WYMAGANIA EDUKACYJNE HISTORIA - NA WSZYSTKIECH POZIOMACH NAUCZANIA WEDŁUG EPOK I. STAROśYTNOŚĆ Zapamiętać daty i związane z nimi fakty K dop P dst R db 776 p.n.e. pierwsze igrzyska olimpijskie 753 p.n.e. załoŝenie Rzymu 490 p.n.e. bitwa pod Maratonem 480 p.n.e. Salamina, Termopile 338 p.n.e. Cheronea Grecy tracą niezaleŝność 333 p.n.e. zwycięstwo Aleksandra pod Issos 331 p.n.e. Aleksander podbija Persję 323 p.n.e. śmierć Aleksandra początek hellenizmu 216 p.n.e. sukces Hannibala pod Kannami 202 p.n.e. Zama Rzym pokonuje Kartaginę 73 71 p.n.e. powstanie Spartakusa 44 p.n.e. śmierć Cezara 31 p.n.e. Akcjum 27 p.n.e. początek pryncypatu 313 edykt mediolański 395 podział Cesarstwa Rzymskiego 476 upadek Rzymu D bdb Zapamiętać postacie i związane z nimi zasługi, działania Budda Hammurabi Temistokles Kleistenes Solon Perykles Aleksander Wielki Fidiasz Sokrates Myron Arystoteles Platon Homer Miltiades Spartakus Juliusz Cezar Oktawian August Neron Hannibal Marek Cicero Marek Kato Diklecjan Odoaker 1
Inne Rozumieć pojęcia era, epoka paleolit, mezolit, neolit rewolucja neolityczna australopitek neandertalczyk monarchia despotyczna politeizm monoteizm pismo klinowe, hieroglify Sumerowie Ariowie oligarchia demokracja polis hoplita falanga hellenizm filozofia republika konsul senat trybun ludowy pryncypat dominat wojny punickie legion akwedukt, termy styl dorycki, joński, koryncki Rozumieć istotę wydarzeń i problemów - Periodyzacja dziejów - Jakie były warunki naturalne doliny Nilu i jak wpływały na Ŝycie mieszkańców? - Jakie grupy moŝna wyodrębnić w społeczeństwie egipskim? - Czym róŝniło się ich połoŝenie? - Powstanie państwa egipskiego i kolejne etapy jego rozwoju - Jaka była struktura władzy w Egipcie? - Cechy religii egipskiej i jej wpływ na Ŝycie mieszkańców - Jakie ludy zamieszkiwały Bliski Wschód i Mezopotamię? - Jakie państwa funkcjonowały tam w staroŝytności? - Na czym polegały zasady prawa przedstawione w Kodeksie Hammurabiego - Które ze zdobyczy cywilizacyjnych ludów bliskowschodnich weszły na trwałe do dorobku cywilizacji śródziemnomorskiej? - W jaki sposób warunki przyrodnicze wpłynęły na Ŝycie staroŝytnych Greków? - Jakie było społeczeństwo staroŝytnej Grecji? - Na czym polegała specyfika Ŝycia politycznego w staroŝytnej Grecji? - Jakie były skutki i przyczyny wojen grecko perskich? 2
- Jakie były skutki podbojów Aleksandra Wielkiego? - Jakie elementy kultury greckiej stały się częścią współczesnej kultury europejskiej? - W jaki sposób środowisko przyrodnicze wpłynęło na Ŝycie staroŝytnych Rzymian? - Jak przekształcało się społeczeństwo rzymskie w trakcie swoich dziejów? - Jaki był ustrój polityczny państwa rzymskiego /monarchia, republika, pryncypat, dominat/? - Jakie były źródła sukcesów polityki rzymskiej w świecie śródziemnomorskim? - Jakie były przyczyny upadku państwa rzymskiego? - Jaki wkład wnieśli Rzymianie do współczesnej kultury europejskiej? - Uczeń na ocenę bardzo dobrą i dobrą musi wykazać się umiejętnościami /mapa, stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych i nietypowych/. 3
II. ŚREDNIOWIECZE POWSZECHNE Zapamiętać daty i związane z nimi fakty K P R D dop dst db bdb 496 chrzest Franków 527 565 panowanie Justyniana 622 hidŝra 732 klęska Arabów pod Poitiers 773 814 panowanie Karola Wielkiego 800 koronacja cesarska 843 traktat w Verdun 962 Otto I cesarzem 983 1002 panowanie Ottona III 988 chrzest Rusi 1066 bitwa pod Hastings 1077 Canossa 1096 I krucjata 1122 konkordat w Wormacji 1215 Wielka Karta Swobód 1302 Stany Generalne we Francji 1309 1378 niewola awiniońska papieŝy 1337 1453 wojna stuletnia 1414 1418 sobór w Konstancji 1453 zdobycie Konstantynopola przez Turków 1497 98 wyprawa Vasco da Gamy 1492 dotarcie Kolumba do Ameryki Zapamiętać postacie Chlodwik Benedykt z Nursji Justynian Wielki Mahomet Karol Młot Pepin Krótki Karol Wielki Otto I Otto III Samo Cyryl i Metody Włodzimierz Wielki Grzegorz VII Wielki Wilhelm Zdobywca Kanut Wielki Urban II Jan bez Ziemi Fryderyk Barbaross Fryderyk II Filip IV Piękny Jan Hus Zygmunt Luksemburczyk Henryk śeglarz 4
