Preferencje i zachowania komunikacyjne w podróżach miejskich uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie

Preferencje i zachowania komunikacyjne w podróżach miejskich uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie opracowanie: mgr Michał Konarski prof. dr hab. Olgierd Wyszomirski Katedra Rynku Transportowego Uniwersytet Gdański Gdynia 2015

Spis treści Wprowadzenie... 3 Zakres merytoryczny raportu i metodyka badań... 4 Licea ogólnokształcące w Gdyni i Sopocie... 5 Charakterystyka zbadanych uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie... 8 Potrzeby przewozowe i podróże miejskie badanych uczniów liceów ogólnokształcących... 13 Postulaty przewozowe badanych uczniów... 21 Sposoby zaspokajania potrzeb przewozowych przez badanych uczniów... 27 Ocena transportu miejskiego w Gdyni i Sopocie przez badanych uczniów... 31 Podsumowanie... 37 Spis tabel... 39 Spis rysunków... 40 2 / 42

Wprowadzenie CIVITAS DYN@MO (DYNamic citizens @ctive for sustainable MObility) to europejski projekt realizowany w ramach inicjatywy CIVITAS II PLUS (finansowany z 7-go Programu Ramowego Komisji Europejskiej). Celem projektu jest wdrożenie nowoczesnych rozwiązań w dziedzinie mobilności, oraz wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy uczestniczącymi w nim miastami, w zakresie m.in.: rozwoju systemów i usług web 2.0, wprowadzenia przyjaznych miastu i mieszkańcom pojazdów elektrycznych, zaangażowania mieszkańców w proces planowania mobilności i poprawy jakości usług. Projekt realizowany jest w 4 dynamicznie rozwijających się europejskich miastach: Akwizgran (Niemcy); Gdynia (Polska); Koprivnica (Chorwacja); Palma de Mallorca (Hiszpania). W celu realizacji założonych zadań każde z miast uczestniczących w projekcie tworzy swoje lokalne konsorcjum. W skład konsorcjum Gdyni wchodzą: Gmina Gdynia (Zarząd Dróg i Zieleni w Gdyni), Politechnika Gdańska, Uniwersytet Gdański (Katedra Rynku Transportowego) oraz Przedsiębiorstwo Komunikacji Trolejbusowej w Gdyni. Jednym z zadań gdyńskiego Konsorcjum jest zagadnienie G.1.2. Studia i analizy związane z uspołecznieniem planu zrównoważonej mobilności miejskiej. 3 / 42

Zakres merytoryczny raportu i metodyka badań Dynamiczny rozwój miast oraz zjawisko zaludniania terenów podmiejskich Obszaru Metropolitalnego Gdańsk-Gdynia-Sopot sprawiły, że transport publiczny organizowany przez trójmiejskie jednostki i przedsiębiorstwa stoi przed znaczącym wyzwaniem skomunikowania obszarów objętych siecią komunikacyjną. Świadczone usługi powinny charakteryzować się wysoką jakością, spełniając oczekiwania pasażerów należących do różnych segmentów. Planowanie mobilności na obszarach zurbanizowanych wymaga więc kompleksowego podejścia, respektującego zagadnienia gospodarcze, przestrzenne i społeczne odniesione do róznych kategorii interesariuszy miejskich 1. W niniejszym raporcie dokonano analizy preferencji i zachowań komunikacyjnych w podróżach miejskich uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie. Wybór tej grupy użytkowników wynika z obligatoryjności podróży w relacji dom miejsce nauki i kluczowego znaczenia transportu zbiorowego dla tej grupy podróżnych. Według wyników badań marketingowych Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni z 2013 roku, 82,1% uczniów i studentów mieszkających w tym mieście zawsze lub przeważnie korzysta z komunikacji zbiorowej 2. Uczniowie i studenci stanowili w 2013 roku 8,4% ogółu mieszkańców Gdyni. Niniejsze opracowanie zostało przygotowane na podstawie pracy magisterskiej jednego z autorów, napisanej w Katedrze Rynku Transportowego na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Gdańskiego pod kierunkiem drugiego autora Zakres badań zrealizowanych na potrzeby pracy został uzgodniony zarówno z Zarządem Dróg i Zieleni w Gdyni, jak i Zarządem Komunikacji Miejskiej w Gdyni. Raport zawiera wyniki własnych, pierwotnych badań marketingowych dotyczących preferencji i zachowań komunikacyjnych uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014. Przedstawiono w nim potrzeby przewozowe i podróże miejskie badanego segmentu. Zbadano strukturę posiadania ważnych biletów okresowych przez uczniów i zakres wykorzystania roweru. Rozpoznano hierarchię 1 M. Wołek: SUMP (Sustainable Urban Mobility Plan) jako narzędzie kształtowania zrównoważonej mobilności miejskiej. Logistyka 2014 nr 2, s. 389 2 Preferencje i zachowania komunikacyjne mieszkańców Gdyni, Raport z badań marketingowych 2013, http://www.zkmgdynia.pl, [dostęp: 13.04.15]. 4 / 42

postulatów przewozowych zgłaszanych przez uczniów oraz ich stosunek do polityki dotyczącej komunikacji trolejbusowej. Na podstawie odpowiedzi uczniów przedstawiono ich sposoby realizacji podróży miejskich uwzględniając podział ze względu na rodzaj i środek transportu. Stwierdzono również poziom świadomości licealistów w zakresie możliwości zakupu zintegrowanego biletu metropolitalnego. Przedstawiono również ogólną ocenę i ocenę poszczególnych elementów oferty przewozowej Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni i PKP Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście Sp. z o.o. Próba badawcza objęła 1234 uczniów w wieku 16 do 20 lat uczęszczających w roku szkolnym 2013/2014 do 11 gdyńskich i 3 sopockich liceów ogólnokształcących. Zastosowano metodę ankiety audytoryjnej, poddając uczniów badaniu w ich szkołach. Licea ogólnokształcące w Gdyni i Sopocie W Tabeli 1 przedstawiono zmiany w liczbie uczniów szkół ponadgimnazjalnych w Gdyni i Sopocie. W ciągu czterech lat szkolnych w Gdyni spadła ona o ponad 1300 uczniów. Zauważalna tendencja spadkowa w obu miastach spowodowana jest przede wszystkim niżem demograficznym panującym od kilku lat w Polsce. Tabela 1 Liczba uczniów szkół ponadgimnazjalnych w Gdyni i Sopocie w latach 2010-2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://www.gdansk.stat.gov.pl, [dostęp: 23.04.15]. Analizując dane dotyczące rodzajów szkół ponadgimnazjalnych, w których uczyła się młodzież w roku szkolnym 2013/2014 można zauważyć, że największy odsetek uczniów uczęszczał do liceów ogólnokształcących. Ponad 45% udział liceów ogólnokształcących w Gdyni i 60% w Sopocie wskazuje, że większość młodych osób wciąż nie była jeszcze ukierunkowana w kwestii potencjalnego kierunku studiów. Wysoki był udział uczniów szkół policealnych, którzy stanowili drugą najliczniejszą grupę w tym zestawieniu. Dane 5 / 42

