Choroby psychiczne i rodzaje zaburzeń psychicznych Rodzaje zaburzeń psychicznych Do typowych zaburzeń psychicznych należą: zaburzenia związane ze stresem, zaburzenia adaptacyjne, zaburzenia lękowe, zaburzenia nerwicowe, zespoły natręctw, depresje, stany maniakalne, zaburzenia dwubiegunowe, zaburzenia schizofreniczne, zaburzenia urojeniowe, otępienia, zaburzenia wywołane chorobami somatycznymi, organicznym uszkodzeniem lub chorobą mózgu, zaburzenia związane z używaniem alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych, zaburzenia jedzenia, zaburzenia snu, zaburzenia popędu i dysfunkcje psychoseksualne, zaburzenia osobowości, upośledzenie rozwoju umysłowego. Pamiętaj! Istotne znaczenie dla rozpoznania zaburzeń psychicznych ma stwierdzenie ich typowych objawów. Poniższa tabela prezentuje najczęstsze objawy chorób psychicznych.
Choroby i zaburzenia psychiczne Objawy zaburzenia związane ze stresem i zaburzenia adaptacyjne napięcie, drażliwość, obniżenie nastroju, lęk i obawy wraz z koncentrowaniem przeżyć na stresującej sytuacji, konflikcie lub zdarzeniu traumatycznym zaburzenia lękowe lęk rozlany, wolnopłynący, bezprzyczynowy lub napady lęku, a także lęk rodzący się w zetknięciu z określonymi sytuacjami (fobie) zespoły natręctw (nerwica natręctw) natrętne, uporczywie powracające myśli, obawy, przymus wykonywania zbędnych czynności, rytuałów depresja długotrwałe obniżenie nastroju i zdolności do przeżyć przyjemnych, zamartwianie się, skłonność do poczucia winy, negatywne oceny, pesymizm, niechęć do działania i mówienia, spadek wydolności, energii i inicjatywy, spowolnienie, trudności w koncentracji uwagi, utrata chęci do życia, myśli samobójcze stany maniakalne stany podwyższonego, nadmiernie radosnego nastroju, wzmożonej energii, aktywności, nadmiernej pewności siebie, wielomówności, przyśpieszenia myślenia i poruszania się, podwyższonej nieadekwatnie samooceny i oceny sytuacji, niczym nieuzasadniony optymizm, skłonność do pochopnych, nieprzemyślanych decyzji choroba afektywna dwubiegunowa (maniakalnodepresyjna) naprzemiennie występujące kilkudniowe lub kilkutygodniowe, a nawet wielomiesięczne stany maniakalne i depresyjne, następujące bezpośrednio po sobie lub przedzielone krótszym lub dłuższym okresem normy psychicznej schizofrenia zmiana percepcji i interpretacji zjawisk świata zewnętrznego i wewnętrznego; fałszywe percepcje (omamy, halucynacje oraz złudzenia, iluzje) słuchowe, wzrokowe, dotykowe, smakowe i węchowe nieistniejących w realnym świecie zjawisk i przedmiotów lub istniejących, ale inaczej, niż odbiera je chory, jak również fałszywe sądy, błędne interpretacje zdarzeń, których chory na schizofrenię nie jest w stanie skorygować mimo oczywistych dowodów ich błędności (urojenia); osłabienie integracji funkcji psychicznych spostrzegania, myślenia, emocji, i sfery ruchowej, co prowadzi do dezorganizacji psychiki i działania, trudności decyzyjnych, zachowań dziwacznych, niezrozumiałych dla otoczenia; może pojawić się osłabienie napędu motywacji zainteresowań z tendencją do braku aktywności i społecznego wycofania się
Choroby i zaburzenia psychiczne Objawy zaburzenia urojeniowe uporczywe fałszywe sądy i błędne interpretacje (urojenia) oraz podejmowanie wynikających z nich działań, bez dezorganizacji psychiki i osobowości zaburzenia jedzenia utrata apetytu lub powstrzymywanie się od jedzenia (anoreksja), nadmierny apetyt i objadanie się (bulimia) zaburzenia snu trudności z zasypianiem, budzenie się w nocy, budzenie się przedwczesne, skrócenie snu, nadmierna senność upośledzenie umysłowe obniżenie pamięci, zdolności myślenia (przetwarzania informacji) i uczenia się (nabywania nowych informacji) od okresu wczesnorozwojowego otępienie wtórna postępująca utrata wydolności pamięci, zwłaszcza świeżej, zaburzenia