Bartolomeo Diaz Vasco da Gama Krzysztof Kolumb Rozumieć pojęcia Monarchia patrymonialna Prawo salickie Plemię Demokracja wojenna Majordomus Cezaropapizm Skryptoria Reguła benedyktyńska i cysterska Siedem sztuk wyzwolonych Renesans karoliński Uniwersalne cesarstwo Feudalizm Stosunki poddańcze Wasal Lenno Senior Inwestytura Renta feudalna Pańszczyzna Hołd Wiec Słowianie Prasłowianie Krucjata Stan Monarchia stanowa Schizma Ruch soborowy Husytyzm Parlament Styl romański Styl gotycki Lokacja Prawo niemieckie Hanza Cechy Gildie 5
Rozumieć istotę wydarzeń i problemów - W jaki sposób i gdzie następowało odrodzenie Ŝycia kulturalnego i politycznego po upadku Cesarstwa Rzymskiego? - Jakie było znaczenie kultury arabskiej dla Europy? - Jaką rolę odegrało Bizancjum w kształtowaniu się średniowiecznej Europy? - W jaki sposób Frankowie organizowali swoje państwo i społeczeństwo? - Jakie były przyczyny upadku monarchii patrymonialnych? - W jaki sposób państwo Ottonów kontynuowało tradycje państwa Karola Wielkiego? - Jaka była geneza systemu feudalnego? - Jakie znaczenie miało ukształtowanie systemu lennego? - Na czym polegała organizacja społeczna Słowian? - Jakie konsekwencje dla poszczególnych plemion słowiańskich miało przyjęcie chrześcijaństwa? - Na czym polegała jedność kultury średniowiecznej? - Jaką rolę odgrywał Kościół w Ŝyciu społeczeństw i państw średniowiecznej Europy? - Zasady sztuki romańskiej i gotyckiej. - Jakie było podłoŝe społeczne, polityczne i religijne konfliktu papiestwa z cesarstwem? - Jakie znaczenie miały krucjaty? - Na czym polegał kryzys uniwersalizmów? - Jakie zmiany społeczno ekonomiczne zachodziły w Europie II i III wieku? - W jaki sposób doszło do utworzenia monarchii stanowej w Anglii i Francji? - Jakie znaczenie dla Europy i Polski miała ekspansja turecka? - Na czym polegał kryzys Kościoła i papiestwa? - Jakie było znaczenie ruchu soborowego? - Jakie były główne konflikty polityczne w Europie W IV i V wieku? - Na czym polegało znaczenie miast dla rozwoju gospodarczego Europy? - Jakie zjawiska świadczą o kształtowaniu się nowego obrazu człowieka i świata w IV i V wieku w Europie? - Przyczyny i skutki wielkich wypraw geograficznych - Uczeń na ocenę bardzo dobrą i dobrą musi wykazać się umiejętnościami /mapa, stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych i nietypowych/. 6
III. PIASTOWIE Zapamiętać daty i związane z nimi fakty K P R D dop dst db bdb - Ok. 960 992 panowanie Mieszka I - 966 chrzest Polski - 972 - bitwa pod Cedynią - 990 zdobycie Śląska - 992 1025 panowanie Bolesława Chrobrego - 997 śmierć Wojciecha - 1000 zjazd gnieźnieński - 1002 1018 wojny z Niemcami, pokój w Budziszynie - 1018 wyprawa kijowska - 1025 koronacja Bolesława - 1031 kryzys państwa, rządy Bezpryma - 1039 najazd Brzetysława - 1038 1058 Kazimierz Odnowiciel, odbudowa państwowości - 1076 1079 rządy królewskie Bolesława Śmiałego - 1109 wojna Bolesława Krzywoustego z Niemcami - 1116 1121 walki o odzyskanie Pomorza - 1138 testament Krzywoustego, rozbicie dzielnicowe - 1146 wygnanie Władysława II - 1181 upadek zasady senioratu - 1226 KrzyŜacy na ziemiach polskich - 1241 najazd Mongołów - 1295 koronacja Przemysła II - 1300 1305 - rządy Wacława II - 1308 09 utrata Pomorza Gdańskiego na rzecz KrzyŜaków -!320 koronacja Władysława Łokietka - 1331 Płowce - 1333 1370 panowanie Kazimierza Wielkiego - 1335 zjazd w Wyszehradzie - 1340 walki o Ruś - 1339 proces warszawski, zrzeczenie się praw do Śląska - 1343 pokój kaliski - 1364 Akademia Krakowska - 1370 Ludwik Andegaweński na tronie polskim - 1374 przywilej koszycki - Zapamiętać postacie Mieszko I i Dobrawa Otto I, Otto II, Otto III Hodo Jordan Unger Oda Bolesław Chrobry Henryk II Jarosław Mądry Św. Wojciech 7
