ODWOŁANIA (art. 127 i nast. kpa) Jeśli nie zgadzamy się z wydaną decyzją lub postanowieniem przysługuje nam możliwość złożenia: odwołania od decyzji, zażalenia na postanowienie. Środki prawne pozwalające wzruszyć niekorzystną decyzję administracyjną można podzielić na: - zwyczajne - skierowane są przeciwko decyzjom i postanowieniom nieostatecznym - np. odwołanie od decyzji, zażalenie na postanowienie, - nadzwyczajne - skierowane są przeciw decyzjom i postanowieniom ostatecznym, a więc np. wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji czy żądanie wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną. - rozpatrywane przez organy administracji (np. odwołania, zażalenia) - rozpatrywane przez sądy (np. skarga, skarga kasacyjna). Odwołanie to podstawowy środek zaskarżenia o charakterze względnie dewolutywnym (przesuwającym rozpatrzenie odwołania do organu wyższego stopnia, tylko w przypadku nie uznania go przez organ I instancji), zwyczajnym (który służy do weryfikacji decyzji nieostatecznych), bezwzględnie suspensywnym (który z mocy prawa wstrzymuje wykonanie zaskarżonej decyzji) za pomocą którego uprawniony podmiot może żądać weryfikacji przez organ administracji publicznej wyższego stopnia decyzji administracyjnej wydanej przez organ w I instancji w celu jej zmiany lub uchylenia. Odwołanie strona może wnieść od decyzji dla niej niekorzystnej jak i korzystnej i służy zarówno od rozstrzygnięcia zawartego w decyzji, jak i jej uzasadnienia. Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy odwołanie tylko do jednej wyższej instancji. Istota administracyjnego postępowania odwoławczego polega na ponownym rozstrzygnięciu sprawy administracyjnej, która była przedmiotem rozstrzygnięcia organu I instancji, a nie jedynie na kontroli zasadności zarzutów podniesionych w odwołaniu w stosunku do decyzji organu I instancji. 1 / 9
PROCEDURA: 1. Obywatel ma prawo odwoływania się od decyzji wydanej przez urząd w pierwszej instancji do organu wyższego stopnia. Na każdej decyzji administracyjnej jest umieszczona informacja o możliwościach odwołania się, ze wskazaniem do jakiej instancji można się odwołać oraz w jakim terminie można wnieść odwołanie. Postępowanie odwoławcze może być wszczęte wyłącznie wskutek wniesienia odwołania. W żadnym wypadku nie może być wszczęte z urzędu. Odwołanie wnosi się do organu wyższej instancji w ciągu 14 dni, za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Strona powinna zadbać o pisemne potwierdzenie wniesienia odwołania, np. przez wysłanie go listem poleconym lub przez uzyskanie potwierdzenia doręczenia przez organ na kopii żądania. Organami wyższego stopnia w rozumieniu Kpa są: - w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego - samorządowe kolegia odwoławcze, chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej, - w stosunku do wojewodów - właściwi w sprawie ministrowie, - w stosunku do organów administracji publicznej innych niż określone w pkt 1 i 2 - odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie, a w razie ich braku - organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością, - w stosunku do organów organizacji społecznych - odpowiednie organy wyższego stopnia tych organizacji, a w razie ich braku - organ państwowy sprawujący nadzór nad ich działalnością. 2. Treść odwołania nie musi spełniać szczególnych wymogów. Wystarczy, jeżeli wynika z niego, że obywatel jest niezadowolony z rozstrzygnięcia i przytoczenie istotnych argumentów faktycznych i prawnych które mogą mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy przez organ wyższej instancji. Jeśli strona nie potrafi właściwie umotywować swego niezadowolenia z treści decyzji, wystarczy, że napisze, że jest niezadowolona i że uważa, że decyzja narusza prawo. Odwołanie nie jest środkiem sformalizowanym. Jeżeli nawet strona błędnie nazwie odwołanie wnioskiem, zażaleniem czy skargą, albo w ogóle nie nada mu żadnej nazwy, powinno ono zostać potraktowane przez organ właśnie jak odwołanie. Liczy się treść pisma, a nie jego nazwa. 