Kamienna Góra 15.03.2013 r. Raport o stanie lasów Nadleśnictwa Kamienna Góra na dzień 15 marca 2013 roku I. Stan posiadania Nadleśnictwo Kamienna Góra, wg stanu na dzień 1 stycznia 2013 roku, zarządza gruntami stanowiącymi własność Skarbu Państwa o powierzchni ogólnej 16 114,52 ha, w tym lasy zajmują powierzchnię łączną 15 820,70 ha, co stanowi 98,2% powierzchni ogólnej, z czego lasy ochronne i rezerwatowe stanowią 99,9%, natomiast pozostałą powierzchnię uzupełniają głównie użytki rolne, a także grunty zabudowane i zurbanizowane, nieużytki, grunty zadrzewione i zakrzewione oraz grunty pod wodami i tereny różne. Informacje dotyczące powiatu kamiennogórskiego W wymiarze dotyczącym powiatu kamiennogórskiego zarządzana przez Nadleśnictwo Kamienna Góra powierzchnia gruntów przedstawia się następująco: powierzchnia ogólna gruntów wynosi 13 982,06 ha, co w przypadku powiatu kamiennogórskiego stanowi 86,8% powierzchni ogólnej nadleśnictwa, grunty leśne ( lasy ) zajmują powierzchnię 13 737,60 ha, czyli również jak w przypadku powierzchni ogólnej 98,2% powierzchni gruntów będących w naszym zarządzie na terenie powiatu, a w tym szczegółowo: - grunty leśne zalesione 13 346,77 ha, - grunty leśne niezalesione 41,13 ha, w tym do odnowienia 16,21 ha, - grunty związane z gospodarką leśną 349,70 ha, w tym szkółka leśna 8,99 ha grunty zadrzewione i zakrzewione 3,92 ha, użytki rolne 215,98 ha, grunty zabudowane i zurbanizowane 11,72 ha, w tym użytki kopalne 6,21 ha nieużytki 12,56 ha, grunty pod wodami 0,25 ha, tereny różne 0,03 ha. Powierzchnia gruntów przeznaczonych do zalesienia w aktualnie obowiązującym planie urządzenia lasu Nadleśnictwa Kamienna Góra na lata 2009 2018, w tym głównie użytków rolnych, wynosi 24,78 ha.
W porównaniu ze stanem na dzień 1 stycznia 2009 r. data rozpoczęcia obowiązywania aktualnego planu urządzenia lasu, powierzchnia ogólna w wyniku przyjęcia gruntów wzrosła o 3,75 ha natomiast powierzchnia leśna w wyniku zalesień oraz przyjęcia gruntów leśnych wzrosła o 17,80 ha. Struktura drzewostanów na terenie powiatu, podobnie jak na terenie całego nadleśnictwa, wg gatunków panujących ( dominujących ), na dzień 1 stycznia 2009 r. przedstawiała się następująco: - Świerk który zajmuje 85,60% powierzchni i obejmuje 90,64% miąższości ( masy drewna ), - Buk który zajmuje 4,11% powierzchni i obejmuje 3,23% miąższości, - Modrzew który zajmuje 2,36% powierzchni i obejmuje 0,95% miąższości, - Brzoza która zajmuje 2,19% powierzchni i obejmuje 1,34% miąższości, - Jawor który zajmuje 1,66% powierzchni i obejmuje 1,06% miąższości, - Olsza która zajmuje 1,59% powierzchni i obejmuje 0,99% miąższości, - Sosna która zajmuje 1,37% powierzchni i obejmuje 0,99% miąższości, - pozostałe gatunki, takie jak Jesion, Jodła, Dąb, Daglezja, Sosna czarna, Jarząb pospolity, Olsza szara, Osika, Klon zajmują poniżej 1%. Zestawienie