Mieszko II Bezprym Kazimierz Odnowiciel Brzetysław Masław Bolesław Śmiały Władysław Herman Sieciech Biskup Stanisław Gall Anonim Wincenty Kadłubek Jan Długosz Zbigniew Bolesław Krzywousty Henryk V Warcisław Władysław Wygnaniec Mieszko III Stary Bolesław Kędzierzawy Henryk Sandomierski Kazimierz Sprawiedliwy Leszek Biały Konrad Mazowiecki Henryk Brodaty Św. Jadwiga śląska Henryk PoboŜny Bolesław Wstydliwy Henryk Probus Jakub Świnka Przemysł II Wacław II Przemyślid Władysław Łokietek Kazimierz Wielki Jan i Karol Luksemburgowie Ludwik Węgierski Jadwiga Andegaweńska Rozumieć pojęcia Trybut Organizacja grodowa Kasztelan Metropolia Dziesięcina Lokacja na prawie polskim i niemieckim Wójt, sołtys Wolnizna Zakon krzyŝacki Corona Regni Polaniae Seniorat 8
Unia personalna Stany Szczerbiec Inne Rozumieć istotę wydarzeń i problemów - Jaką role odegrało chrześcijaństwo w procesie budowania państwa polskiego? - Na czym polegała organizacja państwa polskiego w okresie panowania pierwszych Piastów? - Jakie było miejsce Polski w systemie państw europejskich za panowania Piastów? - Jakie zmiany terytorialne następowały za panowania Piastów? - Jakie były przyczyny i skutki kryzysów państwa polskiego? - Jakie były główne cele polityki Bolesława Krzywoustego? - Jakie były przyczyny i następstwa wydania statutu przez Bolesława III? - W jaki sposób kształtowało się społeczeństwo stanowe? - Jakie były najwaŝniejsze zagroŝenia wewnętrzne i zewnętrzne w okresie rozbicia dzielnicowego? - Jaką rolę odegrał Kościół w procesie jednoczenia Polski? - Jakie było znaczenie kolonizacji na prawie niemieckim? - Jakie były przyczyny pojawienia się tendencji zjednoczeniowych? - Jak przebiegał proces tworzenia się monarchii stanowej w Polsce? - Jakie były główne cele polityki zagranicznej Kazimierza Wielkiego? - Jaki był bilans panowania Piastów? - Inne Uczeń na ocenę bardzo dobrą i dobrą musi wykazać się umiejętnościami /mapa, stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych i nietypowych/. 9
V. POLSKA JAGIELLONÓW Zapamiętać daty i związane z nimi wydarzenia K P R D dop dst db bdb 1385 układ w Krewie 1386 1434 panowanie Władysława Jagiełły 1409 1411 wielka wojna z KrzyŜakami 1413 unia w Horodle 1430, 1433 przywilej jedlneńsko - krakowski 1444 klęska pod Warną, śmierć Władysława Warneńczyka 1454 1466 wojna trzynastoletnia i II pokój toruński 1496 przywilej piotrkowski 1515 układ wiedeński Jagiellonów z Habsburgami 1525 hołd pruski 1569 unia lubelska 1572 śmierć Zygmunta Augusta Zapamiętać postacie Władysław Jagiełło i Jadwiga Andegaweńska Witold Ulryk von Jungingen Zawisza Czarny Jan Długosz Zbigniew Oleśnicki Paweł Włodkowic Władysław Warneńczyk Kazimierz Jagiellończyk Władysław Jagiellończyk Jan Olbracht Aleksander I Zygmunt I Stary Bona Zygmunt August Albrecht Hohenzollern Inne Rozumieć pojęcia Folwark pańszczyźniany Sejm walny, senat i izba poselska Przywilej nieszawski Sejmiki Ruch egzekucyjny Unia realna Sekularyzacja Królewszczyzny Demokracja szlachecka Magnateria Arianie Konfederacja 10
Rokosz Złoty wiek kultury polskiej Inne Rozumieć istotę wydarzeń i problemów - Jaka była geneza i znaczenie unii polsko litewskich? - Jakie były trudności w utrzymaniu związku polsko litewskiego i na czym polegały? - Jak kształtowały się stosunki polsko krzyŝackie w V i VI wieku? - Jakie były przyczyny i skutki zaangaŝowania się Jagiellonów na Węgrzech? - Jakie skutki polityczne i społeczne miał rozwój przywilejów szlacheckich? - Jak kształtowała się polityka dynastyczna Jagiellonów? - Jaka była geneza gospodarki folwarcznej? - Jakie były obowiązki stanu szlacheckiego wobec państwa? - Jak kształtowały się stosunki społeczne wewnątrz stanu szlacheckiego w VI wieku? - Jaka była struktura sejmu walnego i jego kompetencje? - Jakie były cele polityki zagranicznej ostatnich Jagiellonów? - Jaki wpływ miała unia lubelska na kształt demokracji szlacheckiej? - Uczeń na ocenę bardzo dobrą i dobrą musi wykazać się umiejętnościami /mapa, stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych i nietypowych/. 11
