Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami realizowana przez pielęgniarki i higienistki szkolne oraz lekarzy POZ w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2009/2010 I. Organizacja profilaktycznej opieki zdrowotnej podstawa prawna Organizację i zakres profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami reguluje: a) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieŝą (Dz. U. Nr 139, poz. 1133), b) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 139, poz. 1139 z późn. zm.). Dokumentem dodatkowym, wspomagającym i ujednolicającym realizację zadań profilaktycznych nad uczniami są Standardy w profilaktycznej opiece zdrowotnej nad uczniami sprawowanej przez pielęgniarkę lub higienistkę szkolną i lekarza podstawowej opieki zdrowotnej - publikacja opracowana i wydana przez Instytut Matki i Dziecka w 2003 roku ze środków Ministerstwa Zdrowia, w ramach programu polityki zdrowotnej WdraŜanie standardów w opiece zdrowotnej nad populacją w wieku szkolnym. II. Świadczeniodawcy realizujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami Profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami, w zakresie świadczeń realizowanych przez pielęgniarki i higienistki szkolne, w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2009/2010 sprawowało 233 jednostek. 80 60 40 20 0 Wykres 1. Jednostki sprawujące profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami w zakresie opieki pieklęgniarskiej na terenie województwa kujawsko-pomorskiego w roku szkolnym 2006/2007 i 2009/2010 (dane %) 63 64 28 23 NZOZ SP ZOZ Indywidualne i grupowe praktyki pielęgniarek i higienistek szkolnych 3 10 4 3 1 0 Indywidualne i grupowe praktyki lekarza rodzinnego 2006/2007 2009/2010 Inne Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami 1
III. Uczniowie objęci profilaktyczną opieką zdrowotną w szkołach W roku szkolnym 2009/2010 w województwie kujawsko-pomorskim pod opieką pielęgniarek i higienistek szkolnych w środowiska nauczania i wychowania było 296276 dzieci i młodzieŝy w 1461 placówkach szkolnych. Tabela 1. Liczba objętych profilaktyczną opieką zdrowotną w roku szkolnym 2009/2010 na terenie województwa kujawsko-pomorskiego z podziałem na typy szkół. Liczba szkół (typy) Uczniowie objęci opieką liczba % 660 137517 46,4 Gimnazja 350 73818 24,9 Licea 145 33688 11,4 Technika 159 31439 10,6 Zawodowe 96 13947 4,7 Specjalne 51 5867 2,0 Razem 1461 296276 Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami 33688 Wykres 2. Liczba w poszczególnych typach szkół w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2009/2010 13947 5867 31439 137517 73818 Gimnazja Licea Technika Zawodowe Specjalne Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach za rok szkolny 2009/2010 Uczniowie szkół podstawowych stanowili najliczniejszą grupę uczących się (ponad 46%) prawie we wszystkich powiatach województwa. 2
Wykres 4. Dzieci i młodzieŝ w poszczególnych typach szkół w powiatach województwa kujawsko-pomorskiego w roku szkolnym 2009/2010 M. Włocławek M. Toruń M. Grudziądz M. Bydgoszcz śniński Włocławski Wąbrzeski Tucholski Toruński Świecki Sępoleński Rypiński Radziejowski Nakielski Mogileński Lipnowski Inowrocławski Grudziądzki Golubsko-Dobrzyński Chełmiński Bydgoski Brodnicki ponadgimnazjalne specjalne Gimnazja podstawowe Aleksandrowski 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000 18000 Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach za rok szkolny 2009/2010 3