zmian powierzchni oraz wynikające z tego tendencje, ograniczone do głównego gatunku panującego świerka pospolitego, w poszczególnych okresach, przedstawia poniższe zestawienie syntetyczne: - stan na 01.01.1989 r. 12 471,20 ha 87,4% powierzchni - stan na 01.01.1999 r. 12 643,94 ha 85,7% powierzchni - stan na 01.01.2009 r. 13 205,36 ha 85,6% powierzchni - stan na 01.01.2012 r. 12 963,91 ha 84,3% powierzchni Struktura drzewostanów wg rzeczywistego udziału gatunków drzew na terenie powiatu, również podobnie jak na terenie całego nadleśnictwa, na dzień 1 stycznia 2009 r. przedstawiała się następująco: - Świerk który zajmuje 68,74% powierzchni i obejmuje 82,88% miąższości, - Buk który zajmuje 9,62% powierzchni i obejmuje 4,33% miąższości, - Modrzew który zajmuje 7,12% powierzchni i obejmuje 4,26% miąższości, - Brzoza która zajmuje 4,29% powierzchni i obejmuje 2,48% miąższości, - Jawor który zajmuje 3,11% powierzchni i obejmuje 1,71% miąższości, - Sosna która zajmuje 2,46% powierzchni i obejmuje 1,92% miąższości, - Olsza która zajmuje 1,88% powierzchni i obejmuje 1,09% miąższości, - pozostałe gatunki, takie jak Jesion, Jodła, Dąb, Daglezja, Sosna czarna, Jarząb pospolity, Olsza szara, Osika, Klon i inne łącznie zajmują powierzchniowo niecałe 3%, a miąższościowo obejmują niecałe 1,5%. Zestawienie zmian powierzchni ograniczone do głównego gatunku panującego Świerka pospolitego, w trzech kolejnych okresach, przedstawia poniższe zestawienie: - stan na 01.01.1999 r. 10 926,55 ha 76,39%
- stan na 01.01.2009 r. 10 490,51 ha 68,47% - stan na 01.01.2012 r. 10248,24 ha 66,61% Z przedstawionych zestawień powierzchniowych wynika, że istnieje stała, wyraźna tendencja ograniczająca udział w składzie gatunkowym Świerka a tym samym zwiększającą się powierzchnię innych gatunków, głównie liściastych z największym udziałem Buka i Jawora. Całkowita miąższość lasów w naszym zarządzie została wyliczona w trakcie sporządzania planu urządzenia lasu i wynosiła na dzień 1 stycznia 2009 r. 5 062 720 m 3 w tym głównego gatunku panującego Świerka pospolitego 4 195 810 m 3, a zmiany miąższość w trzech kolejnych okresach przedstawiamy poniżej: - stan na 01.01.1999 r. 4 690 986 m 3 w tym Świerk 3 846 688 m 3 - stan na 01.01.2009 r. 5 062 720 m 3 w tym Świerk 4 195 810 m 3 - stan na 01.01.2012 r. 5 108 425 m 3 w tym Świerk 4 210 060 m 3 Informacyjnie podajemy, że w okresie od 01.01.2009 r. do 01.01.2012 r. Nadleśnictwo sporządziło, w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013, 5 szt. planów zalesienia gruntów rolnych na ogólną powierzchnię 23,18 ha dla prywatnych właścicieli gruntów, a opracowane plany zostały przez właścicieli gruntów zrealizowane w całości. II. Hodowla lasu W 2012 roku Nadleśnictwo Kamienna Góra odnowiło ogółem 247,62 ha powierzchni leśnej w tym 70,20 ha stanowią uprawy powstałe w wyniku obsiewu naturalnego