VII. RZECZPOSPOLITA OBOJGA NARODÓW W VII WIEKU Zapamiętać daty i związane z nimi fakty K P R D dop dst db bdb 1573 pierwsza wolna elekcja, akt Konfederacji Warszawskiej 1576 86 panowanie Stefana Batorego 1579 1582 walka z Moskwą o Inflanty /Połock, Psków, Wielkie Łuki, Jam Zapolski/ 1596 unia brzeska 1605 Kircholm 1629 Altmark 1635 Sztumska Wieś 1655 1660 potop szwedzki 1657 traktaty welawsko bydgoskie 1610 Kłuszyn, zajęcie Moskwy 1619 - rozejm w Dywilinie 1632 34 kampania smoleńska, pokój w Polanowie 1620 Cecora 1621 Chocim 1648 wybuch powstania Chmielnickiego 1651 Beresteczko 1654 ugoda w Perejasławiu 1658 ugoda hadziacka 1667 rozejm z Rosją w Andruszowie 1673 Chocim 1683 odsiecz wiedeńska 1699 traktat karłowicki 1652 liberum veto Zapamiętać postacie Henryk Walezy Stefan Batory Jan Zamoyski Mikołaj Kopernik Andrzej Frycz Modrzewski Piotr Skarga Jan Karol Chodkiewicz Stanisław śółkiewski Stanisław Koniecpolski Zygmunt III Waza Władysław IV Waza Jan Kazimierz Ludwika Maria Gonzaga Marysieńka Sobieska Bohdan Chmielnicki Stefan Czarniecki Jereme Wiśniowiecki Jan Sobieski Micha Korybut Wiśniowiecki Inne Rozumieć pojęcia Wolna elekcja 12
Artykuły henrykowskie Pacta conventa Interrex Konwokacja Państwo bez stosów Unici Dyzunici Husaria Latyfundium Oligarchia magnacka Dymitriada Święta Liga Sarmatyzm Inne Rozumieć istotę wydarzeń i problemów - Jakie były tradycje elekcyjne w Polsce? - Jakie dokumenty określały obowiązki władców elekcyjnych? - W jaki sposób elekcje wpływały na pozycję króla w Polsce? - Czy moŝemy nazwać Stefana Batorego królem niemalowanym? - Jakie były inspiracje kultury renesansowej w Polsce? - Co stanowiło o specyfice polskiego odrodzenia? - Jacy byli główni przedstawiciele kultury i nauki polskiej w VI wieku? - Czy wiek VI moŝemy nazwać złotym wiekiem? - Jakie były główne nurty reformacji w Polsce? - Co decydowało o specyfice polskiej reformacji i kontrreformacji? - Jakie skutki dla społeczeństwa miał epizod reformacyjny? - Jakimi metodami magnateria zwiększała swoje wpływy w państwie? - Dlaczego władza królewska uległa osłabieniu? - Jaki był wpływ ewolucji ustroju Rzeczpospolitej na jej pozycję międzynarodową? - W jaki sposób Polska realizowała swoje cele w polityce zagranicznej? - Co decydowało o znaczeniu problemu bałtyckiego i kozackiego w polskiej polityce zagranicznej? - Jakie były skutki wojen w VII wieku? - Co decydowało o specyfice polskiego baroku? - Jakie były cechy charakterystyczne kultury polskiej w VII wieku? - Jakie były największe osiągnięcia polskiego baroku? - Jakie były główne tendencje w myśli politycznej polskiego baroku? - Inne Uczeń na ocenę bardzo dobrą i dobrą musi wykazać się umiejętnościami /mapa, stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych i nietypowych/. IV. EPOKA NOWOśYTNA ŚWIAT I EUROPA W VI VIII WIEKU Zapamiętać daty i związane z nimi wydarzenia K P R D dop dst db bdb 1517 wystąpienie Marcina Lutra 1525 - wojna chłopska w Niemczech 1534 I Akt Supremacji w Anglii 1555 pokój religijny w Augsburgu 1572 noc św. Bartłomieja we Francji 1540 zakon jezuicki 13
1542 Święta Inkwizycja 1559 indeks ksiąg zakazanych 1545 1563 sobór w Trydencie 1598 edykt z Nantes 1700 1721 wojna północna 1701 powstanie Królestwa Pruskiego 1756 63 trzecia wojna śląska 1773 bostońska herbata 1776 Deklaracja Niepodległości 1787 konstytucja amerykańska 1789 wybuch rewolucji francuskiej 1789 1799 kolejne etapy rewolucji we Francji Zapamiętać postacie Karol V Ferdynand Magellan Nicolo Machiavelli Dante, Petrarca, Boccaccio Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Rafael Santi Tomasz Morus Marcin Luter Jan Kalwin Henryk VIII Tudor ElŜbieta Wielka Henryk IV Burbon Jean Bodin Kardynał A. Richelieu Ludwik IV Jean Colbert Piotr I Wielki Oliwer Cromwell Fryderyk Wielki Maria Teresa Józef II Katarzyna II Jerzy Waszyngton Tomasz Jefferson Markiz La Fayette Ludwik VI Robespierre, Danton, Marat Napoleon Bonaparte J. J. Roussau Wolter Kartezjusz Monteskiusz John Locke Rozumieć pojęcia 14
