ 9% i w lecie φ 74%. c. Na podstawie uzyskanych danych określamy szukane wilgotności równoważne drewna np. posługując się wykresem na rys.57 (str.96) z książki pt. Klimat a drewno zabytkowe Kozakiewicz, Matejak 00: - dla okresu zimowego (t 4 o C, φ 9%) W r 7% - dla okresu letniego (t 7 o C, φ 74%) W r 4% 9

ZADANIE V.. Obliczyć końcową wilgotność boazerii drewnianej jeżeli wiadomo że w wyniku obniżenia się wilgotności powietrza w pomieszczeniu odparowało z niej około 0 kg wody. Wilgotność początkowa boazerii wynosiła %, a jej masa 448kg. Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: W % W r mh O mw mo mw m w 4448kg W Wo mo mo mo 0kg m H O a. Wychodząc z zależności opisującej wilgotność obliczamy masę drewna w stanie absolutnie suchym: mw m0 mw 448 W mo 400 kg m0 + W + 0, b. Wykorzystując związek między masą drewna wilgotnego i suchego a zawartą w drewnie masą wody obliczamy ile będzie ważyła boazeria po odparowaniu 0 kg wody: m m m m m m m m m m m H O w o i H O w o, H O H O H O w w w mw mh O 448 0 48 m kg c. Ostatecznie obliczamy końcową wilgotność boazerii: mw m0 48 400 W 0,07 7 % m 400 0 ZADANIE VI.. Posługując się wzorem empirycznym stosowanym w USA (Praca zbiorowa 999) obliczyć jak zmieni się wilgotność równoważna drewna w powietrzu o temperaturze 5 o C przy skokowej zmianie wilgotności względnej powietrza z 55% na 80%. Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: t t 5 o C W r 800 K ϕ K φ 55% W r K ϕ + K K K ϕ W r + [%] M 00 K ϕ 00 + K K ϕ + K K K ϕ φ 80% M 349 +,9 t + 0,035 t K 0,805 + 0,000736 t 0,0000073 t K 6,7 0,00938 t 0,000303 t K,9 + 0,0407 t 0,00093 t a. wyliczamy poszczególne współczynniki równania dla zadanej temperatury powietrza równej 5 o C, a następnie szukane wilgotności równoważne drewna: M 349 +,9 5 + 0,035 5 37,3875 K 0,805 + 0,000736 5 0,0000073 5 0,8546 K 6,7 0,00938 5 0,000303 5 6,065 K,9 + 0,0407 5 0,00093 5,454575 800 0,8546 55 6,065 0,8546 55 + 6,065,454575 0,8546 55 W + 3,6 % r 37,3875 00 0,8456 55 00 + 6,065 0,8546 55 + 6,065,454575 0,8546 55 800 0,8546 80 6,065 0,8546 80 + 6,065,454575 0,8546 80 W + 8,7 % r 37,3875 00 0,8456 80 00 + 6,065 0,8546 80 + 6,065,454575 0,8546 80 0

.3 Sterowanie klimatem Dane dotyczące klimatu zewnętrznego i klimatu panującego w różnego typu pomieszczeniach podane są w książce pt. Klimat a drewno zabytkowe (Kozakiewicz, Matejak 00). Więcej informacji o klimacie i sterowaniu parametrami klimatu można odnaleźć w literaturze specjalistycznej (np.: Okołowicz 969, Recknagel-Sprenger 976), w tym obcojęzycznej (np. Bekhta, Kozakiewicz 00). ZADANIE I..3 W pomieszczeniu ekspozycyjnym o objętości 00 m 3 utrzymywana jest temperatura 0 C i wilgotność względna powietrza 60 %. Pomieszczenie to zostało wywietrzone poprzez krótkotrwałe otwarcie okna. W trakcie wietrzenia około 80 % powietrza znajdującego się w pomieszczeniu zostało wymienione przez powietrze zewnętrzne o temperaturze 5 C i wilgotności względnej 90%. Wyznaczyć parametry powstałej mieszaniny. Obliczyć ile wody musi odparować z nawilżaczy, aby uzyskać początkową wilgotność powietrza (65%). Przemiany powietrza przedstawić na wykresie h-x. Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: t 0 C, ϕ 60 % mh O m V g t - 5 C, ϕ 90% V 00 m 3 mps m 8 ps a. Na podstawie danych z treści zadania odnajdujemy na wykresie h-x punkty i reprezentujące parametry powietrza w pomieszczeniu (punkt ) i na zewnątrz (punkt ). b. Dla zaznaczonych punktów odczytujemy zawartość wilgoci i entalpię: x 9g/kg, h 43kJ/kg, x,g/kg, h kj/kg. c. Na podstawie uzyskanych odczytów i danych z treści zadania obliczamy zawartość wilgoci i entalpię w mieszaninie powstałej bezpośrednio po wywietrzeniu pomieszczenia : x 80 + x 0 9 80 +, 0 x 3 7, 6 g/kg 00 00 80 h + 0 h 43 80 + 0 h3 34, 6 kj/kg 00 00 d. Znając entalpię i zawartość wilgoci w mieszaninie powietrza odnajdujemy na wykresie h- x punkt 3. Dla punktu 3 odczytujemy pozostałe wielkości: φ 3 70%, t 3 5 o C, g 3,kg/m 3. e. Obliczamy ile kg powietrza znajduje się w pomieszczeniu po jego wywietrzeniu: V g 00, 44 kg m ps 3 3 f. Ostatecznie obliczamy ilość wody jaka musi odparować z nawilżaczy, aby cała masa powietrza zawarta w pomieszczeniu przyjęła wilgotność wyjściową ϕ 65 %. m m x x 44 9 7,6 g ( ) ( ) 34 H O ps3 3

Rysunek do zadania I..3 ZADANIE II.I.3 W budynku muzeum o objętości 0000 m 3 w wyniku wentylacji, następuje w ciągu godziny całkowita wymiana powietrza. W budynku utrzymywana jest stała temperatura 0 o C. Obliczyć ile wilgoci w ciągu każdej doby należy dostarczać do budynku muzeum, aby w okresie zimowym utrzymać stałą wilgotność względną powietrza właściwą dla przechowywania eksponatów drewnianych i malarstwa. Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: t 0 C m m V g V 0000 m 3 H O Założenia: ϕ 60 % t 0 C, ϕ 90% a. Korzystając z informacji zawartych w książce pt. Klimat a drewno zabytkowe Kozakiewicz, Matejak 00, określamy wilgotność względną powietrza właściwą dla przechowywania eksponatów drewnianych i malarstwa np. na podstawie wykresu na rys.76 (str.6). Wilgotność ta wynosi około 60%. b. Na podstawie wykresów przedstawionych na rys. (str.7) i rys.3 (str.8) przyjmujemy średnie temperaturę i wilgotność powietrza panującą na zewnątrz w okresie grzewczym: t 0 C, ϕ 90%. c. Korzystając z wykresu h-x wyznaczamy punkty i prezentujące parametry powietrza zewnętrznego i powietrza znajdującego się w budynku muzeum. Dla odnalezionych punktów odczytujemy zawartości wilgoci: x 8,8g/kg, x 3,g/kg oraz gęstość powietrza suchego wypełniającego budynek muzeum: g,95 kg/m 3.