oraz wykonało 152,26 ha czyszczeń wczesnych i 200,58 ha czyszczeń późnych. Pielęgnację upraw ( koszenie) nadleśnictwo wykonało na powierzchni 620,86 ha. III. Użytkowanie lasu Nadleśnictwo w ramach zabiegów pielęgnacyjnych, ochronnych i realizacji zadań gospodarczych pozyskało w 2012 roku 126,1 tys. m 3 drewna, w tym w użytkach rębnych 106,9 tys m 3 i 19,20 tys. m 3 w użytkach przedrębnych. W 2012 roku Nadleśnictwo wykonało 238,74 ha trzebieży wczesnych oraz 364,95 ha trzebieży późnych. IV. Ochrona lasu Do najistotniejszych czynników determinujących stan sanitarny drzewostanów Nadleśnictwa Kamienna Góra należą:
1.0 Czynniki abiotyczne 1.1 Szkody od wiatru i śniegu W ostatnich trzech latach nie odnotowano na terenach leśnych nadleśnictwa znaczących szkód wynikłych z powodów czynników abiotycznych. W 2011 roku pozyskano ogółem 125,51tys.m 3 grubizny, w tym z przyczyn sanitarnych 12,9 tys. m 3, W 2012 roku pozyskano ogółem 126,13 tys.m 3 grubizny, w tym z przyczyn sanitarnych 13,7 tys. m 3. Natomiast szkody na wskutek przymrozków późnych (maj/czerwiec 2012r.) po ocenie regeneracji aparatu asymilacyjnego, oceniono na 12,37 ha w uprawach leśnych (zasadniczo bk, jd, jw.) oraz 0,3 ha na Szkółce Leśnej w Krzeszowie. 1.2 Zakłócenia stosunków wodnych Zachwianie stosunków wodnych związane jest z niską roczną sumą opadów oraz zmianą ich charakteru. Zanikają opady o charakterze wielodniowym, słabe deszcze tzw. kapuśniaczki na rzecz krótkotrwałych opadów nawalnych szybko spływających z powierzchni gleby. W sezonie wegetacyjnym staje się to przyczyną niedoboru wilgoci lub podtopień powodując degradację terenów leśnych. Temperatury i opady mają bezpośredni wpływ na kondycję drzew i drzewostanów. Osłabione drzewa są bardziej podatne na ataki kambiofagów (rytownik pospolity, kornik drukarz i drukarczyk ) co jest przyczyną niewłaściwego wzrostu i zamierania drzewostanów. Z danych nadleśnictwa (formularz nr 4 za 2012r.) wynika, że w wyniku obniżenia poziomu wód i suszy zagrożonych jest obecnie około 215,5 ha drzewostanów, zasadniczo świerkowych. 1.3 Objawy żółknięcia szpilek świerka Istotnym problemem przy ocenie stanu zdrowotnego drzewostanów, jest występujące na znacznym obszarze nadleśnictwa zamieranie drzewostanów świerkowych. Prawdopodobnie spowodowane jest to niedoborem składników glebowych co jednak nie zostało potwierdzone badaniami. Niewłaściwości te, w połączeniu z innymi zagrożeniami abiotycznymi, powodują powierzchniowe i grupowe zjawisko żółknięcie szpilek świerka. W skali ogólnej nadleśnictwa opisane powyżej objawy - szkody powyżej 30%, zauważyć można na ogólnej powierzchni 172,5 ha (dane z 2012r. form. nr 4). Największe uszkodzenia dotyczą leśnictwa Grzędy tj.: od 31% - 60% - 90 ha oraz powyżej 60% - 60 ha. Pozostałe uszkodzenia występują na terenie leśnictw Podlesie, Błażejów, Czernów oraz Chełmsko.