Reformacja Kontrreformacja Święta inkwizycja Jezuici Koncyliaryzm Kurializm Renesans Humanizm Kalwinizm Luteranizm Antytrynitaryzm Kościół anglikański Purytanie Noc św. Bartłomieja Wielka Armada Dualizm w rozwoju gospodarczym Europy Przemysł nakładczy Manufaktura BurŜuazja Rządy parlamentarne Absolutyzm Merkantylizm Ojcowie ZałoŜyciele Barok Oświecenie Absolutyzm oświecony Empiryzm Racjonalizm Ateizm Deizm Trójpodział władzy Republika Konstytucja Dyktatura jakobinów Stany generalne Legislatywa Konwent Przewrót termidoriański Dyrektoriat Konsulat Rozumieć istotę wydarzeń i problemów - Czy odrodzenie zerwało z dorobkiem kulturowym średniowiecz? - Jakie miejsce w świecie wyznaczali człowiekowi myśliciele doby renesansu? - Jakie były główne koncepcje polityczne i gospodarcze w okresie renesansu? - Które centra ówczesnej Europy kształtowały kulturę odrodzenia? - Jakie były przyczyny reformacji w Europie? - Jakie czynniki sprzyjały ekspansji reformacji w Europie? - Jaki wpływ miła reformacja na rozwój kultury w Europie? 15
- Katolicyzm kontrreformacja czy reforma Kościoła? - Jakie były dominujące tendencja ustrojowe w Europie w VI wieku? - Co decydowało o potędze domu habsburskiego? - Jakie było znaczenie konfliktów religijnych w VI wiecznej Europie? - Jakie zmiany nastąpiły w systemie państw europejskich w VII wieku? - Jakie były główne koncepcje polityczne i gospodarcze w VII wieku? - Na czym polegały reformy absolutystyczne w Europie? - Jakie zmiany nastąpiły w układzie sił w Europie w VIII wieku? - Na czym polegały zmiany w systemie produkcji w Anglii? - Dlaczego doszło do konfliktu wewnętrznego w Anglii? - Jak przebiegał proces kształtowania się systemu parlamentarnego w Anglii? - Jaką politykę prowadziła Anglia wobec swych kolonii w Ameryce? - Dlaczego doszło do wojny o niepodległość? - W jaki sposób koloniści wywalczyli niepodległość? - Jakie znaczenie dla rozwoju przyszłego państwa miała konstytucja z 1787 roku? - Co nowego wniosła myśl filozoficzna oświecenia? - W jaki sposób myśliciele chcieli zorganizować państwo i społeczeństwo? - Jakie były główne tendencje myśli politycznej, społecznej i ekonomicznej oświecenia? - Jakie osiągnięcia nauki przyniosło oświecenie? - Którzy z przedstawicieli oświecenia wywarli największy wpływ? - Jakie dziedziny sztuki rozwinęły się najbardziej w okresie oświecenia? - Jakie zjawiska były najbardziej charakterystyczne dla kultury oświecenia? - Jakie były przyczyny rewolucji francuskiej we Francji w 1789 roku? - Na czym polegało znaczenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela? - Jakie były główne etapy rewolucji? - Jakie były istotne cechy dyktatury jakobinów? - Jakie było znaczenie rewolucji dla układu sił w Europie? - Inne Uczeń na ocenę bardzo dobrą i dobrą musi wykazać się umiejętnościami /mapa, stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych i nietypowych/. VI. RZECZPOSPOLITA W VIII WIEKU Zapamiętać daty i związane z nimi wydarzenia K P R D dop dost db bdb 1697 1763 rządy Sasów w Polsce 1702 klęska pod Kliszowem okupacja szwedzka 1704 Stanisław Leszczyński królem Polski 1709 bitwa pod Połtawą August II wraca na tron 1717 sejm niemy 1720 rosyjsko pruski układ w Poczdamie 1732 układ trzech czarnych orłów 1740 załoŝenie Collegium Nobilium 1764 reformy sejmu konwokacyjnego 1765 Szkoła Rycerska 1768 prawa kardynalne, konfederacja barska 1772 I rozbiór Polski 1773 sejm rozbiorowy, powołanie KEN 1788 1792 Sejm Wielki 1791 Konstytucja 3-go Maja 16
1792 Targowica 1793 II rozbiór Polski 1794 powstanie kościuszkowskie 1795 III rozbiór Polski Zapamiętać postacie August II Mocny August III Piotr I Wielki Stanisław Leszczyński Stanisław Konarski Stanisław August Poniatowski Katarzyna II Fryderyk II Hugo Kołłątaj Stanisław Staszic Ignacy Krasicki Wojciech Bogusławski Adam Naruszewicz Stanisław Małachowski Julian Ursyn Niemcewicz Canaletto Bacciarelli Antoni Tyzenhaus Ksawery Branicki Szczęsny Potocki Seweryn Rzewuski Józef Poniatowski Tadeusz Kościuszko Jan Kiliński Aleksander Suworow Inne Rozumieć pojęcia Mecenat Kuźnica kołłątajowska Cło generalne Teatr narodowy Komisje dobrego porządku Klasycyzm Oczynszowanie Obiady czwartkowe Czarna procesja Targowiczanie Prawa o miastach Kosynierzy Uniwersał połaniecki Rzeź Pragi Inne 17