3. Decyzja organu I instancji nie podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania, a wniesienie odwołania w terminie zgodnie z Kodeksem prawa administracyjnego wstrzymuje jej wykonanie. Nie dotyczy to jednak tych decyzji, z których treści wynika, że mają być wykonane natychmiast lub ich natychmiastowe wykonanie następuje z mocy ustawy (art. 108 kpa). Istotą natychmiastowej wykonalności decyzji administracyjnych jest to, że staje się ona wykonalna i stanowi tytuł egzekucyjny, mimo że nie jest ostateczna.. Należy zwrócić uwagę na wyraźny zakaz wydawania przez instancję odwoławczą decyzji na niekorzyść strony odwołującej się tzw. zakaz reformationis in peius, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny. Wniesienie odwołania nie powinno zatem pogorszyć sytuacji 2 / 9
skarżącego (art. 139 kpa). 4. Po przeprowadzeniu postępowania organ odwoławczy wydaje decyzję, w której: - utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję albo - uchyla zaskarżoną decyzję w całości lub w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy bądź uchylając tę decyzję, umarza postępowanie pierwszej instancji, albo - umarza postępowanie odwoławcze. Organ odwoławczy może także uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji, gdy rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części. Przekazując sprawę, organ ten może wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy. Jeżeli strona odwołuje się od decyzji organu wyższego stopnia, wówczas ta instancja powinna rozstrzygnąć sprawę w ciągu jednego miesiąca. Niekiedy terminy, o których mowa powyżej, mogą zostać wyjątkowo przekroczone. Urząd powinien o spodziewanym przekroczeniu terminu powiadomić zainteresowanego, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy. Jeżeli nie otrzymujemy odpowiedzi w wyznaczonym czasie, przysługuje nam zażalenie do organu wyższej instancji z powodu nie załatwienia sprawy w urzędowym terminie. Organ II instancji uwzględniając naszą skargę wyznacza organowi I instancji termin na załatwienie danej sprawy. 5. Zaskarżanie decyzji do sądu administracyjnego: decyzje, a także postanowienia, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie czy rozstrzygające sprawę co do istoty, wydane przez organ II instancji, mogą zostać zaskarżone do sądu administracyjnego. Do rozpoznawania spraw sądowo-administracyjnych powołane są wojewódzkie sądy administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny. Wojewódzkie sądy administracyjne rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem tych, dla których zastrzeżona jest właściwość NSA. Aby wszcząć postępowanie przed wojewódzkim sądem administracyjnym (WSA), należy wnieść skargę. Może to zrobić każdy, kto ma w tym interes prawny, a więc w szczególności strona postępowania administracyjnego, a także: rzecznik praw obywatelskich, prokurator oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym. Skargę można wnieść w sytuacji, gdy stronie nie przysługuje już żaden środek wzruszenia decyzji, taki jak zażalenie lub odwołanie, czyli skargę można wnieść jedynie po wyczerpaniu możliwości odwoływania się od decyzji. Skarga do sądu służy również na bezczynność organów. Skargę do WSA składa się w terminie 30 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia, Organ ten, do dnia rozpoczęcia rozprawy przed WSA może sam uwzględnić skargę w całości. Od złożonej skargi należy opłacić wpis. 3 / 9
Skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego różni się od odwołania do II instancji: - samo złożenie skargi nie powoduje wstrzymania wykonania decyzji ; - odwołanie nie ma sprecyzowanej formy możemy w nim zaznaczyć tylko tyle, że nie jesteśmy zadowoleni z orzeczenia organu I instancji i nie musimy wskazywać naruszenia prawa, natomiast pisząc skargę do WSA należy wskazać naruszenie przez organy administracji konkretnych przepisów prawa. Skargę na daną decyzję lub postanowienie wydane przez organ administracji należy złożyć do właściwego miejscowo wojewódzkiego sądu administracyjnego za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi czyli za pośrednictwem organu, który wydał rozstrzygnięcie. Pouczenie co do możliwości złożenia skargi powinno znajdować się na decyzji lub postanowieniu. Zgodnie z ustawą z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi skarga musi zawierać: - oznaczenie sądu, do którego jest kierowana, - imię, nazwisko lub nazwę oraz adres skarżącego (lub też przedstawiciela ustawowego czy pełnomocnika), - wskazanie zaskarżonej decyzji lub postanowienia, innego aktu lub czynności, - oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności dotyczy, - określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego, - podpis wnoszącego albo jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, - oznaczenie załączników. Sprawy rozstrzygane są wyrokiem, w którym sąd może: - odrzucić skargę, jeżeli wniesiono ją po upływie terminu i nie uległ on przywróceniu lub z innych przyczyn skarga jest niedopuszczalna, - oddalić skargę, jeżeli była ona bezzasadna, - stwierdzić wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa- w takim wypadku sąd zazwyczaj wskazuje, jakie przepisy prawa zostały naruszone przez urząd i kieruje sprawę do ponownego rozpatrzenia - uwzględnić skargę, o ile uzna ją za zasadną; następuje wtedy uchylenie decyzji lub postanowienia w całości lub części. Orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy. Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w przypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. W razie bezczynności organu po wyroku uchylającym lub stwierdzającym nieważność decyzji lub postanowienia, strona powinna pisemnie wezwać właściwy organ do wykonania wyroku lub załatwienia sprawy. Następnie może ona wnieść skargę, w której może zażądać wymierzenia temu organowi grzywny za niewykonanie wyroku. 6. Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego Od wydanego przez WSA wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie przysługuje stronie skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Skargę kasacyjną może wnieść strona, prokurator lub rzecznik praw obywatelskich po doręczeniu im odpisu orzeczenia z uzasadnieniem. Zgodnie z art. 175 skargi kasacyjnej nie może sporządzić sama strona. Skarga kasacyjna powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego. Wymóg ten, zwany przymusem adwokackim, ma na celu zapewnienie skardze kasacyjnej odpowiedniego poziomu merytorycznego i formalnego. 4 / 9
Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie w terminie 30. dni od doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem. Naczelny Sąd Administracyjny w razie uwzględnienia skargi uchyla zaskarżone orzeczenie w całości albo w części i przekazuje do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał dane orzeczenie. 7. Środkiem odwoławczym od postanowienia jest zażalenie Zażalenie można wnieść tylko wtedy, gdy w treści postanowienia znajduje się informacja o tym, że w danym przypadku można wnieść zażalenie. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od doręczenia postanowienia lub ustnego ogłoszenia i w takiej samej formie i trybie jak odwołanie. Prawo wniesienia zażalenia przysługuje każdemu adresatowi postanowienia, czyli np. świadkom, biegłym, a nie tylko stronie postępowania. 8. Istnieje możliwość wznowienia postępowania. Umożliwia ono odwołanie się od decyzji ostatecznej, w sytuacji, gdy wniesiono odwołanie i już zapadła decyzja odwoławcza lub upłynął termin odwołania. W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli (art. 145 1 kpa): 1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe, Przesłanki zezwalające na wznowienie postępowania: 1. fałszywość dowodu, czyli przyjęcie fałszywych zeznań świadków, opinia biegłego była fałszywa lub gdy dokumenty ktorymi posługiwano się w sprawie zostały podrobione. 