Zmiany zagrożeń lasu powodowanych przez patogeny grzybowe

Transkrypt

1 EWOLUCJA ZAGROŻEŃ LASU Zmiany zagrożeń lasu powodowanych przez patogeny grzybowe Zbigniew Sierota Instytut Badawczy Leśnictwa, Katarzyna Nowik Zespół Ochrony Lasu we Wrocławiu

2 ZAGROŻENIA I PATOGENY Grunty porolne PATOGEN CHOROBA Zamieranie pędów sosny ? Ascocalyx abietina Choroba opieńkowa Armillaria spp. Choroba opieńkowa Armillaria spp. Osutka jesienna Lophodermium pinastri, Sclerophoma pithyophila Osutka wiosenna L.seditiosum Huba korzeni Zamieranie pędów sosny Ascocalyx abietina Porażenie pędów sosny Cenangium ferruginosum, Scoleconectria cucurbitula Sphaeropsis sapinae

3 MODELE CHORÓB LASU Model choroby łańcuchowej Koehler, 1981 skutek-przyczyna-skutek Model choroby spiralnej Manion 1981 synergizm czynników stresowych Współcześnie, zjawiska chorobowe trudno przypisać do określonego modelu

4 CZYNNIKI PREDYSPOZYCYJNE Zmienne warunki pogody Niezgodność biocenozy z biotopem Monotypizacja Udział gruntów porolnych

5 500 CHOROBY KORZENI Powierzchnia występowania chorób korzeni drzew w latach na tle przebiegu współczynnika hydrotermicznego 2,5 450 tys. ha mm/ o C , , choroby korzeni wsp. hydrotermiczny K lata Opracowała : M.Małecka

6 SKALA PROBLEMU Drzewostany w wieku do 20 lat z hubą korzeni na tle zalesień, corocznie tys. ha Huba korzeni (tys. ha) do 20 lat zalesienia KPZL Zalesienia powojenne 20 lat 20 lat 20 lat 20 lat

7 INNE ZAGROŻENIA 120 Powierzchnia występowania osutek sosny w latach na tle przebiegu współczynnika hydrotermicznego 2,5 tys. ha mm/ o C , ,5 0 0 choroby igieł sosny wsp. hydrotermiczny K Wielob. (choroby igieł sosny) lata Opracowała : M.Małecka

8 INNE ZAGROŻENIA Powierzchnia występowania chorób pędów sosny w latach na tle przebiegu współczynnika hydrotermicznego 200 2,5 180 tys. ha 619,5 tys. ha mm/ o C , , choroby pędów sosny wsp. hydrotermiczny K lata Opracowała : M.Małecka

9 SZKODLIWOŚĆ Heterobasidion annosum w uprawie sosny czarnej Huba korzeni i Heterobasidion parviporum w drzewostanie świerkowym

10 SZKODLIWOŚĆ Owocniki opieńki Armillaria ostoyae w szyi korzeniowej. Opieńkowa zgnilizna korzeni a grzybnia i ryzomorfy pod korą

11 SZKODLIWOŚĆ Symptomy zamierania pędów w koronach sosen Zamieranie pędów sosny i owocowanie sprawcy - Ascocalyx (Gremmeniella) abietina na pędzie

12 SZKODLIWOŚĆ Symptomy porażenia przez Chalara fraxinea na młodych pędach i w starszych drzewostanach Zamieranie jesiona Chalara fraxinea/ Hymenoscyphus fraxineus

13 SZKODLIWOŚĆ Mączniak dębu spowodowany przez Erisyphe/ Microsphaera alphitoides na szkółce i w uprawie Choroby dębu i symptomy opieńki pod korą dojrzałych drzew w drzewostanie

14 SZKODLIWOŚĆ Grzyb workowy Lachnellula willkommii sprawca otwartego raka modrzewia Choroby modrzewia i jodły ( zrakowacenia ) i rdza jodły i goździkowatych powodowana przez Melampsorella caryophyllacearum

15 SZKODLIWOŚĆ Zamieranie drzew na skutek oparzeliny kory po nagłym odsłonięciu drzew. Choroby buka i jaworu oraz zgorzel kory powodowana przez Neonectria coccinea

16 SZKODLIWOŚĆ Choroby powodowane przez Oomycetes

17 WZROST ZAGROŻENIA Kompleks posuchy The complex impacts of drought czyli: długotrwały brak opadów, wysokie temperatury, silna insolacja, obniżenie wód gruntowych, to: - zwiększenie zawartości cukrów w liściach i igliwiu; - zmniejszona zawartość olejków eterycznych i terpenów; - silne odwodnienie miazgi; - aktywizowanie się grzybów pasożytniczych w koronach drzew powodujących brunatnienie igieł i zamieranie pędów; - nieuchronny atak ze strony szkodników wtórnych; - aktywizowanie się grzybów pasożytniczych w korzeniach drzew opieniek i korzeniowców; - nasilenie występowania foliofagów Osłabienie drzewostanów nie przemija z ustaniem posuchy! W.Koehler Zarys hylopatologii 1985