Rozumieć istotę wydarzeń i problemów - Dlaczego wzrosło znaczenie sąsiadów Polski w VIII wieku? - Jakie było stanowisko Polski wobec wojny północnej? - Dlaczego doszło do konfliktu wewnętrznego w VIII wieku? - Jakie były skutki wojny północnej dla Rzeczpospolitej? - Jakie były pierwsze programy reform? - Dlaczego doszło do I rozbioru Polski? - Na czym polegało oŝywienie gospodarcze w drugiej połowie VIII wieku? - Jaki był program reform Sejmu Wielkiego? - Na czym polegało znaczenie Konstytucji 3-go Maja? - W jaki sposób doszło do II rozbioru? - Jakie skutki dla Polski miały rządy targowiczan? - Jaka była recepcja oświecenia europejskiego w Polsce? - Jakie znaczenie miała kultura w modernizacji społeczeństwa polskiego? - Jaką rolę odegrała publicystyka w tworzeniu i propagowaniu reform? - Jakie znaczenie miał mecenat artystyczny S. A. Poniatowskiego? - Na czym polegało znaczenie KEN? - Jakie były najwybitniejsze osiągnięcia kultury polskiego oświecenia? - W jaki sposób doszło do wybuchu powstania kościuszkowskiego? - Na czym polegało znaczenie uniwersału połanieckiego? - Dlaczego doszło do III rozbioru Polski? - Jakie było dziedzictwo I Rzeczpospolitej dla tradycji w Polsce? - Jak oceniano upadek państwa polskiego w historiografii? - Inne Uczeń na ocenę bardzo dobrą i dobrą musi wykazać się umiejętnościami /mapa, stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych i nietypowych/. VIII. UKŁAD SIŁ W EUROPIE W POCZĄTKACH I WIEKU. Zapamiętać daty i związane z nimi wydarzenia K P R D 1796 97 walki Napoleona we Włoszech, Legiony Polskie we Włoszech, Campo Formio 1798 wyprawa egipska Napoleona 1799 Konsulat we Francji 1800 - Hohenlinden 1801 Kodeks Napoleona 1805 Trafalgar, Austerlitz 1806 Związek Reński, Jena, Auerstadt, blokada kontynentalna 1807 TylŜa, powstanie Księstwa Warszawskiego 1808 guerilla w Hiszpanii 1809 Wagram, Raszyn 1812 kampania na Rosję, Borodino, Moskwa 1813 Lipsk 1814 klęska Napoleona, powrót Burbonów do Francji 1815 sto dni Napoleona, Waterloo 1815 Kongres Wiedeński i Święte Przymierze, powstanie Królestwa Polskiego 1821 śmierć Napoleona 1830 rewolucja lipcowa we Francji, powstanie w Belgii Zapamiętać postacie Napoleon Bonaparte Józef Wybicki 18
Jan Henryk Dąbrowski Horatio Nelson Józef Poniatowski Aleksander I Maurycy Talleyrand Ludwik VIII Klemens Metternich Adam Czartoryski Józef Zajączek Edward Burke Inne Rozumieć pojęcia - Dyrektoriat - Konsulat - Kodeks cywilny - Bitwa narodów - Blokada kontynentalna - Legitymizm, restauracja i równowaga europejska - Polityka reakcyjna - Konserwatyzm - Liberalizm - Święte Przymierze - Inne Rozumieć istotę wydarzeń i problemów - Jak rozwijała się ekspansja militarna Francji? - Jakie znaczenie miała sprawa polska w polityce Napoleona? - Księstwo Warszawskie państwo własne czy obce? - Jakie konsekwencje dla Europy przyniosła klęska Napoleona? - Jakie było znaczenie epoki napoleońskiej? - Jakie było znaczenie postanowień Kongresu Wiedeńskiego? - Dlaczego sprawa polska odgrywała tak znaczącą rolę na kongresie? - Czym było i jaką rolę odgrywało Święte Przymierze? - W jaki sposób prowadzono walkę przeciwko Świętemu Przymierzu? - Jakie były słabe strony systemu wiedeńskiego? - Inne Uczeń na ocenę bardzo dobrą i dobrą musi wykazać się umiejętnościami /mapa, stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych i nietypowych/. I. ZIEMIE POLSKIE POD ZABORAMI. Zapamiętać daty i związane z nimi wydarzenia K P R D 1815 Konstytucja Królestwa Polskiego 1817 - Towarzystwo Filomatów 1819 ustawa o cenzurze 1819 Wolnomularstwo Narodowe 1820 wystąpienie legalnej opozycji na Sejmie 1821 Towarzystwo Patriotyczne 1828 SprzysięŜenie PodchorąŜych 1830 wybuch powstania listopadowego 1831 wojna polsko - rosyjska 19