przedstawione w Tabeli 2 ilustrują niewielkie zainteresowanie młodzieży w podejmowaniu nauki w zasadniczych szkołach zawodowych, zaledwie grupa 529 osób w Gdyni (5%) i 36 w Sopocie (2%) zdecydowała się kształcić w tym kierunku. Tabela 2 Liczba uczniów w poszczególnych typach szkół ponadgimnazjalnych w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://www.gdansk.stat.gov.pl, [dostęp: 23.04.15]. Rysunek 1 Lokalizacja liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie objętych badaniami preferencji i zachowań komunikacyjnych uczniów w roku szkolnym 2013/ 2014 Źródło: Opracowanie własne. 6 / 42

Trzon badanych jednostek stanowiły szkoły zlokalizowane w ścisłych centrach miast. Należą do nich m.in. II, III, VI, VII, IX oraz X liceum w Gdyni (Rys. 1). Tabela 3 Identyfikacja liceów ogólnokształcących objętych badaniami preferencji i zachowań komunikacyjnych uczniów Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych liceów ogólnokształcących. 7 / 42

Umiejscowienie placówek sprzyja uczniom uczęszczającym do szkół, którzy nie mieszkają w najbliższej okolicy, dla których niezbędny jest transport publiczny w celu dotarcia do szkoły na czas. W okolicach szkół znajdują się rozwinięte węzły komunikacyjne, głównymi środkami transportu są trolejbusy oraz autobusy kursujące na liniach normalnych i pośpiesznych oraz pociągi Szybkiej Kolei Miejskiej. Pomimo oddalenia od centrum miasta o kilka kilometrów I, IV, V, XII oraz XIV liceum w Gdyni nie występują trudności z dojazdem do placówki przy wykorzystaniu transportu publicznego. Trzy z wyżej wymienionych gdyńskich liceów położone są w okolicach ulicy Morskiej, będącej kluczową arterią komunikacyjną w mieście i charakteryzującą się silną koncentracją usług transportu publicznego. I liceum w Gdyni pomimo umiejscowienia na gdyńskim Witominie ma dogodne połączenie autobusowe ze Śródmieściem. Na szczególną uwagę zasługuje V liceum w Gdyni, usytuowane relatywnie w znacznej odległości od centrum miasta. W jego okolicach funkcjonuje 5 linii autobusowych. Charakterystyka zbadanych uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie W czternastu liceach, w których przeprowadzono własne badania pierwotne dotyczące preferencji i zachowań komunikacyjnych uczniów, wzięło udział 706 kobiet i 528 mężczyzn, uczęszczających do klas o profilu humanistycznym i ścisłym. Dane zawarte na Rys. 2 wskazują na przewagę uczennic. Różnica pomiędzy uczennicami i uczniami wyniosła prawie 13 punktów procentowych w Gdyni oraz niemal 22 punkty procentowe w Sopocie. 8 / 42

Rysunek 2 Udział zbadanych uczennic oraz uczniów w liceach ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 Badania zostały przeprowadzone w roku szkolnym 2013/2014, dlatego według przyjętego przed kilkunastoma laty systemu edukacji, na który składa szkoła podstawowa, gimnazjum oraz liceum, trzon zbadanych stanowiły osoby urodzone w latach 1995, 1996 i 1997. Udział tych uczniów w badanej populacji wyniósł ponad 99,5%. Cztery osoby, które urodziły się w 1998 roku rozpoczęły edukację o rok wcześniej niż przewidywała to ustawa, a jedyny przedstawiciel rocznika 1994 powtarzał klasę. W liceach w Gdyni zostali zbadani uczniowie zamieszkujący 17 gmin, w Sopocie- 10 gmin. W gdyńskich liceach przeważali mieszkańcy Gdyni (68%). Znaczący udział (16%) w zestawieniu przedstawionym w Tabeli 4 stanowili mieszkańcy tzw. Małego Trójmiasta Kaszubskiego, na które składają się Reda, Rumia, Wejherowo i sąsiednie gminy wiejskie. W liceach w Sopocie zdecydowaną większość wśród ankietowanych stanowili mieszkańcy Gdyni, którzy przede wszystkim dzięki dogodnym połączeniom autobusowym zdecydowali się podjąć naukę w II Liceum Ogólnokształcącym oraz w III Liceum Ogólnokształcącym. Ponad 25% udział w strukturze stanowiła młodzież na stałe zamieszkująca Sopot oraz Gdańsk. 9% respondentów było mieszkańcami terenów 9 / 42

podmiejskich. Jedynie 2% uczniów zamieszkiwało tereny Małego Trójmiasta Kaszubskiego, wśród zbadanych nie było mieszkańców Wejherowa i okolic. Tabela 4 Struktura zbadanych uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 ze względu na zamieszkiwaną gminę 10 / 42

Udział uczniów, którzy zamieszkiwali z prawnym opiekunem w Gdyni i Sopocie był podobny. Nieco większy (o 1,25 punktu procentowego) wystąpił w Gdyni. Według danych zawartych na Rys. 3, 35 zbadanych licealistów z tego miasta mieszkało w okresie roku szkolnego poza swoim stałym miejscem zamieszkania. Do tej grupy należały osoby uczące się w III Liceum Ogólnokształcącym w Gdyni, które kierowały się chęcią uzyskania dostępu do wyższej jakości kształcenia oraz możliwością zdania matury międzynarodowej, ułatwiającej późniejsze studiowanie poza granicami kraju. Czterech na dziesięciu uczniów reprezentowało typową, czteroosobową rodzinę. Wysoki był udział uczniów pochodzących z rodziny o modelu 2+1. W gospodarstwach domowych prawie 20% uczniów mieszkały oprócz nich jeszcze 4 osoby, z kolei 7% uczniów dzieliło lokum z minimum pięcioma innymi członkami rodziny. Odsetek osób, które mieszkały z jednym prawnym opiekunem kształtował się na najniższym poziomie. Rysunek 3 Struktura zbadanych uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 ze względu na status zamieszkania 11 / 42