d. Na podstawie odczytów z wykresu h-x obliczamy masę powietrza znajdującego się w budynku muzeum według poniższej zależności: V g 0000,95 3900 kg m ps e. Dysponując kompletem danych możemy obliczyć jaką ilość wilgoci należy wprowadzać w ciągu każdej doby do budynku muzeum aby utrzymać stałą wilgotność względną powietrza równą 60% (jeśli w ciągu godziny następuje jedna wymiana powietrza to wciągu doby jest ich 4): m m x x 3900 8,8 3, g/kg ( ) ( ) 33840 H O ps mh 4 4 33,84 3,6 O mh O kg mh 3, O tony ZADANIE III.I.3 W kościele drewnianym o objętości ok. 5000m 3 panuje w zimie temperatura około 5 o C i wilgotność względna powietrza ok. 80%. Określić jak będą zmieniały się parametry powietrza w trakcie niedzielnych nabożeństw w których uczestniczy ok. 00 osób, jeśli wiadomo że przed ich rozpoczęciem kościół jest ogrzewany do temperatury 5 o C. Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzór: t 5 C, ϕ 80 % t 5 C V 5000 m 3 ϕ 3, x 3, h 3, t 3 m V g a. Zaniedbując naturalną wentylację i straty cieplne możemy, posługując się wykresem h-x, odczytać wilgotność względną powietrza znajdującego się w kościele, po ogrzaniu z 5 C do 5 C. Wilgotność ta będzie miała wartość ϕ 40 % (punkt ), przy czym zawartość wilgoci nie ulegnie zmianie: x x 4, g/kg, a entalpia wzrośnie z h 6 kj/kg do h 6kJ/kg Po wypełnieniu się kościoła ludźmi stopniowo będzie wzrastała wilgotność względna powietrza bowiem każdy człowiek w ciągu godziny oddaje około 50 g wilgoci. Organizm wydziela także ciepło: podczas odpoczynku w pozycji siedzącej jest to ilość ok. 300 kj/h (str.39 w książce Klimat a drewno zabytkowe Kozakiewicz, Matejak 00). Zaniedbując straty cieple przez okna i ściany kościoła możemy obliczyć końcową temperaturę i wilgotność powietrza (po godzinnym nabożeństwie). b. Określamy ile wilgoci i ciepła w ciągu godziny wytwarza 00 osób: m 00 50 0000 g H O Q 00 300 60000 kj c. Po odczytaniu z wykresu h-x gęstości powietrza w kościele (dla punktu g,5 kg/m 3 ) obliczamy masę znajdującego się tam powietrza: V g 5000,5 65 kg m ps d. Obliczamy ile wilgoci wytworzonej przez ludzi przypadnie na jeden kilogram powietrza suchego znajdującego się w kościele (obliczamy przyrost zawartości wilgoci): mh O 0000 x x3 x,6 g/kg m 65 ps d. Obliczamy ile ciepła wytworzonego przez ludzi przypada na jeden kilogram powierza suchego znajdującego się w kościele (obliczamy przyrost entalpii): 3

h h Q 60000 65 3 h m ps 0kJ/kg e. Obliczamy końcową zawartość wilgoci i entalpię (punkt 3): x x + x 4, +,6 5,8 g/kg 3 3 h + h 6 + 0 h 36 kj/kg f. Dysponując końcową wartością entalpii i zawartości wilgoci w powietrzu (punkt 3), z wykresu h-x, odczytujemy końcową wilgotność względną i temperaturę: φ 3 50%, t 3 6 o C. Rysunek do zadania III..3 ZADANIE IV..3 W sali ekspozycyjnej znajdują się stare okna, których powierzchnia wewnętrzna ma temperaturę ok. 0 o C. Temperatura w sali utrzymywana jest na stałym poziomie ok. 8 o C. Przy jakiej wilgotności względnej powietrza znajdującego się w sali może dojść do skraplania się pary wodnej na powierzchniach szyb. Rozwiązanie: Dane: t 0 C t 8 C Szukane: ϕ a. Powyższe zadanie można szybko rozwiązać posługując się wykresem h-x. Poruszając się po linii stałej temperatury równej 0 o C odnajdujemy