Wykres 6. Liczba młodzieŝy w poszczególnych typach szkół ponadgimnazjalnych w województwie kujawskopomorskim w roku szkolnym 2009/2010 (dane %) 17,6 42,6 39,8 Licea Technika Zaw odow e Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami 150000 140000 130000 120000 110000 100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 Wykres 7. Zmiany w liczbie w województwie kujawskopomorskim w latach 2007/2008-2009/2010 z podziałem na typy szkół 2007/2008 2008/2009 2009/2010 Gimnazja Licea Technika Zawodowe Specjalne Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami IV. Warunki sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej w szkołach 1. Dostępność gabinetów profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej w szkołach W roku szkolnym 2009/2010 pielęgniarki i higienistki szkolne sprawowały opiekę w 1461 placówkach szkolnych. W 61,9% dysponowały gabinetem profilaktycznym 4
usytuowanym na terenie danej szkoły, a w 38,1% realizowały świadczenia profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w innym miejscu. Tabela 2. Miejsce realizacji świadczeń pielęgniarek szkolnych w województwie kujawskopomorskim w roku szkolnym 2009/2010 według typów szkół Miejsce realizacji świadczeń w tym: w mieście w tym: na wsi Liczba placówek Gabinety na terenie szkół % Inne 1 miejsce % Liczba Gabinety placówek na terenie szkół % Inne 1 miejsce % Liczba Gabinety placówek na terenie szkół % Inne 1 miejsce 660 276 41,8 384 58,2 191 175 91,6 16 8,4 469 101 21,5 368 78,5 Gimnazja 350 230 65,7 120 34,3 183 169 92,3 14 7,7 167 61 36,5 106 63,5 Licea 145 130 89,7 15 10,3 133 122 91,7 11 8,3 12 8 66,7 4 33,3 Technika 159 139 87,4 20 12,6 135 124 91,9 11 8,1 24 15 62,5 9 37,5 Zawodowe 96 86 89,6 10 10,4 81 74 91,4 7 8,6 15 12 3 20,0 Specjalne 51 44 86,3 7 13,7 42 38 90,5 4 9,5 9 6 66,7 3 33,3 Razem 1461 905 61,9 556 38,1 765 702 91,8 63 8,2 696 203 29,2 493 70,8 Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami 1 gabinet medyczny na terenie publicznej lub niepublicznej placówki ochrony zdrowia lub inne pomieszczenie na terenie szkoły % 90,0 Wykres 9. Miejsce realizacji świadczeń profilaktycznej opieki zdrowotnej szkół podstawowych na wsi realizowanej przez pielęgniarki/higienistki szkolne w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2009/2010 z podziałem na powiaty (dane %) gabinety inne miejsce 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Aleksandrowski Brodnicki Bydgoski Chełmiński Golubsko-Dobrzyński Grudziądzki Inowrocławski Lipnowski Mogileński Nakielski Radziejowski Rypiński Sępoleński Świecki Toruński Tucholski Wąbrzeski Włocławski śniński Źródło: sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami za rok szkolny 2009/2010 5
2. Dostępność pielęgniarek i higienistek szkolnych - przypadająca na etat przeliczeniowy W roku szkolnym 2009/2010 liczba etatów pielęgniarek i higienistek szkolnych wyliczonych na podstawie liczby godzin pracy w tygodniu, a następnie przeliczonych na jeden etat przeliczeniowy (37,55 godzin/tydzień) wyniosła 339,6. Średnia na etat pielęgniarki i higienistki szkolnej w szkołach masowych (bez szkół specjalnych) wynosiła 923, a w szkołach specjalnych 235 i przewyŝszała obowiązujące zalecenia w tym zakresie. Tabela 3. Etaty oraz średnia przypadająca na etat pielęgniarki szkolnej w szkołach w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2009/2010 według typów szkół z podziałem na miasto i wieś. Stan na 30 VI. Ogółem Miasto Wieś Liczba Etaty Średnia na etat pielęgniarki Liczba Etaty Średnia na etat pielęgniarki