Rysunek 4 Uczniowie liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie mieszkający z prawnym opiekunem w roku szkolnym 2013/2014 wg liczebności rodziny W prawie dziewięciu na dziesięć gospodarstwach domowych uczniów (88%) występował minimum jeden samochód osobowy (Tabela 5). Tabela 5 Samochody osobowe (prywatne oraz służbowe) w gospodarstwach domowych uczniów w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 12 / 42

W największej liczbie zmotoryzowanych gospodarstw domowych był jeden samochód (44%). 40% gospodarstw posiadało 2 pojazdy. 11% gospodarstw dysponowało trzema pojazdami, co stwarzało możliwość korzystania z samochodu przez pełnoletnich uczniów. Udział czterech i więcej samochodów był niewielki, kształtował się na poziomie 6%, były to w głównym stopniu pojazdy służbowe. Rysunek 5 Uczniowie w liceach ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie mający możliwość samodzielnego korzystania z samochodu osobowego w roku szkolnym 2013/2014 Wśród ankietowanej grupy uczniów, która posiadała zezwolenie na prowadzenie pojazdów samochodowych kategorii B, znacząca większość miała możliwość samodzielnego korzystania z samochodu osobowego (84% w Gdyni i 90% w Sopocie). Potrzeby przewozowe i podróże miejskie badanych uczniów liceów ogólnokształcących Uczniowie zbadanych liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie należeli do grupy wiekowej, która charakteryzowała się wysokim stopniem ruchliwości z wyraźną przewagą dwóch celów podróży, co zostało zilustrowane na Rys. 6. Stanowiły je dom 13 / 42

i nauka, miały one odpowiednio 43% i 39% udział w strukturze. Jako, że badania odbywały się w ciągu tygodnia szkolnego, niewielki odsetek uczniów odbywał podróże w sprawach osobistych (5%) i towarzyskich (4%) oraz w celu zrobienia zakupów (3%) i rekreacji i sportu (3,5%). Tylko kilku zbadanych uczniów (1,5%) naukę w liceum łączyło z innymi zajęciami, do których należały między innymi praca oraz obowiązki z nią związane. Rysunek 6 Cele podróży niepieszych uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 14 / 42

Rysunek 7 Łączny udział podróży niepieszych w dniu poprzedzającym badanie według godziny rozpoczęcia w przekroju dnia w liceach ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników własnych badań marketingowych Rysunek 8 Podróże niepiesze uczniów w przekroju gdyńskich i sopockich liceów ogólnokształcących w roku szkolnym 2013/2014 według godziny rozpoczęcia podróży Zbadani uczniowie liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie odbyli w badanym dniu 3012 podróży. Rozkłady ich podróży w ciągu dnia zostały przedstawione na Rys. 7 i 15 / 42

8. W godzinach nocnych oraz wczesnych porannych pomiędzy 0:00 a 5:59 nie zaobserwowano żadnych podróży. Od godz. 6:00 udział podróży uczniów zaczął wzrastać od poziomu 0,20%, aby około godziny 7:30 osiągnąć najwyższy poziom prawie 19% wszystkich dobowych podróży, co jest związane z rozpoczynaniem zajęć w większości szkół licealnych o godzinie 8:00. Z upływem godzin liczba podróży odbywanych przez uczniów zaczęła spadać i pomiędzy godz.11:00 a 11:59 osiągnęła poziom nieco ponad 1,5%. W godzinach 12:00-15:59 prawie 34% uczniów kończyło zajęcia w szkołach i wracało do domów. Udział podróży wieczornych oraz nocnych pomiędzy godz.19:00 a 23:59 wyniósł 9%. Nieznacznie większy niż w Gdyni odsetek podróży między godziną 7:00 a 7:59 wystąpił w Sopocie. Podczas reszty dnia udział podróży realizowanych przez uczniów w Gdyni i Sopocie był podobny. Popołudniowy szczyt przypadał w Sopocie (13% podróży) pomiędzy godz.13:00-13:59, a w Gdyni (12% podróży) pomiędzy 14:00 a 14:59. Tabela 6 Udział podróży do szkoły w ciągu przeciętnego tygodnia uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie dojeżdżających do szkoły w roku szkolnym 2013/2014 ( łącznie z zajęciami pozalekcyjnymi) Powyższe wyniki korespondują z wnioskami z wcześniejszych gdyńskich badań stacjonarnych przeprowadzonych w 2010 r., które wskazują, że poza osobami pracującymi najliczniejszą grupą korzystającą z usług transportu zbiorowego jest 16 / 42

młodzież ucząca się, gdyż rozkład godzin podróży jest zbieżny z godzinami rozpoczynania i kończenia nauki 3. Tabela 7 Korzystanie z roweru przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 ( udział w % ) Uczniowie liceów w Gdyni i Sopocie podczas przeciętnego tygodnia w zdecydowanej, 62% większości dojeżdżali do szkoły 5 razy. 9% uczniów liceów w ogóle nie dojeżdżało do miejsca nauki. Niespełna 2% uczniów podróżowało okazjonalnie, od 1 do 4 razy. Na szczególną uwagę zasługuje grupa respondentów, która odbywała podróże niepiesze do placówek edukacyjnych częściej, niż reszta rówieśników, ponieważ oznacza to, że uczęszczali oni na dodatkowe zajęcia. Co piąty uczeń liceów oprócz codziennych 3 K. Hebel: Zachowania transportowe mieszkańców w kształtowaniu transportu miejskiego. Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2013, s. 178 17 / 42

dojazdów do szkoły realizował jeden lub dwa dojazdy na takie zajęcia. Jedynie 6% zbadanych uczęszczało na większą liczbę nadobowiązkowych zajęć korzystając ze środków komunikacji miejskiej. Spośród uczniów liceów dojeżdżających do miejsca nauki, których było razem 1019, zarówno w Gdyni, jak i Sopocie, przeciętnie 70% podróżowało do miejsca nauki 5 razy w tygodniu. Odpowiednio 3% i 2% dojeżdżało w ciągu tygodnia czterokrotnie lub rzadziej. Wykorzystanie roweru w podróżach niepieszych było zróżnicowane. W Tabeli 7 przedstawiono cele podróży rowerowych uczniów liceów w Gdyni i Sopocie. Tylko co trzecia młoda osoba korzystała z tego środka transportu w podróżach po zakupy, z kolei co drugi ankietowany użytkował go w innych celach pozarekreacyjnych. Rower odgrywał natomiast ważną rolę dla licealistów w podróżach w celach rekreacyjnych i wypoczynkowych, na co wskazuje 83% udział uczniów wykorzystujących rower w tych celach w gdyńskich liceach oraz 80% w sopockich. Należy podkreślić, że tylko 19% uczniów w wieku 16-19 lat deklarowało częste korzystanie z roweru, a 36%sporadyczne, co może oznaczać, że w Polsce wciąż nie jest realizowana w wysokim stopniu strategia zrównoważonego rozwoju transportu. Różnice w zadeklarowanych przez respondentów odpowiedziach w liceach gdyńskich i sopockich zawierały się w kilku punktach procentowych. Rysunek 9 Uczniowie liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie korzystający z transportu publicznego posiadający ważne bilety okresowe w roku szkolnym 2013/2014 18 / 42