punkt () przecięcia się jej z krzywą nasycenia (ϕ 00%) i odczytujemy zawartość wilgoci x 7,8 g/kg. b. Odczytana zawartość wilgoci to wartość graniczna. Aby nie doszło do kondensacji pary wodnej na powierzchni szyb na każdy kilogram powietrza suchego znajdującego się w sali nie może przypadać więcej 7,8 grama wilgoci. Aby odczytać szukaną wilgotność względną powietrza z punktu prowadzimy linię pionową stałej zawartości wilgoci aż do przecięcia się z izotermą t 8 C (punkt ). Dla uzyskanego w ten sposób punktu wilgotność względna powietrza wynosi: ϕ 60%. 4

Rysunek do zadania IV..3. ZADANIE V..3 Obraz portretowy namalowany na desce lipowej o masie 300g i wymiarach 300 mm na 00 mm i grubości 0 mm został umieszczony w szczelnym opakowaniu transportowym o objętości 0,06m 3. W chwili pakowania obraz miał wilgotność równoważną dla klimatu optymalnego do przechowywania dzieł sztuki tj. dla temperatury 0 C i wilgotności względnej powietrza 55%. Obraz ten po zabezpieczeniu został przetransportowany do innego muzeum. Podczas transportu opakowanie wraz z obrazem przez pewien czas przebywało na słońcu i wówczas jego temperatura osiągnęła wartość 40 C. Określić, jaka była wówczas wilgotność względna powietrza w opakowaniu i wilgotność podobrazia. Rozwiązanie: Dane: Szukane: Wzory: t 0 C, ϕ 55 % t 40 C V 0,06 m 3 s 0 mm a 300 mm b 00 mm m w 300g ϕ W m V g a. Obliczamy objętość obrazu portretowego: V d s a b 0,0 0, 0,3 0,0006 m 3 b. Biorąc pod uwagę porowatą strukturę drewna z niewielkim błędem przyjmujemy, że objętość powietrza zawartego w opakowaniu równa jest objętości opakowania (V0,06m 3 ). Masę powietrza (t 0 C, ϕ 55 %) znajdującego się w opakowaniu, po odczytaniu gęstości z wykresu h-x (g,0 kg/m 3 ) obliczamy ze wzoru: m ps g V,0 0,06 0,09 kg 5

c. Wilgotność równoważną podobrazia dla optymalnych warunków przechowywania eksponatów drewnianych, czyli wilgotność początkową drewna odczytujemy np. z tabeli 5 (str.95) z książki pt. Klimat a drewno zabytkowe Kozakiewicz, Matejak 00: dla t 0 C i ϕ 55 % wilgotność równoważna W r 9,8 % d. Znając masę drewna wilgotnego i jego wilgotność możemy obliczyć ile zwiera wody: mw m0 mw 300 Wr mo 73, g m + W + 0,098 m o H O mw mo 300 73, 6, 8 g e. Znając temperaturę i wilgotność względną powietrza można obliczyć lub wyznaczyć z wykresu h-x zawartość wilgoci w powietrzu tuż po zapakowaniu obrazu a następnie obliczyć masę pary wodnej zwartej w tym powietrzu. Wyznaczona z wykresu h-x zawartość wilgoci wynosi x 8 g/kg, stąd: m x m 8 0,09 0, 54 g p ps f. Dla uproszczenia zakładamy że opakowanie transportowe jest szczelne (zazwyczaj wykonuje się niewielki otwór służący do wyrównywania ciśnień) i nie następuje istotna wymiana wilgoci między wnętrzem pudła a otoczeniem. Po wzroście temperatury do 40 C spadnie wilgotność względna powietrza w opakowaniu do wartości około 8% (wartość odczytana z wykresu h-x). Drewno będzie dążyło do osiągnięcia nowej, niższej wilgotności równoważnej wynoszącej około 3,5% (wartość odczytana z tabeli 5). Jednak nie zdoła jej osiągnąć bowiem w miarę odparowywania wody z drewna będzie stopniowo wzrastała wilgotność względna powietrza w opakowaniu. g. Aby powietrze to osiągnęło wyjściową wilgotność 55% przy temperaturze 40 o C