2.0 Czynniki biotyczne : 2.1 Szkodniki wtórne. W 2011 zutylizowano 51,83 tys m 3 pozostałości zrębowych a w 2012r. 43,40 tys. m 3 Od 2013r. wykładana będzie zmniejszona liczba pułapek feromonowych tj. około 900 szt., co będzie wystarczające do właściwego monitorowania zagrożenia oraz redukcji populacji szkodników wtórnych. Od 2009 r. liczba wyszukiwanych w lesie drzew trocinowych systematycznie maleje 11844 szt. w 2009 roku na powierzchni 3255 ha, 1916 szt. w 2010 r. na powierzchni 904 ha, 1087 szt. w 2011 na powierzchni 367 ha oraz 919 szt. w 2012r. na powierzchni 216,5 ha. Od 2008r. prowadzony jest monitoring kornika modrzewiowca za pomocą pułapek z feromonem Cembrodor, co pozwala na dokładniejszą ocenę realnego zagrożenia ze strony tego owada. 2.2 Szkodniki upraw. W części leśnictw utrzymuje się, stałe zagrożenie ze strony ryjkowców, zasadniczo szeliniaka sosnowego oraz naliściaków. Stosując działania profilaktyczne i zwalczające szkodniki, wykładane są pułapki klasyczne i feromonowe, częściowo tylko zmniejszające zagrożenie. W przypadkach koniecznych do ochrony uprawy przed przepadnięciem, nadleśnictwo zwalcza szkodniki stosując opryski preparatami chemicznymi, dopuszczonymi do stosowania w lasach przez Instytut Badawczy Leśnictwa. Największe nasilenie występowania szkód i zwalczania szkodników preparatem chemicznym (lata 2011 do 2012) występuje na terenie leśnictw : Podlesie 13,8 ha (2011), 17,55 ha (2012) szeliniak; Błażejów 4,8 ha (2011), 3,27 ha (2012) szeliniak; Czernów 2 ha (2011) naliściaki; 2,0 ha (2012) szeliniak; Dobromyśl 9 ha (2011) naliściaki; 4,00 ha (2012) szeliniak; Grzędy 3 ha (2011) szeliniak Chełmsko 2,14 ha (2011) szeliniak; W kolejnych latach planuje się zintensyfikowanie działań monitoringu i zwalczania szkodników upraw, metodami klasycznymi (mechanicznymi), ograniczając stosowanie preparatów chemicznych. 2.3 Szkody od zwierzyny grubej. Bardzo znaczącym tematem rzutującym na realizację planów w zakresie zagospodarowania lasu (hodowla, ochrona) jest występujący na dużą skalę, problem szkód od zwierzyny płowej. Pomimo realizacji planów odstrzału zwierzyny na maksymalnie wysokim poziomie, presja zwierzyny płowej jest wciąż zbyt duża. Skutkiem szkód od jeleniowatych są uszkodzenia drzewostanów na znacznych obszarach.
W skali oceny uszkodzeń powyżej 21%, według aktualnych danych (2012r.), uszkodzonych jest : - drzewostany starsze : 866 ha spałowanych przez jelenie - młodniki : 132 ha spałowanych przez jelenie - uprawy : 341 ha zgryzionych przez sarny W porównaniu do 2011r. areał uszkodzonych upraw i drzewostanów znacznie wzrósł tj. przeciętnie około 26%. Największe nasilenia szkód występują zasadniczo na terenach leśnictw : Ogorzelec, Jarkowice, Szarocin oraz leśnictw : Grzędy, Krzeszów, Czernów, Podlesie, Chełmsko. Dodatkowo na terenie leśnictwa Podlesie wystąpiły szkody ze strony dzików na powierzchni 1,68 ha. Nadleśnictwo prowadzi intensywne zabiegi ochronne z zakresu zapobiegania i ograniczania szkód od zwierzyny płowej tj. grodzenia upraw siatką oraz ich remont i konserwację, zabezpieczanie upraw repelentami odstraszającymi (Cervacol, Emol BTX, WAM ), palikowanie sadzonek modrzewia, zabezpieczanie osłonkami. Ogólna powierzchnia i długość ogrodzeń leśnych według stanu na XII.2012r. wynosi : powierzchnia - 290,21 ha oraz długość - 167208 mb; Corocznie repelentami zabezpiecza się powierzchnię upraw : od 500 do 650 ha. Palikowanych (3 palikami), corocznie jest około 5-8 tys. szt. sadzonek modrzewia, na