1831 Komitet Narodowy Polski J. Lelewela 1832 Mały Manifest Towarzystwa Demokratycznego Polskiego 1835 Gromady Ludu Polskiego 1836 Wielki Manifest TDP 1835 Stowarzyszenie Ludu Polskiego 1839 Związek Narodu Polskiego 1842 Związek Plebejuszy Walentego Stefańskiego 1846 powstanie krakowskie, rabacja, likwidacja Rzeczpospolitej Krakowskiej 1848 Wiosna Ludów 1863 branka, wybuch powstania styczniowego 1864 uwłaszczenie chłopów w Królestwie Polskim, klęska powstania Zapamiętać postacie Ksawery Drucki Lubecki Wielki KsiąŜę Konstanty Mikołaj Nowosilcow Bracia Niemojowscy Walerian Łukasiński Adam Mickiewicz Tomasz Zan Joachim Lelewel Mikołaj I Piotr Wysocki Maurycy Mochnacki Józef Chłopicki Adam Czartoryski Iwan Dybicz Iwan Paskiewicz Jan Skrzynecki Ignacy Prądzyński Józef Dwernicki Jan Krukowiecki Emilia Plater Józef Bem Józef Sowiński Karol Marcinkowski Tadeusz Krępowiecki Stanisław Worcell Szymon Konarski Edward Dembowski Piotr Ściegienny Karol Libelt Ludwik Mierosławski Jakub Szela Jan Tyssowski Józef Lompa Aleksander Wielopolski Aleksander II Marian Langiewicz 20
Romuald Traugutt Józef Hauke Bosak Inne Rozumieć pojęcia - Kongresówka - Dekret grudniowy - Regulacja w Prusach - Pruska droga do kapitalizmu - Opozycja legalna - Noc listopadowa - Manewr Paskiewicza - Statut organiczny - Praca organiczna - Emisariusz - Hotel Lambert - Socjalizm utopijny - Rabacja - Wiosna ludów - OdwilŜ posewastopolska - Biali - Czerwoni - Branka - Nazwy ugrupowań w kraju i na emigracji - Inne Rozumieć istotę wydarzeń i problemów - Jaki był ustrój KP? - Dlaczego w KP powstała opozycja i tajne związki? - Jaka była sytuacja gospodarcza KP w latach 1815 1830? - Jakie zmiany nastąpiły w rolnictwie zaboru pruskiego? - Jakie były przyczyny wybuchu powstania listopadowego? - Jaki był przebieg działań wojennych? - Jaki był stosunek poszczególnych ugrupowań politycznych do powstania? - Jakie były przyczyny klęski powstania? - Jakie były konsekwencje upadku powstania? - Dlaczego emigrację po powstaniu listopadowym nazwano wielką? - W jaki sposób i gdzie działały główne obozy polityczne na emigracji? - Jakie były programy polityczne obozów emigracyjnych? - Jaki był wpływ ugrupowań emigracyjnych na Ŝycie kraju? - Dlaczego w zaborze pruskim dominowała praca organiczna? - Co zadecydowało o upadku powstania 1846 roku? - Jakie były skutki tego powstania? - Jaki był stan przygotowań do wywołania powstań w okresie Wiosny Ludów na ziemiach polskich? - Czy spiskowcy potrafili wykorzystać ówczesną sytuację w państwach zaborczych? - Jakie znaczenie miały wydarzenia Wiosny Ludów dla sytuacji Polaków w zaborze austriackim i pruskim? - Jaki był przebieg i skutki wojny krymskiej dla sytuacji wewnątrz Rosji? - Co stanowiło podstawę nadziei na zelŝenie antypolskiego kursu caratu? - Jakie obozy polityczne ukształtowały się w KP przed powstaniem styczniowym? - Jakie były róŝnice programowe między obozem Białych i Czerwonych? 21
- Które z form walki wpłynęły na wybuch powstania i dlaczego? - Co zawierał Manifest Rządu Narodowego? - Jaki był charakter i rejony działań powstańczych? - Jak zorganizowane było polskie państwo podziemne? - Jakie były zasady ukazu carskiego o uwłaszczeniu? - Dlaczego powstanie styczniowe upadło? - Inne Uczeń na ocenę bardzo dobrą i dobrą musi wykazać się umiejętnościami /mapa, stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych i nietypowych/.. RUCHY NARODOWE I PRZEOBRAśENIA PAŃSTW EUROPEJSKICH W I I NA POCZĄTKU WIEKU. Zapamiętać daty i związane z nimi wydarzenia K P R D 1848 rewolucja lutowa i czerwcowa we Francji 1848 - II Republika 1852 II Cesarstwo 1848 49 Wiosna Ludów w Austrii, Prusach, Włoszech 1859 Solferino 1860 61 zjednoczenie Włoch 1863 wojna Prus i Austrii z Danią 1866 Sadowa 1867 powstanie Austro Węgier 1870 wojna francusko pruska; Sedan; III Republika we Francji 1871 zjednoczenie Niemiec, powstanie II Rzeszy 1861 65 wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych 1896 Adua klęska Włochów w Etiopii 1898 konflikt angielsko francuski Faszoda 1879 1881 - I wojna burska 1899 1902 - II wojna burska 1910 Związek Południowej Afryki 1857 58 powstanie sipajów w Indiach 1851 64 powstanie Tajpingów w Chinach 1899 powstanie bokserów w Chinach 1911 proklamowanie republiki w Chinach 1894 95 wojna japońsko chińska 1904 05 wojna rosyjsko japońska 1864 powstanie I Międzynarodówki 1871 Komuna Paryska 1889 powstanie II Międzynarodówki Zapamiętać postacie Ludwik Bonaparte Napoleon III Franciszek Józef Fryderyk Wilhelm IV Robert Owen Karol Fourier Piotr Proudhon Henryk Saint-Simon 22