wystarczy aby odparowała do niego obliczona poniżej ilość wilgoci: m x x m 0,3 8,0 0,09 0, g p ( ) ( ) 36 ps gdzie x to zawartość wilgoci odczytana z wykresu h-x dla punktu leżącego na przecięciu izotermy 40 o C z linią stałej wilgotności względnej powietrza równej 55%. h. Obliczamy jak zmieni się wilgotność podobrazia po odparowaniu obliczonej wyżej ilość wilgoci: m m m 300 0,36 99,8 g w w H O mw mo 99,8 73, W 9,7 % mo 73, Podsumowując powyższe rozważania wilgotność drewna podobrazia znajdującego się w opakowaniu praktycznie nie ulegnie zmianie podobnie jak wilgotność względna powietrza wypełniającego jego wnętrze. 6

. Zadania do samodzielnego rozwiązania Zadania ułożone są tematycznie w układzie identycznym jak zadania w pierwszej części skryptu. Zadania -0 dotyczą podstawowych parametrów i przemian powietrza analizowanych przy wykorzystaniu wykresu h-x (Molliera). Zadania -5 dotyczą wyznaczania a także przewidywania wilgotności drewna przechowywanego w określonych warunkach. Zadania 6-0 to zadania przekrojowe z elementami sterowania klimatem. We wszystkich zadaniach należy założyć stałą wartość ciśnienia powietrza (p b 0,MPa)... Treść zadań ZADANIE Wyznaczyć pozostałe parametry powietrza (h, φ, g) o zawartości wilgoci x5 g/kg i temperaturze 4 o C. ZADANIE Wyznaczyć pozostałe parametry powietrza (h, x, v) o temperaturze t30 C i wilgotności względnej ϕ80%. ZADANIE 3 Ile kilogramów powietrza znajduje się w pomieszczeniu o objętości 00 m 3 o temperaturze C. Wilgotność względna tego powietrza wynosi 55%. ZADANIE 4 Jakie parametry (h, x, φ, g) osiągnie powietrze zewnętrzne o temperaturze 0 C i wilgotności względnej 00% po ogrzaniu do temperatury 40 o C. ZADANIE 5 Obliczyć ile pary wodnej skropli się podczas oziębiania objętościowego powietrza o wilgotności względnej 70 % i temperaturze 5 C do temperatury 5 C. Zaznaczyć przebieg procesu na wykresie h-x. ZADANIE 6 Do 40 kg powietrza o temperaturze 30 C i wilgotności względnej 30 % wtryśnięto 00g ciekłej wody o temperaturze 35 C. Określić parametry końcowe powietrza (t, φ, h, x). Zaznaczyć przebieg procesu na wykresie h-x. ZADANIE 7 Do 60 kg powietrza o temperaturze 0 C i wilgotności względnej 40 % wtryśnięto 300g pary wodnej o temperaturze 80 o C. Określić parametry końcowe tego powietrza. Zaznaczyć przebieg procesu na wykresie h-x. ZADANIE 8 Powietrze o temperaturze 0 C i wilgotności względnej 70 % zmieszano w stosunku : 5 z powietrzem o temperaturze 40 C i wilgotności względnej 70 %. Wyznaczyć parametry powstałej mieszaniny (h, x, t, φ, g). Zaznaczyć proces na wykresie h-x. 7

ZADANIE 9 Korzystając z wykresu przedstawionego na rys.9 (str.5) w książce pt. Klimat a drewno zabytkowe - Kozakiewicz, Matejak 00, określić wilgotność względną powietrza w pomieszczeniu ogrzewanym o temperaturze 5 o C jeżeli wiadomo, że na zewnątrz temperatura powietrza wynosi 0 o C a wilgotność względna 80%. Uzyskany wynik porównaj z obliczeniami teoretycznymi czyli wartością wilgotności względnej powietrza zewnętrznego po jego ogrzaniu do temp 5 o C. ZADANIE 0 Za pomocą wykresu h-x lub obliczeń określić średnie parametry powietrza (h, x, g) w nieogrzewanym kościele w okresie letnim (3 kwartał) i zimowym ( kwartał). Dane dotyczące wilgotności względnej