powierzchni zredukowanej około 5-9 ha. Kwoty wydatkowane przez nadleśnictwo na działania związane z zabezpieczaniem upraw przed zwierzyną stanowią 60 70% całości nakładów na ochronę lasu. W 2011r. wydatkowano na ten cel 575,2 tys.zł a 2012r. 733,8 tys.zł. 2.4 Choroby grzybowe. Istotnymi zagrożeniami dla kondycji sanitarnej drzewostanów nadleśnictwa są choroby powodowane przez grzyby rodzaju Heterobasidion - korzeniowce oraz patogeny rodzaju Armillaria (opieńki). Znaczny obszar występowania drzewostanów porażonych przez choroby grzybowe skłonił do przedsięwzięcia działań, które to ograniczyłyby skalę tego zjawiska. Obecnie na terenie leśnictwa Czarny Bór na powierzchni dwóch oddziałów prowadzone są prace badawcze, pod patronatem Instytutu Badawczego Leśnictwa w Warszawie, nad oceną skuteczności działania nowatorskiego preparatu grzybowego na przyspieszenie rozkładanie się pniaków świerkowych. Powierzchnia występowania chorób grzybowych według danych z 2012 roku (form.4): opieńkowa zgnilizna korzeni : 1812 ha; huba korzeni : 1552 ha; drzewa zahubione iglaste : 370 ha; drzewa zahubione liściaste : 28 ha; Zauważalnym zjawiskiem powodowanym przez patogeny grzybowe są objawy zamierania jesiona oraz jawora, zjawiska te zostały odnotowane na łącznej powierzchni 4,6 ha w leśnictwiach Marciszów, Szarocin, Borówno, Grzędy i Podlesie.
2.5 Szkodniki pierwotne. Na przestrzeni ostatnich lat nie stwierdzono zagrożenia za strony występujących na naszym terenie szkodników pierwotnych - corocznie prowadzony jest monitoring. Służby terenowe przeprowadzają obserwacje drzewostanów zgodnie z zaleceniami Instrukcji Ochrony Lasu oraz wykładają pułapki feromonowe na obszarach występowania szkodników owadzich. Monitorowaniu podlegają : brudnica mniszka - obserwacja drzewostanów ; 50 szt pułapek - Lymodor ; zasnuja świerkowa - obserwacja drzewostanów ; wskaźnica modrzewianeczka - obserwacja drzewostanów; 20 szt. pułapek Rhyodor ; krobik modrzewiowiec - obserwacja drzewostanów ; 20 szt pułapek Colodor ; 3.0 Czynniki antropogeniczne Ograniczenie zanieczyszczeń powietrza w ostatnim dziesięcioleciu znacznie zmniejszyło zagrożenie dla trwałości lasów nadleśnictwa. Jedynym istniejącym obecnie problemem są immisje pyłów z kopalni odkrywkowej w Ogorzelecu. Intensywna penetracja atrakcyjnych terenów leśnych nadleśnictwa, przez rzesze turystów, powoduje znaczne zaśmiecanie i niszczenie runa leśnego i przypadki zaprószenia ognia - pożary. W przeciwdziałaniu skutkom tej penetracji Nadleśnictwo rozbudowuje infrastrukturę turystyczną (miejsca postojowe, parkingi, wiaty, tablice informacyjne) oraz ogranicza wjazd pojazdami samochodowym na tereny leśne poprzez montaż rogatek leśnych. Podsumowanie: Zestawienie wykonywanych prac z dziedziny ochrony lasu daje pełne podstawy do stwierdzenia, że kontynuacja powziętych poprzednio działań, spowodowała tendencję spadkową zagrożeń oraz pozytywną stabilizację dobrego stanu sanitarnego lasu. W chwili obecnej dużym zagrożeniem, które może mieć zasadniczy wpływ na stan sanitarny lasu są liczne ograniczenia tonażu dla pojazdów samochodowych wprowadzone na drogach publicznych. Ograniczenia te uniemożliwią prowadzenie prawidłowej gospodarki leśnej co może zagrozić trwałości lasu w przyszłości brak właściwej rotacji drewna oraz niemożność wykonywania prac z zakresu zagospodarowania i ochrony lasu doprowadzić może do stopniowej degradacji środowiska leśnego. Obecny stan drzewostanów Nadleśnictwa Kamienna Góra należy ocenić jako dobry.