W grupie 1217 uczniów liceów w Gdyni i Sopocie, którzy korzystali z komunikacji miejskiej, 88% posiadało ważny bilet na jej usługi. Można zauważyć niewielki udział wykorzystywania przez młodzież biletów jednorazowych, zarówno jednoprzejazdowych, jak i czasowych. Zgodnie z danymi zawartymi na Rys. 9, różnica w udziale posiadania przez uczniów gdyńskich i sopockich ważnych biletów okresowych była niewielka. W Gdyni 90% uczniów regularnie kupowało bilet tego rodzaju, w Sopocie 82%. Różnica może wynikać z faktu, że licealiści, którzy uczyli się w jednym z trzech sopockich liceów byli znacznie częściej dowożeni samochodami osobowymi przez rodziców oraz odbierani przez nich po zakończeniu zajęć dydaktycznych. Prawie 3 na 4 ankietowanych w gdyńskich liceach (73%) korzystało z biletów emitowanych przez Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni, z kolei w liceach sopockich niemal połowa (47%). Ich łączny udział w badanych szkołach był zdecydowanie największy. Drugie miejsce zajęły bilety okresowe uprawniające do korzystania z pociągów Szybkiej Kolei Miejskiej, ich łączy udział wyniósł 14%. Tylko co 10 uczeń korzystał z biletów Metropolitalnego Związku Komunikacyjnego Zatoki Gdańskiej, które uprawniają do podróżowania zarówno środkami komunikacji miejskiej, jak i kolejowej. Udział biletów ZTM w Gdańsku był niewielki, w zasadzie nie występowały one w Gdyni, w Sopocie korzystało z nich 13% ankietowanych. Tabela 8 Bilety okresowe wykorzystywane przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 ( udział w % ) 19 / 42

Najmniejszą popularnością cieszyły się bilety okresowe dystrybuowane przez Miejski Zakład Komunikacyjny w Wejherowie oraz Przewozy Regionalne. Ich udział, razem z biletami innych organizatorów transportu, wyniósł jedynie 4% 4 (Tabela 8). Rysunek 10 Uczniowie liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie posiadający uprawnienia do przejazdów ulgowych lub bezpłatnych w roku szkolnym 2013/2014 Spośród 1132 osób, które posiadały bilety okresowe na usługi komunikacji miejskiej, 97% korzystało z karty miejskiej wraz z dokumentem uprawniającym do przejazdów ulgowych za połowę ceny. Na pozostałe 3% składała się grupa uczniów, którzy byli uprawnieni do darmowych przejazdów komunikacją miejską. W całej zbadanej grupie było 39 takich osób. Nieco ponad połowa z nich pochodziła z rodzin wielodzietnych, reszta to członkowie rodzin pracowników jednostek organizacyjnych gdyńskiej komunikacji miejskiej. 4 M. Konarski, O. Wyszomirski, Preferencje i zachowania komunikacyjne uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie, Autobusy 2015 nr 12, s. 20. 20 / 42

Postulaty przewozowe badanych uczniów Uczniowie liceów ogólnokształcących stanowią specyficzną grupę, która ma swoje własne, wysokie oczekiwania wobec komunikacji miejskiej. Ich identyfikacja możliwa jest dzięki badaniom preferencji i zachowań komunikacyjnych okresowo wykonywanych przez Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni. Osoby edukujące się w liceach w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 również zostały poddane badaniu ankietowemu w zakresie wymagań dotyczących sposobu zaspokajania potrzeb komunikacyjnych, określanych mianem postulatów przewozowych 5. Ich interpretacja wobec transportu miejskiego została przedstawiona w Tabeli 9. Podczas badań w liceach ogólnokształcących uczniowie w ramach jednego z pytań zostali poproszeni o wybranie trzech najważniejszych według każdego z nich postulatów przewozowych dotyczących transportu miejskiego. Razem udzielono 3702 odpowiedzi w tym zakresie. Ich rozkład został przedstawiony na Rys. 11. Ponad co piąte wskazanie dotyczyło postulatu częstotliwości (21%). Niewiele mniej osób (18%), podkreśliło znaczenie bezpośredniości w podróżach miejskich. Postulat prędkości był trzecią najczęściej wybieraną cechą przez młodzież (13%). Niewielkie różnice w liczbie odpowiedzi można zauważyć w odniesieniu do niezawodności dojazdu, dostępności, punktualności czy niskiego kosztu, których łączny udział w całej strukturze odpowiedzi wyniósł nieco ponad 39%.Niecałe 8% uczniów wskazało na postulat rytmiczności lub wygody. Jedynie czterech uczniów nie odpowiedziało na zadane pytanie. Bardziej miarodajną ocenę można uzyskać na podstawie analizy cząstkowej, według kryterium najistotniejszej cechy. 5 Transport miejski. Ekonomika i organizacja, Pod red. O. Wyszomirskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008, s.66. 21 / 42

Tabela 9 Interpretacja postulatów przewozowych zgłaszanych wobec transportu miejskiego Źródło: O. Wyszomirski, K. Grzelec, Badania marketingowe w komunikacji miejskiej, Izba Gospodarcza Komunikacji Miejskiej, Warszawa 1998, s. 25. Rysunek 11 Hierarchia postulatów przewozowych zgłoszonych przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 (udział w % we wskazaniach w kolejności maksymalnie 3 cech) 22 / 42