i temperatury w kościele należy odczytać z rys.7a na str.48 w książce pt. Klimat a drewno zabytkowe - Kozakiewicz, Matejak, 00. ZADANIE Na podstawie wykresu przedstawiającego roczne zmiany temperatury i wilgotności względnej powietrza w pomieszczeniach muzeum w Paryżu (rys.30, str.54 Klimat a drewno zabytkowe Kozakiewicz, Matejak 00) wyznacz ekstremalne wilgotności równoważne jakie mogło osiągać przechowywane tam drewno. ZADANIE Drewno, które znajdowało się poza budynkiem w temperaturze 8 C i wilgotności względnej 80% zostało przeniesione do pomieszczenia o temp. 8 C i wilgotności 45%. Obliczyć jak i o ile zmieni się wilgotność tego drewna po dojściu do równowagi higroskopijnej w nowym klimacie. ZADANIE 3 Korzystając z wykresów na rys.0 (str.34) z książki pt. Klimat a drewno zabytkowe - Kozakiewicz, Matejak 00, wyznaczyć ekstremalne wilgotności równoważne drewna przyjmowane w ciągu jednej doby (w dniu 3 maja 000 roku). ZADANIE 4 Na podstawie wykresu na rys.8 (str.50) z książki pt. Klimat a drewno zabytkowe - Kozakiewicz, Matejak 00, określić średnie wilgotności równoważne drewna w miesiącu kwietniu i czerwcu. Drewno to było przechowywane w laboratorium na Wydziale Technologii Drewna w Warszawie. ZADANIE 5 Ile wilgoci wchłonie rzeźba drewniana przeniesiona z pokoju do piwnicy. Rzeźba ta przechowywana w pokoju o średniej temperaturze 0 o C i wilgotności względnej powietrza 50% miała masę 3, kg. W piwnicy średnia temperatura powietrza wynosiła 5 o C a wilgotność względna powietrza 95%. 8

ZADANIE 6 Obliczyć ile ciepła należy zużyć do ogrzania powietrza zimowego o temperaturze 0 C i wilgotności względnej 80 %, do temperatury pokojowej t 0 C. Jak zmienią się pozostałe parametry ogrzewanego powietrza (x, ϕ, h). Ocenić czy będą one właściwe dla przechowywania eksponatów drewnianych. Zaznaczyć przemianę na wykresie h-x. ZADANIE 7 Do budynku wpływa powietrze nasycone z zewnątrz o temp. 5 C. Które jest następnie ogrzewane we wnętrzu do temp. 0 C. Jaką ilość wilgoci na godzinę należy dostarczyć do pomieszczeń muzealnych (o objętości 50000 m 3 ), aby zapewnić ϕ 55 % przy założeniu, że następują tam dwie wymiany powietrza na godzinę. Ocenić czy zawieszone na kaloryferach kamionkowe nawilżacze będą stanowiły wystarczająco wydajne źródło wilgoci. ZADANIE 8 W ciepłe, letnie popołudnie w urządzaniu klimatyzacyjnym mieszane jest powietrze zewnętrzne z powietrzem znajdującym się w pomieszczeniach przyziemia budynku uczelni, w stosunku 3:. Wyznaczyć parametry powstającej mieszaniny jeśli wiadomo, że powietrze zewnętrzne ma temperaturę 30 o C i wilgotność względną 70%, a powietrze wewnątrz budynku ma temperaturę 0 o C i wilgotność względną 75%. Ocenić czy temperatura i wilgotność powstającej mieszaniny będą odpowiadały warunkom komfortowym. ZADANIE 9 Przez magazyn dzieł sztuki zlokalizowany w podziemiach budynku muzealnego przebiega rura ciepłownicza. Magazyn ten zajmuje objętość ok. 500 m 3, a znajdujące się w nim powietrze ma temperaturę 8 o C i wilgotność względną 65%. Obliczyć po jakim czasie nastąpiłoby pełne nasycenie wilgocią powietrza znajdującego się w magazynie w przypadku awarii (pęknięcia) rury ciepłowniczej, którą przesyłana jest woda o ciśnieniu atm i temperaturze 95 o