2. gdy na podstawie fałszywego dowodu zostały ustalone istotne fakty i gdy takie fakty są ważne bezpośrednio w sprawie oraz gdy przyczyniają się do jej rozstrzygnięcia. 3. organ (np. Trybunał Stanu) lub sąd musi orzec o tym że dowód został sfałszowany. Od tego warunku kodeks postępowania administracyjnego wprowadza dwa wyjątki. Pierwszy jest wymieniony jest w art. 145 2 i dotyczy możliwości wznowienia, jeszcze przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu, jeżeli jest ono oczywiste, a wznowienie jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego. Zarówno oczywistość fałszerstwa, jak i wystąpienie określonego niebezpieczeństwa muszą być przytoczone i wykazane w uzasadnieniu decyzji. Zatem jest to możliwe jedynie wówczas, gdy wznowienie postępowania jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego. Drugi wyjątek określony jest w art. 145 3 i dotyczy sytuacji, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być w ogóle wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach prawa. Może tu wchodzić w grę immunitet, amnestia, przedawnienie ścigania czy karania albo abolicja. 2) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa Przesłanki zezwalające na wznowienie postępowania: 1. fakt popełnienia takiego przestępstwa musi mieć miejsce, 5 / 9
2. organ lub sąd musi orzec o tym że fakt popełnienia przestępstwa zaistniał. Istnieją jednak od tego wyjątki wynikające z art. 145 2 i 3 (por. rozważania w punkcie poprzednim). 3. musi nastąpić wyjaśnienie w tej sprawie z jakiej przyczyny taka decyzja została wydana. W tym przypadku przestępstwo jednak nie musi mieć bezpośredniego wpływu na treść decyzji, aby było podstawą do wznowienia postępowania. 3) decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27 KPA Dla samej istoty sprawy istotny jest fakt, iż podmiot wydający taką decyzję nie jest wystarczająco obiektywny w swym decydowaniu. Aby możliwe było wznowienie postępowania nie jest potrzebne przedstawienie wpływu tej podstawy na treść decyzji. 4) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu Przesłanka braku winy strony oznacza sytuację, gdy nie została ona zawiadomiona o wszczęciu postępowania lub nie została dopuszczona do udziału w istotnych czynnościach procesowych albo nie mogła w nich brać udziału z powodów przez nią niezawinionych. Nie jest przy tym wymagane, aby winę w tym zakresie ponosili inni uczestnicy postępowania lub organ administracyjny. Brak winy strony podlega udowodnieniu. Nie wystarczy więc tutaj prawdopodobieństwo. Ta podstawa dotyczy postępowania głównego oraz nadzwyczajnego. Podstawa ta będzie obowiązywała tylko wtedy, gdy nieobecność strony w czynnościach przygotowawczych nastąpiła bez własnej winy, chociaż powiadomiona została ona w prawidłowy sposób. Jednak gdy strona zrezygnowała będąc prawidłowo powiadomioną to brak podstaw do żądania wznowienia postanowienia. Chodzi tu o sytuację niedopuszczenia przez organ strony do postępowania poprzez: nie zawiadomienie, nie zawiadomienie wszystkich stron, zawiadomienie stron ale niedopuszczenie do udziału w czynnościach przygotowawczych. Zgodnie z art. 145 1 pkt 4 KPA pominięcie przez organ administracji pełnomocnika strony jest równoznaczne z pominięciem strony w postępowaniu administracyjnym i uzasadnia wznowienie postępowania. Kodeks postępowania administracyjnego w art. 10 2 dopuszcza wyjątek od zasady czynnego udziału stron w postępowaniu (zgodnie z którym organy administracji publicznej mogą odstąpić od zasady czynnego udziału stron w każdym etapie postępowania określonej w 1 tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną), jeśli jednak stwierdzi się naruszenie tego artykułu można mówić o możliwości wznowienia postępowania. Wznowienie postępowania po stwierdzeniu niedopuszczenia stron do postępowania następuje natychmiastowo bez znaczenia czy miało to wpływ na decyzję czy też nie. 6 / 9