Rysunek 12 Najważniejsze ze względu na najistotniejszą cechę postulaty przewozowe uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 ( % wskazań) Na Rys. 12 przedstawiono strukturę postulatów przewozowych wymienionych jako najważniejsze przez zbadanych uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014. Z kolei na Rys. 13 dla porównania zaprezentowano dane dotyczące najważniejszych postulatów przewozowych w ocenie wszystkich mieszkańców Gdyni na podstawie reprezentatywnych badań z 2013 r. Różnice w obu zestawieniach są widoczne. Częstotliwość dla 31% uczniów była najważniejszym postulatem przewozowym. W ocenie gdynian to bezpośredniość była najważniejszą cechą (18% odpowiedzi), która z kolei poprzez odpowiedzi 23% uczniów zajęła w ich rankingu drugą pozycję. Niemal taki sam udział w strukturze najistotniejszych postulatów przewozowych mieszkańców Gdyni stanowiły częstotliwość (17%) oraz punktualność (17%). Punktualność dla gdyńskich i sopockich uczniów nie miała kluczowego znaczenia i była w ich ocenie dopiero piątą najważniejszą cechą. Warto podkreślić istotne dysproporcje w wynikach obu badań w zakresie postulatów 23 / 42

niezawodności oraz prędkości, które zostały ocenione przez licealistów relatywnie wysoko, ponieważ 20% ich odpowiedzi dotyczyło jednej z tych cech, przy ich tylko 14% udziale w rankingu mieszkańców Gdyni. Ostatnim postulatem, o zróżnicowanej randze był niski koszt. Wobec 4,5% uczniów liceów ogólnokształcących 10% mieszkańców Gdyni uznało ten postulat za najistotniejszy. Cechy takie jak wygoda, rytmiczność czy wyczerpująca informacja nie miały dla obu zbadanych zbiorowości istotnego znaczenia. Wśród uczniów gdyńskich i sopockich liceów ich łączny udział wyniósł zaledwie 4%, wśród Gdynian - 7%. Rysunek 13 Najważniejsze ze względu na najistotniejszą cechę postulaty przewozowe mieszkańców Gdyni w 2013 r. (% wskazań) Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Preferencje i zachowania komunikacyjne mieszkańców Gdyni. Raport z badań marketingowych 2013, s. 22. http://www.zkmgdynia.pl, [dostęp: 12.05.15]. Uczniowie liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie, pomimo że za najważniejszy postulat przewozowy uznali częstotliwość przed bezpośredniością, w 53% stwierdzili, że preferują połączenia bezpośrednie o niskiej częstotliwości, a tylko w 27% wybrali połączenia o wysokiej częstotliwości z przesiadkami (Rys.14). 24 / 42

Rysunek 14 Preferencje uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 w zakresie substytucji bezpośredniości i częstotliwości połączeń komunikacyjnych Gdynia jest obok Lublina i Tychów jednym z trzech polskich miast posiadających trolejbusy. Mają one wysoki, 25% udział w strukturze pracy eksploatacyjnej przewoźników w sieci Zarządu Komunikacji Miejskiej Gdyni. Władze samorządowe są zobowiązane do zaplanowania polityki dotyczącej rozwoju tych środków transportu. Na Rys. 15 przedstawiono odpowiedzi uczniów liceów ogólnokształcących na pytanie dotyczące polityki odnośnie komunikacji trolejbusowej w Gdyni i Sopocie. Na podstawie danych zawartych na Rys. 15 można stwierdzić, że uczniowie liceów ogólnokształcących w Sopocie tylko w niewielkiej większości określili swoje preferencje w kwestii działań samorządu gdyńskiego wobec komunikacji trolejbusowej, ponieważ 48% z nich nie miało zdania w tej kwestii. W Gdyni tylko 29% zbadanych uczniów nie zdecydowało się na wyrażenie swojej opinii. Za utrzymaniem obecnego udziału komunikacji trolejbusowej lub jej rozwojem był średnio co drugi ankietowany licealista, przy czym w trzech sopockich liceach odsetek pozytywnych opinii był procentowo zdecydowanie mniejszy niż w jedenastu gdyńskich liceach. Opcję zastępowania istniejących linii trolejbusowych 25 / 42

autobusowymi wybrało tylko 14% uczniów w Gdyni i 10% uczniów w Sopocie. Jedynie 4% badanych uczniów poparło pomysł zastępowania istniejących linii autobusowych trolejbusowymi. Wyniki odniesione do gdyńskich licealistów potwierdzają, że stosunkowo niewielki odsetek mieszkańców Gdyni chce likwidacji komunikacji trolejbusowej i zastąpienia jej autobusami 6. Rysunek 15 Zaproponowane działania w zakresie polityki dotyczącej komunikacji trolejbusowej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników własnych badań marketingowych. 6 M. Wołek, O. Wyszomirski: The Trolleybus as an Urban Means of Transport in the Light of the Trolley Project. Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2013, s. 52 26 / 42

Sposoby zaspokajania potrzeb przewozowych przez badanych uczniów W podróżach miejskich uczniowie mają dostęp do różnych rodzajów transportu. Alternatywę dla transportu zbiorowego stanowi transport indywidualny, na który składają się w znacznym stopniu podróże samochodem osobowym. Udziały komunikacji zbiorowej i samochodów osobowych w zadeklarowanych przez uczniów sposobach podróży miejskich uczniów zostały przedstawione na Rys. 16. Rysunek 16 Zadeklarowane przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie sposoby realizacji podróży miejskich w roku szkolnym 2013/2014 Większość uczniów (55%) zadeklarowała, że w podróżach miejskich przeważnie korzysta z komunikacji zbiorowej. Niewiele ponad 16% ankietowanych stwierdziło, że zawsze podróżuje w mieście transportem zbiorowym. Grupę deklarującą korzystanie w równym stopniu z komunikacji zbiorowej i samochodu osobowego stanowiło 23% uczniów, w wielu przypadkach byli oni dowożeni samochodami osobowymi przez rodziców jadących do pracy.takie sytuacje wystąpiły najczęściej wśród uczniów 27 / 42