C. Założyć że w ciągu każdej minuty z pękniętej rury wydostanie się ok. 60 litrów wody, która niemal natychmiast odparuje. ZADANIE 0 W szczelnej gablocie znajdują się niewielkie rzeźby drewniane (nie pokryte polichromią figurki ludzkie). W wyniku awarii centralnego ogrzewania temperatura w pomieszczeniu i gablocie spadła do wartości 5 o C. Oceń jak zmieni się wilgotność względna w gablocie jeśli wiadomo że ma ona objętość 0,5 m 3 i wyłożona jest drobnymi patyczkami wierzbowymi o masie,5 kg (masa oznaczona przy początkowej temperaturze o C i wilgotności względnej powietrza 65%). 9

.. Odpowiedzi Zadanie Odp.: h 6 kj/kg, φ 80 %, g,75 kg/m 3 Zadanie Odp.: h 86 kj/kg, x,6 g/kg, v 0,873 m 3 /kg Zadanie 3 Odp.: m ps 40 kg Zadanie 4 Odp.: h 50 kj/kg, x 3,8 g/kg, φ 8%, g,5 kg/m 3 Zadanie 5 Odp.: x 8,6 g/kg, Zadanie 6 Odp.: t 8 o C, h 5 kj/kg, x 3 g/kg, φ 00% Zadanie 7 Odp.: t 0,5 o C, h 48 kj/kg, x g/kg, φ 75% Zadanie 8 Odp.: t 37 o C, h 5 kj/kg, x 30 g/kg, φ 74%, g,3 kg/m 3 Zadanie 9 Odp.: φ emp. 5%, φ oblicz. 5%, Zadanie 0 Odp.: - zima: h 5,8 kj/kg, x 3,0 g/kg, g,85 kg/m 3 - lato: h 4,0 kj/kg, x 9,4 g/kg, g,0 kg/m 3 Zadanie Odp.: W r min.,5 %, W r max. % Zadanie Odp.: W r 7, %, W r 8,4 % Zadanie 3 Odp.: W r min. 4,8 %, W r max. 7,3 % Zadanie 4 Odp.: - kwiecień: W r 7,6 %, - czerwiec: W r,6 % Zadanie 5 Odp.: m H O 450g Zadanie 6 Odp.: h 3 kj/kg, x, g/kg, φ 0 %, q h30 kj/kg Zadanie 7 Odp.: m 65 kg/h H O Zadanie 8 Odp.: h 66 kj/kg, x 5,8 g/kg, t 6 o C, φ 80% Zadanie 9 Odp.: τ oblicz. 3 sek. (czas rzeczywisty będzie nieco dłuższy) Zadanie 0 Odp.: φ 65%, (wilgotność praktycznie nie ulegnie zmianie) 30

Spis najważniejszych wzorów wilgoć w powietrzu: - zawartość wilgoci mp g x m ps kg m p - masa wilgoci [g] (na kg gazu suchego) m ps - masa suchego powietrza [g] przeliczanie: p ϕ g x 6 pb p ϕ kg p x ϕ b [-] p x + 6 x p pb [MPa] 6 + x gęstość i objętość powietrza: - objętość właściwa x t v + M ps M p + 73, 4 73 - wilgotność względna p ϕ [-] lub % p p ϕ p 00 g ϕ [-] lub % g g ϕ g 00 p - ciśnienie cząstkowe pary wodnej zawartej w powietrzu [MPa] p ciśnienie cząstkowe pary wodnej nasyconej (zależne od temperatury powietrza); dla temperatury wrzenia: p [MPa] g gęstość pary wodnej zawartej w powietrzu [kg/m 3 ] g gęstość pary wodnej nasyconej (zależna od temperatury) [kg/m 3 ] p b - ciśnienie barometryczne (0, MPa); ϕ - wilgotność względna powietrza w [-] m 3 ( + X ) kg gs t temperatura w C M ps masa cząsteczkowa powietrza suchego (M ps 9) M p masa cząsteczkowa pary wodnej (M p 8) X zawartość wilgoci w kg/kg suchego powietrza - gęstość powietrza wilgotnego + X g kg v 3 m entalpia i temperatura: h c t + X c t + r ) + X c t + X ( c t + r ) t p ( p 0 w w l l l h + r X + r X c + c X + c X + c X o l l [ o C] w w c ciepło właściwe powietrza c,0 [kj/kg K] t temperatura w C X zawartość wilgoci (pary wodnej) w kg/kg suchego powietrza c p ciepło właściwe pary wodnej, c p,9 [kj/kg K] r o ciepło parowania, wynoszą, r o 500 [kj/kg] l l - objętość V m v [m3 ] ps m ps - masa powietrza suchego [kg gs] v objętość właściwa [m 3 /kg] - gęstość powietrza m ps g [kg/m 3 ] v V kj x ( + ) kg gs X w - zawartość ciekłej wody w kg/kg suchego powietrza c w ciepło właściwe wody, c w 4,9 [kj/kg K] X l zawartość lodu w kg/kg suchego powietrza c l - ciepło właściwe lodu, c l,08 [kj/kg K] r l - ciepło topnienia lodu, r l - 333 [kj/kg] p b 3