Reasumując: brak udziału strony w postępowaniu to: a) brak zawiadomienia o wszczęciu postępowania z urzędu lub na wniosek innej strony, b) zawiadomienie o wszczęciu, ale brak wezwania do udziału w czynnościach postępowania wyjaśniającego albo niezapewnienie wbrew przepisom prawa aktywnego udziału w takich czynnościach, c) niezawiadomienie o wniesieniu odwołania i przebieg takiego postępowania bez udziału strony, także w trybach nadzwyczajnych (B. Adamiak (w:) Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, 2012, s. 558-559). 5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję, Musiały one istnieć w dniu wydania decyzji i nie być znane organowi, który wydał decyzję. Przez okoliczności faktyczne należy natomiast rozumieć zdarzenie niezależne od treści przepisów prawa, a tym bardziej wykładni prawa. Postępowanie wznawia się, gdy: 1. nowe okoliczności faktyczne a także nowe dowody (dopiero odkryta a także po raz pierwszy zgłoszone) są istotne dla sprawy. 2. nowe fakty jak i dowody muszą istnieć w dniu ogłoszenia decyzji ostatecznej. Do dnia wydania decyzji ostatecznej można przedstawiać wszelkie nowe dowody i fakty a po wydaniu takiej decyzji wszelkie nowe dowody i fakty dają podstawę do wszczęcia nowej sprawy. 3. nowe fakty i decyzje organowi wydającemu decyzje ostateczną nie były wcześniej znane. Gdyby okoliczności były znane organowi, to wznowienie postępowania jest wadliwe, a decyzja wydana w jego wyniku nieważna. 6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu Prawo materialne prawa administracyjnego nakazuje organom administracyjnym konsultowanie się w sprawie, jak i w treści podejmowania decyzji z innymi organami. Naruszone normy prawa procesowego i materialnego jest podstawą do wznowienia postępowania, następuje ono nawet wtedy gdy nie miało to żadnego wpływy na treść decyzji ostatecznej. 7) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 2) Jeśli jest konieczność rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego, to organ administracyjny musi zawiesić postępowanie. Istnieje wyjątek, dopuszcza się jednak załatwienie tej sprawy we własnym zakresie. Organ 7 / 9
wydający decyzję rozstrzyga inaczej niż organ właściwy to jest to podstawą do wznowienia postępowania, ponieważ od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego zależy treść decyzji. 8) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione Podstawą do wznowienia postępowania jest fakt, iż decyzja była podjęta na podstawie rozstrzygnięcia sądu lub organu kompetentnego w tej sprawie, a rozstrzygnięcie to wchodziło w skład szeroko rozumianej podstawy prawnej. Uchylenie lub zmiana tej podstawy musi oczywiście wywrzeć odpowiedni wpływ na moc obowiązującą decyzji i doprowadzić do rozpatrzenia sprawy w nowych warunkach prawnych. Podanie o wznowienie postępowania należy złożyć w ciągu 1 miesiąca od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o istnieniu okoliczności będących powodem wznowienia lub też w ciągu miesiąca od orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Podanie składamy do urzędu, który wydał decyzję w pierwszej instancji. Wznowienie postępowania może także nastąpić z urzędu. Wznawiając postępowanie trzeba liczyć się z tym, że ponowne rozstrzygnięcie może być dla nas mniej korzystne. Wznowienie postępowania następuje: 1. w formie postanowienia (postępowanie rozpoznawcze), gdy uzna się racje strony, co do przyczyn wznowienia i na rozstrzygnięcie istoty sprawy, pozwalając na weryfikowanie decyzji ostatecznej. 2. w formie decyzji gdy następuje odmowa wznowienia postępowania. Taka decyzja może zapaść tylko wtedy gdy: z takim żądaniem wystąpiła osoba nie będąca stroną, wniesiono żądanie po upływie terminu i brak podstaw aby go przywrócić, strona, która takie żądanie wystosowała nie ma zdolności do czynności prawnych, strona działa bez przedstawiciela ustawowego, a nie posiada zdolności do czynności prawnych. Uaktualniono: 30.06.2015 8 / 9
9 / 9