Liczba Etaty Średnia na etat pielęgniarki 137517 149,5 920 77405 89,3 867 60112 60,2 999 Gimnazja 73818 82,7 893 47581 57,8 823 26237 24,9 1054 Licea 33688 38,8 868 32522 37,4 870 1166 1,4 833 Technika 31439 29,1 1080 28694 26,6 1079 2745 2,5 1098 Zawodowe 13947 14,5 962 12604 12,9 977 1343 1,6 839 Specjalne 5867 25,0 235 5258 23,5 224 609 1,5 406 Razem 296276 339,6 872 204064 247,5 825 92212 92,1 1001 w tym: masowe (bez szkół specjalnych) 290409 314,6 923 198806 224,0 888 91603 90,6 1011 Źródło: sprawozdania MZ-06 ujęto rzeczywiste godziny pracy pielęgniarek na terenie szkół. W szkołach bez gabinetów, pielęgniarka realizuje swoje zadania w ograniczonym czasie i zakresie na ich terenie. 1200 1000 800 600 400 200 0 Wykres 10. Średnia na etat pielęgniarki/higienistki szkolnej w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2009/2010 z podziałem na typy szkół miasto wieś Gimnazja Licea Technika Zawodowe Specjalne Źródło: sprawozdania MZ-06 ujęto rzeczywiste godziny pracy pielęgniarek na terenie szkół. 6
V. Profilaktyczna opieka zdrowotna sprawowana przez pielęgniarki i higienistki szkolne 1. Wykonywanie testów przesiewowych w wybranych grupach wieku /klasach Testy przesiewowe u dzieci i młodzieŝy w wieku szkolnym wykonywane są przez pielęgniarki szkolne w następujących klasach (grupach wieku): klasa 0 6 lat, klasa I 7 lat, klasa III 10 lat, klasa V 12 lat, klasa I gimnazjum 13 lat, klasa I szkoły ponadgimnazjalnej 16 lat, ostatnia klasa szkoły ponadgimnazjalnej 18/19 lat. W roku szkolnym 2009/2010 odsetki zbadanych w ramach testów przesiewowych we wszystkich typach szkół kształtowały się na poziomie 99%. Tabela 4. Wykonawstwo testów przesiewowych u na terenie województwa kujawsko-pomorskiego w roku szkolnym 2009/2010 według typów szkół. Stan na 30 VI. Wykonanie testów w tym: przesiewowych wykonano Miasto Wieś % Wykonano % Wykonano % 65307 99,2 36216 99,4 29091 99,0 Gimnazja 38524 99,2 24150 99,2 14374 99,1 Licea 22513 99,4 21738 99,4 775 99,1 Technika 15750 99,2 14336 99,1 1414 99,9 Zawodowe 10018 98,5 9038 98,4 980 99,2 Specjalne 3130 97,5 2780 97,3 350 99,4 Razem 155242 99,1 108258 99,2 46984 99,1 Źródło: sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami Wykres 11. Uczniowie zbadani w ramach badań przesiewowych w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2009/2010 z podziałem na typy szkół oraz miasto i wieś (dane %) 99,0 miasto wieś 98,0 97,0 96,0 95,0 Gimnazja Licea Technika Zawodowe Specjalne Źródło: sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami 7
2. Realizacja grupowej profilaktyki fluorkowej prowadzonej metodą nadzorowanego szczotkowania zębów preparatami fluorkowymi W roku szkolnym 2009/2010 w szkołach podstawowych w miastach tą formą profilaktyki próchnicy zębów objęto blisko 91%, a na wsi - 77%. Tabela 5. Uczniowie szkół podstawowych objęci programem fluoryzacji przez pielęgniarki szkolne na terenie województwa kujawsko-pomorskiego w roku szkolnym 2009/2010 Fluoryzacja w szkołach w tym: podstawowych podlegający 1 objęci % Miasto Wieś podlegający objęci % podlegający objęci % publiczne 134887 114438 84,8 75865 69081 91,1 59022 45357 76,8 niepubliczne 2630 2048 77,9 1540 1110 72,1 1090 938 86,1 Ogółem 137517 116486 84,7 77405 70191 90,7 60112 46295 77,0 Źródło: sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami 1 równieŝ dzieci z klas 0 W kolejnych latach obowiązywania grupowej profilaktyki fluorkowej w szkołach podstawowych, następuje powolny, lecz systematyczny wzrost jej wykonania. 90,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Wykres 12. Realizacja profilaktyki fluorkowej w szkołach podstawowych województwa kujawsko-pomorskiego w latach 2003/2004-2009/2010 (dane %) 9,2 74,1 74,2 80,2 80,5 84,4 84,7 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007* 2007/2008 2008/2009 2009/2010 Źródło: sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami * od tego roku szkolnego świadczenie dodatkowo płatne przez NFZ 8