zamieszkujących słabo skomunikowane obszary. Tylko 5% uczniów stwierdziło, że przeważnie lub zawsze korzystało z samochodu osobowego. Byli to głównie uczniowie klas drugich i trzecich, posiadający prawo jazdy. Tabela 10 Sposoby realizacji podróży miejskich przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 (udział w %) Wystąpiły różnice w udziale poszczególnych sposobów realizacji podróży miejskich pomiędzy uczniami liceów gdyńskich i sopockich. Zostały one przedstawione w Tabeli 10. Rozbieżności można zauważyć w o 9 punktów procentowych większym udziale odpowiedzi odnoszących się do przeważającego korzystania z komunikacji zbiorowej w Gdyni (57%) w porównaniu do Sopotu (48%). Większy o 11 punktów procentowych niż w Gdyni (21%) odsetek uczniów z Sopotu (32%) zadeklarował korzystanie z komunikacji zbiorowej i samochodu osobowego w równym stopniu. Niewielka różnica, wynoszącą 4 punkty procentowe na korzyść Gdyni, wystąpiła w segmencie uczniów, którzy stwierdzili,że zawsze podróżowali komunikacją zbiorową. Jednym z najważniejszych celów własnych badań pierwotnych w liceach ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie było poznanie zachowań transportowych uczniów w przeciętnym dniu w ciągu tygodnia szkolnego. Tylko 17 % uczniów skorzystało z komunikacji indywidualnej, na którą składają się podróże samochodem, zarówno jako 28 / 42

kierowca, jak i pasażer, podróże rowerem, motocyklem, skuterem, motorowerem i inne, takie jak taksówką. Z komunikacji zbiorowej, obejmującej autobusową, trolejbusową, tramwajową i kolejową, skorzystało 83% uczniów ( Rys. 17 i 18 ). Rysunek 17 Wykorzystanie poszczególnych środków transportu przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 Rysunek 18 Wykorzystanie poszczególnych środków transportu przez uczniów liceów ogólnokształcących w Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 29 / 42

Uczniowie uczący się obu miastach w największym stopniu korzystali z autobusu, jego udział w strukturze podróży wyniósł odpowiednio 52% w Gdyni i 51% w Sopocie. Z transportu trolejbusowego w Gdyni skorzystało 19% ankietowanych uczniów, przy zaledwie 3% w Sopocie. Wystąpił o 10 punktów procentowych większy udział podróży realizowanych SKM lub koleją przez osoby reprezentujące segment sopockiej młodzieży licealnej w stosunku do gdyńskiego. Bardzo niski odsetek uczniów (4%) wykonał podróż danego dnia tramwajem lub autobusem regionalnym. Całościowo, udział komunikacji zbiorowej w podróżach miejskich uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni wyniósł 84%, w Sopocie - 79%. Wśród uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie wystąpiło zjawisko braku wyczerpującej znajomości oferty taryfowej Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni oraz Metropolitalnego Związku Komunikacyjnego Zatoki Gdańskiej ( Rys. 19). Najwięcej uczniów (44%) nie wiedziało, czy istnieje bilet zintegrowany na wszystkie środki transportu w metropolii. Z kolei 8% uczniów było w błędzie twierdząc, że nie można go zakupić. Rysunek 19 Świadomość uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 w zakresie występowania biletu obowiązującego we wszystkich autobusach i trolejbusach ZKM w Gdyni, autobusach i tramwajach ZTM w Gdańsku, autobusach MZK Wejherowo oraz Szybkiej Kolei Miejskiej 30 / 42

Ocena transportu miejskiego w Gdyni i Sopocie przez badanych uczniów Na podstawie pytań zadanych w kwestionariuszu ankiety przeprowadzonej wśród uczniów gdyńskich i sopockich liceów ogólnokształcących, można dokonać przekrojowej oceny poszczególnych elementów składających się na ofertę przewozową Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni oraz Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście w opinii zbadanego segmentu. Skala ocen zawierała się w przedziale 2-5. Dane na Rys. 20 wskazują, że co drugi ankietowany uczeń dobrze ocenił gdyńską komunikację miejską. 29% zbadanych uznało, że poziom usług zasługuje na ocenę dostateczną. 11% uczniów z Gdyni i Sopotu określiło ogólną ocenę gdyńskich środków transportu publicznego jako bardzo dobrą, z kolei 3% uczniów oceniło ją niedostatecznie. Tylko 7% zbadanych nie miało zdania. Średnia ocena w całej zbadanej populacji wyniosła 3,74. Rysunek 20 Ogólna ocena gdyńskiej komunikacji miejskiej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 31 / 42

W Tabeli 11 można zauważyć różnice pomiędzy odpowiedziami uczniów czternastu gdyńskich liceów ogólnokształcących a odpowiedziami udzielonymi przez uczniów trzech liceów zlokalizowanych w Sopocie. Tabela 11 Ocena gdyńskiej komunikacji miejskiej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w przekroju miast w roku szkolnym 2013/2014 (udział w %) Największa dysproporcja, która wyniosła 8 punktów procentowych, wystąpiła wśród uczniów, którzy dobrze określili ogólny poziom gdyńskiej komunikacji miejskiej. Ponad połowa (51%) uczniów gdyńskich liceów udzieliła takiej odpowiedzi wobec 43% sopockich. Wystąpił niemal dwukrotnie wyższy udział uczniów w liceach gdyńskich niż w sopockich oceniających gdyńskie środki transportu publicznego bardzo dobrze. Warto podkreślić, że aż 17% ankietowanych sopockich licealistów nie podjęło się oceny, gdyńskich tylko 4%. Ocenę dostateczną w obu miastach wystawiło 29% uczniów. Zdecydowanie najmniejszy udział w strukturze odpowiedzi stanowiły oceny niedostateczne. Średnia ocena wyniosła 3,76 w liceach ogólnokształcących w Gdyni i 3,62 w Sopocie. Dane na Rys. 21 wskazują, że 40% uczniów dostatecznie oceniło Szybką Kolej Miejską. 34% zbadanych uważało, że poziom jej usług zasługuje na ocenę dobrą. Tylko 4% uczniów z Gdyni i Sopotu uznało Szybką Kolej Miejską za bardzo dobrą. Relatywnie 32 / 42

duża część uczniów oceniła ją niedostatecznie (9%). 13% zbadanych nie miało zdania. Średnia ocena w całej zbadanej populacji wyniosła 3,38. Rysunek 21 Ogólna ocena Szybkiej Kolei Miejskiej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 Dane w Tabeli 12 wskazują na nieznaczne różnice pomiędzy odpowiedziami uczniów gdyńskich i sopockich liceów ogólnokształcących. Tabela 12 Ocena Szybkiej Kolei Miejskiej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 w przekroju miast (udział w %) 33 / 42