18 WZROST ZAGROŻENIA GRZYBY - przewidywane zagrożenie Osłabienie drzewostanów w wyniku suszy i zmiana chemizmu polegająca na zwiększeniu zawartości cukrów w liściach i igliwiu mogą skutkować: aktywizowaniem się grzybów pasożytniczych w koronach drzew powodujących brunatnienie igieł i zamieranie pędów drzew iglastych, np. Sphaeropsis sapinea, Gremmeniella abietina, Sirococcus conigenus, Cenangium ferruginosum, Phomopsis spp. oraz pędów drzew liściastych np. Fusicoccum sp., Phomopsis sp., Diplodia sp., Cryptosporiopsis sp.,

19 NAGŁY WZROST ZAGROŻENIA zamieranie wierzchołków pędów sosny: Spheropsis/ Diplodia pinea Infekuje różne gatunki sosny, świerka, modrzewia, daglezji Poraża przede wszystkim tegoroczne pędy. Nasilenie występowania objawów zazwyczaj występuje w okresie wiosennym. Infekcjom sprzyja uszkodzenie tkanek przez inne czynniki abiotyczne i biotyczne (owady, grzyby). Porażone pędy gwałtownie brunatnieją. Na porażonych pędach i u podstawy igieł pojawiają się czarne punkty owocników patogena.

20 PRZEWIDYWANE ZAGROŻENIA Zwiększenie podatności drzew na choroby liści (mączniaki, rdze) i igieł (Lophodermium spp., Cyclaneusma minus, Sclerophoma pythiophila, Dothiostroma spp.)

21 PRZEWIDYWANE ZAGROŻENIA uaktywnienie się grzybów powodujących zgniliznę korzeni Heterobasidion spp. i Armillaria spp. w drzewostanach wszystkich klas wieku

22 PRZEWIDYWANE ZAGROŻENIA dalsze osłabienie i zamieranie drzewostanów liściastych, przede wszystkim dębowych, które na obniżenie poziomu wód gruntowych reagują z opóźnieniem (symptomy: wycieki na pniach, zamieranie pędów, gałęzi i konarów)

23 WZROST ZAGROŻENIA POGODA Przestrzenne zróżnicowanie odchyleń (%) wartości współczynnika hydrotermicznego od wartości średniej wieloletniej dla sezonu wegetacyjnego 2015 Stopień odchylenia od średniej Opracował : G.Tarwacki

24 WZROST ZAGROŻENIA Klimatyczny bilans wodny (KBW) jest wskaźnikiem umożliwiającym określenie stanu uwilgotnienia środowiska (oceny aktualnych zasobów wodnych) przy wykorzystaniu danych meteorologicznych. KBW jest określany jako różnica pomiędzy przychodami wody (w postaci opadów) a stratami w procesie parowania (ewapotranspiracji). Wartości KBW mogą posłużyć do szacowania potrzeb nawodnieniowych roślin.

25 PROGNOZA ZAGROŻENIA 25 tys. ha Osutki sosny Choroby pędów sosny Silny trend w górę tys. ha Huba korzeni tys. ha Opieńki

26 PERSPEKTYWY Przebudowywać drzewostany w zgodzie z siedliskiem i lokalnym zagrożeniem Chronić uprawy drzew szybkorosnących i przeznaczonych na cele energetyczne Monitorować zagrożenia ze strony chorób o zmienionej etiologii i inwazyjnych Chronić drzewostany w projektowanych gospodarstwach węglowych

27 KONKLUZJA Czy należy obawiać się zmian zagrożeń lasu powodowanych przez patogeny grzybowe? w świetle coraz większych anomalii pogody?, transgranicznego przemieszczania się sprawców?, zmian w składzie gatunkowym drzewostanów?, zmian w odporności drzew i aktywności patogenów? przy wzrastającej wiedzy, świadomości i odpowiedzialności za stan lasu - NIE

28 INTEGROWANA OCHRONA ROŚLIN 6 zasad strategii IPM wg Apple a (1977) Identyfikacja chorób Określenie jednostki manipulacyjnej Opracowanie strategii ochrony Ustalenie ekonomicznego progu strat Rozwijanie technik ostrzegawczych (monitoringowych) Opracowanie opisowych i prognostycznych modeli Sadzenie Przygotowanie gleby Rejestracja danych Prognoza Pułapkowanie patogenów Monitoring Zwalczanie chemiczne Progi szkodliwości Zwalczanie biologiczne Profilaktyka hodowlana INTEGRATED PEST MANAGEMENT EKONOMIA EKOLOGIA EDUKACJA W UE obowiązuje od

29 NA ZAKOŃCZENIE LAS GOSPODARCZY MOŻE BYĆ ZDROWY! Dziękujemy za uwagę