Wykres 13. Realizacja profilaktyki fluorkowej u szkół podstawowych w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2009/2010 z podziałem na powiaty (dane%) 120,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Aleksandrowski Brodnicki Bydgoski Chełmiński Golubsko-Dobrzyński Grudziądzki Inowrocławski Lipnowski Mogileński Nakielski Radziejowski Rypiński Sępoleński Świecki Toruński Tucholski Wąbrzeski Włocławski śniński M. Bydgoszcz M. Grudziądz M. Toruń M. Włocławek Źródło: sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami 3. Udział pielęgniarek i higienistek szkolnych w realizacji edukacji zdrowotnej W roku szkolnym 2009/2010 w edukacji zdrowotnej realizowanej przez pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania uczestniczyło ¾ wszystkich typów szkół. Tabela 6. Liczba objętych programami zdrowotnymi przez pielęgniarki szkolne województwa kujawsko-pomorskiego w roku szkolnym 2009/2010 według typów szkół. Programy zdrowotne w tym: uczniowie objęci programem (%) Miasto uczniowie objęci programem (%) Wieś uczniowie objęci programem (%) 137517 75,9 77405 81,7 60112 68,3 Gimnazja 73818 73,0 47581 76,5 26237 66,6 Licea 33688 82,0 32522 82,1 1166 79,1 Technika 31439 63,8 28694 64,7 2745 54,8 Zawodowe 13947 71,2 12604 73,9 1343 46,2 Specjalne 5867 76,8 5258 78,7 609 60,8 Razem 296276 74,4 204064 77,6 92212 67,2 Źródło: sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami 9
90,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Aleksandrowski Wykres 15. Udział pielęgniarek i higienistek szkolnych w realizacji szkolnego programu edukacji zdrowotnejw województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2009/2010 z podziałem na powiaty (uczniowie objęci programem dane %) Brodnicki Bydgoski Chełmiński Golubsko-Dobrzyński Grudziądzki Inowrocławski Lipnowski Mogileński Nakielski Radziejowski Rypiński Sępoleński Świecki Toruński Tucholski Wąbrzeski Włocławski śniński M. Bydgoszcz M. Grudziądz M. Toruń M. Włocławek Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach za rok szkolny 2008/2009-2009/2010 90,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Wykres 16. Udział pielęgniarek szkolnych w realizacji szkolnego programu edukacji zdrowotnej w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2008/2009-2009/2010 z podziałem na typy szkół (uczniowie objęci programem dane %) 2008/2009 2009/2010 Gimnazja Licea Technika Zawodowe Specjalne Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach za rok szkolny 2008/2009-2009/2010 10
VI. Profilaktyczne badania lekarskie realizowane przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej W roku szkolnym 2009/2010 to badanie miało wykonane 93%, jak moŝna wnioskować po ilości zebranych przez pielęgniarki i higienistki szkolne kart profilaktycznego badania lekarskiego. Tabela 7. Wykonawstwo badań bilansowych u na terenie województwa kujawskopomorskiego w roku szkolnym 2009/2010 według typów szkół. Stan na 30 VI. Badania bilansowe zbadanych Miasto (%) zbadanych (%) w tym: Wieś zbadanych (%) 30336 96,7 