parametry mieszaniny: - zawartość wilgoci w mieszaninie x m x + m x 3 [g/kg] m + m - entalpia mieszaniny h m h + m h 3 [kj/kg] m + m wilgotność drewna: - wilgotność równoważna a) W r A B log (t s t m ) [%] W r wilgotność równoważna [%], t s temperatura suchego termometru [ o C], t m temperatura termometru mokrego [ o C], A i B stałe równania logarytmicznego (podane w tabeli VIII) [%] 0 b) Wr t s t m + 5 [%] c) 5 Wr t t + s m 4 [%] m masa pierwszego składnika mieszaniny (powietrza) [kg] m masa drugiego składnika mieszaniny (powietrza) [kg] x zawartość wilgoci pierwszego składnika mieszaniny [g/kg] x zawartość wilgoci drugiego składnika mieszaniny [g/kg] h entalpia pierwszego składnika mieszaniny [kj/kg] h entalpia drugiego składnika mieszaniny [kj/kg] - wilgotność bezwzględna (wilgotność) mh O mw mo mw W Wo [-]lub[%] m m m mh O o - masa wody [g] lub [kg] m o - masa drewna absolutnie suchego [g] lub [kg] m w masa drewna wilgotnego [g] lub [kg],3996 3 6 3 d) W r e + 0,043 + 0,6485 0 ϕ + 4,5 0 ϕ 0,00363 t e - podstawa logarytmu naturalnego (e,783) φ wilgotność względna powietrza [%] t temperatura powietrza [ o C] ϕ [%] 800 K ϕ K e) K ϕ + K K K ϕ + M 00 K ϕ 00 + K K ϕ + K K K ϕ gdzie: M 349 +,9 t + 0,035 t K 0,805 + 0,000736 t 0,0000073 t K 6,7 0,00938 t 0,000303 t K,9 + 0,0407 t 0,00093 t entalpia, ciepło, masa i czas: - przyrost entalpii (ciepła) q h h h [kj/kg] h entalpia [kj/kg] - ilość ciepła W r [%] Q m q m h [kj] ps - strumień ciepła Q Q [kj/h] τ - strumień masy m m [kg/h] τ ps dla przemiany izobarycznej (pconst.) entalpia jest równoważna z energią wewnętrzną układu czyli energią cieplną (q) τ czas [h] lub [doba] o o 3

Tabele i wykresy Tabela I Wybrane przedrostki dziesiętnych wielokrotności i podwielokrotności jednostek miary Przedrostek (nazwa) Oznaczenie Mnożnik tetra T 0 000 000 000 000 giga G 0 9 000 000 000 mega M 0 6 000 000 kilo k 0 3 000 hekto h 0 00 deka da 0 0 - (jednostka podstawowa) - 0 o decy d 0-0, centy c 0-0,0 mili m 0-3 0,00 mikro µ 0-6 0,000 00 nano n 0-9 0,000 000 00 piko p 0-0,000 000 000 00 Tabela II Wybrane wielkości i odpowiadające im jednostki miar w przeliczeniu na jednostki w układzie SI Lp Nazwa wielkości mierzonej Oznaczenie wielkości mierzonej Oznaczenie jednostki miary w starych systemach Oznaczenie jednostki miary w układzie SI Związek między jednostkami miar Ciepło Q cal J cal4,868 J Ciepło właściwe c cal/(g K) J/(kg K) cal/(g K)0,49 0 4 J/(kg K) 3 Ciśnienie p mmhg, T r mmh O bar at Atm Pa mmhg T r 33,94 Pa mmh O 9,8 Pa bar0 5 Pa at0,980655 0 5 Pa Atm,035 0 5 Pa 4 Czas τ h doba s h3600 s doba 86400 s 5 Entalpia h cal/g J/kg cal/g 0,49 0 4 J/kg 6 Gęstość g g/cm 3 kg/m 3 g/cm 3 000 kg/m 3 7 Masa m g kg g 0,00 kg t t 000 kg 8 Objętość V cm 3 m 3 cm 3 0,00000 m 3 9 Prędkość ω km/h m/s km/h0,777 m/s 0 Temperatura T 0 C K o C +73 K Tabela III Wybrane stałe fizyczne Lp. Nazwa stałej fizycznej Oznaczenie Wartość Liczba (stała) Avogadra N A 6,0045 0 3 mol - Objętość molowa normalna gazu doskonałego V m,4383 0-3 m 3 /mol (T o 73,5 K, p o 0,35 Pa) 3 Stała gazowa R 8,344 J/(mol K) 4 Temperatura punktu potrójnego wody T t 73,6 K 33