koncentracji uwagi i wydolności funkcji intelektualnych, postępująca utrata sprawności w zakresie codziennych czynności, zaburzenia orientacji i zachowania (nadmierna ruchliwość, pobudzenie, agresja lub bierność, apatia, utrata zainteresowań, niekiedy epizody urojeń, omamów, zaburzeń świadomości); zwykle w wieku dojrzałym (a najczęściej podeszłym) uzależnienia, zaburzenia związane z nadużywaniem alkoholu i substancji psychoaktywnych (leków, narkotyków) powtarzające się stany intoksykacji (zatrucia), przemożna potrzeba przyjmowania substancji, upośledzona zdolność kontroli jej przyjmowania, zażywanie jej mimo ponoszonych szkód i kosztem zaniechania innych aktywności życiowych, zmniejszenie tolerancji i potrzeba podnoszenia dawki substancji, pojawianie się psychicznych i somatycznych negatywnych objawów po odstawieniu substancji (objawy abstynencyjne); w wyniku przewlekle powtarzających się intoksykacji mogą wystąpić różne zespoły zaburzeń psychicznych depresyjne, lękowe, urojeniowe, zaburzenia zachowania, otępienie zaburzenia osobowości trwale od okresu dojrzewania nieprzystosowawcze (dysfunkcjonalne) wzorce przeżywania wewnętrznego i zachowania, przejawiające się w sferze poznawczej (sposób spostrzegania i interpretowania zjawisk), uczuciowości, reagowaniu emocjonalnym i kontroli impulsów oraz w relacjach z innymi ludźmi; podejrzliwość, wycofanie, koncentracja na własnych potrzebach, niska tolerancja frustracji, chwiejność emocjonalna, impulsywność, sugestywność, teatralność, skrupulatność, perfekcyjność, lękliwość, zależność od innych (w zależności od dominującego wzorca przeżywania i zachowania); indywidualne cierpienie lub niepożądany wpływ na otoczenie, zakłócenie w relacjach społecznych
Pamiętaj! W wielu przypadkach diagnoza nie jest prosta, gros objawów nie ma bowiem charakteru specyficznego i może wskazywać na różne zaburzenia. Przykładowo zaburzenia jedzenia mogą występować zarówno w postaci izolowanej, jak i towarzyszyć innym zaburzeniom psychicznym. I tak np.: utrata apetytu może pojawić się w depresji i zaburzeniach lękowych, nadmierny apetyt w manii, objadanie się lub utrata apetytu w zaburzeniach związanych ze stresem, powstrzymywanie się od jedzenia lub zmienione nawyki żywieniowe są typowe w przypadku schizofrenii i zaburzeń urojeniowych. Podobnie zaburzenia snu mogą mieć charakter samoistny, niezwiązany z innymi zaburzeniami psychicznymi lub też być niespecyficznym objawem towarzyszącym wielu zaburzeniom psychicznym, np. zaburzeniom związanym ze stresem, zaburzeniom depresyjnym, lękowym, maniakalnym, urojeniowym, schizofrenii i otępieniu. Tak jak powyższe zaburzenia również zaburzenia popędu i dysfunkcje seksualne mogą występować razem z zaburzeniami psychicznymi i chorobami somatycznymi, ale mogą też pojawić się zarówno jako wynik niepożądanego działania leków psychotropowych, jak i jako zaburzenia pierwotne (zaburzenia psychoseksualne). Warto wiedzieć, że Wszystkie omówione dotychczas zaburzenia mogą mieć charakter objawowy, wtórny wskutek uszkodzenia lub choroby mózgu, bądź wskutek choroby ogólnoustrojowej, wywierającej wpływ na ośrodkowy układ nerwowy. Zaburzenia te mogą pojawić się m.in. w wyniku chorób neurodegeneracyjnych, guzów, urazów mózgu, udarów, chorób infekcyjnych, autoimmunologicznych, ogólnoustrojowych metabolicznych, endokrynologicznych i sercowo-naczyniowych.
Pamiętaj! Dlatego przed rozpoznaniem zaburzeń psychicznych należy wykluczyć chorobę ogólnoustrojową i chorobę czy uszkodzenie mózgu, jako przyczynę zaburzeń. Czy wiesz, że... Ważną wskazówką diagnostyczną może być również stwierdzenie skłonności genetycznej (występowanie rodzinne chorób), a także analiza czynników stresowych aktualnych i w przeszłości, które mogą mieć znaczenie dla wyzwolenia zaburzeń psychicznych.