15947 96,4 14389 97,1 Gimnazja 24314 91,9 15576 89,7 8738 95,8 Licea 22513 91,4 21738 91,4 775 89,9 Technika 15750 93,3 14336 92,9 1414 96,7 Zawodowe 10018 87,7 9038 87,7 980 88,0 Specjalne 2137 90,3 1936 89,9 201 94,0 Razem 105068 93,0 78571 91,9 26497 96,1 Źródło: sprawozdania MZ-06 za rok szkolny 2008/2009-2009/2010 na podstawie zebranych przez pielęgniarki kart bilansowych po badaniach lekarskich Wykres 17. Uczniowie zbadani w ramach badań bilansowych w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2009/2010 z podziałem na typy szkół oraz miasto i wieś (dane %) 95,0 90,0 miasto wieś 85,0 75,0 70,0 Gimnazja Licea Technika Zawodowe Specjalne Źródło: sprawozdania MZ-06 na podstawie zebranych przez pielęgniarki kart bilansowych po badaniach lekarskich 11
Tabela 8. Wykonawstwo badań bilansowych u na terenie województwa kujawskopomorskiego w roku szkolnym 2009/2010 według grup wiekowych. Stan na 30 VI. Badania bilansowe w tym: Uczniowie zbadanych Miasto Wieś (%) zbadanych (%) zbadanych (%) 6-lat / klasa 0 10518 96,4 4073 95,1 6445 97,3 10-lat / klasa III 20079 96,8 12125 96,7 7954 96,9 13-lat / klasa I gimnazjum 24769 91,8 15988 89,6 8781 95,7 16-lat / klasa I szkoły 26561 88,6 24821 88,4 1740 91,6 ponadgimnazjalnej 18/19-lat / ostatnia klasa 23141 94,3 21564 94,4 1577 93,6 szkoły ponadgimnazjalnej Razem 105068 93,0 78571 91,9 26497 96,1 Źródło: sprawozdania MZ-06 na podstawie zebranych przez pielęgniarki kart bilansowych po badaniach lekarskich 100 Wykres 18. Uczniowie zbadani w ramach badań bilansowych w określonych grupach wiekowych w województwie kujawskopomorskim w roku szkolnym 2009/2010 z podziałem na typy szkół (dane %) 95 90 85 80 75 70 18/19-lat 16-lat 13-lat 10-lat 6-lat szkoły podstawowe gimnazja* szkoły specjalne licea technika szkoły zawodowe Źródło: sprawozdania MZ-06 na podstawie zebranych przez pielęgniarki szkolne kart bilansowych po badaniach lekarskich * równieŝ uczniowie 16 -letni oraz 18/19 -letni uczęszczający do gimnazjów przysposabiających do pracy 12
Wykres 19. Uczniowie zbadani w ramach badań bilansowych w określonych grupach wiekowych w województwie kujawskopomorskim w latach 2008/2009-2009/2010 (dane %) 95,0 90,0 85,0 75,0 70,0 2008/2009 2009/2010 6-lat 10-lat 13-lat 16-lat 18/19-lat Źródło: sprawozdania MZ-06 na podstawie zebranych przez pielęgniarki szkolne kart bilansowych Na terenie województwa kujawsko-pomorskiego profilaktyczne badania lekarskie większości wykonywane są w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej, a tylko u 12% przeprowadzono je na terenie szkoły. Tabela 9. Wykonawstwo badań bilansowych u na terenie szkół w województwie kujawsko-pomorskiego w roku szkolnym 2009/2010 według typów szkół. Stan na 30 VI. Badania bilansowe w tym: wykonane na terenie szkół zbadanych Miasto Wieś (%) zbadanych (%) zbadanych (%) 30336 16,9 15947 16,5 14389 17,3 Gimnazja 24314 16,2 15576 15,5 8738 17,4 Licea 22513 5,3 21738 5,5 775 0,9 Technika 15750 6,9 14336 7,6 1414 0,0 Zawodowe 10018 8,3 9038 9,2 980 0,0 Specjalne 2137 25,0 1936 24,2 201 32,8 Razem 105068 12,1 78571 11,0 26497 15,4 Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach Opracowanie: Małgorzata Marciniak Wydział Zdrowia - Kujawsko-Pomorskie Centrum Zdrowia Publicznego Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy ul. Konarskiego 1-3 85-066 Bydgoszcz Tel. 52/349-74-30, fax. 52/349-74-32, e-mail: wzsekretariat@bydgoszcz.uw.gov.pl Przy wykorzystaniu danych z niniejszego opracowania prosimy o podanie źródła 13