Karol Marks Fryderyk Engels Ludwik Kossuth Kamil Cavour Józef Garibaldi Otto von Bismarck Adolf Thiers Edward Bernstein Abraham Lincoln Robert Lee Ulisses Grant Sun Jat Sen Twórcy wynalazków i osiągnięć naukowych Rozumieć pojęcia - Manifest Komunistyczny - Socjalizm utopijny - Parlament frankfurcki - Wyprawa tysiąca - Związek Północnoniemiecki - Monarchia dualistyczna - Depesz emska - Wersalczycy - Komuna Paryska - Miedzynarodówka - Anarchizm - Rewizjonizm - Rewolucjonizm - Reformizm - Partia polityczna i systemy partyjne - Monarchia konstytucyjna, parlamentarna, republika - Koncentracja kapitału - Monopol kartel, syndykat, trust, koncern - Giełda, akcja - Lobbing - Abolicjonizm - Secesja - Nacjonalizm - Syjonizm - Chadecja - Okres MeidŜi - Dominium - Protektorat - Inne Rozumieć istotę wydarzeń i problemów - Co spowodowało wydarzenia 1848 roku we Francji? - Jakie przyczyny doprowadziły do upadku republiki? - Na jakich zasadach ustrojowych oparte były rządy Napoleona III? - Jakie były kierunki polityki zagranicznej cesarza? 23
- Jakie były główne cele ruchów rewolucyjnych w okresie Wiosny Ludów w Europie? - Jakie cele narodowe wpływały na przebieg wydarzeń w Europie? - Jakie siły społeczne starły się w czasie walki politycznej i zbrojnej w Europie? - W jakich krajach wydarzenia 1848 roku przybrały największe natęŝenie i dlaczego? - Jakie znaczenie miały wydarzenia Wiosny Ludów? - Jakie procesy przyspieszały zjednoczenie Niemiec i Włoch? - Na czym polegała rola Bismarcka w procesie jednoczenia Niemiec? - Jakie były główne etapy tworzenia zjednoczonych Niemiec i Włoch? - Jakie były skutki zjednoczenia Niemiec dla Habsburgów? - Na czym polegało pojęcie demokracji w drugiej połowie I wieku? - Jakie były główne zasady demokratycznych rządów? - Które zasady demokracji wprowadzono najwcześniej? Gdzie? - Jaką rolę odgrywały partie i systemy partyjne w kształtowaniu się demokracji? - Jak funkcjonowały pierwsze systemy demokratyczne? - Co zadecydowało o procesie koncentracji kapitału? - Jakie formy gospodarki monopolistycznej rozwinęły się u progu I wieku? - W jakim stopniu industrializacja wpłynęła na ówczesne konflikty polityczne i społeczne? - Jak moŝna scharakteryzować konsekwencje społeczne i gospodarcze procesu monopolizacji? - Jaki wpływ wywarła nauka na dziedziny Ŝycia społecznego? - Dlaczego moŝemy powiedzieć, Ŝe rozwój nauki i techniki u schyłku I wieku ukształtował naszą współczesność? - Jakie dziedziny techniki rozwinęły się na przełomie wieków? - Co wpłynęło na rewolucyjne przemiany w dziedzinie sztuki? - Jakie kierunki ukształtowały się w sztuce przełomu I/ wieku? - Jak nauka i kultura wpłynęły na Ŝycie społeczne? - Co przyczyniło się do róŝnic między Północą i Południem Stanów Zjednoczonych? - Jaki był stosunek społeczeństwa amerykańskiego do problemu niewolnictwa? - Co było bezpośrednią przyczyną wojny secesyjnej? - Jaki był przebieg wojny domowej w Stanach Zjednoczonych? - Jakie skutki dla państwa miał konflikt między Północą i Południem? - Co decydowało o aktywności kolonialnej państw europejskich? - Co to były imperia kolonialne? - Jak dokonał się podział ówczesnego świata? - Jakie były skutki podbojów kolonialnych dla sytuacji politycznej Europy? - Jakie przyczyny doprowadziły do narodzin ideologii socjalistycznej? - Co stało się przyczyną rozbicia ruchu robotniczego? - Kogo moŝemy zaliczyć do twórców i działaczy socjalizmu europejskiego? - Czym była spowodowana popularność ideologii narodowych w Europie I wieku? - Czy syjonizm moŝna nazwać Ŝydowskim nacjonalizmem i dlaczego? - Uczeń na ocenę bardzo dobrą i dobrą musi wykazać się umiejętnościami /mapa, stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych i nietypowych/. I. ZIEMIE POLSKIE W DRUGIEJ POŁOWIE I I NA POCZĄTKU WIEKU Zapamiętać daty i związane z nimi wydarzenia K P R D 1871 Kulturkampf 1885 rugi pruskie 1886 Komisja Kolonizacyjna 24