Największa dysproporcja, która wyniosła 5 punktów procentowych, wystąpiła wśród uczniów, którzy bardzo dobrze ocenili ogólny poziom usług Szybkiej Kolei Miejskiej (3% w liceach gdyńskich i 8% w liceach sopockich) i którzy nie mieli zdania (13% w liceach gdyńskich i 8% w liceach sopockich). Bardzo zbliżona część osób oceniła Szybką Kolej Miejską dostatecznie (40% w liceach gdyńskich i 38% w liceach sopockich) lub dobrze (34% w liceach gdyńskich i 36% w liceach sopockich). Udział ocen niedostatecznych wahał się od 9% w Gdyni do 10% w Sopocie. Średnia ocena wyniosła 3,37 w liceach ogólnokształcących w Gdyni i 3,45 w liceach ogólnokształcących w Sopocie. Trolejbus można uznać za ceniony przez młodzież licealną środek transportu, ponieważ ponad 61% uczniów było przychylnie do niego nastawionych. Jak wynika z Rys. 22, był on pozytywnie postrzegany przez zdecydowaną większość (53%) uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie. 8% odbierało go w zdecydowanym stopniu pozytywnie. Co trzeci ankietowany (34%) miał wobec trolejbusu neutralny stosunek i nie ocenił tego środku transportu ani pozytywnie ani negatywnie. Warto podkreślić bardzo niski udział ocen negatywnych (5%). Rysunek 22 Ocena trolejbusu jako środka komunikacji miejskiej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 34 / 42

W Tabeli 13 można zaobserwować różnice pomiędzy odpowiedziami uczniów czternastu gdyńskich i trzech sopockich liceów ogólnokształcących. Największa dysproporcja, która wyniosła 22 punkty procentowe wystąpiła wśród uczniów, którzy nie odnieśli się ani pozytywnie ani negatywnie (30% w liceach gdyńskich i 52% w liceach sopockich) do trolejbusu jako środka komunikacji miejskiej. Udział licealistów, którzy postrzegali zasilany elektrycznie pojazd jako pozytywny środek transportu był o 19 punktów procentowych wyższy w Gdyni niż w Sopocie, z kolei 9% ankietowanych w liceach gdyńskich i 6% w liceach sopockich odbierało go w zdecydowanym stopniu pozytywnie. Podobna część osób oceniła trolejbus raczej negatywnie (4% w liceach gdyńskich i w liceach sopockich) lub negatywnie (niespełna 1% w liceach gdyńskich i w liceach sopockich). Tabela 13 Ocena trolejbusu jako środka komunikacji miejskiej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 (udział w %) Uczniowie liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie ocenili także poszczególne elementy oferty przewozowej Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni. Zdecydowanie najlepiej została oceniona strona internetowa organizatora transportu, która uzyskała ocenę 4,27, a najgorzej wyposażenie przystanków 3,08. Niewiele wyżej uczniowie ocenili czystość przystanków autobusowych (3,15) oraz taryfę obowiązującą w sieci ZKM w Gdyni (3,18). Podobnie zostały ocenione przez uczniów gdyńskich i 35 / 42

sopockich liceów ogólnokształcących rozkłady jazdy (średnio 3,79) i wygoda podroży (średnio 3,43). Największą dysproporcję pomiędzy liceami gdyńskimi i sopockimi można zaobserwować w notach dotyczących łatwości zakupu biletu. Uczniowie z Gdyni ocenili ją na 3,62, lepiej więc niż uczniowie z Sopotu 3,38. Bezpieczeństwo osobiste w podróży w opinii młodzieży licealnej zajęło trzecie miejsce w tym zestawieniu uzyskując średnią ocenę na poziomie 3,64. Większa liczba elementów oferty przewozowej Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni została oceniona lepiej w liceach sopockich niż gdyńskich. Ocena elementów oferty przewozowej ZKM w Gdyni i SKM wypadła na korzyść gdyńskiej komunikacji miejskiej (Tab. 14). Spośród 9 elementów tylko 3 elementy zostały ocenione lepiej w przypadku SKM w Trójmieście. Należały do nich czystość i wyposażenie przystanków oraz poziom kontroli biletów. Największą różnicę w ocenie elementów oferty przewozowej organizatorów można zauważyć w zakresie bezpieczeństwa osobistego w podróży, najmniejszą natomiast w cenach biletów, gdzie jest ona niemal niezauważalna. Tabela 14 Ocena elementów oferty przewozowej Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni i Szybkiej Kolei Miejskiej dokonana przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 (w skali od 2 do 5) 36 / 42

W przypadku większości elementów oferty przewozowej organizatorów transportu wystąpiły znaczące różnice w ocenie. Podsumowanie Przeprowadzone badania preferencji i zachowań komunikacyjnych w podróżach miejskich uczniów liceów ogólnokształcących, które objęły 1009 uczniów w Gdyni i 225 w Sopocie, pozwalają na sformułowanie następujących wniosków: Uczniowie zamieszkiwali 19 gmin. Najwięcej uczniów pochodziło z rodzin czteroosobowych. Samochód osobowy posiadała większość gospodarstw domowych uczniów. Zdecydowana większość uczniów posiadających prawo jazdy miała możliwość samodzielnego korzystania z samochodu osobowego. Najpopularniejszymi celami podróży niepieszych uczniów były dom i miejsce nauki. W podróżach miejskich uczniowie głównie korzystali z transportu zbiorowego, którym w dniu objętym badaniami zrealizowali 83% podróży. Poranny szczyt przewozowy w podróżach uczniów występił między godziną 7 a 8, natomiast popołudniowy pomiędzy 13 a 15. Młodzież z gdyńskich i sopockich liceów korzystała z roweru głównie w celach rekreacyjnych. Zdecydowana większość uczniów korzystających z transportu publicznego posiadała ważny bilet okresowy. Najpopularniejszy bilet okresowy, który posiadali uczniowie był emitowany przez Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni. 37 / 42

Uczniowie liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie najwyżej sklasyfikowali postulaty przewozowe dotyczące częstotliwości, bezpośredniości i prędkości połączeń komunikacyjnych. Trolejbus był pozytywnie postrzegany przez uczniów gdyńskich i sopockich liceów. Uczniowie wyrazili pozytywną opinię co do dalszego kontynuowania polityki sprzyjającej rozwojowi komunikacji trolejbusowej. W strukturze podróży realizowanych przez uczniów transportem zbiorowym autobus był najpopularniejszym środkiem przewozowym, z kolei samochód był najpopularniejszym środkiem transportu indywidualnego. Tylko 19% uczniów zadeklarowało częste korzystanie z roweru w podróżach, głównie w celach rekreacyjnych. Świadomość uczniów w zakresie możliwości zakupu zintegrowanych biletów Metropolitalnego Związku Komunikacyjnego Zatoki Gdańskiej była niska. Średnia ocena gdyńskiej komunikacji autobusowej i trolejbusowej przez zbadanych uczniów w skali od 2 do 5 wyniosła 3,74, Szybkiej Kolei Miejskiej - 3,38. Najlepiej ocenianym elementem oferty przewozowej ZKM i SKM były strony internetowe, najgorzej wyposażenie przystanków w przypadku ZKM i bezpieczeństwo osobiste w SKM. Uczniowie liceów ogólnokształcących lepiej ocenili większość elementów oferty przewozowej Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni niż Szybkiej Kolei Miejskiej. 38 / 42

Spis tabel Tabela 1 Liczba uczniów szkół ponadgimnazjalnych w Gdyni i Sopocie w latach 2010-2014... 5 Tabela 2 Liczba uczniów w poszczególnych typach szkół ponadgimnazjalnych w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014... 6 Tabela 3 Identyfikacja liceów ogólnokształcących objętych badaniami preferencji i zachowań... 7 Tabela 4 Struktura zbadanych uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 ze względu na zamieszkiwaną gminę... 9 Tabela 5 Samochody osobowe (prywatne oraz służbowe) w gospodarstwach domowych uczniów w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014... 12 Tabela 6 Udział podróży do szkoły w ciągu przeciętnego tygodnia uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie dojeżdżających do szkoły w roku szkolnym 2013/2014 ( łącznie z zajęciami pozalekcyjnymi)... 16 Tabela 7 Korzystanie z roweru przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 ( udział w % )... 17 Tabela 8 Bilety okresowe wykorzystywane przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 ( udział w % )... 19 Tabela 9 Interpretacja postulatów przewozowych zgłaszanych wobec transportu miejskiego... 22 Tabela 10 Sposoby realizacji podróży miejskich przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 (udział w %)... 28 Tabela 11 Ocena gdyńskiej komunikacji miejskiej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w przekroju miast w roku szkolnym 2013/2014 (udział w %)... 32 Tabela 12 Ocena Szybkiej Kolei Miejskiej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 w przekroju miast (udział w %)... 33 Tabela 13 Ocena trolejbusu jako środka komunikacji miejskiej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 (udział w %)... 35 Tabela 14 Ocena elementów oferty przewozowej Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni i Szybkiej Kolei Miejskiej dokonana przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 (w skali od 2 do 5)... 36 39 / 42

Spis rysunków Rysunek 1 Lokalizacja liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie objętych badaniami preferencji i zachowań komunikacyjnych uczniów w roku szkolnym 2013/ 2014... 6 Rysunek 2 Udział zbadanych uczennic oraz uczniów w liceach ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014... 9 Rysunek 3 Struktura zbadanych uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 ze względu na status zamieszkania... 11 Rysunek 4 Uczniowie liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie mieszkający z prawnym opiekunem w roku szkolnym 2013/2014 wg liczebności rodziny... 12 Rysunek 5 Uczniowie w liceach ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie mający możliwość samodzielnego korzystania z samochodu osobowego w roku szkolnym 2013/2014... 13 Rysunek 6 Cele podróży niepieszych uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014... 14 Rysunek 7 Łączny udział podróży niepieszych w dniu poprzedzającym badanie według godziny rozpoczęcia w przekroju dnia w liceach ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014... 15 Rysunek 8 Podróże niepiesze uczniów w przekroju gdyńskich i sopockich liceów ogólnokształcących w roku szkolnym 2013/2014 według godziny rozpoczęcia podróży... 15 Rysunek 9 Uczniowie liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie korzystający z transportu publicznego posiadający ważne bilety okresowe w roku szkolnym 2013/2014... 18 Rysunek 10 Uczniowie liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie posiadający uprawnienia do przejazdów ulgowych lub bezpłatnych w roku szkolnym 2013/2014... 20 Rysunek 11 Hierarchia postulatów przewozowych zgłoszonych przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 (udział w % we wskazaniach w kolejności maksymalnie 3 cech)... 22 Rysunek 12 Najważniejsze ze względu na najistotniejszą cechę postulaty przewozowe uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 ( % wskazań)... 23 Rysunek 13 Najważniejsze ze względu na najistotniejszą cechę postulaty przewozowe mieszkańców Gdyni w 2013 r. (% wskazań)... 24 Rysunek 14 Preferencje uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 w zakresie substytucji bezpośredniości i częstotliwości połączeń komunikacyjnych 25 Rysunek 15 Zaproponowane działania w zakresie polityki dotyczącej komunikacji trolejbusowej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014... 26 Rysunek 16 Zadeklarowane przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie sposoby realizacji podróży miejskich w roku szkolnym 2013/2014... 27 40 / 42

Rysunek 17 Wykorzystanie poszczególnych środków transportu przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014... 29 Rysunek 18 Wykorzystanie poszczególnych środków transportu przez uczniów liceów ogólnokształcących w Sopocie w roku szkolnym 2013/2014... 29 Rysunek 19 Świadomość uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014 w zakresie występowania biletu obowiązującego we wszystkich autobusach i trolejbusach ZKM w Gdyni, autobusach i tramwajach ZTM w Gdańsku, autobusach MZK Wejherowo oraz Szybkiej Kolei Miejskiej... 30 Rysunek 20 Ogólna ocena gdyńskiej komunikacji miejskiej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014... 31 Rysunek 21 Ogólna ocena Szybkiej Kolei Miejskiej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014... 33 Rysunek 22 Ocena trolejbusu jako środka komunikacji miejskiej przez uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie w roku szkolnym 2013/2014... 34 41 / 42

Literatura Hebel K.: Zachowania transportowe mieszkańców w kształtowaniu transportu miejskiego. Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2013 Konarski M., Wyszomirski O.: Preferencje i zachowania komunikacyjne uczniów liceów ogólnokształcących w Gdyni i Sopocie, Autobusy 2015 nr 12 Preferencje i zachowania komunikacyjne mieszkańców Gdyni. Raport z badań marketingowych 2013, http://www.zkmgdynia.pl, The Trolleybus as an Urban Means of Transport in the Light of the Trolley Project. Red. Wołek M., Wyszomirski O.. Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2013 Transport miejski. Ekonomika i organizacja, Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008 Pod red. O. Wyszomirskiego, Wydawnictwo Wołek M.: SUMP (Sustainable Urban Mobility Plan) jako narzędzie kształtowania zrównoważonej mobilności miejskiej. Logistyka 2014 nr 2 Wyszomirski O., Grzelec K.: Badania marketingowe w komunikacji miejskiej, Izba Gospodarcza Komunikacji Miejskiej, Warszawa 1998 42 / 42